West-Friesland

nr. 60 zomer 2008

Het

d a l b n r o Ho afdeling Hoorn/West-Friesland

Het Hoornblad

Oplage 400 exemplaren

Informatie en mededelingenblad van de KNNV-afdeling Hoorn/West-Friesland Verschijnt 4x per jaar (januari, april, juli en oktober) Sluitingsdatum kopij: 7 september 2008 Redactie: Jan en Ina Marbus, Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag Egbert Baars, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker Wim van der Hulst, Van de Blocqueriestraat 3, 1623 JJ Hoorn e-mail: [email protected] of [email protected] Internet: http://www.knnv.nl/hoorn Verzending: Dinie Atsma-Suidema, Elbaweg 51, 1607 MN Hem, ☎ (0228) 54 19 00 Archiefnr. 2008-001HN/03HB

Inhoud van Het Hoornblad Nr. 60 Blz.

3 4-5 6 7 8 9-11 11 12 13 14 15 16-17 18-19 19 20-21 22-23 24 25 26 27 28 29-30

Activiteitenprogramma Toelichting Van de bestuurstafel Met de KNNV naar Cap Gris Nez - verslag KNNV reis Hongarije - verslag Verslag Hemelvaartkamp 2008-06 De Breekwandeling Verslag Zwanenwaterexcursie Een heerlijke dag in Het Gooi - verslag Malta - moordeiland Burgers kennen Natura 2000 Foto’s van Vooroeverexcursies op 1 en 8 juni Een opvallende variatie van de Gewone tuinslak Kraanvogelexcursie 12 juli Vlinders-/libellenwerkgroep Plantenwerkgroep Vogelwerkgroep Steenuilen in West-Friesland Verslag soortendag op 12 mei Huiszwaluwtelling 2008 De Hoornbloem / De Specht Bijzondere waarnemingen

Bij de voorplaat: Cees Schaper als een van de gidsen op de Natura 2000 excursie op De Vooroever. 2

”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

Activiteitenprogramma JULI zaterdag woensdag zaterdag zondag vrijdag

5 10 12 13 25

Excursie vlinders/libellen, zie pagina 20/21 Plantenwerkgroepavond, zie pagina 12 Kraanvogelexcursie, zie pagina 19 Pontjeswandeling vanuit De Breek, zie pagina 11 Nachtvlinderexcursie Pijlstaarten, zie pagina 20/21

AUGUSTUS zaterdag zaterdag zaterdag

9 Excursie vlinders/libellen, zie pagina 20/21 16 Vogels kijken waterberging Twisk, zie toelichting 23 en zondag 24 Vogelfestival Oostvaardersplassen, zie pagina 25 woensdag 27 Plantenwerkgroep excursie, zie pagina 22/23 vrijdag 29 Nachtvlinderexcursie, zie pagina 20/21 zondag 31 Excursie Streekbos, zie toelichting

SEPTEMBER woensdag zaterdag maandag donderdag dinsdag zaterdag

10 13 15 18 23

Plantenwerkgroep excursie, zie pagina 22/23 Excursie Texel, zie toelichting Vlinderwerkgroep bijeenkomst, zie pagina 20/21 Vogelwerkgroep bijeenkomst, zie pagina 24 Lezing over De Evolutie door Hans Steur, Ellecom, zie toelichting 27 Paddenstoelenexcursie Bergen/Schoorl, zie toelichting

OKTOBER zZaterdag zaterdag zondag

4 Landelijke paddenstoelenexcursiedag van de Nederlandse Mycologische Vereniging, zie toelichting 11 Mossenexcursie West-Friesland, zie pagina 23 12 Wandeling rond De Nek, zie toelichting

Om alvast te noteren: Dinsdag 14 oktober Lezing over paddenstoelen Woensdag 15 oktober Plantenwerkgroepbijeenkomst Donderdag 16 oktober Vogellezing door Wim Tijsen in De Breek


3

De lezingen worden - tenzij anders vermeld - gehouden in de oefenzaal van de Hoornse Harmonie, Achterstraat 43 - 45 te Hoorn. Zaal open om 19:30 uur. Er wordt in de zaal niet gerookt. De meeste excursies starten bij de kleine P aan het Dampten in Hoorn, even voorbij de begraafplaats. Vanaf de trein (en de fietsenstalling) is het 8 minuten lopen. Bel bij twijfelachtig weer even naar de vermelde contactpersoon.

Zaterdag 16 augustus: vogelkijkdag waterberging Twisk In samenwerking met Landschap Noordholland, beheerder van de waterberging Twisk, houden we net als in april, een vogelkijkdag aldaar. Van 10.00 uur tot 15.00 uur is er een post, met informatie van zowel Landschap Noordholland als KNNV bij het informatiepaneel langs het fietspad. Gedurende deze uren zullen er telescopen staan opgesteld om belangstellenden te wijzen op de daar verblijvende vogels. Aangezien we midden in de trektijd zitten zijn bijzondere waarnemingen niet uit te sluiten. Iedereen is van harte welkom van 10.00 uur tot 15.00 uur. Op de fiets te bereiken vanuit Twisk, of via grasdrogerij Hartog. Auto’s kunnen het beste aan de westkant van het gebied geparkeerd worden, nabij grasdrogerij Hartog. Informatie: Eric de Vroome (0229) 57 10 78. Zondag 31 augustus: het Streekbos We maken vandaag een wandeling door het oude en het nieuwe deel van het Streekbos. We zullen bij mooi weer zeker een grote hoeveelheid libellen zien. Maar ook voor vlinders, vogels en planten is het een mooi gebied. Vertrek vanaf het Dampten om 09.30 uur. Start excursie om 10.00 uur bij de grote parkeerplaats van het Streekbos, waar het gebouwtje De Terp staat. Duur wandeling ca 3 uur. Informatie: Eric de Vroome (0229) 57 10 78. Zaterdag 13 september: Texel We vertrekken om 08.00 uur vanaf het Dampten naar Den Helder waar we om 9.30 de boot naar Texel nemen. Op Texel nemen we de bus naar Ecomare en lopen vandaar ±15 km terug naar de boot. Deze stevige wandeling leidt ons langs een stukje strand, bebost en open duin met poeltjes, het zompige gebied langs de Moksloot en tenslotte langs de Mokbaai. We zullen pas aan het eind van de middag bij de boot aankomen, dus begin van de avond in Hoorn. Zorg voor voldoende eten voor onderweg. Informatie: Anneloes ter Horst (0226) 45 29 90; (06)17 62 80 20. 4


Dinsdag 23 september: De Evolutie door Hans Steur, Ellecom Waar komen de soorten vandaan? Hoe is de diversiteit van het leven op aarde ontstaan? Dit zijn vragen die de mens al sinds zijn verschijning hebben bezig gehouden. Darwin was de eerste die de overgang van de ene soort in de andere als een natuurlijk proces doorzag. Hij beschreef de natuurlijke selectie als de motor achter de verandering van de soorten. En nog steeds wordt natuurlijke selectie als de belangrijkste vormende kracht gezien. Maar op allerlei punten zijn de inzichten veranderd en verhelderd. Bijvoorbeeld het tempo waarin de evolutie zich afspeelt, de rol van het toeval, het belang van uitstervingen. De erfelijkheidsleer heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het begrijpen van het proces. Hans Steur zal de belangrijkste verschijnselen vanavond uitleggen vanuit de biologie, de paleontologie en de erfelijkheidsleer. Deze lezing vindt plaats in de Harmonie om exact 20:00 uur. Zaterdag 27 september: Paddenstoelexcursie in Bergen en Schoorl Dat er veel paddenstoelen voorkomen in de Staatsbossen van Schoorl en Bergen is al jaren bekend. Zeer zeldzame soorten zoals de VAALORANJE MELKZWAM, de VALSE MELKBOLEET of de DRUPPELPARASOl worden hier nog elk jaar gevonden, terwijl ze elders in het land vrijwel zijn verdwenen. Rode lijstsoorten zoals MELKBOLEET en NETSTELIGE HEKSENBOLEET komen in de bossen van Schoorl nog algemeen voor. Als jullie benieuwd zijn naar de soorten, die zich dit najaar zullen laten zien, kom dan naar deze excursie, welke geleid zal worden door Martijn Oud, paddenstoelenkenner van onze KNNV afdeling Alkmaar. Hij geeft op 14 oktober ook een lezing over dit onderwerp. Vertrek om 09.00 vanaf het Dampten. Terug omstreeks 14.00 uur. Voor informatie: Cor van der Velden, (0229) 23 19 10, last minute 06 22 48 05 51.

Op 4 oktober is er i.v.m. het 100-jarig jubileum van de Nederlandse Mycologische Vereniging een landelijke excursiedag waarop, verspreid over het hele land, ruim dertig paddenstoelexcursies zullen worden gehouden, waar iedereen aan kan deelnemen. Kijk voor het overzicht van deze landelijke excursies op www.mycologen.nl/jubileum In het weekend van 18/19 oktober zal er elke dag tussen 10 en 17 uur op het landgoed Hoekelum in Ede een groot evenement plaatsvinden. Er is ook een grote paddenstoeltentoonstelling te bewonderen. ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

5

Van de Bestuurstafel Wanneer u dit leest dan ben ik al enkele dagen op vakantie. Ik heb daar naar uitgekeken. En ik niet alleen. Ook mijn partner was er zo’n beetje aan toe. Net zoals zovelen van u. Iedereen heeft in de loop van de achter ons liggende maanden daar aan “gewerkt”. De laatste vergadering van het bestuur stond in het teken van het “Natura 2000”-project. Het bestuur heeft een zestal mensen bereid gevonden dit project, dat de KNNV in samenspel met het Min. van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft opgezet, te gaan trekken en daar verder vorm aan te geven. Ik wil deze mensen bij name toch wel even noemen. Want zo’n project is niet niks. Eerst in maart nog een bijeenkomst over wat we aan handvatten hebben. Daarna samen discussiëren hoe, waar en wanneer we het doen. De pers aanspreken. Daarna enkele publieksexcursies. En meer van dat soort dingen. Ik zet deze mensen eens op een rijtje voor u. Ofra Carmi, Debby Doodeman, Cees Schaper, Amy Spierenburg, Ben Pronk en Trudy Winthorst. Op 1 juni 2008 werden door deze mensen twee excursies georganiseerd bij De Vooroever. Men kon thans gaan genieten van een stukje natuur aan het IJsselmeer dat doorgaans niet toegankelijk is. Heel veel mensen hebben van deze gelegenheid gebruik gemaakt. Zoals ik heb begrepen van Amy Spierenburg hebben zo’n dikke 60 mensen aan de excursies deelgenomen en staan er nog meer te trappelen. Maar het gebied kan niet zoveel mensen tegelijk aan. Dus wordt verder omgezien naar de volgende zondag. Zoals ik al zo juist vermeldde stond de laatste vergadering in het teken van “Natura 2000” . Dat houdt niet in dat de rest buiten schot blijft. De cursussen staan weer op stapel. Het Hemelvaartkamp kan heel positief worden afgesloten met maar liefs 45 deelnemers!! Overige excursies zijn geplanned. Vlinderatlas staat steeds steviger in de steigers. We gaan even een moment van rust inlassen en ons weer voorbereiden op het nieuwe seizoen. Het bestuur hoopt dat ook u moge genieten van een fijne vakantieperiode en dat we elkaar weer op een van onze activiteiten mogen ontmoeten. Michel Kleij, voorzitter 6


Met de KNNV naar Cap Gris Nez Hoewel het nogal ver weg klinkt, is de reis naar Cap Gris Nez amper 400 km. Het ligt aan het Nauw van Calais en is de punt van Frankrijk die zich het dichtst bij Engeland bevindt. Geologen houden van deze buurt, want Gris Nez en dichtbij gelegen Blanc Nez duiden op de kleur van de kalkformaties die hier dagzomen. Dat betekent fossielen zoeken bij laag water. Let wel: het getijdeverschil is hier enorm en dus goed opletten wanneer het vloed wordt, want op het brede strand komt het water snel opzetten! Die kalkrijkdom is gunstig voor de plantengroei. Hoewel begin mei wat vroeg is stond er al volop ENGELS GRAS en BLAASSILENE te bloeien. Nooit eerder zagen we zoveel NAAKTE LATHYRUS bloeien. Ook de GASPELDOORN kleurde hele hellingen goudgeel. Voor de vogelaars is deze regio een prachtplek, juist in deze tijd. Langs de kust is een vrijwel constante stroom vogels vooral meeuwen en sterns, op weg naar broedgebieden. We zagen vele DWERG-, GROTE en ZWARTE STERNS langskomen. Meer spektakel was er met stevige wind. De fouragerende JAN VAN GENTEN kwamen dan dichterbij en tekenden mooi af tegen de donkere wolken. Elke dag waren er wel tientallen te zien. Bij rustig weer in mooie linies voorbij trekkend. De zangvogels waren goed aanwezig met veel NACHTEGALEN en vrij veel CETTI'S ZANGERS. Er vlogen nog wat ORANJETIPJES en er liepen veel rupsen van de VELDPARELMOERVLINDER. Een mooie vondst was de verse NACHTPAUWOOG. ’s Nachts klonk het concert van de vele BOOMKIKKERS. Omdat het kamp 43 deelnemers telde w.o. 12 kinderen, werden er dagelijks 3 excursies aangeboden: kort, lang, verschillend van doel. Voor elk wat wils dus. Met het steeds zonniger weer was het haast jammer om deze plek te verlaten. Jan Marbus ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

7

KNNV-reis Hongarije Medio mei maakten wij een KNNV-reis mee naar Hongarije. Ruim een week was Farm Lator ons onderkomen. Beheerder Rob de Jong bleek een uitstekend veldbioloog met goede kennis van de ruime omgeving. Zijn vrouw Barbara zorgde samen met de lokale bevolking voor uitstekende maaltijden en prima logies. De excursies voerden de eerste dagen naar dalen en bergweiden in het Bükkgebergte. De bloemenweelde was imponerend. De vlinderfauna was voor ons al geweldig. “Wacht maar tot het zomer is…” zei Rob. KONINGSPAGE eiafzettend, diverse PARELMOERVLINDERS en soorten BLAUWTJES… Je kwam ogen te kort want in de lucht verschenen diverse soorten roofvogels: WESPENDIEF, KEIZERAREND. Heel gericht bezochten we de nestplaatsen van de inmiddels uitgevlogen OEHOE en OERALUIL. De andere kant op gingen excursies naar de poesta. Een onmetelijke ruimte met KLEINE KLAPEKSTER, SCHARRELAAR, KWARTELS, ZWARTE OOIEVAAR, HOP, SAKERVALK met juvenielen, en dan op vochtige plekken: KWAK, PURPERREIGER, DWERGAALSCHOLVER, ROODHALSFUUT, broedkolonie van WITWANGSTERNS of ROODPOOTVALKEN en ZEEARENDEN. Ook de GROTE TRAPPEN hebben we op verschillende plaatsen - in groepjes en apart - weliswaar op afstand maar dank zij de telescopen heel goed kunnen zien. Wonderlijk was ook de populatie van ruim 1000 GROOT GEADERDE WITJES (parend en eiafzettend) rond een Sleedoornstruweel midden op de poesta… Kortom: een prachtreis met leuke groep naar ongelooflijk rijke natuurgebieden. Jan en Ina Marbus

8


Verslag Hemelvaartkamp 2008 Het min of meer jaarlijks terugkerende kamp, het Hemelvaartkamp, ging dit jaar over de landsgrenzen. Er werd gekozen voor Ost-Friesland. Ongeveer 300 km richting Wilhelmshafen. Als domicilie werd gekozen voor het “Schullandheim Voslapp” in Zetel/Fuhrenkamp. Het aantal deelnemers was bijzonder groot: 45 mensen!! Het interessante van dit kamp was dat het ligt in een gebied met veel hoogveengronden en enkele zeer oude bossen. Daarnaast dat het geheel “verzorgd” was. Dus Claudia en haar helpers/sters konden zich storten in het bruisende leven van excursies en alles wat daaromheen hangt.

Op eigen gelegenheid op dinsdag vertrek. In verband met het milieu en de kosten werd zoveel mogelijk samen gereden. Het huis is verdeeld in een aantal slaapkamers van 2 tot een 6-tal bedden. Er heersten een aantal huisregels. Maar gezien de organisatie met betrekking tot ontbijt en avondeten is dat toch wel logisch. De eerste dag werden de schreden, of liever gezegd de auto’s, gericht naar het Hasbrucher Urwald. Een groot bos met nog enkele bijzonder oude EIKEN. De leeftijd van 400 tot 1200 jaar. Daarnaast werden door ons enkele hoogveengebieden bezocht en de Jadebusen, een uitloop van het riviertje de Jade in de Waddenzee. Het Hasbrucher Wald is een zeer oud laaglandbos en is eeuwenlang gebruikt voor geriefhout door de boeren uit de omgeving. Veel van de oude HAAGBEUKEN ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

9

vertonen nog steeds de uit die tijden stammende knotsporen op ongeveer 2 meter hoogte. De laatste honderd jaar vond in het centrum geen kap meer plaats en werd 29 ha natuurreservaat. Tegenwoordig is dit uitgebreid tot zo’n 55 hectare. En dan verder te denken dat in de jaren ’60 ternauwernood werd voorkomen dat een snelweg door het bos werd aangelegd… In het bos hoorden wij het zingen van de GEKRAAGDE ROODSTAART, BOOMKRUIPER, GRAUWE VLIEGENVANGER en STAARTMEES. De MIDDELSTE BONTE SPECHT was ook een bijzonderheid (althans voor ons) Teruglopend naar de auto’s verzorgde een ZWARTE SPECHT een show boven onze hoofden. Ook de BOSUIL wilde zich laten zien. Daarvoor gingen heel wat telescopen en verrekijkers van de ruggen af. En die BOSUIL maar terugloeren… De volgende dag werd gevuld door een wandeling in de hoogveengebieden. Een stevige tippel van ongeveer 15 km. Deze hoogveengronden dreigden (net als bij ons) te verdrogen. Daaraan is inmiddels een halt toegeroepen en het water met het veenmos zorgen weer voor een gestage (nou ja!) groei van het veen. Sporen waren nog duidelijk aanwezig van het afgraven van het veen. Ook werd dit laatste min of meer aanschouwelijk gemaakt door een quasi verblijfshut en spoorrails neer te leggen. Daags daarna een fietstocht van ongeveer 35 km door hetzelfde gebied. De wandeling werd gebruikt om het aantal waarnemingen op te vijzelen en de fietstocht om kennis te kunnen nemen van het landschap. Op vrijdag werd een excursie georganiseerd door Debby Doodeman en Jasmijn Hulleman. Deze ging richting Jadebusen en omgeving. Ook de avonden werden in gezelligheid doorgebracht en werden planten die we niet direct van naam kenden via de bekende boekwerken aan de vergetelheid ontrukt en toegevoegd aan de ontbrekende kennis. En dat niet alleen. De avonden werden middels een theesessie en spelletjes verder gevuld. Een nieuw spel werd ontwikkeld, namelijk het raden van welke10

”Het Hoornblad”,nr. 60 zomer 2008

veer-hoort-bij-welke-vogel. En daarnaast een spel in de geest van metzo-weinig-mogelijk-lijnen een vogel trachten uit te beelden. Dat laatste kreeg hoe langer hoe meer rebusachtige neigingen. Maar daarbij werd ook gelachen. En veel. En dat hoort ook bij het geheel van zo’n kamp. Natuurlijk. Het weer speelt ook een grote rol. En wat dat betreft waren de weergoden ons gunstig gezind. Oplopende temperaturen. Terugtrekkende bewolking en een licht windje. Wat werd er zoal gezien. Al met al was er een lijst samengesteld van ruim 140 soorten vogels en zo’n dikke 300 plantensoorten. Leuke waarnemingen zoals de APPELVINK en bijna nog op de valreep de GRIJSKOPSPECHT. Aan planten bijv. de TONDERZWAM, MOERASSPIREA en GEEL NAGELKRUID. Op zondagmorgen was voor iedereen corvee. Het verzorgingsteam van het huis werd bedankt en geëerd met twee getekende en ingelijste vogels. Na ongeveer 3 uren werd geleidelijk het vertrek in gang gezet richting WestFriesland. Schitterende dagen meegemaakt. Waar volgend jaar? Michel Kleij

De Breek wandeling Van 15 maart tot 15 juni is vanwege het weidevogelbroedseizoen de pontjesroute gesloten. Op zondag 13 juli is er weer een wandeling vanuit De Breek via de pontjesroute. Onder leiding van een paar KNNV’ers wordt er dan vooral op bloeiende (oever-)planten gelet. Ook een bezoek aan het biologische potstalbedrijf van Jan vrolijk (inclusief consumptie) staat op het programma. Kosten € 5, - p.p. Start 13 uur bij De Breek in Etersheim. Aanmelden is niet nodig ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

11

Verslag van de ,,gouwe ouwe” Zwanenwaterexcursie op zondag 18 mei 2008 O.l.v. de excursieleidster van deze dag Wil Liefting vertrokken we met zijn achten vanaf het Dampten met twee auto’s naar het Zwanenwater bij Callantsoog. Het Zwanenwater is 600 ha groot en sinds 1973 in bezit van Vereniging Natuurmonumenten. Ik vertelde dat de naam “Zwanenwater” me deed denken aan een sprookje of sprookjesballet, maar de naam herinnert aan de 17e eeuw toen hier zwanen werden gefokt. Het Zwanenwater is een vogelrijk gebied. Er zijn twee meren en in het zuidelijk meer (het tweede water) is één van de weinige plaatsen in Nederland waar Lepelaars broeden. Tijdens de excursie hebben we gekozen voor de 4,5 km wandelroute. Duizenden GELE LISSEN en paarse BREEDBLADIGE ORCHISSEN hebben we gezien. Op deze ochtend met zonnig weer hebben we genoten van de schitterende kleuren en prachtige vogelgeluiden. Voor de goede orde heb ik genoteerd wat we aan soorten waargenomen hebben. Vogels: KAREKIET, BERGEEND, HOUTDUIF, RIETGANS, GRAUWE GANS, AALSCHOLVER, SCHOLEKSTER, VLAAMSE GAAI, SNOR, RIETGORS, GIERZWALUW, BOERENZWALUW, HUISZWALUW, TORENVALK, BUIZERD, HAVIK, ZILVERMEEUW, KLEINE MANTELMEEUW, FITIS, TJIFTJAF, ZWARTKOP, MEREL, KUIFEEND, BERGEEND, WILDE EEND, MEERKOET, ZWARTE KRAAI, ZWARTE STERN, BLAUWE REIGER en LEPELAAR. Planten/bomen: ZOMEREIK, DUINROOS, KEVERORCHIS, BREEDBLADIGE ORCHIS, ZILVERSCHOON, WIKKE, ROLKLAVER, MEIDOORN in bloei, RATELAAR, HERTSHOOI, bloeiende GELE LISSEN, KRUIPWILG, MELKDISTEL, LIJSTERBES, DRIEKLEURIG VIOOLTJE, HONDSDRAF, SPEERDISTEL, KAMPERFOELIE, BRANDNETEL, BRAAM, SCHAPEZURING, VEENPLUIS, KLEEFKRUID, WATERNAVEL, REIGERSBEK, OOIEVAARSBEK, GANZERIK, GASPELDOORN, GROTE KLIS, RUIGVIOOLTJE, KONINGINNEKRUID, HEERMOES, MOERASWEDERIK, BITTERZOET, LOOK ZONDER LOOK, WATERSCHEERLING, WATERDRIEBLAD, SMEERWORTEL, PASTINAAK, HAAGWINDE, ZEEPKRUID, ELS, STRUIKHEIDE, DOPHEIDE, SMALLE WEEGBREE, WIKKE, RODE KLAVER, HOPKLAVER, BLAARTREKKENDE BOTERBLOEM, NAGELKRUID, WATERAARDBEI, WATERMUNT, WILGENROOSJE, STEKELBREM, TORMENTIL, HOORNBLOEM, ZOMERSNEEUW, ST. JACOBSKRUISKRUID, ELANDGEWEIMOS, EREPRIJS, PINKSTERBLOEM, MOERASVERGEETMENIETJE, WATERWEEGBREE, WITTE KLAVER, MUIZENOOR. VLINDERS: KLEIN GEADERD WITJE, ICARUS BLAUWTJE, KLEINE VUURVLINDER, ARGUSVLINDER. Een een: DUINKONIJNTJE. Conny Ligthert 12


Een heerlijke dag in het Gooi excursie van zaterdag 7 juni ’08 Met 13 deelnemers vertrokken we o.l.v. Trudy Winthorst naar Bussum. Van daar gingen we erop uit met haar zus Conny. Zij loodste ons langs allerlei binnenweggetjes naar een goed uitkijkpunt bij het Naardermeer. De PURPERREIGERS lieten niet op zich wachten, we zagen ze in het riet en geregeld werd er af en aan gevlogen. Ondertussen zagen we ZWARTE STERNS, een GROTE ZILVERREIGER en vogels die we dicht bij huis ook regelmatig kunnen zien. We genoten ondertussen ook van libellen en van de vliegkunst van een op libellen jagende BOOMVALK, die langdurig in beeld bleef. Nadat we waren uitgekeken gingen we naar het Spanderswoud tussen Bussum en Hilversum, (atlaskaart 25-58 vak 14/15-14/25) waar we o.l.v.Hans van Oosten (een heel deskundige vogel-, insectengids) leuke waarnemingen deden. Het is een gevarieerd bos met een aantal bijzondere vogelsoorten. De HAVIK (verschillende keren gezien) heeft in het Gooi de grootste dichtheid van broedparen in Nederland en dat heeft gevolgen voor andere roofvogels, zoals uilen. De GROTE BONTE SPECHT had er kennelijk geen problemen mee, want die liet zich steeds zien en horen. De FLUITER was een van de te ontdekken bijzondere vogels. Met wat geduldig zoeken kwam die prachtig in beeld, net als de BONTE VLIEGENVANGER. Rond het middaguur zwakte de vogelzang een tijdje af. Op een warme zandhelling bij een poel was er tijd om te lunchen en te genieten van vlinders, juffers en libellen. Die flitsten met grote snelheid aan ons voorbij. Gelukkig dat er zo nu en dan een bleef zitten, zodat we de kans kregen vast te stellen wat er zoal rondvloog. Bij een volgende plas in het bos kregen we weer andere soorten in beeld, waaronder de GROTE KEIZERLIBEL en de NOORDSE WITSNUITLIBEL. De GEWONE OEVERLIBEL liet zich de hele dag regelmatig zien. In de loop van de middag nam de vogelzang weer toe. Dat leidde er toe dat we de ZWARTE SPECHT konden opspeuren en heel goed konden waarnemen. Terug bij de auto’s gingen enkele deelnemers naar huis, terwijl de rest naar een Chinees restaurant ging om nieuwe krachten op te doen voor de avondexcursie. We reden daarna naar het Tienhovensch Kanaal op de grens van Utrecht en Noord-Holland. Daar werd een flinke wandeling gemaakt door weide- en rietland, naar de Breukelerveensche en Tienhovensche Plassen. De GROTE KAREKIET zat verborgen in het riet te zingen. Geduldig zaten we in Tienhoven te wachten op de roep van de WOUDAAP. De wind stond verkeerd en we moesten ons tevreden stellen met het geluid van de VEENMOL. We liepen in het donker terug langs het kanaal. Het geluid van kikkers, Veenmollen en allerlei vogels, waar onder HOUTSNIP en KLEINST WATERHOEN, vulde de stilte. Het was een mooie afsluiting van een heerlijke dag. Het werd wel laat. Pas om een uur of een was ieder weer thuis. Gerrit de Weerd ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 20088

13

De KNNV start dit jaar een project over Natura 2000, een internationaal natuurbeschermingsprogramma. Dat er nog een lange weg te gaan is mag blijken uit onderstaand artikeltje, overgenomen uit het kwartaalblad van KNNV Amsterdam.

Malta moordeiland Vele toeristen boeken elk jaar een vakantie op moordeiland Malta en steunen indirect de afslachting van honderdduizenden trekvogels die er passeren. Als je een beetje respect hebt voor de natuur in het algemeen en de vogels in het bijzonder, ga je daar nooit naartoe... een heel eind voor de kust, op open zee, worden de aanvliegende trekvogels al door jagers vanaf snelboten onder vuur genomen. De vogels die toch aan de slachtpartijen voor de kust van Malta weten te ontsnappen, vallen vrijwel zeker ten prooi aan minstens 12.000 officiële jagers met jachtvergunning en 2.000 officiële vogelvangers die op de eilandenarchipel van nauwelijks 315 km² ongestoord hun gang gaan. De kliffen op de kust zijn bezaaid met camouflagehutten voor jagers en daarachter wacht een gordel van 6.000 vangplaatsen, uitgerust met tienduizenden mist - en slagnetten. De trekvogels worden naar de vangplaatsen gelokt met behulp van lokvogels in kooitjes en met kunstmatig aangelegde drinkpoelen en voederplaatsen. Die worden door de uitgeputte vogels gretig opgezocht. De jacht op trekvogels is, evenals in andere landen aan de Middellandse Zee, een traditie op Malta, gemiddeld worden er vijftig geweren per km² ingezet en jaarlijks komt 200 ton loodhagel in de natuur terecht. Enkele voorbeelden van de aantallen die er elk jaar worden afgeschoten: TORENVALK: 1.250-1.750, KWARTEL: 1.500-3.000, KIEVIT: 500-1.000, HOUTSNIP: 2.000-3.000, ZOMERTORTEL: 100.000-200.000, GIERZWALUW: 5.000-15.000, NACHTZWALUW: 2.000-3.000, HOP: 1.500-2.500, IJSVOGEl: 100-200, VELDLEEUWERIK: 50.000-100.000, GELE KWIKSTAART: 5.000, HUIS-, BOEREN- EN OEVERZWALUW: 30.000, ROODBORST: 20.000-50.000, ZANGLIJSTER: 200.000-300.000, SPAANSE MUS: 250.000-300.000, SPREEUW: 10.000-30.000, WIELEWAAL: 4.000-7.000... ga zo maar door! Bovenvermelde cijfers zijn afkomstig van 14 Maltezer ornithologen die de jagers nauwgezet hebben geobserveerd. Vogelbescherming van Nederland en Vlaanderen en Europese collega's maken zich zorgen over Malta dat is toegetreden tot de Europese Unie. Het land leeft de Vogelrichtlijn betreffende het behoud van de vogelstand niet na door hun machtige jagerslobby waarin ook de machthebbers zitten. Hoewel er jaarlijks miljoenen trekvogels sterven door "natuurlijke" oorzaken begint de toenemende invloed van de in aantal toenemende mens een steeds grotere tol te eisen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel vogelsoorten hoe langer hoe minder tot broeden komen in onze contreien. Handhaving en harde actie door het (zwakke) Europese parlement is noodzaak! Zou het niet veel mooier zijn als in de trektijd de vogelkennis van de ex-jagers en stropers zou worden gebruikt voor ecotoerisme en ringonderzoek? Evert Pellenkoft 14


Burgers kennen Natura 2000 Dit was de opdracht voor de excursie die is gehouden op 1 juni bij de vooroever in Onderdijk. Natura 2000, nieuw woord met een grote inhoud. Als dat maar goed komt… Vol enthousiasme heeft een aantal KNNV’ers zich op deze klus gestort. Debby Doodeman, Amy Spierenberg, Trudy Winthorst, Ofra Carmi, Cees Schaper en Ben Pronk, stonden voor de taak om maar liefst 85 mensen rond te leiden langs de oevers van het IJsselmeer. Een persexcursie had er voor gezorgd dat de belangstelling voor het onderwerp overweldigend werd. Voorpaginanieuws Noordhollands Dagblad. Lag het aan de mooie foto? De grote belangstelling voor Natura 2000? Of gewoon aan de opmerking in de tekst dat wij een “kijkje” achter het hek gingen nemen.? Wat maakt het uit, het doel was al bereikt: 85 mensen kwamen kennisnemen van de Natura 2000-status van het IJsselmeer. Maar nu nog de daden. Een koortsachtig mailverkeer nam vanaf toen een aanvang. Over en weer werden mails verstuurd door de potentiële excursieleiders. Noodgedwongen moesten wij ons verdiepen in de materie over Natura 2000. We streefden allen naar succes. Maar waar maakten wij ons toch druk om. Allen waren al weken hiervoor op een introductiedag in Epe op de Veluwe klaargestoomd door het landelijke projectteam Natura 2000. Haarfijn werd uitgelegd hoe de mensen te bereiken. Maar hoog en droog daar op die Veluwe is wat anders als langs de rand van dat natte IJsselmeer. Een gezonde plankenkoorts maakte zich van ons meester. Op D-day bleek alles mee te zitten. Een rustige voorjaarssfeer hing over de vooroever bij Onderdijk. Het diffuse licht gaf het IJsselmeerlandschap een uitnodigende uitstraling. En net op het moment dat we door het hek gingen verscheen een heerlijk zonnetje. Daar konden wij als excursieleiders ons verhaal doen. Geboeid werd geluisterd. Het ging over de verrassende rijkdom die het IJsselmeer bezit. Een gebied dat het verdient om voor de natuur belangrijk te blijven. In het Natura 2000 beheerplan voor het IJsselmeer moet dat geregeld worden. O ja, op de vraag wat voor de meeste mensen de aanleiding is geweest om zich aan te melden voor de excursie, werd door een ruime meerderheid met “‘een kijkje nemen achter het hek nemen” beantwoord. Ben Pronk ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

15

Enkele beelden van de Natura 2000 excursies gehouden op 1 en 8 juni op De Vooroever

16



17

Een opvallende variatie van de Gewone tuinslak bij de spoorwegovergang Kleine Koog De GEWONE TUINSLAK Cepaea nemoralis (Linnaeus, 1758) behoeft geen uitvoerige beschrijving, want er zijn maar weinig mensen die deze algemene slak met zijn gele, roze of bruine huisjes voorzien van een zwarte lip rondom de opening, nog nooit gezien hebben. Hoewel de GEWONE TUINSLAK tegenwoordig wat minder algemeen in tuinen voorkomt dan vroeger, hetgeen zonder twijfel veroorzaakt wordt door de concurrentie met de invasieve SEGRIJNSLAK Cornu aspersum (Müller, 1774), komt zij nog overal heel algemeen voor: niet alleen in tuinen en parken, maar ook in de bermen van wegen, tussen de oevervegetatie langs kanalen en de taluds van dijken in het waarnemingsgebied van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland. De GEWONE TUINSLAK valt niet alleen op door zijn pastelkleurtjes, een ongewoon iets onder de vrij eentonig gekleurde slakken die in Nederland voorkomen, maar zelfs nog meer door de grote variatie in bandering. Het slakkenhuis kan namelijk voorzien zijn van 0-5 donkere, meest zwartgekleurde spiraalbanden. De Tuinslak deelt dit kenmerk met de veel zeldzamere WITGERANDE TUINSLAK Cepaea hortensis (Müller, 1774), die nog nooit in ons waarnemingsgebied is gevonden. Deze combinatie van variatie in kleur en bandering is voer geweest voor een groot aantal genetici en ecologen. Hele boekwerken zijn verschenen en veel studenten zijn gepromoveerd over de erfelijkheid van deze banden en de mogelijke rol van deze banden in het voorkomen van predatie vooral door lijsterachtigen. Zelfs heeft men een codering ingevoerd voor een eenvoudige beschrijving van de banden en bandcombinaties. Deze code werkt als volgt: de banden op de laatste omgang van het slakkenhuis zijn van boven naar beneden genummerd van 1 tot 5. Een huisje voorzien van alle vijf banden wordt aangeduid met de code 1.2.3.4.5. Is alleen de middelste, derde, band aanwezig dan krijgt dat huisje de code 0.0.3.0.0; is het voorzien van de onderste drie banden dan luidt de code 0.0.3.4.5. Sommige banden kunnen echter ook samensmelten en twee of meerdere banden vormen dan een of twee brede donkere banden. Dit gebeurt dikwijls met de twee bovenste en drie onderste banden zoiets wordt als volgt aangegeven 1.2.3.4.5, de streepjes onder de cijfers geven aan welke banden samengesmolten zijn. (Wie onderzoekt eens of er verschillen zijn in de kleur en de bandering van de tuinslakken die op de bomen zitten en die in de berm zijn gebleven?) 18


Er kunnen echter nog meer variaties onder de tuinslakken voorkomen. Zo is er een afwijking bekend waarbij de spiraalbanden niet zwartgekleurd zijn maar doorzichtig. Deze vorm heeft indertijd de naam hyalozonata gekregen dat wil zeggen met hya-liene (=doorzichtige) banden. Het is een vrij zeldzame vorm die in de berm ten oosten van de spoorwegovergang van de Kleine Koog in BeetsSchardam werd aan-getroffen op 20 september 2001. Niet een maar zelfs zes exemplaren vertoonden deze afwijking waarvan slechts een levend was. Allen hadden een geel huisje. Alles wijst er op dat hier waarschijnlijk sprake is van een genetische afwijking. Erg veel baat hebben deze slakken van die afwijking echter niet gehad want een huisje was aangevreten door een klein zoogdier en een ander werd aangetroffen in een zogenaamde lijstersmidse, waarbij als aambeeld een spoorbiels gebruikt was. Een deel van deze GEWONE TUINSLAKKEN van de variatie hyalozonata is opgenomen in de verzameling van het Zoölogisch Museum van Amsterdam. Henk K. Mienis Adres van de schrijver: Mollusc Collection, National Collections of Natural History, Dept. Zoology, Tel Aviv University, IL-69978 Tel Aviv, Israel, en Mollusc Collection, National Natural History Collections, Berman Building, Hebrew University of Jeru-salem, IL-91904 Jerusalem, Israel. Alternatief correspondentie adres in Nederland: p/a Scholeksterhof 36, 1444 AS Purmerend. E-mail: [email protected]

Kraanvogelexcursie naar het Fochteloërveen 12 juli Sinds enkele jaren broeden in het Fochteloërveen enkele KRAANVOGELS. O.l.v. een boswachter gaan we er een wandeling maken. Met een beetje geluk kunnen we op onze route o.a. KRAANVOGELS, BOOMVALKEN, libellen en slangen aantreffen. Het is een nat gebied met plassen e.d.. Verzamelen 7.25 uur bij het Dampten in Hoorn. De reis duurt via de Afsluitdijk iets minder dan 2 uur. Om 09.30 ontvangen we in de informatieruimte van Natuurmonumenten inleidende informatie over het gebied en een korte videopresentatie van het terrein. Vervolgens gaan we het veengebied in voor een wandeling van ongeveer 1,5 uur. Einde rond 11.00 uur. Aan een verdere invulling van de dag wordt nog gewerkt (o.a. bezoek aan De Wieden). Er kunnen 25 personen mee. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Opgeven bij Gerrit de Weerd e-mail: [email protected] Telefoon: 0228 585577 Mobiel: 06 49968720 Routebeschrijving nabij eindpunt per e-mail beschikbaar. ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

19

2008 Vlinderdepressie? Wat heeft het voorjaar gebracht aan vlinders in Nederland? Landelijk gezien meldt de Vlinderstichting niet alleen een slechte start, maar ze slaat zelfs alarm. Ook in onze regio zijn er niet veel vlinders gezien en gemeld. Een enkel WITJE, BLAUWTJE, ATALANTA of KLEINE VOS vloog er voorbij. Wel liet de KOLIBRIEVLINDER in Douwe Greydanus tuin zich zien op 3 Juni. Zou hij hier wonen? Nu nog afwachten wat de zomer brengt, de Vlinderstichting is vol verwachting maar voorlopig zitten we in ons gebied in een Juni-dip. Juist nu is het van belang rupsennesten in BRANDNETELS te ontdekken en erop te letten of de maaimachine ze dreigt te vernietigen! Er zijn allerlei activiteiten rondom vlinders bij de 25jarige Vlinderstichting te vinden zoals: www.vlinderwandelweekend.nl Wanneer je van de combinatie wandelen en vlinders kijken houdt dan is 23 en 24 augustus een leuke gelegenheid om samen een stukje Pieterpad af te lopen. Wie weet kom je iets bijzonders tegen.

TERUGBLIK

VLINDEREXCURSIE

ZANDDEPOT

OP ZONDAG

20

APRIL

Het was mooi weer en een leuke excursie o.l.v. Cees Schaper. De temperatuur viel een beetje tegen maar er waren toch een paar vlinders te zien, waaronder een Kleine Vos, een paar Citroentjes, en het Grote en Kleine koolwitje. Het werd een bijzondere excursie omdat op een deel van het terrein de Rietorchis werd gevonden in combinatie met dezeldzame Addertong waarvoor we met kiekdoos en masse op de knieën gingen.

LIBELLENNIEUWS De Libellenworkshop in het Mec de Witte Schuur is naar tevredenheid verlopen. De zeven deelnemers waren in ieder geval erg enthousiast. Omdat er slechts twee aanmeldingen voor de Suyderbraeck in Scharwoude waren is deze afgelast. Toch hebben we een inventarisatie gedaan o.l.v. Eric de Vroome. Hiervan een kort verslagje. 20


LIBELLEN

EN

JUFFERS

OP DE

SUYDERBRAECK.

Het weer werkte mee, de zon scheen en gaf rond twaalf uur genoeg warmte om Libellen en Juffers langzaam te doen ontwaken en al gapend hun vleugels te doen uit te strekken. Een voor een kwamen ze te voorschijn. Zoals gewoonlijk waren de LANTAARNTJES haantje de voorste en wel in grote getale. En tot onze tevredenheid vlogen er een paar KLEINE- en GROTE ROODOOGJUFFERS boven de paddenpoel. Zelfs de AZUURJUFFER en de VARIABLE zitten hier. Boven het koeienweidje zwermden redelijk wat VROEGE GLAZENMAKERS. De KEIZERLIBEL en GEWONE OEVERLIBEL kun je hier ook vinden. De vlinders vonden het niet de moeite waard om zich te laten zien. Op een MUNTVLINDERTJE, KOOLWITJE en KLEINE VOS na bleven deze massaal ondergedoken. Het was een heerlijke wandeling en al met al viel de opbrengst niet tegen. Een excursie op dit terrein is beslist de moeite waard.

ACTIVITEITENPLANNING VLINDERWERKGROEP: Zaterdag 5 juli: excursie vlinders en libellen naar de bosweiden langs de Grote Vliet. Start parkeerplaats Grutterweide bij de golfbaan om 13 uur. Vrijdag 25 juli: deze keer een speciale Nachtvlinderexcursie in Scharwoude waarbij we op jacht gaan naar PIJLSTAARTEN. Er wordt gebruik gemaakt van vlindervriendelijke vlindervallen. De pijlstaartenfamilie is bijzonder mooi, het is dus de moeite waard om te komen. Je kunt je opgeven bij J.P. de Krijger (0229) 239724 Zaterdag 9 augustus: Herhaling Overhoekbos-sportaccommodatie: Vlinder-/Libellenexcursie. Op de sinds kort ingerichte wilde plantenstroken achter de sportvelden maken we kans op diverse blauwtjes, zandoogjes en de natuurlijke oevers bieden kansen voor diverse libelles. In het Overhoekbos zoeken we naar bosvlindertjes. Verzamelen om 11 uur bij het gemeentehuis, Raadhuisplein 1, Wervershoof. Vrijdag 29 augustus: Nationale nachtvlindernacht. Dit jaar plaatsen wij onze vanglamp wederom op een bekend terrein in Scharwoude. Geef je tijdig op bij de coördinator met vermelding van je telefoonnummer dan kunnen we afbellen indien nodig. Soms regent het weleens… Maandag 15 September is de volgende vlinderwerkgroep vergadering waarvoor je van harte wordt uitgenodigd om mee te denken en gegevens uit wisselen.Zo zullen we verder kijken of we een libellen en/of juffertjes zoekkaart maken. Ook praten we over onze ingediende projecten voor basisscholen als vervolg op onze poppenkastactie en de komende vlinderatlas. Zoals gewoonlijk vindt dit plaats bij de fam. Marbus, Dorpsstraat 10 a te Zwaag, om 20.00 uur. Henny van der Groep Coördinator vlinderwerkgroep (0229) 24 95 46 [email protected] ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

21

De plantenwerkgroep heeft een actieve periode achter de rug. De voorzomer is voor ons altijd een mooie tijd. In het jaar dat we om meldingen van orchideeën vragen, zijn ze ook bij onze excursies opvallend aanwezig. Op 4 juni zijn we o.l.v. Jos Lammers naar de orchideeën in de buurt van het Kennemermeer geweest. Hij heeft ons vindplaatsen getoond van RIETORCHIS, VLEESKLEURIGE ORCHIS, BIJENORCHIS, HONDSKRUID, BOSORCHIS, MOERASWESPENORCHIS, GROENKNOLORCHIS en BOKKENORCHIS. De BOSORCHIS zag er zeer armetierig uit, hij zal dit jaar de bloei niet halen, hopelijk overleeft hij wel. De GROENKNOLORCHIS gaf mij persoonlijk een triomfje, doordat ik er een nieuwe groeiplaats bij vond. Bovendien zagen we nog andere leuke duinplantjes zoals OOR- en KEGELSILENE, DUINAVERUIT, BITTERKRUIDBREMRAAP, ZOMERBITTERLING, DWERGZEGGE, VLOZEGGE en PARNASSIA. Ook op 11 juni in de Etersheimerkoog vonden we orchissen, minstens 15 exemplaren RIETORCHIS; verder o.a. ZWARTE- en OVERZEGGE, ECHTE KOEKOEKSBLOEM, WATERNAVEL, EGELBOTERBLOEM, GROTE RATELAAR, KAMGRAS, BEVERTJESGRAS, KALE JONKER, MOERASROLKLAVER, BRUNEL. Toen we op 18 juni de Vooroever bezochten, was de dijk helaas gemaaid, maar een laag gelegen stuk Vooroever was wel nog intact en toonde ons o.a. GROTE RATELAAR, zowel GEWONE- als MOERASROLKLAVER, KNOOPKRUID, MARGRIET, VELDLATHYRUS, WATERMUNT, MOERASANDIJVIE, ZOMPVERGEETMIJNIETJE, BRUNEL en naast SPEERDISTEL ook vrij veel KRULDISTEL (ook op de dijk). Naar aanleiding van een reactie van één van onze leden op de orchideeën-oproep zijn we naar een stuk bos in Hoogkarspel gaan kijken; hier bleken zowel van de RIETORCHIS als de BREDE WESPENORCHIS omstreeks 1000(!) exemplaren te staan.

22


ACTIVITEITEN: Ergens in de maand juli zullen we de muurbegroeiing in Hoorn opnieuw gaan inventariseren. Wie zich daar nog niet als geïnteresseerde voor heeft opgegeven, kan dat nog doen bij mij. Woensdag 27 augustus Bomen bekijken in de tuin van Dinie Atsma in Hem, Elbaweg 51. Vertrek Dampten per auto 14 uur, ter plekke 14.30 uur. Woensdag 10 september Begroeiing rond het Landje van Naber. Verzamelen ter plekke 14.30 uur Woensdag 15 oktober Start ‘binnen’seizoen met het determineren van (gedroogde) grassen en zeggen in de Hoornbloem, Dorpsstraat 10A, Zwaag; 14.30-16.30. Als je van de zomer leuke bloeiende grassen en zeggen ziet, pluk en droog ze en neem ze mee.

OPROEP ORCHIDEEËN Vind je orchideeën in ons waarnemingsgebied, meld ze dan alsjeblieft; liefst via de website (je kan ze direct op de waarnemingenkaart zien verschijnen), geeft dat problemen geef ze dan aan mij door. Coördinator plantenwerkgroep Anneloes ter Horst (0226) 45 29 90 [email protected]

ZATERDAG 11

OKTOBER

MOSSENEXCURSIE

Uit West-Frieland zijn nog weinig mossen bekend. Daarom heeft de Landelijke Mossenwerkgroep van de KNNV een excursie in dit gebied gepland. Deze excursie is de eerste van een trilogie in West-Friesland. We bezoeken o.l.v. Niko Buiten een uurhok (19.16) om te zien welke mossen er groeien in woonwijken, parkjes en begraafplaatsen in de buurt van Spanbroek. De excursie is geschikt voor beginners. Neem eten, drinken loepje, flora en eventueel iets tegen de regen mee. We verzamelen om 10.00 uur bij NS-station Obdam. Voor verdere inlichtingen en opgave: Niko Buiten (023) 54 03 266 of (06) 12 64 52 87.


23

Op 24 april hebben we de laatste bijeenkomst gehouden voordat we met de zomerstop begonnen. Dat wil niet zeggen dat er niets meer wordt ondernomen: een ieder is nu druk om zijn/haar taken ten uitvoer te brengen. Er wordt onder andere heftig gekeken in de kilometerhokken naar broedvogels die in kaart worden gebracht voor de atlas en er wordt geteld voor het MUS-project. Zaterdag 26 april was de vogelkijkdag bij de waterberging Twisk. Leden van onze vogelwerkgroep en Landschap Noord-Holland hebben hieraan mee gewerkt. Het weer was goed en ook het bezoek van belangstellenden of toevallige passanten was goed te noemen. Ook enkele mensen uit Delft die op weg waren naar Den Oever vonden het prachtig om het te bekijken. Op 16 augustus volgt een herkansing. Zie de toelichting. Op 5 en 11 mei werden er alarmtellingen van weidevogels verricht. Dat betekent stokken plaatsen i.v.m. broedgevallen, en dat werd dan twee weken later herhaald. Ik heb gezien dat het wel zijn vruchten afwierp: tijdens het mest uitrijden ging de installatie keurig om de stokken heen - in dit geval van de Scholeksternesten; later zat deze weer rustig te broeden. Wie heeft er nog aanvullende informatie in dit Jaar van de Scholekster? 12 mei (2e pinksterdag) stond in het teken van de soortendag. Zie pagina 26. Iedereen die nog met vakantie gaat wens ik veel mooi weer, goede natuurbeleving en een behouden terugkeer. We starten weer met de bijeenkomsten op donderdag 18 september bij De Hoornbloem, Dorpsstraat 10a in Zwaag om 20.00 uur. Op 16 oktober is er een bijzondere vwg-bijeenkomst in De Breek in Etersheim. Wim Tijsen komt dan vertellen over zijn Rotgansavonturen in Siberië met Bart Ebbinge. D.Greydanus,coördinator vwg (0228) 72 01 19 [email protected]

Wellicht zien we elkaar op het Vogelfestival in de Oostvaardersplassen op 23 en 24 augustus (van 9.30 – 17.00 uur). Zie voor meer informatie www.vogelfestival.nl Entree € 12,- , met reductieregeling € 10,- . 24


Steenuilen in West-Friesland Deze uiltjes doen het naar mijn bescheiden mening goed hier. Voor hoelang weten we niet met het oprukkende glas (kassencomplexen). Hierdoor verdwijnen alle oude schuren waar ze nu nog gehuisvest zijn. Op een tochtje trof ik ze achter elkaar aan, mooi genietend in het zonnetje. Gele glimmende oogjes die je aanstaren, dat heeft toch wel wat! Om alles goed in kaart te brengen is iedere bijdrage nodig en dat geldt eigenlijk voor alle soorten waarnemingen. Zonder al die spiedende ogen van de vele waarnemers - al is het maar in eigen tuin - is het niet mogelijk om een goed beeld te krijgen van wat hier zoal leeft. Mijn ervaring is dat je na thuiskomst na een tochtje het beste meteen even de waarnemingen in een bestandje kunt plaatsen om het een keer per maand of via de site door te geven. Aan wie geven we het door? Er zijn veel mogelijkheden tegenwoordig via het internet. Toch pleit ik er voor om alles naar onze afdeling te sturen zodat die dan de belanghebbenden in dit geval STONE ook laten delen in de verzamelde gegevens uit onze gebied. Nu hebben we de banden met de steenuilenwerkgroep aangehaald. Op een of andere manier ging het niet zoals we hoopten vandaar dat we nu uit zien naar een betere samenwerking. Nico Godfriedt is er nu druk mee en uiteraard Luc Smit ook. De contacten onderhouden we nu via Nico na overleg met Luc. Wij hopen dan ook dat als u deze fonkelende oogjes of iets anders ziet en bezwijkt geef maar gerust door aan Jan-Pieter de Krijger, onze natuurhistorisch secretaris. Ook mag het naar mij gestuurd worden dan komt het allemaal in de juiste klauwtjes terecht. Douwe Greydanus NB. Bij vogelbescherming verscheen een brochure: Steenuil onder de pannen. ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

25

Verslag soortendag 12 mei Op 2e pinksterdag klokslag 06:00 uur startten 5 teams de wedstrijd. Doel van de wedstrijd is om zoveel mogelijk verschillende vogelsoorten waar te nemen binnen ons waarneemgebied tussen 6 en 15 uur. De restrictie aan een geldige notering is dat de vogel tenminste door twee leden van het team als zodanig kon worden gedetermineerd. De determinatie mocht op zang en op zicht. Getracht was de teams evenwichtig naar ervaring met de soorten samen te stellen. Ieder team kon dit jaar zelf bepalen waar gestart werd. En deze keuze viel in goede aarde. Er was aan iedere deelnemer van te voren al een streeplijst uitgedeeld met de soorten opgesplitst in 3 tabellen: normaal voor de tijd van het jaar in ons gebied, zeldzaam voor de tijd van het jaar in ons gebied en zeldzaam in ons gebied. Het was dit keer schitterend weer. Mogelijk zelfs een beetje te mooi, waardoor er van trek helaas weinig te merken was. De eerste uren konden er door alle teams vrij vlot soorten worden geteld. Al vrij vroeg op de dag om 7:55 meldde team 1 de enige zeer zeldzame soort (voor ons gebied) van de dag: een vrouwtje ROODPOOTVALK bij het Monument. Andere leuke soorten die konden worden genoteerd waren onder andere: BLAUWBORST (team 2, Vooroever), BOOMVALK (team 1, Rietkoog), BOSRUITER (teams 3 en 5, WB Twisk), BRILDUIKER (teams 1 en 5, Vooroever), DWERGMEEUW (team 2, Vooroever), GRAUWE VLIEGENVANGER (team 2, Streekbos), IJSVOGEL (meerdere locaties), KROONEEND (teams 1 en 5, Vooroever), OEVERZWALUW (team 4, Schellinkhout), PAAPJE (meerdere locaties), SNOR (team 3, WB Twisk), SPRINKHAANZANGER (team 2, Vooroever), TEMMINCK’S STRANDLOPER (teams 2 en 5, WB Twisk), WATERRAL (team 1, Westerkoog), WATERSNIP (team 1, Monument), ZWARTKOPMEEUW (team 3, Lutjebroeker Weel). Opvallend was dat geen enkel team de GRASPIEPER heeft kunnen noteren en dat alleen team 4 een STAARTMEES gevonden heeft! Glorieuze winnaar van dit jaar is geworden team 1 (Gerard, Jord en Ton) met 99+5 soorten. Daarna volgden Team 2 (Frans, Floris en Hugo, Amy en Ad) met 91+1 , Team4 (Douwe, Jan M, Ina en Gerrrit) met 87+1, Team 5 (Jan-Pieter, Jasmijn en Debby) met 84+3 en op de laatste plaats eindigde Team 3 (Eric en Wendy, Ko, Jan D. en Ofra) met 79+1 soorten. Hierbij is het aantal achter de plus het aantal exoten. In totaal zijn 113+7 verschillende soorten aan de lijstjes toevertrouwd. De bijzondere exoot van de dag was een VALKPARKIET die zich liet zien bij De Ven (Team 4 en Team 5) Geschoond op exoten is de 100 dus net niet gehaald. Wie weet volgend jaar weer wel? Ad Roobeek 26


Huiszwaluwentelling 2008 De HUISZWALUWEN zijn ons land nog niet vergeten. Ze zijn al weer druk in de weer om de nesten in orde te maken. Hier in Andijk heeft het museum al vroeg een opknapbeurt gehad en is opnieuw geschilderd. Hierdoor zijn alle nesten verwijderd maar toen de eerste zwaluwen kwamen werd de zaak verkend op 28-42008. Nu zijn ze weer volop aan het nesten bouwen en een regenbui was dan ook zeer welkom geweest, zodat ze goed plakkend materiaal kunnen gebruiken. Alle tellers zijn per brief en per mail op de hoogte gebracht. Wanneer er bij een woning een nest wordt gebouwd dan krijgt de bewoner een folder met de informatie. Wij hopen dan ook dat het aantal nesten stabiel blijft of hopelijk zelfs hier in ons waarnemingsgebied gaat stijgen. Aan woningbouwvereniging “De Schakel” zal het niet liggen; daar zijn na de renovatie veel kunstnesten opgehangen. Als u ook nesten waarneemt dan kunt u de locatie doorgeven aan de teller van die plaats. Ook kan het aan mij doorgegeven worden, dan zal ik de teller op de hoogte brengen zodat het bij haar of hem op de lijst komt. We zijn er achter dat de HUISZWALUW het niet zo nauw neemt met de nestplaatskeuze t.o.v. de windrichting. Enkelen bouwden hun nest op de warmste kant van de woning (de westzijde) die niet altijd vanaf de weg te zien is. Hierdoor zouden we nesten kunnen mislopen. Wees dus op uw hoede!

Huiszwaluwcoördinator: Douwe Greydanus. (0228) 72 01 19 [email protected]


27

De Specht Westerblokker 132 A, schuin t.o. De Nadorst Het gaat goed met de GROTE BONTE SPECHT - je ziet ze steeds meer en vooral met onze nestkastenwerkplaats De Specht. Kwalitatief en kwantitatief groeit het aanbod nog steeds. Na het afleveren van 78 Kerkuilkasten (voor heel Noord-Holland) zijn het vooral de egelkasten voor de Dikke Prik (egelopvang Schoorldam) die aandacht vragen. Toppers zijn vooral de insectenhotels. De observatiemodellen zijn daarbij zeer gewild. Kopers ontvangen erbij een vouwblad met achtergrondin-formatie. Ondertussen zijn de standaard mezenkasten in diverse uitvoeringen beschikbaar: groen/blank, rechthoekig/schuin dak, observatiewand of bouwpakket. Bij voorkeur wordt gewerkt met afgedankt materiaal. Wie nog oude pallets heeft liggen of regelmatig verpakkingshout of multiplexresten overhoudt, mag even contact opnemen met De Specht. Zegt het voort! Alvast bedankt. Evert Kunst (0229) 23 15 68

De Hoornbloem Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, ☎ (0229) 23 04 19, e-mail: [email protected]

De eerste helft van dit jaar draaiden we 3 cursussen met ruim 40 deelnemers. Wat het aanbod het komende winterhalfjaar wordt, is een punt van overleg. Verzoeknummers kunnen altijd worden ingediend. Onze verkoop- en informatiestand was weer op diverse markten en open dagen aanwezig. Graag worden we getipt voor groene markten of events waar de KNNV op zijn plaats is. Het is vooral prettig te weten dat diverse KNNV’ers beschikbaar zijn om op verzoek bij te springen. Graag doen we ook een beroep op de tuiniers die wilde planten onder hun hoede hebben. Er zijn in de loop van dit seizoen steeds meer soorten die vrucht zetten en zaden leveren. Het oogsten is al volop in gang. We hopen weer op veler medewerking. Heeft u voor ons: zaad van RIETORCHIS, MONNIKSKAP, SCHARLEI, GELE KAMILLE, SPOORBLOEM of andere aantrekkelijke soorten? Ook worden we graag getipt om gebruikte potgrond of oude bollenkistjesgrond te verkrijgen. Kijk op de website www.knnv.nl/hoorn voor meer informatie over uw KNNV afdeling! 28


Bijzondere waarnemingen Ook de afgelopen tijd zijn er weer de nodige waarnemingen gedaan. Op de Big Day natuurlijk heel erg veel, maar daar heeft u over kunnen lezen eerder in Het Hoornblad. Maar we beginnen met een libel. Vorig jaar zat er in een tuin van een boerderij in Abbekerk een man PLATBUIK. Dit jaar op 8 juli zat deze soort weer in dezelfde tuin. Blijkbaar een goede stek. Joop Krijgsman mailde mij een lijstje. Zijn tuin in Berkhout is het thuis geweest van een paartje KOOLMEES, een paartje PIMPELMEES, een paartje RINGMUS, twee paartjes WINTERKONINKJE, een paartje EKSTER en een paar HOUTDUIVEN. Dat is voor een tuin toch een mooi resultaat. RINGMUSSEN hebben een vreemde verspreiding over “ons” gebied. Het lijkt wel of er een onzichtbare lijn loopt met aan de ene kant geen RINGMUSSEN en aan de andere kant wel. Maar waar loopt die lijn? Misschien aardig om eens naar deze mooie mussen te kijken en ze door te geven. Teije van Seijen zag de 18de juli 2 GROTE BONTE SPECHTEN voedsel zoeken in een boomgaard bij Hoogwoud. De IJSVOGELS van het Julianapark hebben dit jaar wel succes gehad. Er zijn 4 vliegvlugge jongen gezien. Kees Luyckx zag op 4 april 4 ZWARTKOPMEEUWEN bij de Nek. Ook zag hij deze dag een GROTE GELE KWIKSTAART in het Julianapark en zong daar een TJIFTJAF; in een groep STAARTMEZEN zat er één met een heel witte kop. 5 Mei was Kees bij de waterberging van Twisk en daar vlogen 4 DWERGMEEUWEN, 1 ZWARTE STERN, 20 WULPEN, 9 KEMPHANEN en 2 GROENPOOTRUITERS. Freek Musman heeft ook weer stilgezeten bij het Monument: Twee IJSGORZEN bij het monument op 27 maart evenals zijn eerste GELE KWIKSTAART dit jaar. De dag erna vloog er een VELDUIL langs. Op 31 maart zaten er twee GEELPOOTMEEUWEN bij de Hulk. April begon met een TAPUIT bij het Monument en op de 9de zag hij een SNEEUWGORS. De eerste GIERZWALUW van Freek vloog langs op de 13de en even later kwam er een BEFLIJSTER langs. Op de 20ste zag Freek in totaal 192 REGENWULPEN, een ongekend hoog aantal. Deze dag ook 4 ROSSE GRUTTO’S en 10 BOOMPIEPERS. Een dag later kwam er een VISAREND bij Freek kijken en op 23 april kwamen er 4 WESPENDIEVEN langs evenals een PURPERREIGER. Een ZOMERTORTEL liet zich op de 24ste zien. Freek trof een RODE WOUW bij Wijdenes op 25 april. Een BUIDELMEES liet zich horen bij het Monument op 26 april. Een STRANDPLEVIER kwam langs op de 27ste. GRASPIEPERS waren deze maand ook van de partij. De 17de was goed voor 3600 exemplaren, de 21ste voor 6300, 6700 kwamen er langs op 22 april en op 23 april waren het er 3400. Op 5 mei zat Freek samen met Jord en die SLECHTVALK was wel erg groot en Freek zag gele poten achter de staart. De vogel is als GIERVALK afgemaakt. Ook waren er 3 KROMBEKSTRANDLOPERS en zong er een PAAPJE bij de Hulk. Op 6 mei kwam er een GRAUWE KIEKENDIEF langs en ook 4 late SIJSJES. Een ORTOLAAN liet ”Het Hoornblad”, nr. 60 zomer 2008

29

zich bekijken bij de Hulk op 7 mei. 8 STEENLOPERS vlogen bij het Monument op 8 mei. Op 10 mei vloog er een KLEINE ZILVERREIGER langs. Een BLAUWE KIEKENDIEF en 5 TEMMINCKS STRANDLOPERS kwamen langs op 12 mei en een GRAUWE KIEKENDIEF liet zich zien op de 24ste. In mei werden er ook op veel plekken ROODPOOTVALKEN gezien en zo ook bij het Monument op 9, 12, 13, 22 en 24 mei. 4 OOIEVAARS liepen op 29 mei bij De Nek. Een late GOUDPLEVIER vloog langs op 1 juni. Een week later op de 8ste kwamen een GROTE GELE KWIKSTAART, een ZILVERPLEVIER en zeven 2de jaars DWERGMEEUWEN langs het Monument. Op de 18de zag Freek twee STEENLOPERS en op de 25ste een verdwaalde KUIFMEES. Ook Ad Roobeek heeft zijn rondes waarnemingen afgelegd. Op 31 maart zag en hoorde hij bij de Lutjebroeker Weel 7 DODAARS, 4 GROTE ZILVERREIGERS, 1 KLEINE ZILVERREIGER, 1 man CHILEENSE SMIENT, 4 BRUINE KIEKENDIEVEN, 5 BOERENZWALUWEN, 1 OEVERZWALUW, 2 WITGATJES, 1 IJSVOGEL, 1 GROTE LIJSTER en een achtergrondkoor van 250 zingende KOPERWIEKEN en zeker 1000 KRAMSVOGELS. Tevens 1 HOUTSNIP in park van Lutjebroek. 1 april hoorde hij zijn eerste FITISSEN bij de Lutjebroeker Weel en in Enkhuizen en op 3 april zag hij 50 overvliegende GOUDPLEVIEREN boven Lutjebroek en een GROTE LIJSTER in Grootebroek. De dag daarna zijn 6 nesten van ROEK aan de Raadhuislaan van Grootebroek zo goed als gereed. In de avond van 6 april bij de Lutjebroeker Weel 1 hoempende ROERDOMP, 1 KLEINE ZILVERREIGER, 3 BRUINE KIEKENDIEVEN met balts en prooioverdracht, 2 HAVIKEN, minimaal 6 hoog overcirkelende ZWARTKOPMEEUWEN en als verrassing zijn eerste zekere zichtwaarneming van een BOSUIL. 13 april was de avond dat in het Streekbos van ca 22:20-22:45 regelmatig een BOSUIL riep, evenals een roepend mannetje RANSUIL. Op 20 april zag Ad bij De Vooroever Koopmanspolder 13 BEFLIJSTERS, 2 BRAAMSLUIPERS, 1 KEEP. Bij De Ven buitendijks 1 TOENDRA RIETGANS en aan de westkant van het Spaarbekken vloog 1 SMELLEKEN. Op 5 mei zag hij 2 ZOMERTORTELS langs de Gouw in Grootebroek en op 9 mei is duidelijk dat er uiteindelijk 8 paar ROEKEN in Grootebroek broeden. Op 15 mei een VELDUIL bij het Wijzenddijkje En 27 mei hoorde hij de eerste KRASSERS (soort sprinkhaan) in Grootebroek. De nesten van GROTE LIJSTER, BOOMKRUIPER, STAARTMEES en ROEK zijn uitgevlogen. Op 29 mei aan de noordkant van de Lutjebroeker Weel (Oude Moer) zag Ad een HERMELIJN. Verder vanaf de Gouw hoorde hij een KOEKOEK, een SNOR, een SPRINKHAANZANGER, een BLAUWBORST en een BOSRIETZANGER. Verder 2 adulte STEENUILTJES en een BOOMVALK op voedseljacht. Op 9 juni nam Ad bij de Lutjebroeker Weel 140 GIERZWALUWEN, 2 zingende SNORREN en 1 SPRINKHAANZANGER waar en op 15 juni zong een GROTE KAREKIET bij de Lutjebroeker Weel zijn liedje. Jan-Pieter de Krijger Natuurhistorisch secretaris 30


ADRESSEN

AFDELING

HOORN/WEST-FRIESLAND

Bestuur Voorzitter Secretaris Nat. hist. secr. Penningm. & Ledenadm. Leden

Erevoorzitter

: M. Kleij, Lijndraaier 149, 1625 ZV Hoorn, ☎ (0229) 23 05 24, e-mail: [email protected] : E.J. Baars, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, ☎ (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] : J.P. de Krijger, Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn, ☎ (0229) 23 97 24, e-mail: [email protected] : A. Roobeek, P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek ☎ (0228) 51 59 55, e-mail: [email protected], Postgiro: 3553986 : A.L. ter Horst, Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, ☎ (0226) 45 29 90, e-mail: [email protected] T. Horstman-Kooijman, James Grievelaan 6, 1695 HX Blokker, ☎ (0229) 23 53 35 C. van der Velden, Dukaat 29, 1628 PP Hoorn, ☎ (0229) 23 19 10, e-mail: [email protected] E. de Vroome, Veenrug 17, 1687 WN Wognum, ☎ (0229) 57 10 78, e-mail: [email protected] : J.A. Marbus, Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, ☎ (0229) 23 04 19, e-mail: [email protected]

Coordinatoren Plantenwerkgroep : Anneloes ter Horst, Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, ☎ (0226) 45 29 90, e-mail: [email protected] Vogelwerkgroep : Ko van Gent, Berkenweide 13, 1647 BG Berkhout, ☎ (0229) 24 58 85, e-mail: [email protected] Vlinderwerkgroep : Henny van der Groep, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, ☎ (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected]

AANMELDINGSFORMULIER - S.V.P.

INLEVEREN BIJ HET BESTUUR.

Ondergetekende meldt zich aan als: ❍ KNNV-lid (1 persoon € 24,50 per jaar) ❍ Gezinslid (meer dan 1 persoon op hetzelfde adres € 30,85 per jaar) dhr./mevr.: voorletter(s) : geboortejaar : adres : postcode + woonplaats : specialiteiten of interesse: naam huisgenoot : geboortejaar : specialiteit of interesse :

achternaam: telefoon :


31

NATUURLIEFHEBBER? Enthousiast over mooie dingen die u in de natuur ontdekt heeft en wilt u die ervaring graag met anderen delen? Of vindt u het buiten prachtig maar zou u wel wat meer willen weten over dat landschap, zo’n plant of dier........

DE

DOE

DAN MEE MET DE KNNV! VERENIGING VOOR VELDBIOLOGIE.

Het is een club van actieve natuurliefhebbers. Zo veelzijdig als de natuur, zo veel zijn de activiteiten van de KNNV! Naast het programma van de plaatselijke/regionale afdelingen biedt de landelijke organisatie o.a.: - het verenigingsblad Natura (6x per jaar) - kampen en reizen - allerlei werkgroepen (o.a. landschap, korstmossen) - publikaties voor ledenprijs Het landelijk bureau is te bereiken op Boulevard 12, 3707 BM Zeist ☎ 030 - 231 47 97

WILT

U

“HET HOORNBLAD”

VAKER ONTVANGEN?

Gebruik dan de bon op pagina 31 en wordt lid van de KNNV-afdeling Hoorn/West-Friesland. U bent dan ook automatisch lid van de landelijke KNNV. Het kost u slechts € 24,50 per jaar. Opzegging van het lidmaatschap melden voor 1 november bij de ledenadministratie van de afdeling.

DRUKWERK

AAN:

Afz. Ledenadm. KNNV A. Roobeek, P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek ☎ (0228) 51 59 55 32


West-Friesland

Recommend Documents