Woonkwaliteit ook in grootschalige projecten De meerwaarde van dementievriendelijke principes Patrick Verhaest wetenschappelijk medewerker Brussel, 13 november 2012
1. Kleinschalig versus grootschalig? 2. Van bij de start!
3. En verder…
1. Kleinschalig versus grootschalig? Architectonica
Erik Stroobants & Patrick Verhaest (2012). Architectonica. Een thuis voor mensen met dementie. Antwerpen: Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw en Epo 3
1. Kleinschalig vs grootschalig? Klacht: “dementievriendelijke principes zijn mooi, maar wij werken niet kleinschalig genormaliseerd”
In Architectonica: inderdaad veel projecten KGW
Maar: KGW is waardevol, maar niet de enige woonvorm Vraag is wel: wat hebben mensen met dementie nodig? 4
1. Kleinschalig vs grootschalig? Principes vanuit Architectonica − Zintuigelijk comfort − Figuur-achtergrond (visueel, auditief, …) Doseren van ‘prikkels’ Zinvolheid van ‘prikkels’
− Bewegingsvrijheid in een oriënterende omgeving − Overzicht − Onopvallende begrenzing
Dementie− Huiselijkheid als basis voor ervaring ‘er te wonen’ vriendelijkheid − Aanzetten tot activiteit is − Herinneringen en identiteit ondersteunen
− Persoonsondersteunend:
− Contact bevorderend
mensenmaat
5
1. Kleinschalig vs grootschalig?
Lawton and Nahemow, 1973
6
1. Kleinschalig vs grootschalig? Kleinschaligheid van de woonomgeving is inderdaad onvermijdelijke voorwaarde Exit institutionele uitstraling (cfr. normalisatie) Maar: optimale groepsgrootte is sterk afhankelijk van: − Architectuur en aankleding − Samenstelling groep − Werking en zorgvisie
7
1. Kleinschalig vs grootschalig? Wat is kleinschalig genormaliseerd wonen? Definitie LUCAS (Van Audenhove e.a., 2003): “Kleinschalig genormaliseerd wonen voor personen met dementie is een woon- en zorgvorm waar minimaal 6 en maximaal 16 personen (…), samen een huishouden vormen in een voor de bewoner herkenbare woon- en zorgomgeving die zo nauw mogelijk aansluit bij zijn of haar thuissituatie. (…) Het is bouwkundig en/of sociaal aantoonbaar geïntegreerd in de omringende wijk of gemeente.”
8
1. Kleinschalig vs grootschalig? Wat is kleinschalig genormaliseerd wonen? Definitie LUCAS (Van Audenhove e.a., 2003): “Kleinschalig genormaliseerd wonen voor personen met dementie is een woon- en zorgvorm waar minimaal 6 en maximaal 16 personen (…), samen een huishouden vormen in een voor de bewoner herkenbare woon- en zorgomgeving die zo nauw mogelijk aansluit bij zijn of haar thuissituatie. (…) Het is bouwkundig en/of sociaal aantoonbaar geïntegreerd in de omringende wijk of gemeente.” 9
1. Kleinschalig versus grootschalig? 2. Van bij de start!
3. En verder…
2. Van bij de start! Klacht : “Principes van dementievriendelijk bouwen veel te laat in het planningsproces opgenomen” Fundamentele bijsturing vaak niet meer mogelijk. Vraag: wat zijn minimale elementen om mee te
nemen van bij aanvang?
11
2. Van bij de start! 1. Afgebakende woonzones weren verkeer tussen woonzones en andere delen
van het gebouw: - lift (!) - gangen - ligging toegang
Daarom niet afgesloten! Wel nog bewegingsvrijheid voor sterkere mensen
doorheen het grotere geheel 12
2. Van bij de start!
13
2. Van bij de start! 2. Duidelijke functie en afbakening van ruimtes Minstens eetruimte en salon (+ keuken) Geen dubbelop Meerdere salons > duidelijk onderscheiden functie
WZC Maretak Brugge
WZC Sint-Anna Veurne
14
2. Van bij de start! 3. Overzicht Directe zichtlijnen Relatie woonkamer – persoonlijke kamers -
Bewegingsvrijheid: eigen betrokkenheid Aangepast prikkelniveau Belang van aantrekkelijke gemeenschappelijke ruimte Maar tegelijk een gepersonaliseerde aangename kamer
Exit “leefruimte”/”leefgroep” als standaard verblijfsruimte Woonkamer! 15
2. Van bij de start!
16
2. Van bij de start! 4. Ligging en vormgeving uitgang en nooduitgangen -
Langs de looplijn
17
2. Van bij de start Opgaand in patroon muur - Camouflage sloten en klinken - Vermijden doorkijk -
WZC Sint-Elisabeth Hasselt 18
2. Van bij de start! 5. Vermijden van Cul-de-sacs
-Wel zinvol eindpunt -Voorbij kamerdeuren en nooduitgang -Behoud contact met woonkamer
19
2. Van bij de start … 5. Véél licht Gemiddelde blootstelling per dag aan 2000 lux (Teresi e.a, 2000): (= lichtsterkte buiten op bewolkte dag)
- Werkende volwassene: 1,5 uur - Thuiswonende oudere: 1 uur - Bewoner: 1,6 minuten!
• > daglicht + kunstlicht
20
2. Van bij de start Daarom: Binnenhalen van daglicht! -
Grote ramen Lichtkoepels Wintertuinen/patio’s/veranda’s Benutten plaats rondom ramen!
Sint-Jozef, Wiekevorst
Huis Perrekes, Geel 21
2. Van bij de start! 6. Toegang tot buitenruimte Directe toegang tot buitenruimte vanuit woonkamer
(tuin of groot terras) Personen met dementie beneden! ‘Upgrade’ burelen… Gebouw en buitenruimte samen concipiëren
22
2. Van bij de start
Huis Perrekes Geel 23
2. Van bij de start! 7. Interessante rustpunten ! Weg van woonkamer, maar met behoud visueel contact - Sterk eigen karakter - Als zinvolle bestemming -
WZC De Maretak, Brugge
WZC Corsala, Beringen 24
1. Kleinschalig versus grootschalig? 2. Van bij de start!
3. En verder…
3. En verder… 8. Leesbaar via contrast en herkenbaarheid
WZC Sint-Anna Veurne 26
3. En verder...
WZC De Morgenster, Sijsele
27
3. En verder… 9. Akoestiek! Geluiden zijn voor personen met dementie als trappen voor de rolstoelgebruiker! - Vermijden van geluid (grondplan én werking) - Dempen van geluid (contact- én luchtgeluiden) - Camoufleren van geluid (in beperkte mate)
absolute voorwaarde van dementievriendelijke
leefomgeving Exit: snoezelruimte met als doel “de mensen even uit de drukte te halen” 28
3. En verder … 10. Authentiek leven! Creëren van een rijke leefomgeving
Inrichtbaarheid als aandachtspunt “van bij de start”! 29
Tot slot…
Dienstverlening Dienstverlening Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw − Workshop 1: concept of ontwerp − Workshop 2: verbouwing en inrichting − Individueel consult www.dementie.be (> thema’s > architectuur)
Samenwerking met Enter vzw Toegankelijkheidsadvies, incl. dementiespecifieke
inzichten www.entervzw.be 31
