Gemeentehuis
B ez o ek a dr e s P o st a dr e s T e l ef oon
Aan de gemeenteraad van Oostzaan
Fax E-m a i l In t ern e t
Kerkbuurt 4, 1511 BD Oostzaan Postbus 15, 1510 AA Oostzaan 075 684 7777 075 684 7778
[email protected] www.oostzaan.nl
RO & Milieu U w k en m e rk / U w br ie f
Motie 36 raadsvoorstel 07/40
O n s k en m erk D a tu m B eh an d e l en d a m bt en a ar O n d er w er p
1 april 2008 F.B. Dull
Notitie welstandsbeleid/welstandstoezicht
Geachte dames en heren,
Inleiding
In de raadsvergadering van 26 november 2007 heeft u in het kader van een discussie over
het mogelijk afschaffen van het welstandstoezicht bij motie aan het college gevraagd om een notitie op te stellen over de voor- en nadelen van welstandstoezicht. De gevraagde notitie doen wij u in de vorm van deze brief toekomen. Wettelijk kader
In de Woningwet is bepaald dat de gemeenteraad een welstandsnota vaststelt, inhoudende beleidsregels waarin in ieder geval de criteria zijn opgenomen die burgemeester en
wethouders toepassen bij hun beoordeling of bouwwerken zowel op zichzelf beschouwd als in verband met de omgeving of de te verwachten ontwikkeling daarvan in strijd zijn met
redelijke eisen van welstand. Daarnaast is bepaald dat de gemeenteraad kan besluiten dat voor aan te wijzen gebieden of categorieën van bouwwerken geen redelijke eisen van welstand van toepassing zijn. Welstandstoezicht
De Oostzaanse welstandsnota is door de gemeenteraad vastgesteld op 2 juni 2004. Voor een aantal te onderscheiden gebieden, te weten: 1. dorpscentrum (en dorpscentrum herontwikkeling); 2. lint en buitengebied; 3. Kom en Veenbraak;
4. Kolksloot en Roemersloot;
5. bedrijventerreinen Kolkweg-Noord en –Zuid; 6. recreatiegebied Het Twiske)
Wilt u bij reacties altijd de datum en ons kenmerk vermelden.
zijn criteria ontwikkeld aan de hand waarvan beoordeeld moet worden of bouwplannen aan
redelijke eisen van welstand voldoen. Daarnaast zijn er voor bepaalde kleine plannen (zoals onder andere dakkapellen en bijgebouwen) objectgerelateerde criteria ontwikkeld.
Voor kleinere bouwwerken is een zogenaamde sneltoets ontwikkeld. Plannen die aan de criteria voldoen kunnen ambtelijk van een positief welstandsadvies worden voorzien. De welstandsadvisering is opgedragen aan een adviescommissie van onafhankelijke deskundigen: de Welstandscommissie voor Zaanstad en Oostzaan van de Stichting
Welstandszorg Noord-Holland. Aan de hand van de criteria die in de Welstandsnota zijn
neergelegd wordt beoordeeld of een plan aan redelijke eisen van welstand voldoet.
Het welstandstoezicht is er op gericht dat nieuwbouw- of verbouwplannen qua vormgeving en materiaalgebruik aan minimale kwaliteitseisen voldoen, waarbij gekeken wordt naar het bouwwerk op zich en naar de relatie met de omgeving.
Het bestemmingsplan en de bouwverordening stellen de nodige eisen aan bouwwerken,
maar dan gaat het met name om zaken als bestemming, gebruik, afmetingen en situering. Architectonische kwaliteit maakt geen onderdeel uit van bedoelde regelingen, juist daar is het welstandstoezicht voor.
Er gaan stemmen op om het welstandstoezicht af te schaffen. De gemeenteraad zou dat
kunnen bereiken door het gehele grondgebied van de gemeente aan te wijzen als gebied waarvoor geen redelijke eisen van welstand van toepassing zijn.
Het welstandstoezicht wordt daarbij voorgesteld als een betuttelende inmenging in
privézaken. Maar het welstandstoezicht is verre van dat. Het welstandstoezicht waakt over de kwaliteit van de bebouwde omgeving en dat is van een groot algemeen belang. De kwaliteit van de omgeving gaat immers alle omwonenden aan.
Met het welstandsbeleid heeft de gemeente ook een instrument voor het behoud van
cultuurhistorie. Welstand stuurt niet per definitie aan op uniformiteit, maar wel op kwaliteit, van het bouwwerk zelf en van het bouwwerk in relatie tot zijn omgeving. Welstandstoezicht in andere gemeenten
Er zijn voorzover ons bekend drie gemeenten in Nederland die het welstandstoezicht
volledig hebben afgeschaft, Boekel in Noord-Brabant en Jacobswoude en Nieuwkoop in Zuid-Holland. Qua inwonertal zijn Boekel en Jacobswoude vergelijkbaar met Oostzaan.
Boekel huldigt de filosofie dat de gemeente(raad) faciliterend is aan de gemeenschap. De gemeenteraad stelt op allerlei vlakken niet meer dan een aantal (veelal financiële)
randvoorwaarden en de hechte dorpsgemeenschap bepaalt in feite wat er moet gebeuren.
Verantwoordelijkheden worden zoveel mogelijk bij de burgers gelegd met zo min mogelijk bemoeienis van de lokale overheid.
De gemeente Boekel is in grote lijnen tevreden met het afschaffen van het welstandstoezicht, maar daar moeten in vergelijking met de situatie in Oostzaan een aantal kanttekeningen bij geplaatst worden. Boekel is een kleine plattelands-gemeente in Noord-Brabant van circa 9.000 inwoners met een hechte dorpsgemeen-schap. Anders dan in Oostzaan is er
nauwelijks druk op de woningmarkt van buitenaf. Bij de ontwikkeling van bouwplannen, pag. 2/6
veelal door streekgebonden architecten, vindt vaak goed overleg met buren plaats. Men
hecht nog zeer aan het oordeel van omwonenden en het lijkt dat men bij planontwikkeling vooral kijkt naar hoe men kan bouwen in de stijl en traditie die er al is. Kortom, “wilde
bouwplannen” komen er eigenlijk niet voor. Een ander aspect is dat Boekel geen vanuit historisch oogpunt beschermingswaardige bebouwing kent.
Jacobswoude heeft ook een aantal minder positieve ervaringen. Een wethouder heeft zich in vakbladen laten ontvallen: “Ik zal niet zeggen dat de verloedering toeslaat, want in een
plattelandsgemeente ligt het bouwtempo gelukkig niet hoog, maar het gaat wel de verkeerde kant op.” Als voorbeeld wees hij op drie idyllische boerderijen in het dorp, waarvan de oude rieten daken inmiddels door “opgewaardeerde golfplaten” zijn vervangen. Jacobswoude is momenteel in een fusieproces met Alkemade verwikkeld. Nog niet duidelijke is hoe de toekomstige fusiegemeente met het welstandstoezicht om zal gaan.
Er zijn wel gemeenten in Nederland, inmiddels zo’n honderd, die het welstandstoezicht voor een deel van hun grondgebied hebben afgeschaft. Het gaat daarbij veelal om niet
kwaliteitsgevoelige gebieden of juist om al dan niet experimentele nieuwe locaties, waarbij men het welstandstoezicht bewust loslaat. Een ieder die zich op een dergelijke locatie wil vestigen weet op voorhand waar hij qua welstand aan toe is, zowel voor wat betreft zijn eigen perceel als wat betreft mogelijke ontwikkelingen bij de buren. Reactie op overwegingen uit motie nr. 36
In de motie van de gemeenteraad 26 november staat een aantal overwegingen omtrent het welstandstoezicht. Op enkele daarvan willen wij nader ingaan.
- “dat er heel veel eisen aan nieuw te bouwen objecten worden gesteld in het
bestemmingsplan en in de bouwverordening, zoals aan de bestemming, de voorgevelrooilijn, achtergevelrooilijn, de hoogte, de zijgevels, het erf, de ligging t.o.v. andere bebouwing, de ligging t.o.v. de openbare weg etc. etc.”;
Het bestemmingsplan en soms de bouwverordening stellen de nodige eisen aan
bouwwerken, maar dan moet vooral gedacht worden aan zaken als bestemming, gebruik,
afmetingen en situering. Architectonische kwaliteit maakt geen onderdeel uit van bedoelde regelingen. Juist daar is het welstandstoezicht voor.
- “dat de welstandscommissie zich bezighoudt met slechts enkele maar voor de bezitter wel belangrijke uiterlijke details van een bouwwerk, zoals de vorm van ramen en de kleur van kozijnen”;
Deze typering doet geen recht aan het werk van de welstandscommissie. Het gehele uiterlijk van een bouwwerk, de materiaal- en kleurkeuze en de relatie tot de omgeving wordt afgewogen. De Welstandsnota vormt het kader voor de beoordeling.
pag. 3/6
Het gaat er om dat het bouwwerk aan redelijke eisen van welstandstoezicht voldoet, zowel
op zichzelf beschouwd als in relatie tot de omgeving. Een plan hoeft overigens geen tien te scoren, een zesje is al genoeg.
- “dat burgers door de welstandscommissie gedwongen kunnen worden veranderingen in de bouwplannen van hun huis aan te brengen die ze absoluut niet mooi vinden”;
- “dat menig burger de gang naar de welstandscommissie als een overbodige en bureaucratische inmenging in privé zaken beschouwd”;
- “dat veel burgers deze betutteling, vooral vanwege het subjectieve karakter er van, als onrechtvaardig beleven”; Het welstandstoezicht wordt volkomen verkeerd neergezet als dit wordt beschreven als pure betuttelende inmenging in privézaken. Het welstandstoezicht waakt over de kwaliteit van de bebouwde omgeving, een groot algemeen belang. De kwaliteit van die omgeving gaat immers alle omwonenden aan. Met het welstandsbeleid heeft de gemeente ook een instrument voor het behoud van cultuurhistorie (bijvoorbeeld de lintbebouwing).
Er is ook zeker geen sprake van willekeur en subjectiviteit. Het welstandstoezicht is gebaseerd op een door de gemeenteraad vastgestelde welstandsnota. De
welstandscommissie heeft zich bij zijn beoordeling van een bouwplan naar het door de raad geformuleerde welstandsbeleid te richten.
- “dat het in stand houden van de welstandscommissie een substantiële financiële last voor de gemeente betekent”;
- “dat de burger elke keer geld (leges) moet betalen voor dit opgelegde, vaak niet geambieerde advies”;
De kosten van het welstandstoezicht worden doorberekend in de bouwleges. De component welstand is een ondergeschikt onderdeel van de bouwleges. De Stichting Welstandszorg Noord-Holland brengt voor haar advisering een bedrag ter grootte van 0,14% van de geraamde bouwkosten bij de gemeente in rekening.
- “dat er in andere gemeenten, waaronder Boekel, de welstandscommissie tot tevredenheid van velen is afgeschaft”;
In Boekel is men over het algemeen tevreden met het afschaffen van de welstandscommissie. Hierboven is al op de situatie in Boekel ingegaan en is ook een kort beeld geschetst van het karakter van die gemeente en de gemeenschap. Ook is hiervoor al ingegaan op de (gedeeltelijke) afschaffing van het welstandstoezicht in een aantal gemeenten. - “dat smaken verschillen en dat over smaak niet valt te twisten”; Smaken verschillen inderdaad, maar met name bij welstand valt daar wel degelijk over te
twisten (lees: te discussiëren). Als de mening overheerst dat de beeldkwaliteit van Oostzaan pag. 4/6
kwaliteiten heeft die het waard zijn om te behouden, dan moet daaruit ook de conclusie
worden getrokken dat een welstandsnota en een welstandscommissie noodzakelijk zijn. - “dat verschillende smaken juist voor een grotere variatie in het woningaanbod zorgen en
dat deze variatie het straatbeeld verlevendigt en daardoor aantrekkelijker maakt (denk aan de grachtengordel in Amsterdam, waar ook geen huis hetzelfde is!)”;
Het straatbeeld van de Amsterdamse grachtengordel wordt als argument naar voren
geschoven voor afschaffing van het welstandstoezicht. Maar Amsterdam heeft hiervoor juist een stringent welstandsbeleid vastgesteld. Overigens, welstandsbeleid stuurt niet per
definitie aan op uniformiteit, wel op kwaliteit, van het bouwwerk zelf en van het bouwwerk in relatie tot zijn omgeving.
Voordelen welstandsnota en welstandscommissie
De welstandsnota brengt de beeldkwaliteit van de gemeente in beeld en stelt vanuit een
oogpunt van welstand eisen aan nieuwbouw- en verbouwplannen. De welstandscommissie
bewaakt de in de welstandsnota vastgelegde kwaliteiten en adviseert het gemeentebestuur op basis daarvan over de welstandelijke kwaliteit van bouwplannen.
Het afschaffen van welstandstoezicht kan leiden tot ongewenste gevolgen, waarbij als voorbeelden genoemd kunnen worden - golfplaten daken; - romneyloodsen;
- gevels en bouwelementen in extreme kleuren; - wildgroei in vormen van dakkapellen
- gebruik van als lelijk ervaren bouwmaterialen.
Het hoeft uiteraard niet zover te komen en het zal ook vaak goed gaan, maar de
mogelijkheid om tegen excessen op te treden vervalt als het welstandstoezicht wordt afgeschaft. Wie het welstandstoezicht afschaft, heeft niets om trots op te zijn en te behouden Nadelen welstandsnota en welstandscommissie
Het inwinnen van een welstandsadvies kost de nodige tijd; een aantal
bouwvergunningaanvragen zou zonder welstandsadvisering eerder afgegeven kunnen
worden (ten opzichte van de wettelijke maximale termijn die er staat voor de afgifte van een bouwvergunning.) Welstandstoezicht kost tijd en geld. Welstandstoezicht kan er toe leiden dat bouwplannen aangepast moeten worden, wat de nodige tijd en kosten met zich meebrengt. Tenslotte
Wij zijn van mening dat het welstandstoezicht een passend en noodzakelijk instrument is om de beeldkwaliteit van de gebouwde omgeving op niveau te houden. De voordelen van
afschaffing van het welstandstoezicht wegen daar niet tegen op. Daarbij moet bedacht
worden dat een gemiddelde burger slechts van tijd tot tijd met het welstandstoezicht wordt pag. 5/6
geconfronteerd, namelijk als hij bouw- of verbouw- plannen heeft. Op gemeenteschaal
wordt er echter dagelijks op vele locaties gebouwd en verbouwd. Hierbij kan de ruimtelijke kwaliteit in het gedrang komen als het welstandstoezicht wordt afgeschaft.
Met vriendelijke groet,
burgemeester en wethouders,
W. van Twuijver
P.J. Möhlmann
secretaris
burgemeester
pag. 6/6
