Alcoholintoxicatie bij jongeren in Westfriesland: van zorg tot actie Arjen Verboom, kinderarts Westfriesgasthuis Studiemiddag Trimbos en Stivoro 12-09-11
Alcohol in Nederland
Alcoholgebruik jongeren Landelijk – Groep 7 & 8 basisschool: ruim 1/3 ooit gedronken – 16-jarigen: ooit: 93 %; afgelopen maand: 78 % Monshouwer 2008
– Van de 16 jarigen die afgelopen maand dronken: ¼ gemiddeld 21 glazen of meer per week (~19,5 %) Westfriesland – Tot 12 jaar: 16 % jeugdenquete GGD Hollands Noorden 2007 – 16 jarigen: ooit 84%>81% – 16-jarigen binge: 54%>51% jeugdmonitor WF I&O 2005/2006>2009
Alcoholintoxicatie: verschijnselen N.B. Bij jongeren ontbreken vaak de prodromale/vroege verschijnselen als dysartrie en ataxie: bewustzijnsdaling komt dan als donderslag
Drinklocaties
Tot 16 jaar is verkoop van alcohol niet toegestaan
Algemeen – Deze leeftijdsgrens is niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Westfriesland – Onderzoek met ‘mystery-shopping’ door 15-jarigen in Westfriesland – Correcte naleving: 23% (landelijk 20% (0-52%)) – Bij 56 correcte interventies (leeftijdsvraag,ID of beiden) bij 21 alsnog verkoop – Naleving • • • •
slijterijen: 42 % Supermarkten: 41 % Cafetaria: 26 % Café/discotheek: 7%
STAP 2010
Schade op ontwikkelende hersenen – Ontwikkeling hersenen tot 24e levensjaar – Alcohol verstoort normale ontwikkeling – Gevolg: problemen met gedrag, geheugen, logisch denken, plannning, emotionele controle, slechtere schoolprestaties – Uit zich in verhoogd risico op verkeersongelukken, vechtpartijen valpartijen, onveilige sex, dader of slachtoffer uitgaansgeweld – Latere gevolgen: veel grotere kans op verslaving en sociale marginalisering MacDonald 2005;Harnett 1999;Sen 2002,Wilsterman 2004;Tapert 2003;Ellickson 2003
Ziekenhuisopnames i.v.m. alcoholvergiftiging Nederland – Tussen 1996 en 2006 verzestienvoudigd (13-18 jaar) van Es 2007 – NSCK: 2007: 297, 1e helft 2010: 356 (~712/jaar) STAP 2010
Westfriesland – 2004: 2 opnames, 2010: 27 opnames
Aantallen jongeren in WFG met alcoholpromillage > 0,1‰
* : 2 van buiten Westfriesland; #: extrapolatie obv 35 weken tot 05-09-11
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011# >1‰ 2 4 15 24 25 30* 27 36 >0,1‰ 27 34 32* 30 39
Aantal
Aantal patiënten tot 18 jaar met alcoholpromillage ≥ 1,0 op SEH WFG (in blauw: alcoholpromillage > 0,1) 2009: inclusief 2 aanmeldingen van buiten WF; 2011: extrapolatie o.b.v. 1e 35 weken 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011*
Woonplaats/subregio; Alcoholspiegel ≥ 1,0 ‰ en aantal inwoners 10-20 jr (2007) westfriesland west
3 N 10-20 jr 4.419
westfriesland midden
12 13.524
westfriesland oost
8 9.708
TIJD
DATUM
zondag
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
TOTAAL
19
1
0
1
3
3
4
0-6 uur
04-10-09
1
0-6 uur
04-10-09
1
0:45
19-04-09
1
0:59
06-12-09
1
1:05
10-05-09
1
1:13
01-02-09
1
1:16
24-05-09
1
1:41
11-10-09
1
2:21
25-10-09
1
2:27
11-01-09
1
2:41
05-04-09
1
3:11
15-11-09
1
3:46
02-08-09
1
3:51
13-12-09
1
3:55
02-08-09
1
4:36
29-03-09
1
4:52
10-05-09
1
7:01
15-03-09
1
22:54
02-08-09
1
0:57
05-10-09
0:41
23-12-09
4:01
01-01-09
1
4:54
13-08-09
1
23:50
17-12-09
1
16:52
13-03-09
1
20:08
08-05-09
1
21:29
11-12-09
1
0:58
31-01-09
1
2:31
18-07-09
1
22:40
01-08-09
1
23:16
15-08-09
1
1 1
Alcoholspiegel, leeftijden (*geëxtrapoleerd o.b.v 1e 35 weken)
2007 Gemiddelde 1,93 ‰ Gemid.14-jr 1,89 ‰ Hoogste 3,03 ‰ Hoogste 14-jr2,46 ‰ %♀ 34,6%
1-2‰ 2-3‰ ≥3‰ ≤ 15 jaar
2009
2,13 ‰
2,03 ‰
2,04 ‰
1,9 ‰
3,45 ‰
3,9 ‰
3,00 ‰
2,8 ‰
48 %
44,4%
43,3 %
34%
12 11 12 11(46%) 13(52%) 14(50%) 1 1 2 60% 60% 33%
2010
2011*
2008
9 16 17(63%) 20(50%) 1 0 33,3% 23,1%
Problemen bij follow-up en bij statusonderzoek (2007) Al eerder bekend met psychosomatische klachten Tevens intensief kinderpsychiatrisch traject Ernstige oppositionele stoornis, binnenkort uithuisplaatsing 3x NGZA, woont niet thuis, BJZ+ Mag indrinken bij “vriend” die kroeg heeft Ook verkrachting; GGZ + inmiddels -
Woont bij MP, M psychiatrie 2007 paracetamol-ingestie, wil dood Diverse bezoeken SEH Brommerongeval, opname met fractuur Maart in elkaar geslagen (SEH), juni ernstige glasverwonding (SEH) Ongeval brommer, ook al eerder toen geen alcoholspiegel bepaald.
Neuropsychologisch Onderzoek (NPO) in vergelijking met het schooladvies of de CITO-score groep 8 (deelnemers pilot poli Jeugd & Alcohol)
– 55,5% van de jongeren scoort op het NPO op hetzelfde niveau als het schooladvies – 32,1% Scoort op het NPO 1 niveau lager dan het schooladvies
– 8,9% Scoort 2 niveaus lager op dan het schooladvies – 3,6% Scoort op het NPO hoger dan het schooladvies – C/:Totaal 41% scoort op NPO lager dan het schooladvies/CITO (CBS: landelijk ca 17
%)
Bron:Projectrapportage 2010
Westfriesland (mét Convenant) in vergelijking met andere Pilot-regio’s (zonder Convenant) – Geincludeerd in Pilot Jeugd & Alcohol, – % ≤ 15 jaar 2007 – Westfriesland – Leeuwarden+Delft+ Eindhoven/Veldhoven – Pilot totaal
2009
60%
30,3%
-
51,8% 46,1%
Conclusies – Het alcoholgebruik onder jongeren in Nederland is zorgwekkend hoog – (ernstige) schade op cognitie en sociaal functioneren dreigt – Brede en consistente aanpak is nodig en nuttig – De naleving van de bestaande wet- en regelgeving door de horeca is bedroevend slecht – Er is geen wetenschappelijke ondersteuning voor de huidige leeftijdsgrenzen voor legaal alcoholgebruik – Alle betrokkenen dienen bezorgd te zijn over het dreigend verlies aan kwaliteit van het “Menselijk Kapitaal” in Nederland
Casus R.
1/5
– Jongen van 16;6 jaar – Opname via SEH: Door ambulance gebracht. Vanavond op straat gevonden naast fiets, verschillende wondjes gelaat en benen. Niet aanspreekbaar, forse alcohol foetor. Ouders vertellen op SEH dat R. bij MacDonalds werkte vanavond en daarna in korte tijd op dansschool grote hoeveelheid whiskey zou hebben gedronken, waarschijnlijk geen drugs gebruikt. – Op dansschool “Flügel-party”, drinkt men daar als H2O
Flügel is een energiedrank met wodka alcoholpercentage 10 %
Casus R. – – – – – – – – –
Alcoholintoxicatie bij 16-jarige jongen, 2,8 ‰ CT-cerebrum / X-CWK g.b. Opname Saturatiemeting; Infuus 2,5 ltr/24 uur glucose/NaCl K-suppletie 60 mmol/24 u 07-02 8u lab electrolyten EMV à 1 uur Glucose à 3 uur 07-02 8u dienstdoende PM-er bellen Moeder gesproken op de afdeling Kinderarts spreekt met ouders en patiënt
– Ontslag, afspraak polikliniek Jeugd & Alcohol
2/5
Casus R.
3/5
– Aanvullende anamnese: 1e keer dronken op zijn 16e verjaardag, daarvoor af en toe slokjes van P gekregen – Ouders al lang geleden gescheiden, stabiele nieuwe relatie waarmee goed contact – (zeer) slimme jongen, laatste tijd slechte schoolresultaten, school vond het nog niet nodig dit te melden – Krijgt alles bij iedereen voor elkaar behalve bij zijn decaan, die niet als iedereen “valt voor zijn charmes” – In de week van de opname gezakt voor theorie brommercertificaat – Hangt veel op straat, bushokje bij het zwembad “Einzelgänger in groepsverband”
Casus R.
4/5
– Is mateloos met alles wat hij eet en drinkt. – Houdt een heel glad verhaal, weet het allemaal precies, vertelt gewenste antwoorden,”lult” zich overal doorheen Heeft blijkbaar besloten, dat hij bij mij het beste de bekakte corpsbal kan uithangen, inclusief lijzige, uiterst zorgvuldige formuleringen; houdt zijn koppie guitig scheef – Zucht vermoeid als ik iets vertel wat bij de opname ook al besproken is, je zou je er haast voor excuseren, gelukkig: – “En dat kan ik niet vaak genoeg onderstrepen” – Wil in Londen bedrijfskunde gaan studeren en daar ook promoveren
Casus R.
–?
5/5
– Ik maak me zorgen, gaat dit goed of is dit al verslaafdengedrag; is het gewoon een slimme gladjakker of is er meer aan de hand ? – Hebben jullie aanvullende vragen. Wat zouden jullie voor actie ondernemen ?
Vragen die ik altijd stel in de follow up: kort na de opname – Ouders en jongere samen • “Hoe kijk je/u terug op de opname in verband met je alcoholvergiftiging/alcoholmisbruik?” • “Heeft de opname Uw standpunt en/of uw opvoeding over alcoholgebruik bij uw zoon/dochter veranderd?” • “Wat zijn je plannen m.b.t. het alcoholgebruik?” – Ouders • “Wilt u mij nog iets vertellen of vragen waar uw zoon/dochter niet bij is?” • Eén concreet advies – Jongere • “Wil je mij nog iets vertellen of vragen waar je ouder(s) niet bij is/zijn?” • “Weet je voldoende over de gevaren van alcoholgebruik door jongeren?” “Nee”:wat wil je weten; “Ja”: wat vind je het belangrijkste • “Als er nou een laboratoriumtest zou zijn die iets zegt over het alcoholgebruik in de afgelopen 3 maanden, zou je het dan goed vinden om dat over een half jaar te laten prikken?” • Eén duidelijke uitleg, één concreet advies
Ouders en jongere samen • “Hoe kijk je/u terug op de opname in verband met je alcoholvergiftiging/alcoholmisbruik?” – “Tsja, stom hè” > uitleg rond onderschatting met de neus op de feiten drukken. – “Erg geschrokken !” > hoe heeft u er tot nu toe rekening mee gehouden in uw opvoeding en uw regels
• “Heeft de opname Uw standpunt en/of uw opvoeding over alcoholgebruik bij uw zoon/dochter veranderd?” – (ik geeft hier mee aan dat dat best zou kunnen)
• “Wat zijn je plannen m.b.t. het alcoholgebruik?” – Ze zeggen bijna allemaal:”Ik ga minder drinken” als hulpverlener en ouders kan je gebruik maken van deze uitspraak om ze te helpen zich hier aan te houden
Ouders • “Wilt u mij nog iets vertellen of vragen waar uw zoon/dochter niet bij is?” – Komt vaak heel veel los
• Eén concreet advies – Heeft vaak te maken met ondersteunen van ouderrol: • Een coach zet ook weleens iemand op de bank • Je kan best je regels wat scherper zetten, onderhandelen is goed, regels soms beter • “Ja, maar wat is voorlopig niet meer uit”<> “Hoe lang duurt het voor vertrouwen weer hersteld is” • Blaastesten via internet verkrijgbaar.
Jongere • “Wil je mij nog iets vertellen of vragen waar je ouder(s) niet bij is/zijn?” – Bijna altijd: “Neeuj”, toch blijf ik de vraag stellen – Het viel me op dat….
• “Weet je voldoende over de gevaren van alcoholgebruik door jongeren?” – “Nee”:wat wil je weten; “Ja”: wat vind je het belangrijkste
• CDT:
– “Als er nou een laboratoriumtest zou zijn die iets zegt over het alcoholgebruik in de afgelopen 3 maanden, zou je het dan goed vinden om dat over een half jaar te laten prikken?” – Wanneer wil je dal laten doen of mag ik dat beslissen
• Eén duidelijke uitleg, één concreet advies
Vragen die ik altijd stel in de follow up: na een half jaar – Ouders en jongere samen • “Hoe is het geweest met je alcoholgebruik in de afgelopen maanden?” • “Heeft u zich nog anders op kunnen stellen m.b.t. het alcoholgebruik bij uw zoon/dochter ?” • “Wat zijn je plannen op langere temijn m.b.t. het alcoholgebruik?” – Ouders • “Wilt u mij nog iets vertellen of vragen waar uw zoon/dochter niet bij is?” • Eén concreet advies – Jongere • “Wil je mij nog iets vertellen of vragen waar je ouder(s) niet bij is/zijn?” • “Met welke problemen rond alcoholgebruik heb je de afgelopen periode te maken gehad?” • “Vind je het nog steeds goed om die laboratoriumtest af te nemen?” • Eén duidelijke uitleg, één concreet advies • Bij afsluiting: het is altijd goed als je contact met mij opneemt, uitleg beroepsgeheim
Gesorteerd gereedschap – Het maakt wel degelijk uit wat u als ouder verbiedt (proefschrift Nijmegen) – Een onderhandelingsopvoeding kan ook te ver gaan: regels zijn niet vies anders “Ja…maar”, etc – Bereidt je voor op de strategieën van adolescenten en maak daar gebruik van (manipulatie is ook niet altijd vies) – “Geloóóf je me dan niet ??” ”Niet altijd, jij mij wél ? Weet je nog dat je me toen en toen niet geloofde ?” – Uitsluitend feitelijke, “wetenschappelijke” informatie is niet voldoende, ook aandacht voor (postmodernistische) belevingswereld – Disposable blaastesten zijn verkrijgbaar voor thuisgebruik ! – Als hulpverlener heb je een bepaalde gezaghebbende positie: gebruik die
NSCK: Westfriesland (postcode 16..) vs de rest van Nederland – gemiddelde leeftijd:
2007 – Westfriesland – Nederland (overig)
2008
2009
2010
Problemen bij follow-up en bij statusonderzoek (2007) Al eerder bekend met psychosomatische klachten Tevens intensief kinderpsychiatrisch traject Ernstige oppositionele stoornis, binnenkort uithuisplaatsing 3x NGZA, woont niet thuis, BJZ+ Mag indrinken bij “vriend” die kroeg heeft Ook verkrachting; GGZ + inmiddels -
Woont bij MP, M psychiatrie 2007 paracetamol-ingestie, wil dood Diverse bezoeken SEH Brommerongeval, opname met fractuur Maart in elkaar geslagen (SEH), juni ernstige glasverwonding (SEH) Ongeval brommer, ook al eerder toen geen alcoholspiegel bepaald.
Klinische opname: somatisch beleid – Monitoring – Zo nodig opwarmen – Glucose controles na 1, 2 en 4 uur na opname / ingestie – Adequate intraveneuze hydratie / glucose-intake
Klinische opname: psychosociaal/voorlichting – Dag na opname gesprek met patiënt en ouders door kinderarts/arts-assistent: – ( NSCK vragenlijst ingevuld?) . – Dit gesprek is erg belangrijk, aangezien patiënt en ouders in deze fase gevoelig zijn voor – informatie. In dit gesprek dient besproken te worden: – Waarom opname? – Medische informatie behandeling / beloop. – Ernst van de opname. – Gevolgen van alcoholgebruik; acute problemen, maar ook gedrags- en leerproblemen op latere termijn bij chronisch gebruik.
Klinische opname: psychosociaal/voorlichting – Follow-up bespreken (psychologie, gedragsvragenlijsten). – Voor adviezen aan de ouders: – Handige website voor hen: www.alcoholinfo.nl, www.alcoholenopvoeding. – Altijd en overal dezelfde regel hanteren aan hun kind (ook tijdens vakanties): GEEN ALCOHOL ONDER DE 16 JAAR!, overigens: ZO LANG MOGELIJK UITSTELLEN. – Misvattingen uit de weg ruimen: – Een jongere moet juist niet thuis leren drinken. – Verbod maakt alcohol niet aantrekkelijker. Maakt juist kans kleiner dat jongere zich te buiten gaat. – Voorbeeldgedrag van ouders is heel bepalend voor jongeren (hoe gaan zij met alcohol om). – Hen dringend adviseren wel bij de jeugdpsychologe langs te gaan.
Klinische opname: indicatie’s Opname bij bedreigde situatie, jonge leeftijd ( < 15 jaar) of matige/ ernstige intoxicatie en • • • • • • • • • •
Alcoholpromillage > 1.5 ‰ Leeftijd < 15 jaar Verminderd bewustzijn Verdenking gecombineerd middelengebruik Secundair letsel Hypotensie Hypothermie ( centraal < 36 °C) Elektrolyt stoornis/ afwijking Milieu interieur zoals: Hypoglykemie Ernstige metabole acidose
– Bij ernstige intoxicatie kan hemodialyse geïndiceerd zijn om schade te voorkomen (overleg regionale PICU).
Klinische opname: psychosociaal/voorlichting 2/2 – – – – – – – – – –
Benadering jongere en ouders: Consequent de boodschap vertellen/ uitstralen: Dit is niet normaal; heel schadelijk en ernstig. Het is niet om te lachen; zwaar aan tillen. Bij meisjes rekening houden met mogelijk seksueel misbruik tijdens dronkenschap Alleen ouders /verzorgers mogen op bezoek komen, geen vrienden. Voorlichting aan jongere door pedagogisch medewerker of verpleegkundige over alcohol d.m.v. internet www.watdrinkjij.nl en brochures. Poliklinische controle alcoholpoli maken multidisciplinair: doelgroeparts en psycholoog (formulier invullen). De checklist voor jongeren met alcoholintoxicatie dient ingevuld in de status gedaan te worden N.B. Bij een tweede opname vanwege alcoholintoxicatie dient melding gedaan te worden bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK).
Gevolgen van alcoholmisbruik op jonge leeftijd – Individueel • Beschadiging/onderontwikkeling van belangrijke hersengebieden met cognitieve en gedragsbepalende functie’s: verlies 2-3 schoolniveau’s, ↓zelfcontrole • (veel) grotere kans op (andere) verslaving • (veel) grotere kans op verlies van factoren die bijdragen aan geluk
– Maatschappelijk • Daling gemiddeld intellect bevolking • Problemen met orde en veiligheid • Meer sociale- en verslavingsproblemen
Aanmeldingen 2009 per maand – – – – – –
Januari Februari Maart April Mei Juni
– Q1: 7
3 1 3 2 4 0
– – – – – –
Juli Augustus September Oktober November December
Q2: 6
– Q3: 7
1 6(≉ Lappedag) 0 5 (2>WF) 1 5
Q4: 11(2>WF)
Casus R.
–?
5/4
– Ik maak me zorgen, gaat dit goed of is dit al verslaafdengedrag; is het gewoon een slimme gladjakker of is er meer aan de hand ? – Hebben jullie aanvullende vragen. Wat zouden jullie voor actie ondernemen ?
Http:// – – – – – – – – – – – –
www.alcoholinfo.nl www.trimbos.nl www.alcoholpagina.nl www.stap.nl www.alcoholpreventie.nl www.alcoholzwangerschap.nl www.ggd.nl/inkaart/ ec.europa.eu/comm/health www.goedvoorbeeld.nl www.ias.org.uk www.wesfrisland.nl www.polikliniekjeugdenalcohol.nl
Alcohol-metabolisme en –intoxicatie bij jongeren – Alcoholresorptie binnen 1 uur, halfwaardetijd 4-5 uur – Effecten al vanaf 0,5-1,0 ‰ c.q inname van 600mg/kg – Sneller verschijnselen door kleiner extracellulair volume – Individuele factoren: geslacht, medicatie, tolerantie, pre-existent leverlijden, drugsgebruik
AT0000779780
A =
C eth. x V x Lg ---------------------------p x 0,01 x 0,8
A = Hoeveelheid ingenomen ethanol bevattend product (ml) C eth.=Ethanol concentratie (0/00 of g/l) P = Percentage alcohol in product 0,8 = s.g. ethanol V = Verdelingsvolume (L/kg; kind=0,7) Lg = Lichaamsgewicht
Alcoholintoxicatie: verschijnselen – – – – –
Sociale ontremming Braken Toegenomen zweetproductie Verminderde spiercontrole Verminderd bewustzijn; soms leidend tot coma – Retrograde amnesie – Hypothermie t.g.v. onderdrukking van thermoregulatiecentrum en perifere vasodilatatie – Respiratoire insufficiëntie t.g.v. verminderd bewustzijn en depressie van ademcentrum –
(In combinatie met drugs of medicatie en met ondertemperatuur is er een vergrote kans op depressie van het ademhalingscentrum en daardoor respiratoire insufficiëntie.)
– – – – – – – –
Dehydratie t.g.v. verhoogde diurese, braken en toegenomen zweetproductie Metabole acidose t.g.v. oxidatie van alcohol, versterkt door ademdepressie Hypoglykemie Slaperigheid Dysartrie en ataxie Hypotensie Hyperventilatie Letsel t.g.v. valpartijen en verkeersongevallen door verminderde reactiesnelheid en ontremming, soms met dodelijke afloop.
Alcoholintoxicatie: verschijnselen N.B. Bij jongeren ontbreken vaak de prodromale/vroege verschijnselen als dysartrie en ataxie: bewustzijnsdaling komt dan als donderslag
Alcoholspiegel en vitale bedreiging: 50 mg/dl 100 mg/dl
150 mg/dl
Milde intoxicatie * Warmtegevoel, slecht inschattingsvermogen Mild - Matige Intoxicatie * Zeer slecht inschattingsverm., verlaagde reflexen, slechte spiercontrole Matige Intoxicatie * Ongecontroleerde spierbew., waggelen, dubbel zicht, geheugenverlies.
Alcoholspiegel en vitale bedreiging: 250 mg/dl
Extreme Intoxicatie of stupor * Reactie op prikkels minder Braken, incontinentie, Onvermogen tot staan
350 mg/dl
Coma * Bewusteloos, Hypothermie Hypotensie, Opp. Ademhaling Nierdialyse overwegen
500 mg/dl
Dodelijk
Geheugen
Beslissen Lekker vinden
Emotie
Impact of alcohol advertising and media exposure on adolescent alcohol use: a systematic review of longitudinal studies. Anderson P, de Bruijn A, Angus K, Gordon R, Hastings G – CONCLUSIONS: Longitudinal studies consistently suggest that exposure to media and commercial communications on alcohol is associated with the likelihood that adolescents will start to drink alcohol, and with increased drinking amongst baseline drinkers. Based on the strength of this association, the consistency of findings across numerous observational studies, temporality of exposure and drinking behaviours observed, dose-response relationships, as well as the theoretical plausibility regarding the impact of media exposure and commercial communications, we conclude that alcohol advertising and promotion increases the likelihood that adolescents will start to use alcohol, and to drink more if they are already using alcohol.
Verdeling presentatie’s weekdagen en maanden (2007) Ma 1; Di 2; Woe 0; Do 2; Vr 3; Za 6; Zo 10 Weekeind (vrijdagavond tot zondagochtend) 19 Weekdagen 5 Jan 1; Feb 0; Mrt 1; Apr 1; Mei 2; Jun 5; (∑ 10) Jul 2; Aug 0; Sep 3; Okt 2; Nov 1; Dec 5 (∑ 14) Top juni en december, geen feestdagen. Q1 2; Q2 8; Q3 5; Q4 8
Onderzoek heeft aangetoond – Hersenschade* bij
A. B. C.
Veel drinken Vaak drinken Jong starten
*Susan Tapert Alcohol Research & Health 2005
Schade gemeten middels – – – –
Blood flow veranderingen EEG activiteit veranderingen CT /MRI studies Neuro psychologische tests
Drankgebruik bij Nederlandse jeugd – > 1/3 in groep 7&8 heeft al eens alcohol gedronken – 16 jaar: 93% weleens, 78% in afgelopen maand – Hiervan 25 % gemiddeld ≥ 21 glazen per week – Helft 15 jarigen afgelopen maand bingedrinken