Welkom bij Sedus Place 2.5

EDITORIAL No 8/13

Welkom bij Sedus Place 2.5 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo), het begrip ligt op ieders lippen en het houdt ons allemaal bezig. In de bijdrage ”Missie verantwoordelijkheid” laten we aan de hand van voorbeelden zien hoe men mvo-zwaartepunten in de praktijk omzet. Als gevolg van talrijke schandalen groeit bij klanten steeds meer de sensibiliteit voor echte, authentieke en fair vervaardigde producten. ”Wat zit erin?” is dan ook de vraagstelling in een ander artikel. Bewuste kopers kijken tegenwoordig graag naar het complete productieproces en de logistiek van de producten die ze aanschaffen. In dit magazine is ook een artikel gewijd aan employer branding. Het artikel gaat in op de vraag of bekroonde werkgevers, die hoog in allerlei rankings staan, ook werkelijk de betere werkgevers zijn. Bovendien nodigen we u als lezer uit om eens te testen of u zich misschien herkent in één van elf grappige stijlen van leven en werken. Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeur als het gaat om de werkomgeving. Bij de keuze voor een werkgever weegt een aangename en communicatieve kantooromgeving steeds zwaarder mee. Om die reden koppelen veel bedrijven hun waardering en verantwoordelijkheidsbesef voor werknemers aan het scheppen van een aantrekkelijke werkplek. Aan de hand van het referentieproject Nidag laten we zien hoe een jong IT-bedrijf zijn nieuwe hoofdkantoor realiseerde in een historische coulisse. Hoe belangrijk het juiste licht is en hoe zinvol ergonomisch meubilair, actief zitten en bewegen op kantoor, ook dat ervaart u in dit magazine. U krijgt dan bovendien de harde feiten over de investeringen die dat vraagt. Maar het is helemaal niet nodig om meteen te kiezen voor de grote, allesomvattende oplossing. Probeert u het eens met een klein beetje oppeppen van uw kantoor. Ook met kleine ingrepen die weinig moeite en kosten met zich meebrengen, kunt u al behoorlijke effecten sorteren en zichtbare verbeteringen bewerkstelligen. Laat u inspireren. Veel genoegen en plezier bij het lezen!

Uw

Dr. Bernhard Kallup Bestuursvoorzitter van de Sedus Stoll AG

3

PLACE 2.5 No 8/13

Sedus Place 2.5 Sociologen beweren dat ons leven zich op drie plekken afspeelt: Place 1 ONS THUIS De First Place, ons thuis, staat enorm onder druk door de toenemende vraag naar flexibiliteit en meer mobiliteit.

Place 2 HET KANTOOR Op de Second Place, de kantoorwerkplek, is in het algemeen geen aandacht voor de emotionele behoeftes van de mensen die er werken.

Place 2.5 HET KANTOOR VAN HET PRODUCTIEVE WELZIJN Wanneer we de zintuigelijke stimulans van de Third Places de kantoren binnenhalen, transformeren we de functionele Second Places in inspirerende kantoorlandschappen, waarin werknemers meer zingeving, plezier, succes en vervulling ervaren in hun werk. Dat noemen we een ”Place 2.5”.

Place 3 DE VRIJE TIJD De derde plek, de Third Place, zoeken we op om onze accu op te laden. In deze fase van afleiding en verstrooiing ontstaan de beste ideeën.

Sedus heeft zich ertoe verplicht om het werken op kantoor op elk moment tot een winstgevende belevenis te maken. Voor het welzijn van bedrijf en medewerkers. Als mondiaal opererend bedrijf geeft Sedus de esthetiek van de kantoorinrichting steeds weer nieuwe vormen en geeft een nieuwe en

Ontdek in deze film, hoe een Place 2.5 er uit kan zien.

eigentijdse inhoud aan de ”leefomgeving kantoor”. Mocht uw werkomgeving behoefte hebben aan een optimalisering,

w w w.p l a c e2 p o i n t5. c o m

dan ondersteunen wij u graag met ideeën voor een nieuwe kantoorcultuur!

w w w.y o u t u b e. c o m / u s e r/S e d u s S t o l l AG

4

INHOUD No 8/13

08

18

Missie verantwoordelijkheid

Maatschappelijk verantwoord ondernemen – goodwill of eigenbelang?

New economy in een historische coulisse

Succes door verantwoordelijk ondernemen

Werkgever in Zollhafen Mainz magneet voor werkgelegen-

Het nieuwe kantoor van Nidag GmbH heid

Inhoud 03 Editorial 04 Sedus Place 2.5

IDEEËN

DADEN

08 Missie verantwoordelijkheid

Maatschappelijk verantwoord ondernemen – goodwill of eigenbelang? Succes door verantwoordelijk ondernemen

37 Historische blik

Het nieuwe kantoor van Nidag GmbH Werkgever in Zollhafen Mainz

42 Neem jezelf serieus! 46 News, tips & trends

De signalen van het lichaam be-grijpen

64 Overzicht

En daarmee de work-life-balance aansturen

66 Impressum, copyright en contactgegevens

18 New economy in een historische coulisse

60 Meer pep op kantoor

Weinig moeite – veel resultaat Concrete suggesties die werken

6

magneet voor werkgelegenheid

52 Wereldpremière Sedus swing up

Draaistoel met nieuw kinematisch zitconcept, deel 2 Hoe de swing up natuurlijk bewegen bij de gebruiker stimuleert

INHOUD No 8/13

28

32

Laat me je voeten zien

Wat voor type ben ik?

Schoenontwerp op maat – een gesprek met Claudia Kieserling

Elf stijlen van leven en werken ... en wat zij verraden over onze mindset

Pionier van de maatconfectie voor modieuze damesschoenen

KENNIS

38 Factor licht

MENSEN

LEVEN

28 Laat me je voeten zien

14 Wat zit erin?

Ondergewaardeerde bron van gezondheid

Schoenontwerp op maat – een gesprek met Claudia Kieserling

Consumenten nemen de verantwoordelijkheid over

Een goede belichting spaart de ogen en

Pionier van de maatconfectie voor modieu-

Transparentie als hygiënefactor

verhoogt de vitaliteit

ze damesschoenen

24 Zijn bekroonde werkgevers werkelijk beter?

48 Actief zitten

Neem je eigen verantwoordelijkheid

Over rankings en employer branding

Laat de drang om te bewegen de vrije loop

Waar het eigenlijk om draait

54 Harde feiten voor koele rekenmeesters

32 Wat voor type ben ik?

Elf stijlen van leven en werken

Meer bewegen op het werk, deel 2

... en wat zij verraden over onze mindset

Een goede kantoorambiance betaalt zich snel uit

7

IDEEËN Missie verantwoordelijkheid No 8/13


Verkeersveiligheidstraining voor scholieren op de BMW Group Junior Campus in Frankfurt.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen – goodwill of eigenbelang?

D o o r Mi c h a e l Ma y e r

Vandaag de dag ontplooit bijna elk bedrijf wel sociale of duurzame activiteiten. Veel bedrijven ondersteunen duurzame projecten, vaak gerelateerd aan de eigen producten. Hoe groter en internationaler het bedrijf, des te uitgesprokener is ook vaak het engagement. Welke motivatie zit daarachter, en welk zelfbeeld?

O

m maar meteen met de deur in huis te vallen: maatschappelijk verantwoord ondernemen of corporate social responsibility (CSR) is geen uitvinding uit de 21ste eeuw. Het heette vroeger gewoon anders. Maar door de globalisering is wereldwijd wel het aantal mensen toegenomen dat vraagt naar producten die milieuvriendelijk, sociaal verantwoord en duurzaam geproduceerd zijn. En moderne communicatiemiddelen dragen er in hoge mate toe bij dat mvo ook een thema wordt in samenlevingen die tot op heden nog niet eens de mensenrechten naleven. Maar mvo is toch vooral een thema in landen, zoals bijvoorbeeld Duitsland, die het zich bijvoorbeeld kunnen ”veroorloven” om kerncentrales te sluiten en een duurzame energie-revolutie uit te roepen. In dergelijke landen is een geloofwaar-

dige mvo-strategie met zichtbare resultaten een halszaak geworden voor bedrijven. Maar de Duitsers staan daarin niet alleen. Onder de paraplu van CSR Europe is een netwerk van zeventig multinationals ontstaan, daaronder AXA, Bridgestone, IBM, Renault, Vattenfall. En dan zijn er ook nog 36 nationale CSR-organisaties, zoals MVO Nederland. Vergelijkbare organisaties ontstaan ook wereldwijd, tot in China aan toe. Dat alles leidt ertoe, dat regeringen omwille van de concurrentiepositie van hun nationale economieën mvo hoog op de agenda plaatsen. In Duitsland bijvoorbeeld geeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een brochure van 82 pagina's uit, getiteld ”CSR – Made in Germany”. Daarin wordt een ”nationale duurzaamheidsstrategie van de Duitse regering” gepresenteerd. Doel: het idee van de maatschappelijke verantwoordelijkheid

8

van bedrijven in Duitsland sterk onder de aandacht brengen en vooral het winnen van kleine en middelgrote bedrijven voor dit idee. Daarbij wil men het begrip ”CSR – Made in Germany” internationaal in verbinding brengen met de productkwaliteit en het verantwoordelijkheidsbesef van de Duitse economie en onderstrepen hoe hoog de sociale en milieustandaards zijn die Duitse bedrijven hanteren. De meeste andere regeringen die zich met dit thema bezighouden, hebben waarschijnlijk vergelijkbare doelen. Met de in 2010 voorgestelde internationale norm ISO 26000 is voor het eerst een leidraad in het leven geroepen die het organisaties, bedrijven en openbare instellingen mogelijk maakt om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid – ”social responsibility” – systematisch te definiëren en prioriteit te geven. Maar de norm is niet bindend, noch gaat het om een certificeerbaar managementsysteem. Daarvoor zijn er de rankings bij de duurzaamheidsrapportages van bedrijven, die inhoudelijk een standaard bepalen voor zeggingskracht en geloofwaardigheid. In Duitsland bijvoorbeeld hanteert het Instituut voor ecologisch-economisch onderzoek sinds 1994 de IÖW/future-ranking. Een andere maatstaf voor mvo-activiteiten van Duitse bedrijven is de CSR-prijs van de Duitse regering. ▸▸


zien en, voorzover tastbaar, de effecten van een strategisch geïntegreerd mvobeleid.

Wereldwijd de beste reputatie: BMW

Junior campus bij BMW in München: meisjes van een middelbare school werken als team aan hun model van een auto die wordt aangedreven met zonne-energie.

Opvallend is daarbij, dat er, geheel in de geest van de strategie ”CSR – Made in Germany” daadwerkelijk een wedstrijdcategorie bestaat voor ”bedrijven met 1–49 medewerkers”. Voor de prijsuitreiking in 2013 werd zelfs het kleine juweliers-atelier van Thomas Becker in Hamburg genomineerd. Dat heeft vijf medewerkers. Daar staan in de categorie ”bedrijven met 5.000 medewerkers en meer” grote merknamen tegenover, zoals BASF of Tchibo. Wereldwijd bestaat een groot aantal CSR-awards en mvo-rankings, zoals bijvoorbeeld Good Company Ranking, Best Global Green Brands, Global 100 Most Sustainable Corporations in the World, Dow Jones Sustainable Indexes, FTSE4Good Index Series, Cool IT Challenge en vele meer.

Hoe beoordeelt men verantwoordelijkheid? Het interessante aan de beoordeling van de mate waarin een bedrijf maatschappelijk verantwoord onderneemt, is de ziens-

wijze van het bedrijf en de uitdrukking die het hieraan geeft. Dat is een hoogst complexe aangelegenheid met een moeilijk te voorspellen en lastig te interpreteren uitkomst. In Duitsland wordt dit op wetenschappelijke wijze onder andere uitgevoerd door het Center for Corporate Citizenship aan de Katholieke Universiteit van Eichstätt-Ingolstadt. De Europese Unie definieert mvo in haar ”Groenboek met Europese voorwaarden voor sociale verantwoordelijkheid van bedrijven” als een systeem dat bedrijven als basis dient voor het vrijwillig integreren van sociale en milieubelangen in het bedrijf en in de wisselwerking met de stakeholders. Onafhankelijk van de definitie kan tot slot ook de zonder meer terechte kritiek op de mvo-hype niet achterwege blijven. Tenslotte betwijfelt volgens het onderzoek CSR Global Rep Trak 100 zestig procent van de consumenten dat bedrijven werkelijk ”goed” zijn. Twee voorbeelden van internationale bedrijven van verschillende omvang laten de achtergronden

10

Volgens het onderzoek 2012 CSR Global Rep Trak 100 is de Duitse autofabrikant BMW het bedrijf met wereldwijd de beste reputatie bij consumenten. Uitgerekend een producent dus van producten die in wezen het milieu schaden. Maar de mvostrategie van BMW is geloofwaardig en inzichtelijk. Volgens BMW zelf ligt het aan ”de compromissloze focus op premiumdoelstellingen en het duurzaamheidsprincipe”. Zo neemt op de corporate website bmwgroup.com verantwoordelijkheid al meteen op de startpagina een plek in. Dit doet het concern ”uit overtuiging en uit eigen belang”. De mvo-categorieën bij BMW zijn: duurzame economie, productverantwoordelijkheid, concernbrede milieubescherming, medewerkers en maatschappelijk engagement. BMW publiceert over deze categorieën ieder jaar een meer dan honderd pagina's dik Sustainable Value Report, onderbouwd met feiten en getallen. BMW oriënteert zich daarbij op de wereldwijd erkende en toegepaste richtlijnen van de Global Reporting Initiative. Die richtlijnen maken een openbare vergelijking mogelijk, onafhankelijk van eenzijdige mvo-ratings. Doelen en visies op gebied van mvo presenteert BMW breeduit, als ging het om een campagne. De thema's zijn divers, bedrijfsgerelateerd en omvatten een breed spectrum: nul-emissie, duurzame mobiliteit, hernieuwbare energie, recycling, intercultureel begrip, duurzaamheid op gebied van handel en diversiteit. BMW gaf in 2011 alleen al meer dan twaalf miljoen euro aan goede doelen, voor het overgrote deel op gebied van wetenschap en opleiding, en op maatschappelijk en sociaal gebied. Een voorbeeld van het engagement van het concern zijn het preventieprogramma en de gezondheidszorg voor de BMW-medewerkers in Zuid-Afrika. Daar is AIDS de belangrijkste doodsoorzaak, in tal van

Het BMW Guggenheim Lab in Mumbai, gehouden van 12 december 2012 tot 20 januari 2013.

regio's treft het tot wel twintig procent van de bevolking. Bij BMW liet zich uiteindelijk 87 procent van de werknemers vrijwillig testen, na de toezegging van anonimiteit over een eventuele HIVinfectie en de behandeling daarvan. Positief geteste medewerkers en hun families worden verzorgd en begeleid in een speciaal programma, en ze ontvangen medicijnen. Tot 2010 heeft BMW ”slechts” zeventien medewerkers aan AIDS verloren. Met een groot aantal individuele projecten besteedt het bedrijf daarnaast aandacht aan verkeersveiligheid en aan uiteenlopende culturele en maatschappelijke thema's. Twee eigen stichtingen van BMW hebben de opdracht het denken en handelen van het bedrijf te stimuleren en de dialoog tussen economie, politiek en maatschappij te bevorderen.

¡Tierra! Lavazza begint bij het begin Over Luigi Lavazza, de oprichter van het wereldberoemde koffieconcern, wordt verteld dat hij al in 1935 zijn ergernis uitte over het vernietigen van niet verkochte koffie: ”Een wereld die natuurproducten vernietigt – daar doe ik niet aan mee!” In de loop van de geschiedenis van zijn bedrijf heeft Lavazza niet alleen organisaties ondersteunt zoals bijvoorbeeld ”Save the Children”. Het bedrijf doet dat ook nu nog. Maar sinds 2001 concentreert het bedrijf zich ook op de duurzame ondersteuning van de koffieboeren in de aanbouwlanden zelf. Destijds richtten Lavazza en andere grote koffiebranderijen samen met de Neumann Kaffee Gruppe de vereniging International Coffee Partners op. Samen met diverse ngo's maakt de vereniging zich in

11

elf landen hard voor duurzaamheid. Met het project ¡Tierra! tenslotte, heeft Lavazza zich sinds 2002 zeer bewust gefocust op de fundamenten van het bedrijf. Doelstelling is, om voor gemeenschappen van kleine koffieboeren in Columbia, Honduras, Peru, Brazilië, India en Tanzania verbeteringen te bewerkstelligen van hun leefomstandigheden en van de kwaliteit van hun producten. Als partner staan de ngo Rainforest Alliance en het grote Zwitserse bedrijf Volcafé het koffieconcern Lavazza bij. De belangrijkste opgaven en maatregelen in het bestek van het project ¡Tierra! zijn de bouw van voorzieningen voor het verwerken en drogen van de onbewerkte koffie en de renovatie en nieuwbouw van woningen, scholen en ziekenhuizen. Met nieuwe agrarische technologieën worden ecologische en tegelijkertijd voor de koffieboeren renderende ▸▸


Lavazza concentreert zich bij het project ¡Tierra! op de duurzame ondersteuning van koffieboeren, hier in Brazilië bijvoorbeeld.

aanbouw- en productiemethodes ontwikkelt, waarmee ze beter kunnen concurreren en een grotere onafhankelijkheid kunnen bereiken. Het project ¡Tierra! is authentiek en indrukwekkend vastgelegd door de wereldberoemde en veelvoudig bekroonde fotograaf en fotoreporter Steve McCurry. Lang voordat het eigenlijke programma van start ging, reisde McCurry door de betreffende regio's om de omstandigheden van de mensen ter plaatse vast te leggen. Tot op heden heeft hij continu en met een groot persoonlijk engagement dit buitengewone en succesvolle duurzaamheidsproject begeleidt. Op de websites van Lavazza kan men zijn geweldige werk bewonderen. Bij Lavazza zelf speelt het project ¡Tierra! een belangrijke, maar in geen geval de enige rol. Al in 2002 werd de Lavazzastichting opgericht, de Fondazione Guiseppe e Pericle Lavazza Onlus. De stichting engageert zich wereldwijd voor duurzame ontwikkeling, in ecologische en sociale projecten, voor milieu- en natuurbescherming en komt in actie bij natuurrampen.

Van CSR naar CSV De voorbeelden van BMW en Lavazza illustreren op heldere wijze – en dat plaatsvervangend ook voor veel andere grote bedrijven – dat achter maatschappelijk verantwoord ondernemen veel meer schuilt dan de vrijwillige inspanningen van een bedrijf op maatschappelijk, sociaal of ecologisch gebied omwille van een gevoel van verantwoordelijkheid of omwille van het imago. Mvo is voor eigentijdse en toekomstgeoriënteerde bedrijven al lang een vast bestanddeel van een wereldwijde be-

Het dorpsleven van de koffieboeren wordt door het Projekt ¡Tierra! gesterkt.

drijfsstrategie, die eigen doelen nastreeft en tegelijkertijd een bijdrage levert aan het verankeren van maatschappelijke waarden. Die dubbele strategie zet in op de verbinding van economie en maatschappij. Daarom wordt sinds enige jaren op internationaal wetenschappelijk niveau gediscussieerd hoe men mvo verder kan ontwikkelen, naar een nieuwe, waardenscheppende definitie. Voor die transformatie gebruikt men het begrip creating shared value (CSV). Creating shared value betekent hier niet ”doe goed en zegt het voort”. Het gaat hier om concurrentievoorsprong, opbrengstverbetering, kostendaling en groeikansen. Maatschappelijk engagement wordt gezien als een investering, inclusief een zekere verwachting ten aanzien van een opbrengst. En dat wordt in de bedrijfscommunicatie niet verloochend. Het voorbeeld van BMW – dat laat ook de CSR Global Rep Trak 100 zien – bewijst dat bedrijven beter presteren

13

als ze mvo als drijvende kracht in hun bedrijfsstrategie integreren. Op lange termijn verhoogt dat de bereidheid van verbruikers om te consumeren en een bedrijf aan te bevelen. Anders gezegd: de aanpak van maatschappelijke kernproblemen maakt een bedrijf economisch succesvoller. ◆

w w w. b m a s. d e w w w.r e p u t a t i o n i n s t i t u t e. c o m w w w.i n t e r b ra n d . c o m w w w. s u s t a i n a b i l i t y- i n d e x . c o m w w w. g r e e n p e a c e.o rg w w w. e u r- l e x . e u r o p a . e u w w w. c o r p o ra t e c i t i z e n . d e w w w. k i r c h h o f f. d e w w w. b m w g r o u p. c o m w w w. l a v a z z a . c o m w w w. s t e v e m c c u r r y. c o m

LEVEN Wat zit erin? No 8/13

Wat zit erin? Consumenten nemen de verantwoordelijkheid over


Het consumentengedrag in Europa is in de laatste decennia duidelijk veranderd. Voedselschandalen, mensonwaardige arbeidsomstandigheden in lage lonen landen, kledingstukken die het lichaam niet verdraagt, dat alles werpt veel vragen op. Klanten kijken almaar kritischer naar milieu- en sociale aspecten van producten.

W

ie in een voetgangerszone, in winkels of op de markt van een gemiddelde Europese stad de mensen observeert bij het winkelen, die valt een paar dingen op. Om te beginnen: de jacht op koopjes is een onuitroeibaar fenomeen. Ten tweede: blijkbaar winkelen mensen graag. En ten derde: de vraag naar ecowinkels, eco-labels en bioproducten neemt almaar toe. Dat laatste geldt in het bijzonder voor levensmiddelen. In Duitsland bijvoorbeeld koopt 94 procent van alle huishoudens bioproducten. Zestien procent van de kopers jonger dan dertig jaar koopt alleen nog maar of vaak ecologisch. 47 procent van hen doet dat in biodanwel natuurvoedingswinkels, maar 84 procent in de supermarkt. Dat betekent enerzijds dat de supermarkt praktisch als biowinkel wordt gezien, anderzijds onderschrift het de constatering dat er een overvloed aan bioproducten wordt aangeboden. Onderzoekers van de Stanford University Medical Center in Californië

hebben inmiddels bewezen, dat biologische levensmiddelen maar een fractie gezonder zijn dan ”normale” levensmiddelen. De belangrijkste reden om ze te kopen is, in Duitsland tenminste, dan ook niet daadwerkelijk de gezonde voeding. De kopers hechten veel meer waarde aan diervriendelijkheid, een regionale herkomst, zo weinig mogelijk belasting door schadelijke stoffen, minder toegevoegde stoffen, en hun bijdrage aan een effectieve milieubescherming. Maar het gaat steeds meer consumenten wereldwijd niet alleen maar om ecologisch geproduceerde en gezonde levensmiddelen – àlle dagelijkse producten worden kritisch getoetst op milieu- en sociale aspecten: kleding, cosmetica en verzorgingsproducten, speelgoed, huishoudelijke apparaten, tv's en computers, electriciteit en auto's. Zelfs bij reizen en beleggingen kijken milieubewuste mensen naar de CO2-uitstoot of naar fondsen die investeren in hernieuwbare energie. ▸▸

14

Een recent voorbeeld: het paardenvleesschandaal. Wat zit er in de producten van de voedingsmiddelenindustrie: rund of paard?


WEVEN Uit het garen worden in Polen de stoffen geweefd.

MONTAGE

❸ ❽

VERKOOP

Alle onderdelen worden naar Mexico gevlogen en daar genaaid.

De jeans wordt in Zwitserland verkocht, gedragen en aan de kledinginzameling gegeven.

❻

SPINNEN

❼ ❷

In Turkije wordt uit het katoen garen gesponnen.

EINDVERWERKING In Griekenland volgt de eindverwerking met puimsteen.

KATOENPLUK

❹ ❶

VERVEN In Taiwan wordt het katoen met chemische indigokleur uit Duitsland geverfd.

Het katoen wordt in India met de hand of met de machine geplukt en aansluitend naar Turkije verzonden.

❺

ONDERDELEN Binnenvoering en labels met was- en strijkaanwijzingen komen uit Frankrijk, knopen en nagels uit Italië.

Voordat een jeans in een winkel in Zwitserland verkocht wordt, legt hij 50.000 tot 100.000 kilometer af. Deze wereldkaart toont de plaatsen die een jeans aandoet gedurende het fabricage- en handelsproces.

Duurzaamheid als sleutelwoord De verbruiker neemt de verantwoordelijkheid over. En laat zo zien dat hij vragen stelt bij de herkomst, het ontstaan en de levensduur van producten. Duurzaamheid is het sleutelwoord bij het bestuderen van dit veranderde consumentengedrag. Zo worden consumptiepatronen alleen nog als passend voor de toekomst geacht, als ze ”wereldwijd overdraagbaar zijn en in brede zin ecologisch, maatschappelijk en economisch draagkracht bezitten”, zo formuleerde het de Duitse Raad voor duurzame ontwikkeling in een inkoopadvies. De raad werd ingesteld door de

Duitse regering. Wie dat wil, kan zijn persoonlijke duurzaamheidsbalans bepalen. Dat kan via de grootte van zijn ecologische footprint, met een CO2-berekening en aan de hand van zijn indirecte waterverbruik. Boodschappen doen, dagelijkse bezigheden; het hele leven kan zo op zijn duurzaamheid getoetst worden. Wie leidingwater drinkt, vermijdt niet alleen het gesleep met kratten water, hij helpt ook mee aan de reductie van verpakkingsmateriaal en transportkilometers. Het kopen van Fair Trade-textiel helpt om sociale misstanden in lage lonen landen tegen te gaan. Afzien van een auto vermindert fijnstof, stikstofoxide, ozon,

16

Bron: Arbeitsgemeinschaft alliance sud – Swissaid

lawaai, de ruimteclaim voor stratenbouw en parkeerplaatsen, ja zelfs het risico op verkeersongelukken, mogelijk op gewonden of doden. De effecten van een op duurzaamheid toegespits consumentengedrag werken nagenoeg oneindig door: carsharing, tweedehand spullen kopen, thuis vakantie vieren en veel meer. Daarbij wordt echter één aspect – vooral bij de jacht op koopjes – graag over het hoofd gezien: de kwaliteit van producten. Een hoge productkwaliteit, en dat weten de belangrijkste producenten al veel langer, vervult niet alleen duurzaam-


eigen zeggen wereldwijd het belangrijkste trendonderzoeksbureau: ”Merken kunnen niet meer doen alsof ze niks te verbergen hebben, ze moeten dat tegenwoordig proactief aantonen en bewijzen. Dat betekent: geen hoogdravende teksten over ‚waarden‘ en ‚cultuur‘, maar heldere en eenduidige uitspraken over actuele gebeurtenissen. Natuurlijk zullen niet alle klanten zo veeleisend zijn, maar omdat absolute transparantie als ‚hygiënefactor‘ geldt, zullen zelfs degenen die minder veeleisend zijn, verwachten dat merken hun ethische en ecologische referenties tonen aan diegenen die daar wel waarde aan toekennen.”

De draaistoel quarterback van Sedus kan gedemonteerd verzonden worden. Dat bespaart vijftig procent aan verpakkingsvolume. De ontvanger bouwt de stoel dan in een handomdraai op.

heidscriteria op grond van de verlengde levensduur van een product, maar vergroot bij de koper ook de vreugde die men aan het product beleeft. En dat op lange termijn. BMW, dat in 2012 uit een aantal geselecteerde bedrijven werd verkozen tot het bedrijf met de wereldwijd beste reputatie (zie pagina 8), bewijst op indringende wijze hoe producten van topkwaliteit zich laten verenigen met een daadwerkelijk nageleefde duurzame bedrijfsstrategie – of elkaar misschien elkaar wederzijds definiëren? ”BMW maakt rijden geweldig”, dat is een slogan van BMW. Een geweldige rijervaring, dat hebben de bezitters van zo'n voertuig dan ook

met zekerheid, op grond van de sportiviteit en de premium kwaliteit – maar dat ook nog eens met een goed geweten. Overigens komen na BMW in de ranglijst van bedrijven met de wereldwijd beste reputatie op plek twee en drie Daimler en Apple. Wie deze bedrijven en hun producten kent, zal zich daar niet over verbazen. Opvallend daaraan is, wat marktonderzoekers van het Reputation Institute ontdekten over de relevantie van bedrijf en product. Volgens die ontdekking gaat het mensen meer om het bedrijf dan om de producten: ”Who you are, matters more than what you do.” Tot vergelijkbare uitkomsten komt trendwatching.com in Londen, naar

17

Idealiter is de performance van een bedrijf in beide dimensies – company en producten – even goed. De Sedus Stoll AG bijvoorbeeld, die tot de internationaal toonaangevende kantoorinrichters behoort, mocht zich in 2012 verheugen over de toekenning van de milieuprijs voor bedrijven in de deelstaat BadenWürttemberg, en geeft op zijn veelvuldig bekroonde premiumproducten een garantie van vijf jaar. ◆

Ervaar meer over de Sedus quarterback.

w w w. b u s i n e s s- b i o d i v e r s i t y. e u w w w. e c o - w o r l d . d e w w w.o e k o l a n d b a u . d e w w w.n a c h h a l t i g k e i t s ra t. d e w w w.r e p u t a t i o n i n s t i t u t e. c o m w w w.t r e n d w a t c h i n g. c o m

Verantwoordelijkheid werd bij de ombouw van de oude wijnloods in de Zollhafen in Mainz met hoofdletters geschreven. De opdrachtgever had respect voor het monument. En voor de historische kraan waarmee vroeger de wijn werd verladen. Als gebruiker van het pand gaat Nidag GmbH ook op een verantwoorde manier om met zijn personeel. In nauwe samenwerking met de kantoorinrichter werd een aantrekkelijke kantoorstructuur ontwikkeld, toegesneden op het bedrijf en zijn jonge medewerkers.

18

DADEN Nidag No 8/13

New economy in een historische coulisse Het nieuwe kantoor van NIDAG GmbH D o o r Jo a c h i m G o e t z

A

ls ”voorbeeldproject” roemen de ontwerpers de ombouw van de monumentale wijnloods in de oude Zollhafen van Mainz, een plek met historie: de Romeinen erkenden al de gunstige ligging en legden hier een haven aan. Nu is de oude wijnloods het nieuwe kantoor van Nidag GmbH. Het IT-bedrijf is gevestigd naast de Kunsthal, ondergebracht in het voormalige ketelhuis en het eerste gerealiseerde object in de dicht bij de binnenstad gelegen nieuwe wijk ”Zollhafen”. Hier ontstaan woningen voor ongeveer 2.500 bewoners en circa 4.000 arbeidsplaatsen − één van de meest ambitieuze en grootste ontwikkelingsprojecten in de Rijn-Main-regio. Uit de historische loods werd architectonisch gezien het maximale gehaald. Op het dertig hectare grote, leeggeruimde haventerrein staat het gebouw er nu misschien wat verloren bij. Maar de liefdevol gerestaureerde kraan naast het gebouw is nu al een eyecatcher waar je niet omheen kunt. De kraan zal in de toekomst als landmark boven alle bebouwing uittorenen.

De plastische oude baksteenbouw behield zijn tweekleurige gevels, kreeg nieuwe vensters en een PV-installatie op het dak. De dragende skeletstructuur en enkele binnenwanden daargelaten, werd alles vernieuwd: elektrische installaties en bekabeling, waterleidingen en riolering, verwarming, ventilatie et cetera.

ruimtegebrek. De nieuwe locatie weerspiegelt de corporate identity van de succesvolle internetdienstverlener en specialist voor online portalen. De nieuwbouw kreeg een open kantoorlandschap, dat dient als fundament voor een betere, snellere en dynamischer communicatie.

Nidag GmbH huurt als hoofdhuurder vijftien jaar lang drie van de vijf bouwlagen van de loods. Hier ontvouwt zich een eigentijdse kantooromgeving, helemaal volgens de criteria van een Place 2.5. De werkplekken zijn in een open space langs de raampartijen gerangschikt. Aan de noorkant heeft men blik op de groene Rijneilanden, op de druk bevaren vaargeul van de Rijn en op de Hoog-Taunus aan de horizon. Aan de zuidkant opent het gebouw zich naar de nabij gelegen binnenstad en naar de nieuwbouw die in de nabije toekomst rond het havenbekken ontstaat.

Om de directe communicatie tussen alle teams te stimuleren, zijn de teamwerkplekken slechts met kasten afgebakend van de gangen en de middenzones. Bovendien is het loft-karakter van de oude loods niet alleen behouden, maar zelfs verder vergroot. Zo ontstond een inspirerende omgeving, die aanzet tot nieuwe ideeën en gedachtes. De centrale gemeenschapsruimtes kregen open pantry's met een kleine bar, loungeplekken, overleghoeken, een bibliotheek en kleine workstations. Ook postvakken en garderobes vonden hier een plek. En om een goede worklife-balance te realiseren, helpen wellicht ook de geïntegreerde Wii-Nintendostations. En als eenmaal de met daglichtlampen opgepepte planten volop groeien, zal de sfeer van wel zijn in ▸▸

Op zijn oude bedrijfslocatie, aan het Fischtorplein, was Nidag GmbH gevestigd op verschillende etages, werkend in cellenkantoren. Het bedrijf leed onder

19

In de middenzone van de conferentieverdieping nodigt sopha van Sedus uit tot informele gesprekken onder medewerkers.

de oude wijnloods zonder twijfel benijdenswaardig zijn. En dat terwijl de door de eigenaar van het gebouw geïnitieerde en verantwoorde ruwbouw-esthetiek enige gewenning vraagt. Maar het gewenste open loft-karakter kon alleen worden bereikt met volledig in het zicht gelaten installaties, en zonder verlaagde plafonds, tussenvloeren of decoratieve elementen. Naast de ruimtelijke openheid zijn voor het open loft-karakter de in het zicht gelaten dragende structuur van het betonskelet verantwoordelijk, de steenharde, kale betonvloer en de grote metalen buizen en goten. Die verlenen het interieur zijn stugge, maar eigen toets. Eén nadeel werd daarbij op de koop toe genomen: de akoestisch harde materialen beton, blik en glas brengen aanzienlijke akoestische problemen met zich mee. En omdat ook nog eens een vooruitstrevende

en energie-efficiënte wandverwarming werd geïnstalleerd, laten de verwarmde wanden ook niet toe dat er grootformaat schermen met akoestische eigenschappen tegen worden gemonteerd. Die zouden leiden tot een ongewenste interne thermische isolatie van de wand en tot een toenemende warmte-afgifte naar buiten toe, plus een ontoereikende warmteprestatie in de ruimtes zelf. Er werd op wanden en plafonds een thermische neutrale akoestische pleister aangebracht − maar akoestisch verbeterpotentieel blijft aanwezig. Met tussen de werkplekken geplaatste akoestische panelen en met een kleurige akoestische afwerking op de ruggen van de bergkasten, demonstreerden de kantoorinrichters dat zij verantwoord te werk zijn gegaan en de ergste akoestische problemen hebben aangepakt. Al in het voortra-

20

ject werden akoestische berekeningen opgesteld en met de gebruiker alle mogelijke maatregelen doorgesproken. Een bijzondere rol vertolkt daarbij ook de architectuur van de oude wijnloods, zonder zijn opgehoogde binnenvloeren, die de gebruiker per se wilde behouden. Dat vroeg om intelligente oplossingen voor de elektriciteit, die Spielmann, één van de drie benaderde kantoorinrichters en uiteindelijk geselecteerd voor dit project, als competente adviseur leverde: het systeem temptation storage van Sedus (zie Place 2.5, uitgave 6, p. 50 e.v.), maakt in combinatie met de in hoogte verstelbare schrijftafel temptation c een geïntegreerde kabeldoorvoer mogelijk in de centrale bergruimte tussen de individuele werkplekken, waar bovendien aansluitingen zitten voor de individuele belichting. In positieve zin vallen in de open space oplossing ook de in de kasten geïntegreerde akoestische

DADEN Nidag No 8/13

❶ ❻

❸ FEITEN EN GETALLEN BIJ HET PROJECT

❷

❹

Opdrachtgever/architect:

❹

Stadwerken Mainz Hoofdhuurder: Nidag GmbH Inrichtingsconcept:

Spielmanns Officehouse GmbH Kantooroppervlakte:

3.200 m2 Medewerkers:

❺

❸

❶

90 (120 arbeidsplaatsen) Kantoormeubilair van Sedus:

• schrijftafels temptation c, in hoogte verstelbaar • temptation storage – spineoplossing met verkabeling in het bergmeubel • draaistoel match • draaistoel open up • Sedus sopha • kasten grand slam met daarop

Derde verdieping (oostvleugel)

Detailaanzicht

wand met akoestische eigenTemptation c in een

❶ Open space kantoor ❷ Middenzone (open space) ❸ Teamleiding ❹ Bijruimtes ❺ Trappenhuis ❻ Archief Passage 0m

aangebracht speciale zichtdrukschappen

opstelling voor vier personen Schrijftafels met grafische weergave van de elektriciteitsvoorziening

N

4m

panelen op, mogelijk gemaakt omdat de bergruimte voor documenten ook als ruimteverdeler fungeert. Spielmann bewees zijn competentie als aanbieder van oplossingen al vroeg in het project. Omdat Nidag GmbH vanuit

een krappe cellenkantoorstructuur verhuisde naar een nieuwe, open kantooromgeving, was er behoefte aan een gedegen uitleg aan het personeel. Al vroeg betrok men de teamleiders bij de planning; bedenkingen van medewerkers werden serieus genomen en waren van

21

invloed op de besluitvorming. Men stak veel tijd in driedimensionale animaties, in het vervaardigen van materiaalcollages en patronen met geselecteerd kantoormeubilair. Zo werd voorbehoud weggenomen en werden valse verwachtingen voorkomen. ▸▸

DADEN Nidag No 8/13

STATEMENT VAN DE OPDRACHTGEVER Zoran Tepsic, procuratiehouder en commercieel directeur van Nidag GmbH, beantwoordt vragen over het nieuwe standoord. Waarom bent u uitgerekend naar de oude wijnloods verhuisd? We hadden gewoon meer plek nodig en in de Mainzer Zollhafen ontstaat een nieuwe stadswijk. De atmosfeer aan de Rijnoever, het uitzicht over de haven, de gegarandeerde vrije blik op de Rijn, de nabijheid van de binnenstad en de perspectieven op de lange termijn zijn slechts een paar redenen. We hebben hier genoeg ruimte gehuurd – een deel is onderverhuurd – en we kunnen over een langere periode groeien. Samengevat: wij zijn een bedrijf uit Mainz dat op deze plek in Mainz oud wil worden.

In de lage opbergmeubels is de elektriciteit voor de werkplekken geïntegreerd.

En daarbij jong blijven?

Tegelijkertijd dienen deze berg-

Ons standoord biedt een groot urbaan ontwikkelpotentieel. Hier gaan zich talrijke bedrijven

meubels, voorzien van bekleding,

vestigen, er ontstaan woningen een een gastronomische infrastructuur. We verheugen ons

sporadisch ook als zitmeubel.

erop, deze ontwikkeling van nabij mee te maken en er nu al deel van uit te maken. We hechten veel waarde aan synergie met andere bedrijven uit de digitale en creatieve branche.

Welke verbetering biedt de nieuwe locatie? We hebben nu meer plaats, in ruime en lichte kantoren, die open van opzet zijn en de communicatie bevorderen.

Welke eisen stelt u aan de werkplekken? Welke ideeën werden aan u voorgelegd? We hebben het concept gezamenlijk uitgewerkt en aangepast aan onze werkwijze en aan onze processen. Voor onze schrijftafelwerkplekken hebben we gekozen voor een combinatie van vier tafels. Mobiele face-to-face ruimtescheidende elementen kunnen individueel aangebracht worden. Lowboards met zitelementen en highboards als begrenzing van het middengebied domineren de moderne en eigentijdse kantooruitrusting.

Zijn er nog problemen? De akoestiek is nog altijd rijp voor optimalisatie. Een akoestisch effectieve plafondinstallatie willen we tot op heden nog altijd niet, omdat daarmee de riante ruimtelijke indruk van het interieur verloren zou gaan. De wanden moeten vanwege de geïntegreerde wandverwarming vrij blijven en kunnen niet gebruikt worden voor akoestische maatregelen.

Hoe ervaart men de nieuwe ruimtes?

Incidenteel werd bijvoorbeeld een plattegrond met verschillende meubels uitgewerkt en in een 1:1 model gepresenteerd. Dat gebeurde ook met de groepswerkplek, een plek waar men ook geconcentreerd moet kunnen werken. Daarbij kwam de storage-oplossing als de beste oplossing naar voren, omdat hiermee ook voor de aan de binnenzijde gelegen arbeidszones een optimaal kabelmanagement gegarandeerd wordt. Daarnaast is met deze oplossing een begrenzing van de plekken bereikt, een begrenzing waarin men nog bergruimte in kwijt kan. Een ander voordeel: door losse zitkussens op de lage kastmeubels kan aan de beeldschermwerkplek ad hoc een bespreking plaatsvinden.

Men is doorgaans positief. Het nieuwe adres is ook voor onze presentatie naar buiten toe een enorme impuls. Tegenwoordig telt tenslotte ook de attractiviteit van een standoord vaak mee bij het besluit om bij een bedrijf te solliciteren.

22

Op meta-niveau zogezegd, leidt de weg naar de vierde verdieping van het complex. Daar zijn – doelbewust gescheiden van de dagelijkse arbeid – stijlvolle verga-

DADEN Nidag No 8/13

TIJDLIJN ZOLLHAFEN 2013 Bouwrecht voor een netto oppervlak van 13 ha (met havenbekken bruto: 30 ha). Hier moet ca 190.000 m2 woonruimte en 175.000 m2 ruimte voor bedrijven en cultuur ontstaan. Gepland zijn 1.400 woningen voor 2.500 bewoners alsmede 4.000 arbeitsplaatsen.

2012 Nidag GmbH betrekt de wijnloods met monumentale wijnverlaadkraan (bouwjaar 1961).

2011 De containerhavens verhuizen naar MainzMombach, bij Rijnkilometer 501.

2008 In de middenzone van de open space treft men elkaar graag

De Städtische Kunsthalle verhuist naar het gerenoveerde machine- en ketelhuis, dat

voor interne besprekingen.

is uitgebreid met een moderne aanbouw.

2007 Zollhafen wordt Europees modelproject voor bescherming tegen hoogwater in een stedelijke omgeving: elf steden – naast

deringen en events mogelijk. In deze open structuur bevinden zich zes variabele vergaderruimtes van verschillende afmetingen, voorzien van glaswanden met zichtwering. De kleine zalen dragen namen die herinneren aan de geschiedenis van het object: Wijnkelder, Duruth (een Franse havencommandant), Verbindingsafdeling, Sigarettenfabriek, Modefabriek en Revisiehal. Deze ruimtes worden gebruikt voor interne meetings en bezoekersevenementen. Ook externe partijen en het Technologiecentrum Mainz kunnen de ruimtes boeken. Zo worden specialisten uit de branche aangetrokken. Dat leidt tot usergroep-ontmoetingen en daaruit ontstaan regionale netwerken van experts. Want Nidag GmbH, die een deel van de gehuurde ruimtes in de onderste verdiepingen doorverhuurt, is veel gelegen aan het contact met de regionale IT-scene. Op middellange termijn moet zich aan de

Zollhafen een soort competentiecentrum voor de branche ontwikkelen. Door ontmoetingen bij vakevenementen, in de middagpauze in bars en restaurants, kan synergie ontstaan − misschien zelfs gezamenlijke projecten. Zeker is dat op deze wijze voor Nidag GmbH een branding in de scene ontstaat − met voordelen voor beide zijden. ◆

Mainz ook Parijs, Dublin, Brussel – verenigien zich in het project ”FloodResilienCity”. Doel: uitwisseling van know-how op gebied van preventie en nazorg bij hoogwater, aangepast bouwen, stedelijk leven met hoogwater. In de wijk Zollhafen zal het Freiraumconcept het ”groeiende bewustzijn voor bescherming tegen hoogwater” bevorderen.

2003 Begin van de plannen voor het verplaatsen van de containerhaven. Rond het aantrek-

w w w.n i d a g. c o m

kelijke Zollhafenbekken moet een attractief

w w w. z o l l h a f e n- m a i n z . d e

woongebied ontstaan, daarnaast terreinen

w w w. s p i e l m a n n s. c o m

voor kantoren, nijverheid en kultuur.

w w w.f l o o d r e s i l i e n c i t y. e u /d e/p i l o tp r o j e k t e/ m a i n z

1880 tot 1887 Bebouwing van de Zollhafen. Bewaard bleven tot op heden: het havenbekken in zijn huidige vorm en kademuren uit basaltlavasteen.

13 v. Chr. bis 407 n. Chr. Romeinse oorlogshaven, vondsten van militaire uitrustingen duiden op een militair gebruik van de haven.

23

LEVEN Zijn bekroonde werkgevers werkelijk beter? No 8/13

Zijn bekroonde werkgevers werkelijk beter? Over rankings en employer branding


Great Place to Work, Top Job, het Intermediair Imago Onderzoek, Universum Top 100 – wereldwijd zijn er tal van instituten en organisaties die competities en audits uitvoeren om bedrijven als werkgever te beoordelen en rankings op te stellen. Op het eerste oog lijkt een dergelijk ”kwaliteitslabel” gewenst, temeer omdat veel grote merken een voorbeeldfunctie hebben. Of het de beloofde werking heeft, is omstreden, en een oordeel over de waarde van de verschillende labels is lastig.

G

oogle geldt als het meest geliefde bedrijf en de meest begeerde werkgever ter wereld. Momenteel staat het bedrijf uit de USA ook op de eerste plaats van de ”Fortune 100 Best Companies to Work for” van het Great Place to Work Institute. Volgens enquêtes van het Berlijnse Trendence Instituut zouden in Europa de

meeste studenten in de vakgebieden IT en engineering ook het liefst bij Google werken. In de ranking van het Great Place to Work Institute voor Europa, komt Google echter helemaal niet voor, en in de lijst van Top Employers Europe 2012 evenmin. Dus hoe zit het nou werkelijk met Google als werkgever? Zijn er regionale verschillen? Laat Google zich uitsluitend in de USA certificeren? Aan de kosten kan het niet liggen. Het is interessant om te zien dat het zo succesvolle internetbedrijf niet in goede aarde valt bij iedereen die het na een extreem harde selectieprocedure lukt om er een baan te krijgen. Voormalige Google-medewerkers beklagen zich bijvoorbeeld over de permanente dwang om te ”socializen” en over de manier waarop het bedrijf probeert te sturen in de manier waarop men zijn vrije tijd besteedt. Maar dat zijn nu juist fenomenen van onze moderne arbeidscultuur, waarin de grens tussen werk en privé steeds meer

24

oplost. Is de hamvraag naar de kwaliteit van een werkgever dan: hoe lukt het hem om de bedrijfscultuur aan te sturen over collectief functionerende welzijnsfactoren?

Kwaliteitslabels voor werkgevers: welke moet je kiezen? Top Job, het Duitse kwaliteitslabel voor werkgevers uit midden- en kleinbedrijf, staat onder wetenschappelijke leiding van de Universiteit van St. Gallen in Zwitserland. Het drukt de aantrekkelijkheid van werkgevers uit door enquêtes onder leidinggevenden en medewerkers. Uit deze ”input- en output analyses” volgt een rapportage. Wanneer een bedrijf de doelstellingen haalt, ontvangt het het label ”Gecertificeerde werkgever”. Geanalyseerd wordt in zes categorieën: leiding/visie, motivatie/dynamiek, cultuur/communicatie, scholing van ▸▸


25


Voor werkgevers zijn er verschillende competities: wie betaalt, wordt getoetst. ”Great Place to Work", wereldwijd de grootste en bekendste werkgeverscompetitie, stamt uit de USA. Het Great Place to Work Institute heeft inmiddels parnterkantoren in veertig landen. Voor de analyse van ”Duitslands beste werkgever” is de GPW Deutschland GmbH in Keulen verantwoordelijk. Het label ”Top Job” beoordeelt de beste werkgevers in midden- en kleinbedrijf.

26


medewerkers/-perspectieven, familieoriëntering/demografie en intern ondernemerschap. De argumentatie van de vakjury voor de Top Job ”Werkgever van het jaar 2012”, de Teambank AG in Neurenberg, ziet er dan zo uit: ”De bank demonstreert over de hele linie dat het zijn strategische HR-werk serieus neemt.” Het internationale onderzoeks- en adviesbureau ”Great Place to Work” onderzoekt in zijn certificeringsproces eveneens dergelijke klassieke elementen van het arbeidsleven, maar voegt extra benchmarkpunten toe door ook te vragen naar emotionele waarden en kwaliteiten zoals geloofwaardigheid, respect, fairness, trots en teamgeest. Even gedifferentieerd beschrijft men bij Great Place to Work hoe het is om bij een top-werkgever te werken: ”Een ,Great Place to Work‘ is daar, waar men vertrouwen heeft in degenen voor wie men werkt, trots is op wat men doet en plezier beleeft aan de samenwerking met de anderen.” Dit zijn twee voorbeelden van compleet andere beginselen voor de beoordelingen. Voorbeelden die voor werkgevers die zich graag zouden laten certificeren de vraag opwerpt: ”Met welke organisatie gaan we in zee?”

Waarom gaat het eigenlijk? De eerste afweging in het bedrijf zou moeten zijn: ”Moeten we het wel doen?” Want het antwoord op die vraag maakt duidelijk, waar het het bedrijf eigenlijk om zou moeten gaan. Recentelijk voors

pelde adviesbureau McKinsey dat er bijvoorbeeld in Duitsland tot het jaar 2025 2,4 miljoen academici te weinig zullen zijn. In het licht van de demografische ontwikkelingen wordt het voor bedrijven een halszaak om talenten voor zich te winnen, ze vast te houden en op lange termijn te motiveren. Employer branding is daarbij het nieuwe toverwoord in de marketing. De bedrijven die audits organiseren beloven hierbij veel ondersteuning, of soms zelfs slimme oplossingen om met relatief weinig inspanningen de werkgever in alle glans te laten stralen. Maar zo eenvoudig is dat niet. Natuurlijk helpen de certificeringsprocessen om sterke en zwakke punten in het HR-management aan het licht te brengen en een bewustzijn te kweken voor de behoefte om iets te ondernemen. Maar het idee dat potentiële sollicitanten hun favoriete werkgever selecteren aan de hand van relevante labels, is onjuist. Want dat de arbeidsmarkt verandert, dat heeft ook de volgende generatie ontdekt. En die stelt heel eigen prioriteiten. Het al eerder geciteerde Trendence Instituut, dat overigens zelf werkgever-labels verstrekt, doet intensief onderzoek binnen de doelgroepen en enquêteert naar eigen zeggen jaarlijks wereldwijd 530.000 scholieren, studenten en young professionals over carrièreplannen en ideale werkgevers. Dit jaar staan bij studenten die een Duitse hogeschoolopleiding op gebied van business en engineering hebben afgerond – het is weinig verrassend – de premiumautoproducenten bovenaan, bij de IT-studenten is Google nummer één, gevolgd door Microsoft en Apple. Wat volgens veel van de geenquêteerden werkelijk telt, zijn echter niet de grote namen en de feitelijke aspecten zoals salaris of carrièreperspectieven. Het zijn vooral de zogenaamde zachte factoren. Die geven de doorslag. De persoonlijke indruk bepaalt, of iemand zich in een bedrijf thuis voelt, of het ”past”. Misschien zou men dan er ook veelmeer aan moeten werken om de medewerkers

27

dit welbevinden te bieden, in plaats van energie te steken in certificeringen die voor buitenstaanders toch niet compleet inzichtelijk zijn. Daar hoort bijvoorbeeld ook de vrijheid bij, om niet altijd maar bereikbaar te moeten zijn, om aan die eis te kunnen ontsnappen. Sommige grote bedrijven zijn hiermee al zo ver, dat ze na 17.00 uur geen e-mails meer doorzetten naar hun personeel. Deze inzichten passen overigens bij de uitkomsten van de recente studie ”work:design” van het gerenommeerde Toekomstinstituut in het Duitse Kelkheim. Volgens die studie komt het bij mensen wat betreft werk steeds meer aan op het opheffen van de grenzen tussen First, Second en Third Places (als geheugensteuntje: thuis, kantoor, vrije tijd). De trend gaat richting een zo groot mogelijke vrijheid en zelfbestemming. Wordt dat bereikt, dan ontstaan ook betere arbeidsresultaten. Volgens de auteurs van de studie worden in de toekomst ook steeds meer plekken buiten het bedrijf bewuster en effectiever gebruikt, als een vorm van mobiel werken. Het werken van morgen gebeurt zodoende op een heel netwerk van plekken: in het café, in de bibliotheek, de hogesnelheidstrein of de lobby van het hotel. Maar tot het op werkelijk grote schaal zo ver is, is het kantoor van het productief welzijn, de ”Place 2.5”, met zijn zintuigelijke stimulansen uit de Third Places, met zekerheid een goede oplossing. ◆

w w w. g r e a tp l a c e t o w o r k . c o m w w w.t o p j o b. d e w w w.t o p e m p l o y e r s. e u w w w. z u k u n f t s i n s t i t u t. d e

MENSEN Laat me je voeten zien No 8/13

Met haar goede neus voor trends, richtte Claudia Kieserling in München twaalf jaar geleden het schoenenmerk Selve op. Het bijzondere: hier is elke schoen een uniek product. Want Selve houdt zich, als een van de eersten, bezig met mass customizing. Een gesprek met Kieserling over de vorm van individuele voeten, over buitenissige wensen van klanten en over de zoektocht naar de juiste productielocatie.

Laat me je voeten zien Schoenontwerp op maat

In t e r v i e w: F ra n k T h i e l e

Hoeveel schoenen heeft een mens nodig? Die vraag is zeer moeilijk te beantwoorden. Er zijn om te beginnen verschillende categorieën schoenen; pumps, laarzen enzovoort, dat is natuurlijk bovenal een stijlvraag. Dan zijn er nog de jaargetijden, de verschillende gelegenheden en ook extreme omstandigheden die vragen om rubberlaarzen of wandelschoenen – vier paar schoenen als basisuitrusting lijkt mij het absolute minimum. Maar dat is al erg ascetisch. Hoe kwam je op het idee om individueel vervaardigde schoenen aan te bieden? Ik kom oorspronkelijk uit het schoendesign. Maar wat me altijd al fascineerde,

is de pasvorm van schoenen. Moeilijke klussen, dat vind ik een uitdaging. Ik heb betrekkelijk vroeg gemerkt, dat pasvorm en functionaliteit bij modieuze schoenen vaak een ondergeschikte rol spelen en dat mode bij bedrijven die de zogenaamde ”lekker zittende schoenen” maken een nogal abstract begrip is. Natuurlijk zijn daar ook redenen voor. Voor fabrikanten en handelaren is het heel erg moeilijk om de talloze pasvormen in alle modieuze designs op voorraad te hebben. Daar is domweg geen magazijn groot genoeg voor. Mijn idee was, om het te benaderen als de aanschaf van een bril: ik kan uit duizend designmonturen een model kiezen. De glazen en de pasvorm van de bril worden daarna helemaal op mij afgestemd. Dus waarom zouden er beperkingen moeten zijn bij het kopen van schoenen voor iemand wiens voet aan de bovenzijde te hoog is, die een te smalle voet heeft of gewoon een andere kleur wil?

28

Op basis van die observatie kreeg ik het idee om een soort bouwstenensysteem voor schoenen uit te proberen, in het begin alleen voor vrouwen. Mannen hebben sowieso meer de gewoonte om schoenen op maat te laten maken. Maar voor vrouwen was er eigenlijk niets. Hoe ziet een typische klant van je eruit? Sterk vereenvoudigd: de klassieke, werkende vrouw. Met een hoog inkomen en ook bovengemiddeld goed opgeleid. Ze weet wat ze wil en is veeleisend. Voor deze vrouw is mode van groot belang, maar ze maakt zich er niet ondergeschikt aan. Onze klanten waarderen het zeer, om hun eigen persoonlijke stijl en behoeftes te kunnen realiseren. En het gaat ook om exclusiviteit. Men wil niet dat een collga in het bedrijf hetzelfde model schoenen draagt.


Wat waren bedrijfsmatig de grootste uitdagingen voor je? Die zijn iedere dag weer nieuw. Wanneer je je relatief alleen op een markt beweegt, is dat aan de ene kant weliswaar prachtig, maar het heeft anderzijds ook nadelen. Zelfs met een goed concept is het marketingtechnisch moeilijk om je als kleine, onbekende start-up overeind te houden in de grote wereld van de schoenenmarketing. De vrouwen weten niet dat ze hun schoenen op maat kunnen laten maken, en dat voor een betaalbare prijs – een marketingprobleem en momenteel mijn grootste uitdaging. Producten worden meer en meer inwisselbaar, wensen van klanten steeds specifieker – mass customizing wordt daarom vaak betiteld als de toekomst voor consumptiegoederen. Wat is eigenlijk het verschil tussen maatschoenen en mass-customized schoenen? Wij doen beide soorten schoenen. Maatconfectie betekent, dat wij al onze modellen ook individueel vervaardigen. De klant kiest uit een bouwstenensysteem het model, de vorm, de hak, het leer en de kleur. De klant configureert technisch gezien de schoen zelf. Aan de hand van een fijn afgestemd maatsysteem bepalen wij vervolgens de schoenmaat. De schoenen worden voor de klant aansluitend, men zou kunnen zeggen: industrieel vervaardigd. Pasvorm en hak zijn daarbij al voorradig, vandaar de relatief lage prijs en de snelle levertijd. Bij een maatschoen scannen we de voeten en stellen een persoonlijk maatprofiel op. De klant krijgt het gewenste model dan in zijn individuele pasvorm. Bij ons is negentig procent van de bestellingen maatconfectie. Onze pasvormen zijn van huis uit zo goed, dat maar weinig klanten naar een maatschoen grijpen. Ik heb duizend paar vrouwenvoeten opgemeten. Daarop is ons maatsysteem gebaseerd. Pasvormen op maat worden alleen vervaardigd, wanneer de vorm van een voet buiten dat raster valt.

De combinatie van individueel design en een goede pasvorm is karakteristiek voor de schoenen van Selve. Om het fijn afgestemde schoenmaatsysteem op te bouwen, nam Claudia Kieserling van duizend paar vrouwenvoeten de maat op.

Was jij de eerste die individuele pasvormen voor schoenen aanbood? En waarom springen anderen niet in op dit idee? Ik wil niet beweren dat ik wereldwijd de enige ben, maar ik denk dat als het gaat om de combinatie pasvorm en mode, er niet veel andere aanbieders zijn. De meeste bedrijven falen in de regel al snel, en wel op de productie. Er zijn geen grote schoenenfabrikanten die voor deze manier van produceren in aanmerking komen. Het snijpunt tussen de klant en de productie is organisatorisch een hele

29

uitdaging. Wij opereren hier niet in een klassiek industrieel proces – en dat is een groot risico. Maar ondertussen begint dat thema voor alle partijen wel al interessanter te worden. Op het gebied van de online handel zijn er weinig aanbieders te vinden. Daar draait het uitsluitend om het design, hun aanbod en service zijn niet zo uitgebreid. Een kritisch punt is de lange aanlooptijd voor het prepareren van de machines. Wij zetten roze garen in voor één enkel paar roze schoenen. Als als we nou aantallen zouden hebben van tweehonderd paar ▸▸


VAN IDEE TOT SCHOEN De inspiratie voor de

4

individuele schoen kan zeer uiteenlopend zijn: een speciale hakvorm of - hoogte,

2

een bepaalde soort leer of een kleur die past bij een nieuwe outfit. De productie die volgt, verloopt via een uitgekiend proces.

1

CONFIGURATIE De schoen wordt in een bouwstenensysteem interactief samengesteld.

3

PRODUCTIE Het bestelformulier is het startschot voor de productie. Het bevat diverse richtlijnen wat betreft design, materiaal en pasvorm.

MAAT OPNEMEN Ideale maat en pasvorm worden bepaald.

KEUZE Model en leer uitkiezen.

schoenen, zou dat dit aspect relativeren. Bij Selve is uniek dat we aan advisering doen, over de telefoon, in onze showroom of op de trunk-shows in bijvoorbeeld Londen. We sturen ook wel eens leer- en kleurproefen naar klanten thuis. Dat is een hoop werk en het personeel moet goed geschoold zijn, want we verkopen tenslotte niets uit het magazijn. De pure online-aanbieders gaan al deze moeite uit de weg. Onze klanten zijn bereid om voor deze uitgebreide service meer te betalen. En de loyaliteit van de klanten is groter, want na het intensieve eerste klantencontact volgen meestal de nabestellingen, waar we ons zeer over verheugen. Wat zijn de doorslaggevende factoren, om op het gebied van mass customizing succesvol te zijn? Productie, productie, productie! Daarmee had ik in de eerste jaren slechte ervarin-

gen, met Italiaanse dienstverleners. Hoe meer ik verkocht, des te slechter konden we leveren. Mijn toeleveranciers uit het zuiden konden domweg niet uit de voeten met deze nieuwe manier van produceren. Je laat je schoenen ondertussen in China maken. China heeft nu niet bepaald de roep de beste schoenen te maken. Hoe is dat zo gekomen. Is het een kwestie van prijs? De reden om van Italië over te stappen naar China, had met de prijs niets te maken. Integendeel, Italië is goedkoper. Maar ik vond daar niet de kwaliteit en de betrouwbaarheid die ik zocht. De kleine, traditionele middenstandsbedrijven zijn verouderd, wat betreft hun structuur en hun materieel. Azië was voor mij in het begin in het geheel geen optie, ik dacht dat dat niet zinvol zou zijn, bij mijn minimale productieaantallen. Na zeven jaar kreeg ik, via een contact van ons scannerbedrijf, de kans om het eens met China te proberen. Mijn Zwitserse schoenenbouwer, die in Italië al

30

alles had uitgeprobeerd, was enthousiast over de know-how, het machinepark en de wil van de Chinezen om samen een product verder te ontwikkelen. Als ik nu zeg dat een naad nog een beetje fijner, gelijkmatiger en dichter aan de zijkant van een schoen genaaid moet worden, dan wordt dat ook zo omgezet en vooral ook in gelijkblijvende kwaliteit geleverd. Ondertussen hebben we in China een kleine fabriek met vijftien medewerkers. We bezitten onze eigen, moderne machines en het hele productieproces is ingericht op het vervaardigen van unieke paren schoenen. Groeit de vraag naar customized schoenen? In principe wel. Verlangt een jongere generatie meer dat men producten kan individualiseren? Zal het koopgedrag gaan veranderen? Daar ben ik rotsvast van overtuigd. Jonge mensen kunnen heel goed omgaan met de ongelooflijke keuzemogelijkheden die we tegenwoordig hebben en kunnen din-


5

SCHOEN GEREED Na drie weken ontvangt de klant zijn schoenen op maat.

gen goed voor zichzelf samenstellen. Voor mijn generatie, die dertig of veertig jaar spullen heeft gekocht volgens het credo ”eat or die”, zijn al die keuzemogelijkheden al snel te veel. Het wordt pas gemakkelijker als men al klant is en weet, op welke hak men goed lopen kan. Kan je alle wensen van klanten vervullen, waar liggen de grenzen? Wij kunnen heel veel van die wensen vervullen. Wat we niet kunnen, is schoenen kopiëren. Alleen al vanwege het copyright is het niet mogelijk om te zeggen: ”Ik wil graag die Loubotin, maar dan in goedzittend ...” of ”Mijn lievelingsschoen van dit of dat merk wordt niet meer gemaakt ...” − dergelijke verzoeken krijgen we steeds weer. Onze dienstverlening leunt op het idee, dat elk model schoen een ontwikkeling en ook een testfase ondergaat. Er is tijd nodig, voordat een bepaalde vorm van een schoen, een hak, een snit echt functioneert. We werken met deze ontwikkelde grondvormen, bijvoorbeeld spits en rond. Natuurlijk komt het voor dat spits voor een bepaalde klant niet spits genoeg is. Hier ligt de grens, anders kunnen wij niet vasthouden aan prijs en levertijd. Zelfs bij onze diversiteit komt het voor, dat klanten aanvullend nog eigen ideeën ontwikkelen. Een groot deel daarvan kunnen we realise-

Geen schoen hetzelfde: bij Selve zijn er (bijna) geen grenzen wat betreft individuele kleuren vorm combinaties.

ren, en als vragen en wensen vaker voorkomen, dan komen ze uiteindelijk in ons bouwstenensysteem terecht . Wat is de gekste schoen die je ooit gemaakt hebt? Laat me denken. Misschien niet gek, maar extravagant. We hebben een klant in Berlijn, die altijd heel klassieke schoenen bestelt, vooral de heren Chelsey-boot. Maar zijn kleurkeuze wordt almaar wilder. De laatste keer was het neon-oranje lakleer, tamelijk gewaagd voor een herenschoen.

31

Of laarzen – en die zijn echt niet goedkoop − in heel licht veloursleer, extreem gevoelig materiaal. Dan gaat er wel een gefluister op, bij de laatste controle van het product. We wijzen de klant er natuurlijk op als iets onpraktisch of gevoelig is, dat zijn we de klant en ook onszelf verschuldigd. Het is mooi als een schoen past bij de persoonlijke smaak van een klant. Maar nog mooier is het als een schoen als gegoten zit en de klant er lang plezier van heeft. ◆

w w w. s e l v e.n e t

LEVEN Wat voor type ben ik? No 8/13

Wat voor type ben ik? Elf stijlen van leven en werken

32


De individualisering, altijd nog de dominante maatschappelijke trend, gaat niet meer alleen op voor consumptie en vrije tijd, maar bereikt nu ook het werk. In de toekomst zullen mensen zichzelf sterker definiëren via hun werk: wat ze doen, waar ze werken en vooral hoe. Terwijl marktonderzoekers nog altijd proberen de bevolking in te delen in consumptie- en waardenmilieus, dacht het Toekomstinstituut na over de manier van werken in de toekomst en determineerde elf leef- en werkstijlen. Die onderscheiden zich vooral door hun mindset wat betreft het eigen werk. B e w e rk in g: D o ro th e a S c h e i d l-Ne n n e m a n n

Knowledge workers

Corporate high flyers

Terwijl nieuwe kennis andere terreinen in toenemende mate een nieuwe gestalte geeft, zijn knowledge workers als vanouds nog het kloppend hart van de kenniseconomie. Zij dragen, verspreiden en vermeerderen kennis, zijn de middelaars tussen wetenschap en economie. Hoewel ze in grote bedrijven meestal de status van gewoon personeelslid hebben, zijn ze ook buiten de grote organisaties werkzaam, als zelfstandigen of starters. Hun ethos beweegt zich langs creatief-cognitieve uitdagingen. Intrinsieke motivatie en de mogelijkheid het eigen bestaan zelf te programmeren, spelen als financiële prikkel een grote rol. Knowledge workers zijn er in twee soorten– als ”nerd”, die meer geïsoleerd opereert, en als coöperatieve teamworker, die kennis verknoopt in sociale systemen en netwerken. Ze geven de voorkeur aan flexibel, maar prestatiegericht werken, waarbij het werk in het privé-leven gewoon doorgaat en de worklife-balance meer als ”creatief bijtanken” wordt gezien.

Klassieke carrièremakers, die in grote bedrijven omhoog klimmen en in hun hele wezen met het bedrijf verbonden zijn. Vroeger ook ”organization man” genoemd, bestaat deze groep overwegend uit mannen met een klassiek leef-/werkprofiel: bereid om te presteren, hongerig naar status, aggressief, machtsgeoriënteerd. Ook de grote organisaties van de toekomst zullen op hun hoofdkwartier, dicht bij het centrum van de macht, geen afstand doen van getrapte hiërarchieën met klassieke instructie- en rapportagestructuren – aangevuld met ”high speed tracks”, waarbij ambitueze high potentials heel snel omhoog kunnen klimmen. Het meritocratische principe vervangt de senioriteit – voor doelgerichte carrièremakers een goed vooruitzicht voor de toekomst. Maar voorzichtig: corporate high flyers zijn typische burnout-kandidaten en raken steeds vaker in een identiteitscrisis, omdat bedrijven steeds minder zoeken naar ”leiderschapsmentaliteit” en de arbeidsvolatiliteit ook op managementsniveau toeneemt.

33

Intermediairs Intermediairs zijn de ”goede geesten” van bedrijven, vroeger meestal belichaamd in de directiesecretaresse. Belangrijkste karakteristiek: hun communicatieve competentie. Ze ”houden de zaak bij elkaar”, bemiddelen tussen leiding en operatieve niveaus, houden de spirit in het bedrijf hoog en spreken de taal van het bedrijf. Tegelijkertijd zijn ze de seismografen voor de bedrijfscultuur; als zij er de brui aan geven, wat in hun geval betekent ”niet meer doen dan nodig is”, dan valt het bedrijf van binnenuit uit elkaar. Omdat meer en meer op projectbasis wordt gewerkt, komen op de intermediairs nieuwe taken en verantwoordelijkheden af: ze bemiddelen niet alleen meer tussen beneden en boven, maar zijn ook de aandrijfriemen tussen ”business as usual” en ”permanente uitzonderingstoestand”. ▸▸


Creatieve downshifters Creatieve downshifters hebben het moeilijk met het rigide karakter van de commerciële wereld en hechten – vaak getekend door burnout- of boreout-ervaringen – veel waarde aan hun privé-leven. Vooral vrouwen horen tot deze groep, die het werk weliswaar niet als dropout compleet de rug toekeren, maar terugschakelen naar deeltijd- of lichte freelance-werkzaamheden. Creatieve downshifters zijn toegewijd en betrouwbaar, ze neigen naar engagement, maar in geval van twijfel ontlopen ze veelal veeleisende uitdagingen. Bij hen ontstaat het werkende bestaan van parttime banen en gemiste carrièrekansen niet uit onrust en onkunde, maar enkel en alleen uit de intensieve zoektocht naar zin en kwaliteit van het leven buiten de wereld van de loondienst. Daarnaast houden creatieve downshifters zich bezig met vrijwilligerswerk en realiseren meerwaarde voor en in lokale economieën, in toenemende mate via crowdsourcing- en DIY-platformen op het internet.

Job hoppers Loyale stoorzenders Dit type gematigd revolutionair komt in elk bedrijf voor en vormt daar het creatieve potentieel. Loyale stoorzenders zijn sociale mensen met creatieve, optimistische ambities. Ze voelen zich alleen thuis in een veilige haven (een vaste referentiegroep). Ze proberen binnen bedrijven de processen te verbeteren, nieuwe ideeën aan te dragen, zonder daaraan carrièreeisen te verbinden. Ze zijn loyaal, betrouwbaar, vlijtig, maar ook kritisch, makkelijk te kwetsen of tot gelatenheid te drijven. Zonder een kritische massa van vijf tot tien procent loyale stoorzenders is een bedrijf op termijn niet levensvatbaar. De Amerikaanse Debra Meyerson onderzoekt organisaties: volgens haar zijn dit niet alleen eenzame, heroïsche mensen die een bedrijf sturen en het succes ervan bepalen, maar veelmeer rebellen binnen een bedrijf, die geloven in hun overtuigingen.

34

Job hoppers: individualisten die vluchtbereid zijn, vaak problemen hebben werk en privé-leven te synchroniseren en prioriteiten te stellen als het gaat om hun talrijke talenten en trekjes. Succeservaringen behalen ze meer buiten het werk, vaak in intensief uitgeoefende hobby's, die zich maar moeilijk laten verenigen met de eisen die het werk stelt. Daarom zitten ze permanent op de wip. Ze zijn op zoek naar zelfverwezenlijking en veranderen in geval van twijfel liever van werkplek of zelfs beroep. Gedreven door centrifugale innerlijke krachten, neigen ze naar een onrustige beroepsbiografie en een versplinterde ”horizontale carrière”, zonder echte opwaartse lijn. Vaak zijn ze stug, uitermate kritisch en weerspannig, kunnen zich echter ook tijdelijk intensief met opgaven bezig houden. De wezenlijke eigenschap die ze succes brengt, is een kameleontisch aanpassingsvermogen zonder echte innerlijke binding. Het gefocuste, ambitieuze deel van deze job-nomaden komt via een zigzagkoers vaak terecht in middenkaderposities.


Working middle Ook al brokkelt het Centraal Massief van het werken in loondienst af, tussen twintig en dertig procent van al het personeel is ook in de toekomst nog gewoon in loondienst: zij ”doen netjes hun werk”, zijn overwegend vlijtig en slechts met mate negatief. Ze willen zekerheid en leven meestal in traditionele rolpatronen. Het werkende midden heeft een traditioneel beroepsperspectief met de duur van een werkzaam leven, en neigt naar vervroegd pensioen. Werk wordt gedefinieerd als iets dat gescheiden en ver weg is van het privé-leven, maar zonder meer zinvol en dat dankzij de begrippen plicht en salaris. Wordt het meest aangetroffen in middelgrote steden in de provincie en aan de randen van metropolen. De working middle belichaamt zowel wat betreft beroep als mentaliteit de ruggengraat van de middenstand.

Passievelingen

Nieuwe specialisten

Ook in de toekomst zal er in elk bedrijf een kleiner wordende, maar hardnekkige groep mensen werken die passief bevelen afwacht, de dingen neemt zoals ze komen en de status quo verdedigt. Passievelingen hebben geen intrinsieke motivatie om iets creatiefs te presteren. In tegenstelling tot de working middle verbinden ze dit met een houding zonder ambitie en een focus op het behoud van de status quo. Men moet ze vertellen wat ze moeten doen en ze zijn hun hele beroepsleven onverschillig, er steeds op bedacht om verstoringen van de status quo te vermijden en de krachten van verandering op tijd onschadelijk te maken. Als ze vinden dat hun comfortzone in gevaar is, dan kunnen ze veranderen in een onaangename mob. De belangrijkste motivering van deze groep: angst, voor verlies van zekerheid, status, geld. Omdat hun jobs bedreigd worden door outsourcing, offshoring en automatisering, vormen ze binnen bedrijven haarden van weerstand en verstarring en neigen soms tot een radicale houding.

Op veel terreinen, vooral bij techniek en onderzoek maar ook bij fysieke ”hardcore”-arbeid, ontwikkelt zich momenteel een nieuwe groep van hyperspecialisten die door intensieve trainingen niche-talenten ontwikkelen. Deze specialisaties zijn vooral te vinden op de wereldwijde outsourcing-markt. Nieuwe specialisten werken projectgebonden en worden, afhankelijk van hun taken, goed betaald. Ze werken samen met verschillende opdrachtgevers. Na intensieve werkperiodes, waarin van klassieke werktijden geen sprake is, kunnen langere fases van vrijheid ontstaan. Voorbeelden: gespecialiseerde programmeurs, systeemspecialisten voor bouw/constructie/verkeer, die als nomaden de hele wereld over trekken, arbeiders op olieboorplatformen. Nieuwe specialisten zijn altijd gewild, als ze met hun kennis met de tijd meegaan. In de toekomst zullen grotere organisaties echter zelf ook dergelijke flexibele en hoogst gespecialiseerde brandweerlieden in dienst hebben die van brandhaard naar brandhaard trekken. ▸▸

35


Precairen Met de toenemende veranderlijkheid binnen de arbeidsgemeenschap, groeit ook het aantal mensen met een risico om af te glijden, mensen aan de rand, met minder privileges: de precairen. Vaak zijn het niet alleen een gebrek aan opleiding en ontbrekende kwalificaties, maar ook biografische disposities en het ontbreken van een ego-strategie, die leiden tot tot verschillende vorm van disfunctionaliteit op het gebied van werk, zelfvertrouwen en creativiteit. Precairen hebben een ingebouwd mechanisme voor mislukkingen, dat maar moeilijk is aan te pakken of te relativeren. Ook als ze moeite doen vlijtige medewerkers te lijken, zijn zij de eersten die gaan bij een herstructurering of een rationaliseringsronde. Het gaat hier niet alleen om deeltijdwerkers, mensen die zo weinig verdienen dat ze ook aanspraak moeten doen op een uitkering of mensen met meerdere banen – de klassieke ”working poor”. De preciare dispositie reikt tot in het middenmanagement en natuurlijk tot ver in het domein van academische freelancers die ergens onderweg de aansluiting verloren, een kans misten of te lang hun hoop vestigden op afstuderen, titels, valse hoop en verwachtingen.

Welk type bent u?

Digitale bohème De avantgarde van de netwerkeconomie leeft en werkt in bewust open netwerken, dus slechts zelden en meestal tijdelijk als personeel in loondienst. Project- en portfolio-georiënteerd, in losse werkverbanden, kantoorgemeenschappen of ”co-working spaces” organiseert deze nieuwe laag zelf het werk waarvan het leeft. Centraal staat het idee van de zelfverwerkelijking in het creatieve proces, waarvoor men bewust een hoge mate van onzekerheid wat betreft de toekomst en grote schommelingen in het inkomen voor lief neemt. In tegenstelling tot de vroegere eenmansondernemer speelt bij deze nieuwe groep het internet-based netwerk een overheersende rol. In de toekomst neem de top van de digitale bohème meer en meer afscheid van het model van de solo-zelfstandigheid, en dat ten gunste van virtuele bedrijven en beter ingeschaalde bedrijfsmodellen. Daartoe behoren starters van een nieuwe generatie, die steeds meer toe kunnen zonder venture capital, en grotere gemeenschappelijke projecten onder de noemer ”social entrepreneurship”.

36

De toekomst van werk en baan is een proces – voor ieder van ons. Het Toekomstinstituut wil in zijn onderzoek laten zien, hoe deze wereld zich in grote lijnen ontwikkelt en wat dat betekent voor de veranderingen in hiërarchiën en structuren – en hoe dat zich concreet uitwerkt op de vormgeving van arbeidsplaatsen. Maar als lezer en individu wordt u ook persoonlijk geraakt. Ook uw manier van werken, uw bureau, uw arbeidsmodel zal veranderen. Het Toekomstinstituut biedt met het oog op die veranderingen de workbox ”creative job poker” aan. Daarmee kunt u op speelse wijze kennis maken met ongewone banen, die in uw bedrijf vast en zeker nog niet bestaan. Zoals bijvoorbeeld de ”corporate storytelling officer". Laat het een aanzet zijn om na te denken hoe u de innovatiekracht van uw bedrijf kunt vergroten. Misschien krijgt u wel heel veel nieuwe ideeën. ◆

w w w. z u k u n f t s i n s t i t u t. d e w w w.f u t u r e w o r k s. d e

Bron: deze bijdrage is afkomstig uit de publicatie work:design en werd geplaatst met de hartelijke instemming van het Toekomstinstituut.

Historische blik De kappersstoel

O

nder de historische producten van Sedus is de kappersstoel uit 1931, met een heren-, een dames- en een luxe barbieruitvoering, absoluut de vreemde eend in de bijt. Toen Ludwig Mies van der Rohe het Bauhaus in Dessau leidde en daar onder Marcel Breuer als hoofd van de meubelmakerijen het tijdperk van de meubels uit stalen buisframes werd ingeluid, ontwierp en produceerde men ook bij Stoll meubels uit stalen frames. De barbier en kapper met een groot verantwoordelijkheidsgevoel kon bij Sedus teruggrijpen op een ergonomisch model dat op diverse manieren kon worden gebruikt. Dankzij een kogellager was de stoel draaibaar. De rugleuning was verstelbaar en voorzien van een klemmechanisme, zodat men de rug onder iedere gewenste hoek kon instellen. Onder de zitting bevond zich een hendel, die met de voet bediend werd. Daarmee werd de stoel gefixeerd en het draaien gestopt. Voor het grote comfort zorgden een zitting voorzien van veerkernen en een leuning met afwasbaar leer uit koeienhuid. Als extra kon men een kopsteun monteren, voor de veiligheid. De bijzonder solide luxe uitvoering had een zware, gegoten voet inclusief een voetensteun. De productfamilie werd aangevuld met modellen op stalen buizen, bestemd voor de wachtruimte bij de kapper.

KENNIS Factor licht No 8/13

Factor licht De onderschatte bron van gezondheid D o o r Jo a c h im G o e t z

Een ontoereikende verlichting op kantoor heeft op middellange en lange termijn negatieve effecten op de gezondheid van medewerkers – en niet alleen op hun ogen. Werknemers nemen een verkeerde houding aan wanneer ze ”verkeerd” licht proberen te ontwijken. Een goede belichting daarentegen ontziet de ogen en verhoogt de vitaliteit.

O

ngeveer tachtig procent van alle kantoorwerkplekken hebben een ontoereikende verlichting. En dat terwijl licht een centrale rol vertolkt voor het welzijn van medewerkers, hun prestaties en hun gezondheid. Welke werkgever met verantwoordelijkheidsgevoel wil dat nou willens en wetens op het spel zetten?

Symptomen van het ongenoegen Een bijzonder probleem daarbij is, dat slechte belichting in de werkomgeving – in tegenstelling tot vrij snel waargenomen akoestische problemen – meestal slechts onbewust ervaren worden. Maar met grotere gevolgen. Bij productiewerkplekken wordt daardoor niet zelden de veiligheid aangetast. Op kantoor klagen medewerkers over concentratieproblemen, vermoeidheid, hoofdpijn. Andere typische symptomen zijn rode ogen, brandende en tranende ogen, dingen onscherp en flikkerend waarnemen en dubbel zien, moeite hebben met het bepalen van kleuren en problemen met de oogleden. Volgens de statistieken heeft vijftig tot zeventig procent van de mensen die met een beeldscherm werken klachten aan de ogen. Daarvoor zijn overigens behalve

een slechte belichting vaak ook ergonomische tekortkomingen verantwoordelijk – een slechte kwaliteit beeldscherm, een verkeerde presentatie van informatie – of een slecht binnenklimaat – sigarettenrook, airconditioning, te warme ruimtes, een ontoereikende luchtvochtigheid. Talloze wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat bij slecht licht de productiviteit en de wil om te presteren enorm lijden. Niet voor niets rekent men tegenwoordig ontoereikende lichtomstandigheden – te weinig of te veel licht, te grote contrasten, verblinding, weerspiegelingen – tot een van de oorzaken van het sick-building-syndrom, waarbij kantoorpersoneel vaak niet nader te definiëren gezondheidsklachten krijgt.

het omzetten van die prikkels in informatie) ongeveer een derde van de energie die tijdens een werkdag door het hele lichaam wordt opgenomen. Die energie is onder meer nodig voor accommodatie en adaptie, de aanpassing aan verschillende zichtafstanden en verschillende niveaus van lichtintensiteit. Beeldschermwerk is dus een zeer zware belasting voor de ogen, een belasting die men door verschillende maatregelen dringend moet zien te reduceren - en dat is ook goed mogelijk.

Omgeving dichtbij en veraf bepalen Zo heeft het Lichtinstituut Bartenbach uit Tirol uitvoerig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar licht op kantoren. Die onderzoeken leggen een helder verband tussen de luminantie van directe en nabije omgeving. Onder directe omgeving verstaat men het blikveld, waarin zich de ”zicht-opgave” bevindt (alle zicht-relevante elementen van een bezigheid), de nabije omgeving is het aansluitende blikveld op de werkomgeving, buiten de directe omgeving. Proefpersonen presteerden in verschillende situaties duidelijk anders. De prestatie daalde tot wel twintig procent bij een verhoogde helderheid van de nabije omgeving, bij overwegend indirect stralende lichtsystemen of bij een grote luminantie. Heeft een ruimte als geheel een onvoordelige belichting, dan moet men rekenen op werktijden die tot wel veertig procent langer zijn. De ongebalanceerde luminantie tussen directe en nabije omgeving, die binnen de geldende regelgeving gewoon is toegestaan, leidt namelijk tot een vermindering van het waarnemingsvermogen en afnemende concentratie. Stabiel, dat

Beeldschermwerk is zwaar werk Een goede belichting daarentegen ontziet de ogen en bevordert het prestatievermogen. Geen wonder: het oog krijgt alleen al door het type (beelscherm)werk een teveel aan prikkels te verwerken. Naar schatting negentig procent van de informatie wordt bij dit type werk via de ogen opgenomen. Daarbij verbruikt men bij het kijken (en

38

Lichtstroom en lichtsterkte De in lumen (lm) gemeten lichtstroom is de totale lichtprestatie van een lichtbron, door het oog ”beoordeeld”. De lichtsterkte 1 lux is 1 lumen die de lichtstroom op een oppervlak van 1 m 2 werpt.

Met passende lichttechnieken kan men tegenwoordig moeiteloos aan alle eisen voldoen die gesteld worden aan een optimaal belichte werkplek en ook aan eisen die ver boven die norm liggen.

wil zeggen zonder belasting, wordt de waarneming, als de luminantie in de nabije omgeving kleiner is dan die in de directe omgeving. Optimaal is een verhouding van 1:3 tot 1:10. Dat betekent bijvoorbeeld, dat het plafond boven de werkplek niet lichter – maar duidelijk donkerder – zou moeten zijn dan de werkomgeving.

Verblinding tegengaan primaire nabije omgeving secundaire nabije omgeving tertiaire nabije omgeving primaire directe omgeving secundaire directe omgeving

De afbeelding toont de verschillende omgevingsgebieden die van belang zijn voor het scheppen van de visueel storingsvrije verlichting van een beeldschermwerkplek.

39

Het oog kan al te grote verschillen in luminantie namelijk niet meer compenseren, en het oog reageert daarop met visuele storingen. Daarbij spreekt men dan van verblinding. Wat verblinding doet, kan men goed begrijpen, wanneer men zich voorstelt dat men een langere nachtelijke autorit maakt. Wanneer men als automobilist uren achtereen op een ▸▸

KENNIS Factor licht No 8/13

voorwerpen in het interieur een wezenlijke rol, in het bijzonder hun oppervlak en daarmee hun reflectiegraad. Ook hier kan men zien dat de luminantie van het werkblad een meetbare invloed heeft op de werkprestatie aan een beeldschermwerkplek. Daarbij komt een matgrijs werkblad – en in het algemeen het middenbereik van de reflectiegraad, dus kleurige oppervlakken – als beste uit de bus. Werken aan een zwart werkblad daarentegen vermindert de prestatie met meer dan vijftien procent.

Veranderende lichtbehoefte bij het ouder worden Met traploos dimbare verlichting op de werkplek kan men verschillende lichtomstandigheden in de omgeving, zoals veel daglicht, schemering of duisternis, gemakkelijk beheersen.

snelweg onderweg is met weinig tegenverkeer, dan komt men misschien nog min of meer fit aan. Maar als men dezelfde rit rijdt bij stromende regen en met veel tegenverkeer, dan is men aansluitend veel gestresster, omdat het oog door reflecties en tegenlicht duidelijk vermoeider is.

Luminantie ... ... is de daadwerkelijk waargenomen lichtsterkte. Zij ontstaat uit de – bijvoorbeeld op het werkblad van een schrijftafel neerkomende – belichtingssterkte en de reflectiegraad van een materiaal. Maateenheid: cd/m 2 (candela/vierkante meter).

vlakken zoals monitoren, ramen of meubels. Voor de gewenste luminiantieverdeling moet men rekening houden met materialen en hun reflecterende eigenschappen.

Reflectievrij meubilair Als bijvoorbeeld 500 lux lichtsterkte op een witte tafel valt, dan ontstaat 125 candela/m2. . Valt 500 lux op een grijze tafel, dan is de candela/m2 nog maar vijftig. Voor de waargenomen lichtsterkte (luminantie) spelen echter kasten, wanden, plafonds en vloeren plus allerlei andere

Voor oudere medewerkers is voldoende licht heel belangrijk. Gezien de demografische ontwikkelingen in de Westerse wereld gaat dit aspect voor bedrijven steeds zwaarder wegen. Want prognoses gaan ervan uit, dat tot het jaar 2050 het aantal werkenden ouder dan zestig jaar zal verdriedubbelen. De ouder wordende mens heeft vier tot wel acht keer zoveel licht nodig om details goed te kunnen zien, goed te slapen en om overdag goed gehumeurd en actief te zijn. Op de kantoorwerkplek laat deze problematiek zich ”alleen” en tegelijkertijd op een eenvoudige manier oplossen, wanneer het licht op elke werkplek individueel instelbaar is. Terwijl voor een normale werkplek ongeveer 500 lux voldoende is (als minimum), hebben ou-

Nethuid

In interieurs zijn de belastingen en samenhangen veel complexer. Allereerst maakt men een onderscheid tussen directe verblinding en verblinding door reflectie. Directe verblinding onstaat bijvoorbeeld door verkeerd aangebrachte of vrij stralende lichtbronnen en direct zonlicht. Lampen moeten dus worden afgeschermd met reflectoren, om een verminderde verblinding te garanderen. Ramen moeten worden voorzien van zonwering, bijvoorbeeld verstelbare lamellen of jaloezieën. Verblinding door reflectie ontstaat door weerspiegelingen op glanzende opper-

Iris Inzinking gele vlek Fovea centralis

Hoornhuid Straalvormig lichaam Ooglens

Optische as Fixeerliijn

Glaslichaam Oogzenuw Voorste oogkamer met kamerwater

Blinde vlek

Het menselijk oog is een van de meest complexe organen in het menselijk lichaam – en is duidelijk merkbaar onderhevig aan een verouderingsproces.

40

KENNIS Factor Licht No 8/13

Blauw-wit-behoefte Lichtbehoefte 200%

150%

Rood-behoefte

afnemen. Zodoende kan al vanaf het veertigste levensjaar een verandering optreden bij alle vormen van waarneming. De zichtscherpte wordt minder, de gevoeligheid voor verblinden neemt toe, de waarneming van contrast wordt slechter. De licht-donker adaptie, die bij jonge mensen al tot dertig minuten duren kan, neemt nog meer tijd in beslag.

Individuele lichtsturing op de werkplek 100% 20

30

40

50

60

70

Leeftijd

80

De bogen tonen de stijgende lichtbehoefte gerelateerd aan de leeftijd en gescheiden in de kleuren blauw/wit en rood.

dere werknemers 750 tot 1.500 lux nodig. In het laboratoriumonderzoek ”Ambient lighting assistance for an ageing population” werden in 2007 de psychofysiologische effecten, de subjectieve beoordeling en de cognitieve prestaties onderzocht van oudere mensen, bij twee lichtintensiteiten en twee lichtkleuren. De uitkomst was duidelijk. Bij 2.000 lux horizontale lichtsterkte waren de proefpersonen oplettender dan bij 500 lux. Bovendien ontwikkelden zij bij meer licht minder fysiologische stress. De reden voor de veranderende lichtbehoefte van ouderen, ligt in de aard van het oog. De belangrijkste functies − adaptie/aanpassing aan licht, en accommodatie/scherpstellen – worden aangestuurd door spieren. Het straalvormig lichaam in het oog verandert de krommingsgraad van de ooglens en zorgt zo voor het scherpstellen. Op hogere leeftijd wordt de lens steeds minder beweeglijk en kan de spier (het straalvormig lichaam) niet meer scherpstellen op objecten dichtbij. Dat noemt men ouderdomsverziendheid. Bovendien verkleurt de lens met de jaren en wordt gelig. Dat reduceert de hoeveelheid licht die in het oog valt. Voor een gelijkblijvende prestatie moet het steeds lichter zijn. Bovendien kan ook het vermogen om kleur en kleurverzadiging waar te nemen

”Licht is het medium van het oog en de ziel. Het beïnvloedt het levensritme, de stemming en het prestatievermogen van de mens.” P rof. C h r i s t i a n B a r t e n b a c h, Innsbr uck

Voor de kantoorwerkplek betekent dit, dat men een direct stuurbare, gelijkmatige belichting nodig heeft, zonder verblinding. Een voordeel − niet alleen voor senioren − is de optimalisering van de daglichttoetreding in het gebouw en het feit dat men rekening houdt met de lichtkleur van de lampen. Want de moderne mens brengt negentig procent van de dag binnen door. Daar wordt de kunstmatige belichting als een permanente staat van schemering ervaren en dat verstoort het innerlijke uur. Door het gebrek aan licht overdag en de overdosis 's nachts raken de hormonen in de war die verantwoordelijk zijn voor het op gang brengen van het lichaam. Dat geldt ook voor het hormoon melatonine, dat de slaap en regeneratie stuurt. Dat kan leiden tot depressies, angsttoestanden, slapeloosheid, migraine of een grote vermoeidheid. Het juiste lichtplan op kantoor kan dat mogelijk voorkomen. Maar men moet dat laten uitvoeren door professionele lichtontwerpers. Want het is niet alleen raadzaam om zich te houden aan de normen en richtlijnen, professionals kijken ook naar de visuele en biologische effecten van licht op mensen. En die zijn in de meeste bedrijven vandaag de dag altijd nog onmisbaar. ◆

w w w. b a r t e n b a c h . c o m

Optimaal licht zorgt voor optimale omstandigheden om te presteren. Vooral oudere medewerkers moeten daarom het licht op hun werkplek individueel kunnen aansturen.

41

IDEEËN Neem jezelf serieus! No 8/13

Neem jezelf serieus! De signalen van het lichaam begrijpen

Signalen van totale – lichamelijke zowel als geestelijke – uitputting mogen niet genegeerd worden. Kleine pauzes tussendoor doen wonderen.

42


Energie wordt niet alleen verbruikt – ze vloeit ook terug

D o o r R e in h a rd S tö h r

Burn-out: een omnipresent modewoord en tegelijkertijd een probleem dat zeer serieus genomen moet worden. Wie tijdig naar zichzelf en zijn lichaam luistert, kan zijn worklife-balance beter sturen.

Wanneer men naar de agenda van pater Anselm Grün kijkt, dan zou men kunnen denken dat ook hij gevaar loopt een burnout te krijgen. Hij houdt de ene lezing na de andere. Maar brandt desondanks niet door. Net als veel andere mensen die hard werken en vol dadendrang zitten. Het is

V

aak is je goed voelen zo simpel: stilte, zwijgen, frisse lucht. Vredig een beetje wandelen en rondzingende gedachtes voor een ogenblik tot rust brengen. Dat kan gelukkiger maken dan menig wellbeing- en physical-fitnessprogramma. Misschien is dat wel het succes van een auteur als Anselm Grün. De Benedictijner pater, getooid met baard, is één van de meestgelezen schrijvers van onze tijd. De oplage van zijn boeken: vijftien miljoen. Die boeken gaan over geluk, spiritualiteit, innerlijke balans of eenvoudig leven. Het klooster is populair als vreedzame tegenhanger van de hectische wereld van werk en alledag. Een oord om verlangens op te projecteren die in de moderne wereld niet meer bevredigd kunnen worden: almaar sneller wordt het leven, steeds hoger het tempo, altijd bereikbaar de mens, waarop dankzij de smartphone altijd een beroep kan worden gedaan, de klok rond. In tien jaar tijd is het werkverzuim met een psychische achtergrond met bijna tachtig procent toegenomen.

De eigen grenzen erkennen is het belangrijkste teken van rijpheid. één van de grote misverstanden van het tijdperk van de burn-out, dat men gelooft dat de werkende mens een bepaalde voorraad energie bezit, een voorraad die bij een hoge werkbelasting op zeker moment is uitgeput. ”Op te gaan in een taak is geluk, eraan ten onder gaan is ongeluk”, beschrijft de arts en cabaretier Eckart von Hirschhausen het fenomeen. De Amerikanische psychologe Mihaly Csikszentmihalyi heeft daar het begrip ”flow” voor bedacht: wie zijn werkdag als een plezierige uitdaging beleeft, die ontvangt aan het einde net zoveel energie als hij daarvoor zelf afstond. Daarbij kan zelfs stress productief zijn en gelukkig maken, en een hoge mate aan concentratie en inspanning leiden tot uitstekende resultaten en tot gevoelens van uitgesproken tevredenheid.

43

Er gaan al stemmen op om ”burn-out” te zien als een in de media opgeblazen begrip van een industrie van zielenzorgers, een begrip waar in werkelijkheid alleen maar de aloude depressie achter schuil gaat. Had niet Hildegard von Bingen het in de Middeleeuwen al over ”de uit de orde gevallen mensen”, die het ontbrak aan regeneratie van de eigen levenkracht? Maar dat zou een laakbare bagatellisering en miskenning zijn, zeggen de psychologen Andreas Hillert en Andreas Marlovits.

Meer tijd voor verpozing ”Natuurlijk is het een mode-diagnose”, zegt Marlovits, ”maar wel één die zinvol is.” De overtrokken efficiëntie van de huidige tijd vraagt te veel van de mensen. En dat niet alleen in het beroepsleven, maar al in de kinderkamer. Voor verveling en ledigheid is geen plaats meer, alles is door en door georganiseerd en afgestemd op optimaal nut: ”We zijn niet in staat om een gezonde omgang te vinden voor de overvloed aan mogelijkheden.” Inderdaad stoten zelfs uiterst gemotiveerde mensen bij aanhoudende stress op hun grenzen, en branden juist die mensen op, die vol vuur gewerkt hebben. Hoe positief ook een kort extreme belasting zijn kan, die kan problematisch worden, wanneer er geen tijd meer blijft voor verpozing, als men iedere dag in hetzelfde tempo verder gaat en het daaruit gewonnen inzicht is, dat alles gewoon maakbaar is, als men maar wil. ▸▸


Love it, leave it, or change it!

Wordt het werk dan ook nog eens gezien als zinloos, frustrerend en als bron van conflicten, dan is op een gegeven moment het punt bereikt waarop lichaam en geest in staking gaan: burn-out – en hoe ongedefinieerd het begrip medisch gezien ook zijn mag, het helpt de betroffenen ogenschijnlijk wel om open met hun lijden om te gaan, omdat ze zich beter begrepen en minder gestigmatiseerd voelen, in vergelijking met de diagnose depressie. Dat doet goed, want ook de meest gedisciplineerde mens kan op den duur niet compleet tegen zijn eigen behoeftes in leven, en vooral dan niet, wanneer er tijd noch plaats is voor de noodzakelijke compensatie en herstel. Dat met die compensatie is sowieso een ding apart. Niet zelden wordt hier de duivel met de duivel uitgedreven en wordt het vermeende medicijn tot nieuwe brandhaard in de burn-out spiraal. Het gerenommeerde Toekomstinstituut van Matthias Horx adviseert daarom, om in plaats van almaar aan zijn eigen com-

petenties te werken, ”de competenties in de omgang met zichzelf drastisch te verhogen.” Alleen wie de signalen van eigen lichaam, geest en ziel goed begrijpt, is in staat correct te reageren en zich te beschermen tegen chronische ziektes. Wat in eerste instantie klinkt als een appèl op de eigen verantwoordelijkheid van het individu, is in werkelijkheid ook een oproep aan bedrijven om meer aandacht te besteden aan dit competentieveld. Wat kan het bedrijf doen om te voorkomen dat medewerkers ziek worden? Dat ze herkennen waar het in hun beroepsleven op aankomt? Welke competenties hebben leidinggevenden nodig bij de motivatie van medewerkers en welke om te voorkomen dat ze zelf opbranden? Tenslotte: waar zouden eilanden van gezondheid en herstel in de alledaagse werkelijkheid van werk en leven zinvol geïntegreerd kunnen worden? (zie de bijdrage ”Meer bewegen op het werk” op pagina 54.) Op dat gebied zijn er zeker veelbelovende aanknopingspunten. Door het werk gestimuleerde time-outs horen daar zeker bij.

44

Net als individueel advies en medische controles door de bedrijfsarts, kookcursussen vanuit het bedrijf, met de focus op gezonde voeding. Maar het blijft de opgave van ieder voor zich om te ontdekken en te definiëren wat hem of haar werkelijk goed doet. Om zich eerlijk af te vragen, waardoor men zich laat leiden en of een avondwandeling niet de betere oplossing is dan die verbeten vijf kilometer lopen met de hartslagmeter om.

De signalen van het lichaam begrijpen ”De eigen grenzen erkennen, is het belangrijkste teken van rijpheid”, stellen Volker Fintelmann en Marcela Ullmann in hun boek ”Alarmsignalen van het lichaam”. De arts en de journaliste zien in een gematigde omgang met zichzelf en zijn eigen leven de sleutel tot succes. Gematigd bewegen, gezonde voeding, voldoende drinken, ontspanning die goed doet en genoeg slaap zijn de ingrediënten waar-


van ieder voor zich de hoeveelheid en de mix uiteindelijk zelf bepalen moet. Beter nog dan het leven te ervaren in time-outs, is het om het leven weer in het alledaagse leven zelf te voelen. Waarom in de middagpauze geen kleine wandeling maken, inclusief een rustig moment onder een boom? 's Morgens in de trein jezelf vijftien minuten gunnen voor een nutteloze thriller, in plaats van alleen maar de briefing voor de komende vergadering doornemen.

Bekwaam met agressie omgaan Een ander prikkelend thema is de omgang met gevoelens. Kan men die serieus tonen tegenover collega's en leidinggevenden of moet men er juist zoveel mogelijk op bedacht zijn, niet zijn zwakke plekken te tonen? Geïrriteerde medewerkers houden graag 99 keer hun mond, om bij

de honderdste keer ongecontroleerd te exploderen – in beide gevallen met desastreuze gevolgen voor de eigen gevoelshuishouding. ”Wie zijn gevoelens de vrije loop laat, belandt in de keuken van de duivel”, zegt trainer en schrijver Roland Jäger en raadt in plaats daarvan aggressiemanagement aan, waarbij in alle rust dat gezegd wordt wat men op het hart heeft en wat helpt om de situatie te verbeteren – maar niet meer dan dat. Er zijn veel strategieën om de eigen gelatenheid te verbeteren. Allemaal lonen ze, omdat een omgang met zichzelf en de dagelijkse problemen zenuwen en energie sparen. ”Love it, leave it or change it”, is een geliefde Engelse levenswijsheid, die in principe niets anders uitdrukt dan dat men zijn energie niet zou moeten verspillen aan dat wat men niet veranderen kan of wil. Twisten is een gif en desalniettemin een wijdverbreide gewoonte, die telt tot de stille energievreters van de mens. ”Innerlijk zwijgen”, noemt pater Anselm Grün

het, wanneer we eindelijk ophouden omononderbroken uiting te geven aan onze ontevredenheid en ons op te winden over andere mensen. Pas het innerlijke zwijgen maakt de ontmoeting met zichzelf mogelijk. Probeert men diverse work-lifebalance-recepten en burn-out-preventiemechanismes onder één noemer te brengen, dan zou men met het omdraaien van een bekend spreekwoord kunnen zeggen: neem jezelf serieus! Neem jezelf en je leven zo serieus als nodig is om niet in ernstige problemen te raken. Die problemen zijn niet voorbehouden aan mensen die teveel hooi op hun vork nemen. Zoals overbelasting ziek kan maken, zo kan ook een permanente onderbelasting tot een depressie leiden. Bore-out heet het dan, en is in feite de andere zijde van de ontevredenheidsmedaille. Ook moet niet ieder probleem op het werk als oorzaak een slechte situatie op dat werk hebben. Vaak liggen aan problemen met collega's en klanten ook privéproblemen ten grondslag. Conflicten in relatie en huwelijk, die men, samen met de dagelijkse eisen op het werk, niet meer aan kan en de work-life-balance vanaf de andere kant onder druk zetten. Een oplossing vinden is hier in veel gevallen vaak nog moeilijker dan bij beroepsmatige uitdagingen. Oplettende collega's en een begripvolle chef met een goed oog voor zijn personeel kunnen hier echter al een grote ontlasting zijn. ◆

45

RUBRIEKEN News, tips & trends No 8/13

News, tips & trends Een bonte mengeling van inspiratie bij het thema van deze uitgave

Ecostroom uit de zonnepomp

Culinary misfits Tegen de wegwerpmaatschappij: de ontwerpers Tanja Krakowski en Lea Brumsack uit Berlijn verwerken kromgegroeide groente en fruit tot karaktervolle culinaire specialiteiten. Alles wat niet voldoet aan de gangbare norm, wordt normaal gesproken al bij de boer uitgesorteerd en belandt nooit op de markt of in de supermarkt. Het wordt weggegooid of als diervoeder gebruikt. Culinary misfits ontfermt zich over de kromme en eigenzinnig gevormde groente en fruit. Tot nu toe verkochten de beide jonge ondernemers hun producten mobiel, op markten – maar dat gaat veranderen, met de opening van een eigen winkel. Via het crowdsourcing-plattform startnext kon genoeg startkapitaal worden verzameld. w w w. c u l i n a r y m i s f i t s. d e

Natuurlijk geconserveerd in berkenbast Ötzi deed het al. De gemummificeerde man uit het ijs die ongeveer 5250 jaar geleden in de kopersteentijd leefde en gevonden werd in de Ötztaler Alpen, droeg op zijn weg twee kokers uit berkenbast met zich mee. Kokers uit dit natuurmateriaal, die worden gebruikt om spullen in te bewaren, zijn ook bekend als berkenleer. Ze zijn licht, niet makkelijk breekbaar en het materiaal ademt. Men kan er waardevolle voorraden en het dagelijks brood in bewaren. Het hoge gehalte aan etherische olie in de bast beschermt tegen beschimmelen.

46

Elektromobiliteit ligt in deze tijd op ieders lippen. Basisvoorwaarde voor een succesvolle invoering en verspreiding van elektrische voertuigen is een bijpassende infrastructuur voor de stroomverzorging. Omdat er in het publieke domein nog niet voldoende aanbod is, kunnen privépersonen of ook bedrijven uitkomst bieden. Er zijn drie modelvarianten: de wallbox voor het privéhuishouden, de standalone-variant voor gebruik in de stad of in een gemeente, en de multiconnect-oplossing voor het bedrijf of de grote parkeerplaats. Verantwoordelijke en milieugeoriënteerde bedrijven hebben zo niet alleen de mogelijkheid om elektrische auto's als dienstwagen aan te bieden, maar ook een laadstation aan te bieden aan medewerkers en bezoekers. Achter het design schuilt veel techniek: met verschillende features zoals betalen, standplaatsbepaling of reserveren via de mobiele telefoon, is het systeem toegerust voor gebruik in deze tijd. En mooi, dat daar dan ook nog eens ecostroom getankt kan worden. w w w. d i e- s t r o m t a n k s t e l l e. d e w w w. h e l d e l e. d e

RUBRIEKEN News, tips & trends No 8/13

Zonnekiosk Historische wielerkoers Eroica Een idee voor een korte vakantie, om mee te doen of te gaan kijken. Tegelijkertijd bestaat de gelegenheid om na te denken, niet alleen over onthaasting, maar ook over de huidige, deels ook in de amateursport voorhandene uitrustingsexcessen. Met veel stijl en vooral plezier gaat het er bij de historische wielerkoers L’Eroica in het Italiaanse Chiantigebied om dat men met gelijkgestemden geniet van het landschap en gewoon eens op de klassieke manier ”schoon” te rijden. Verplicht zijn echter historische fietsen met stalen frames, banden met binnenband, de versnelling nog op het frame en oude pedalen met toeclips – alles uit het bouwjaar 1987 of eerder. En natuurlijk met bijpassende kleding. Wie al die moeite neemt en naar keuze een route van 38, 75, 135 of 205 kilometer aflegt, mag als versterking natuurlijk in ieder geval een glas rode wijn drinken. Dit jaar vindt de Eroica op 6 oktober plaats.

Een start-up met zin: twee juristen willen daar helpen, waar door een gebrek aan infrastructuur en stroomnetwerk iedere vorm van verzorging ontbreekt. Bijvoorbeeld in Afrika, in delen van Azië of ZuidAmerika. Zij richtten Solarkiosk op en lieten door Graft architects een modulair bouwsysteem ontwerpen dat nu als autarke business unit onder deze naam verspreid moet worden. De eenvoudige doos krijgt zijn energie uit zonnepanelen op het dak, voor het koelen van drankjes en levensmiddelen, en heeft het in zich om het middelpunt van een dorp te worden. De kiosk heeft licht om 's nachts te lezen, biedt de mogelijkheid om mobiele telefoons op te laden, naar muziek te luisteren, te surfen op het internet of voor alle sociale interactie daaromheen. Nu zoekt men zakenpartners, in het bijzonder bedrijven met activiteiten in Afrika, die daar ter plaatse, voor klanten of voor de bevolking, met de zonnekiosk willen bijdragen aan de opbouw van de infrastructuur. w w w. s o l a r k i o s k . e u

w w w. e r o i c a fa n .i t

w w w. g r a f t l a b. c o m

47

Handgemaakte schoenen Wie zijn voeten goed wil doen, bespaart niet op schoenen. In de schoenenbranche zijn maatschoenen een vraagstuk van klasse en niet van ”moeilijke voeten". Hier telt niet alleen kwaliteit, maar vooral de goed zittende schoen, individueel aangepast aan degene die de schoen draagt. Het fundament van een goed draagcomfort vraagt als basisinvestering de eigen leesten, die zeker bij klassieke zakelijke schoenen absoluut lonen. Want nieuwe schoenen kunnen steeds opnieuw op basis van de leesten worden vervaardigd. Terwijl mannen het relatief gemakkelijk hebben bij zowel de keuze van een bedrijf dat maatschoenen vervaardigt als met het klassieke schoenaanbod, is dat voor damesschoenen al een heel stuk moeilijker Zie ook het artikel ”Laat me je voeten zien” (p. 28).

KENNIS Actief zitten No 8/13

een afgewogen lichamelijke, geestelijke en psychische wisselwerking. Om dat te begrijpen, hoeven we alleen maar te kijken naar onze ontwikkelingsgeschiedenis. Als we oplossingen zoeken, moeten we naar het verleden kijken – naar de geschiedenis van de mensheid. Met stilzitten kon de mens vroeger niet overleven. Nu en in de toekomst zal de mens, vanwege het lange zitten van tegenwoordig, zelf verantwoording moeten afleggen over allerhande ziektebeelden. Ons genetisch erfgoed is ook nu nog, in onze tijden van multimediale en vaak rigide leefomgevingen, aangewezen op een regelmatige verandering van houding en op spontane beweging.

Actief zitten Neem je eigen verantwoordelijkheid

In t e r v i e w: D o ro th e a S c h e i d l-Ne n n e m a n n

Wie bij het uitoefenen van zijn beroep dagelijks een zitmarathon af moet leggen, is ogenschijnlijk overgeleverd aan deze ”dwanghouding”. Beeldschermwerk en vergaderingen bepalen tegenwoordig de werkdag op kantoor. Voor ieder van ons ligt de uitdaging daarin om, voor lichaam en gezondheid, een dynamisch arrangement te bereiken tussen achterwerk en zitgelegenheid. Dr. Dieter Breithecker, leider van het Landelijke samenwerkingsverband voor het verbeteren en stimuleren van houding en beweging (Bundesarbeitsgemeinschaft für Haltungs- und Bewegungsförderung e. V.) vertelt ons waarom het stimuleren van beweging, ook in geringe mate , zo belangrijk is en hoe werkgevers maar ook werknemers hun verantwoordelijkheid kunnen nemen voor een ”actieve manier van zitten”.

We moeten in onze zittende maatschappij meer bewegen. Die kennis is steeds breder voorhanden. Breedtesporten en sportscholen mogen zich verheugen in een enorme toeloop en ook de wandelbeweging groeit. Maar is het niet voldoende als we in onze vrije tijd zorgen voor gewone lichamelijke compensatie? De oproep in de media om meer te bewegen, is aan inflatie onderhevig. Het begrip beweging wordt altijd in verbinding gebracht met sport en lichamelijke fitness. Maar beweging is meer dan sport, presta-

tie, wedstrijd of het verbranden van calorieën. Beweging is vooral een basisbehoefte, gefundeerd in onze ontwikkelingsgeschiedenis. Het is net als eten, drinken en slapen bestanddeel van ons dagelijks leven en ons lichamelijk en geestelijk welzijn. Om te zorgen dat deze basisbehoefte zich ook spontaan en intuïtief ontvouwen kan, zijn bepaalde omstandigheden vereist. Van deze ”spontane, intuïtieve en op deze basisbehoefte gerichte beweging” zijn we ons meestal niet bewust, in tegenstelling tot het ”intentioneel bewegen”. Maar in het dagelijkse leven is zij een belangrijke voorwaarde voor

48

Maar wie de hele dag aan een beeldscherm moet werken, is volkomen gebonden aan zijn werkplek. Ook als het bewustzijn en de kennis voorhanden zijn en we weten dat we meer moeten bewegen: wat kan men als individu doen? Gebrek aan beweging bij overwegend zittend werk en een eenzijdige ”sensorische kost” (een overvloed aan prikkels voor oog en oor) is in onze genen net zo min vastgelegd als eenzijdige, zich almaar herhalende bewegingspatronen. Nekpijn en pijn aan schouders en armen zijn, net als pijn aan de ogen, de logische consequentie. Stofwisselingsstoornissen, overgewicht, depressies en zelfs sommige vormen van kanker zijn het gevolg. Omdat de sensoriek van het lichaam (spieren, bewegingszin, evenwichtsgevoel) onvoldoende worden gestimuleerd, ontstaat ook een afbouw van de geestelijke helderheid. Daar helpt maar één ding: ”Weg uit die valkuil van het zitten en de traagheid!” Het gratis recept voor gezondheid en productiviteit heet verandering van houding. En dat betekent: bewegen. Daar zijn helemaal geen grote inspanningen voor nodig, alleen maar een beetje planning. De leerlingen van de Peripatetische school van Aristoteles kregen hun onderwijs al terwijl ze voortschreden in wandelhallen. Ook tegenwoordig is het raadzaam om besprekingen en telefoongesprekken waar mogelijk te koppelen aan het even verlaten van de werkplek. Dat helpt bijzonder


”Het is moeilijker om een goede stoel te bouwen dan een wolkenkrabber .” Ludwig Mies van der Rohe

goed bij het nadenken. Bepaalde werkzaamheden kunnen staand uitgevoerd worden en iedere trap is een gratis ”fitnesstrainer”. De dag zou zo moeten worden ingericht, dat men veel beweegt. De wandeling in de middagpauze is de basis voor een frisse geest en een fris lichaam in de middaguren. Is het niet om het even waarop men zit, zolang men tussendoor maar voldoende beweegt?

”Beweeg je lichaam en je geest zal je volgen.” Beweging – en hier is niet alleen sporten bedoeld – zet de lichamelijke stofwisseling en die van de hersenen in gang en zorgt voor meer lichamelijke en geestelijke vitaliteit. De wetenschap is het erover eens: beweging zorgt voor veel meer dan alleen lichamelijke gezondheid. beweging is ook bepalend voor het verbeteren van het leervermogen en de productiviteit, het werkt tegen depressieve gevoelens en stimuleert over de hele linie het menselijk potentieel.

49

Ik wil mijn antwoord op deze vraag met een voorbeeld verduidelijken. Als u een enthousiast wandelaar bent en u bent vijf uur lang onderweg, dan maakt het u tijdens uw korte pauze van circa vijftien minuten echt niet uit of u nou op de grond zit of op een harde houten bank. Maar als u vijf uur lang op een bank zit en aansluitend maar vijftien minuten wandelt, dan ontstaan er serieuze problemen. Als vuistregel kun je hanteren: hoe minder kinderen, jeugdige mensen en volwassenen zitten en in plaats daarvan veelzijdig bewegen, des te beter is dat voor hun gezondheid en hun welzijn. Maar ondanks alle inspanningen zoals het integreren van zit-sta werkplekken, maken de huidige eisen aan het werk het altijd nog nodig dat zeer veel tijd, soms tot wel tien uur per dag, zittend wordt doorgebracht. Dat moet dan wel gebeuren op zitmeubilair dat tegemoet komt aan de individuele behoeften van een mens, en niet alleen aan zijn lichaamsmaten of aan omstandigheden die gebaseerd zijn op het een of andere orthopedisch-biomechanische dogma. Zitmeubilair moet het complexe gedragsspectrum van een levendige geestlichaam-psyche-eenheid de functionele aanpassingen bieden die het werkelijk nodig heeft. ▸▸


Moet men op een stoel eigenlijk nog bewegen, als men zich al volkomen goed voelt? Men ”moet” niet bewegen, maar je zult je altijd weer intuïtief bewegen, wisselende houdingen aannemen. Gedeeltelijk gebeurt dat op micro-niveau. Pijnvrij zitten en je goed voelen is in relatie tot de tijd dat je zit niet mogelijk zonder van houding te veranderen. Het natuurlijke gedrag van kinderen maakt dat transparent, want die wippen graag heen en weer op een vaste stoel op school. Probeert u maar eens te wippen op een draaistoel op kantoor. Het menselijke streven naar lichamelijk en geestelijk welbevinden is, als men kijkt naar ontwikkelingshistorische patronen, op een adequate manier ingeprent. Tot voor enige duizenden jaren heeft de mens afwisselend op de grond gehurkt, gelegen en gestaan en legde per dag gemiddeld meer dan twintig kilometer af. Hij heeft echter zelden langere tijd gezeten. Bij deze gedragseisen is het tot op heden gebleven. Bijpassende, functionele zitvlakoplossingen die losgewerkt zijn van de rugleuning, kunnen dit bij het zitten ondersteunen.

De veelbelovende rugvriendelijke oplossing van het ”dynamische zitten” is al jaren bestanddeel van marketingstrategische offensieven van de kantoormeubelindustrie die draaistoelen levert. Voor u is dat niet voldoende. U spreekt van ”actief zitten”. Waarom? Er zijn slogans die een eigen leven gaan leiden. ”Dynamisch zitten” is er één van. Maar: de ene manier van bewegen is de andere niet. Bij een exacte analyse moet men bij de meeste aanbiedingen constateren, dat alleen in de heupgewrichten een zekere dynamiek optreedt. Actief zitten gaat zodoende verder dan de aanbevelingen van het dynamische ziten, zoals het onder andere geaspireerd wordt bij de synchroonmechanika, en ook verder dan de aanbevelingen om regelmatig volgens een geplande manier van zitpositie te veranderen. ”Actief zitten” kan niet aanbevolen of bezorgd worden – het moet zich vanuit een lichamelijke, geestelijke maar ook psychische behoefte spontaan en complex kunnen ontvouwen. Ankerpunt hiervoor is een van de synchroonmechanika losgeweekt, driedimensionaal beweegbaar zitoppervlak dat een gecontroleerde bekkendynamiek stimuleert.

50

Daaruit ontstaat als functionele eenheid een complex samenspel van de segmenten bekken, benen, ruggewervel, schouders en hoofd. Het resultaat: meer comfort, meer geestelijke frisheid. De mens heeft een bepaalde relatie tot zijn stoel. De stoel en de zich spontaan zelforganiserende gedragseisen van de gebruiker vormen een systeem. Dat betekent, dat het zitmechanisme ook autonoom de zithoek ondersteunt die nodig is voor verschillende opgaven. Zo verlangt geconcentreerd werken aan een bureau een actieve gewichtsverplaatsing naar voren. Het mechanisme maakt nu, onafhankelijk van de positie van de benen, een flexibel voorwaarts bewegen van de zitting mogelijk, waardoor fysiologisch een werkhouding kan worden aangenomen. Waardoor ontstaat een zitbeweging – ook al is die onbewust? Als gezegd, een menselijk lichaam is een complex systeem, waarin de hele tijd labiele evenwichten overeind worden gehouden door stofwisselingsreacties. Hierdoor is het organisme in staat om een enorm spectrum aan autonome oplossin-


gen te ontwikkelen voor snelle functionele aanpassingen aan fluctuerende voorwaarden danwel eisen. Zo kan het menselijke systeem bij latent opkomende oncomfortabele situaties naar behoefte en volgens eigen inzichten reageren, zonder dat daarbij het bewustzijn ”belast” wordt. Deze eigenschap hebben we te danken aan onze evolutie en het qua ontwikkellingsgeschiedenis ”oudere” deel van onze hersenen, dat de elementaire, functionele processen regelt die van levensbelang zijn. Daarbij omzeilen de functionele schakelingen de neocortex, een qua ontwikkelingsgeschiedenis ”jonger” deel van de hersenen, waar de hogere gedachtengangen zich voltrekken, zoals gestructureerde oplossingen van problemen. De lichaamshouding is steeds het actieve product van een exact afgestemde sensoneuro-musculair (sensomotorisch) samenspel. Een fysiologische controle van de houding (postural control) is steeds dan zeker, wanneer we ons – rechtop staand of lopend – in een labiele evenwichtstoestand bevinden, zonder dat we dat eigenlijk bewust waar nemen. Iedere gefixeerde houding schaadt op zichzelf en voor zichzelf op den duur de gezondheid. De complexe wisseling van houdingen is het optimum van een fysiologische lichaamshouding. Hoe kunnen van de kant van de werkgever de randvoorwaarden worden getroffen en medewerkers aangespoord worden, misschien ook lethargische of op het beeldscherm gefixeerde en op een stoel ”geketende” medewerkers, om op een andere manier te zitten en uit te nodigen meer te bewegen? Iedere medewerker in een bedrijf is een belangrijke resource. Het zou een basiselement van elke bedrijfsfilosofie moeten zijn om het lichamelijke en geestelijke potentieel van de medewerkers ook in de werktijd te sterken en tot bloei te laten komen. Om deze reden zijn voor ieder bedrijf discussies heel behulpzaam over werkplekconcepten die zich oriënteren op de behoefte aan de beweging van statisch naar dynamisch, belasting en herstel, activiteit en rust. De werkplek van de mens is voor tenminste acht uur zijn leefomge-

”Alle leven is beweging.” Leonardo da Vinci

ving, een ruimte van welzijn, individuele gezondheidsontplooiing, sociale en geestelijke interactie, en in die zin ook bedrijfsmatige creatie van waarde. Er wordt altijd verwezen naar de wisselwerking tussen mens en ruimte. Want zoals bekend kunnen ruimtes een helende werking hebben, ze kunnen je tot rust brengen, stimuleren, maar ook ziek maken. Concreet gezien betekent dat voor de alledag op kantoor: niet alleen van medewerkers wordt tegenwoordig meer flexibiliteit verwacht. Dat geldt in gelijke mate voor de werkomgeving. Om recht te doen aan de behoefte aan ritme en daarmee welzijn van het individu, moet de werkruimte variable ”zones” hebben en daarmee opties die uitnodigen tot beweging. Dan bedoel ik bijvoorbeeld open danwel gesloten ruimtes voor team- en groepsarbeid alsmede plekken waar men alleen kan werken. Daarnaast moeten er ruimtes zijn waarin een individu zich terug kan trekken om te ontspannen, en een ruimte voor de uitwisseling van informatie. Ook moeten ruimtes voor doelbewuste lichamelijke activiteit of ontspannen spelen geen taboe zijn. Deze gedefinieerde ruimtes geven de medewerkers bovendien de zekerheid dat hun behoeftes – bijvoor beeld een korte power nap – sociaal geaccepteerd zijn. Dit alles verlangt tegelijkertijd echter ook een competentieoverdracht naar het personeel. Dat moet een eigen verantwoordelijkheid op zich nemen, mede beslissingen nemen met als doel een positieve verandering van levensstijl – ook in de vrije tijd. Bij leiding en medewerkers

51

wordt zodoende een ”verandering van houding” verlangd. Die moet betrokken worden in het proces van de vormgeving van een gezonde werkruimte en levenshouding en zo een grote consensus en eigen verantwoordelijkheid bevorderen. Bestaat er zoiets als de ideale stoel en het ideale zitten? Of is het sterk cultureel bepaald, in welke zithouding men zich bijvoorbeeld het beste concentreren kan? Het ”ideale zitten” en de ”ideale stoel” – gebaseerd op tot nu toe gehanteerde paradigma's – bestaan als aanbeveling voor een gezond mens niet, net zo min als een ”ideale manier van staan” of ”een ideale manier van ademen” bestaan. Het gezonde organisme heeft zoveel genetisch overerfde fysiologische ”intelligentie”, dat het – bij adequate randvoorwaarden – zijn natuurlijke functies in hoge mate automatisch en aangestuurd door behoeftes uitleeft. Precies zo werkt het met het ”ideale zitten”. ◆

”In zijn leven leert de mens eerst lopen en spreken. Later leert hij dan om stil te zitten en zijn mond te houden.” Marcel Pagnol

DADEN Wereldpremière Sedus swing up No 8/13

Wereldpremière Sedus swing up Draaistoel met nieuw kinematisch zitconcept similar-swing Deel 2: de details Zoals al beschreven in uitgave 7 van het Place 2.5 magazine, ontwikkelde Sedus met de swing up een nieuwe draaistoelfamilie, eentje die bewegingsopties aanbiedt die tot op heden ongekend zijn. Ontwerper Rüdiger Schaack schiep een zitmeubel met een geweldig zitcomfort, ontstaan op basis van een samenwerking met de leerstoel voor ergonomie van de Technische Universiteit van München. Daarbij werd de optimale ondersteuning van de zithouding bij een maximale bewegingsvrijheid gezocht. De uitkomst daarvan drukte zijn stempel op de ontwikkeling van de nieuwe stoel.

De draaistoel swing up, desgewenst met in hoogte en hellingshoek verstelbare neksteun, wordt aangevuld met drie soorten bezoekersstoelen: een cantilevermodel, een viervoetsmodel en een draaipartner.

52

DADEN Wereldpremière Sedus swing up No 8/13

Op het moderne kantoor zitten mensen met een lichaam, waarvan de fysiologie sinds de Steentijd niet veranderd is: perfect geconstrueerd voor een leven in beweging. Daarom is beweging niet alleen essentieel voor de functionaliteit van de spieren en het bewegingsapparaat, maar ook voor de ontplooiing van de cognitieve eigenschappen en de creativiteit.

A

ls ”verleider van beweging” is hij geconcipieerd, de nieuwe stoel die het intuïtieve en natuurlijke bewegingsgedrag van gebruikers stimuleert en tot op heden ongekende bewegingsopties biedt. Dankzij het similar-swing-mechanisme krijgt de zitschaal een zijdelingse flexibiliteit, zodat het bekken ook naar de zijkanten buigen kan. Daardoor ontstaan vrijheden die verder gaan dan de bewegingsopties van een goede synchroondraaistoel en zijn er geen grenzen meer aan de (r)evolutie van het zitten.

Dynamisch zitten is gezond Blessures door een statische zithouding worden voorkomen en de arbeidsprestatie verbeterd, omdat gewrichten en spieren rond heup en rug geactiveerd worden voor de ondersteuning van de hersenactiviteit. De regelmatige bloedcirculatie en de verzorging met voedingsstoffen en hormonen, zijn ook van grote betekenis voor het geestelijke prestatievermogen en het emotionele welzijn. Het nieuwe kinematische zitconcept biedt het lichaam alle ruimte om te bewegen en gebruikt tegelijkertijd het natuurlijke lichaamsgevoel om zichzelf te stabiliseren. De afwikkeling van bewegingen is harmonieus en vloeiend, het lichaam bemerkt de bewegingsimpulsen en pikt ze als vanzelfsprekend op. Omdat de armleuningen niet meebewegen, behoudt de gebruiker zijn gevoel van veiligheid en dat bij een grote toename van comfort en geborgenheid.

Afgewogen vormgegeven Wezenlijke kenmerken van de door designer Rüdiger Schaack ontworpen stoelfamilie zijn het rechtop staande raamwerkprofiel voor de rugleuning, en de horizontale beugel die met een spannend verloop van vlakken is opgewaardeerd. Daar komt nog een ergonomisch gevormd zitsilhouet bij. Een gebogen lijnenspel van de armleuningdragers weerspiegelt de bewegelijkheid van de zitting, terwijl de drager van de rugleuning op passende wijze de in hoogte verstelbare dorsokinetika (rug- en diepteverstelling) integreert.

Bewegingsmogelijkheden van rugleuning en similar-swing-mechanisme.

De mens als gebruiker en niets anders was het vertrekpunt van deze productontwikkeling, en de stoel swing up maakt zich dan ook volledig dienstbaar aan zijn gebruiker. Het biedt een zeer op het lichaam georiënteerde, directe bijdrage aan een comfortabele en aangename werkomgeving en vergroot welzijn en de gezondheid op de werkplek langdurig. ◆ Deze video geeft u een impressie van het nieuwe zitgevoel.

w w w.y o u t u b e. c o m / u s e r/S e d u s S t o l l AG

De stoel biedt rond de heupen bijzondere bewegingsmogelijkheden.

53

KENNIS Meer bewegen op het werk No 8/13

Harde feiten voor koele rekenmeesters Meer bewegen op het werk, deel 2 D o o r Jo a c h im G o e t z

Een hoog ziekteverzuim en slecht gemotiveerde medewerkers werpen bij veel ondernemers de vraag op: hoe kan ik de performance op kantoor verbeteren, hoe zijn kosten te besparen? Een eenvoudig antwoord is: met ergonomisch meubilair, met een interieur dat past bij de moderne kennis- en informatiemaatschappij en met een indeling die beweging stimuleert bij het personeel. Dit is zelfs één van de meest succesvolle en voordeligste methodes.

H

et voorkomen van ziekteverzuim op de werkplek is de belangrijkste schakel bij het verkleinen van de exorbitant hoge uitval door ziekte. Dat blijkt tenminste uit de allerlaatste aanbevelingen, commentaren en beoordelingen door de ziektekostenverzekeraars.

Uit een Europese vergelijking blijkt weliswaar dat de noordelijke landen met hun slechtere klimatologische omstandigheden hogere ziekteverzuimcijfers hebben. Maar de oorzaken zijn in de westelijke industrielanden overal hetzelfde: een alarmsignaal dat men niet negeren kan.

De ziekteverzuimcijfers in Duitsland zijn, volgens de jongste cijfers van ziektekostenverzekeraar AOK, ook in 2010 licht gestegen. Met een gemiddelde van 4,8 procent bleef het verzuim ten opzichte van het jaar daarvoor onveranderd. Maar de gemiddelde lang aanhoudende arbeidsongeschiktheid steeg tot 17,6 dagen. Dat betekent: meer mensen waren langer aan één stuk ziek. Met 24,2 procent waren de meeste verzuimdagen terug te voeren op spieren botaandoeningen. Volgens cijfers van het Duitse CBS ontstonden in Duitsland voor deze specifieke sector in 2008 kosten (behandeling, revalidatie en verzorging) ter hoogte van 28,5 miljard euro.

Tekenen van een demografische verandering Zo waarschuwde het hoofd van ziektekostenverzekeraar DAK-Gesundheit om de nieuwe, slechtere cijfers voor 2011 – de cijfers bij DAK zijn te vergelijken met die van AOK - niet verkeerd te interpreteren. ”Over alle branches heen, worden bij de ontwikkeling van het ziekteverzuim al de eerste tekenen zichtbaar van de demografische verandering: het personeel is tegenwoordig gemiddeld ouder dan tien jaar geleden. Oudere medewerkers zijn minder vaak ziek dan jongere, maar wel heel duidelijk langer ziek.” Dat wordt ook niet be-

54

ter. Prognoses stellen dat tot het jaar 2050 het aandeel van de beroepsbevolking ouder dan zestig jaar drie keer zo groot zal zijn. In de komende tien jaar willen in heel Europa een geschatte vijftig miljoen mensen met pensioen. Hun werkplekken worden ingenomen door slechts vijfentwintig miljoen starters op de arbeidsmarkt. Zodoende moeten – en niet alleen in Nederland en Duitsland, waar dat al besloten is – ouderen langer werken.

Preventie door tevreden medewerkers Het is dus zaak dat men er met de juiste maatregelen voor zorgt dat deze oudere medewerkers minder vaak ziek (moeten) worden. Natuurlijk zou men op het niet bepaald charmante idee kunnen komen deze senioren op grond van hun leeftijd te ontslaan en de jongere medewerkers die vaak ziek zijn op elegante wijze te verwijderen, samen met de mensen die doen ▸▸


CONCEPTEN

INRICHTING

Z A K ELIJK E KOSTEN

HUISV ESTINGSKOSTEN

PERSONEEL SKOSTEN

1%

80 %

4%

15 %

15 %

4%

80 %

1%

KOSTEN IN EEN BEDRIJF

D E L I N K E R D R I EH O E K L A AT Z I E N DAT I N H E T H U I S H O U D B O E K J E VA N B E D R I J V E N TAC H T I G P R O C E N T VA N D E UITGAV EN OPGA A N A A N PERSONEEL SKOST EN EN SL ECHTS ÉÉN PROCEN T A A N IN T ERIEURKOST EN WORDT U I T G E G E V E N . D E A L L E R G R O O T S T E K O S T E N P O S T, D E P E R S O N E E L S K O S T E N , K R I J G T VA N D E V E R A N T W O O R D E L I J K E N E C H T ER N AU W EL I J K S A A N DAC H T – I N T E G EN S T EL L I N G TOT D E I N R I C H T I N G S KO S T EN , D I E R EL AT I EF G E Z I EN E C H T ER I N H E T N I E T S VA L L EN . H E T ZO U V EEL LU C R AT I E V ER Z I J N O M D E FAC TO R PER S O N EEL S KO S T EN EEN S C R E AT I EF O N DER DE LO EP T E N EM EN.WA A RO M ZOU M EN BI J VO O RBEEL D D O O R HE T SCHEPPEN VA N EEN A A N GEN A A M W E R K K L I M A AT N I E T H E T A A N TA L V E R Z U I M DAG E N V E R M I N D E R E N??

55


KOSTEN DOOR VER ZUIM

~

614.000 euro/jaar

2.000 Mitarbeiter

MEDEWERKERS DIE NIET

LUKT HET U OM DEZE MEDE-

BIJ EEN BEDRIJF MET ONGEVEER TWEEDUIZEND MEDEWER-

MEER DOEN DAN ZE GE-

WERKERS AAN UW BEDRIJF TE

K ER S, L I GT H E T JA A R L I J K SE B EPA R I N G SP OT EN T I EEL O P D I E

VR A AGD WORDT EN NIET

BINDEN EN HUN VERZUIM TE

M A N I E R B I J O N G E V E E R 614 . 0 0 0 E U R O P E R J A A R .

EMOTIONEEL GEBONDEN

REDUCEREN TOT HET NIVEAU

Z I J N A A N H U N B E D R I J F,

VA N HE T PERSONEEL ME T EEN

HEBBEN GEMIDDELD VIJF

GROTE EMOTIONELE BINDING,

VERZUIMDAGEN MEER DAN

DA N O N T S TA AT EEN EN O R M E

HUN HOOGGEMOTIVEERDE

KOSTENREDUCTIE.

C O L L E G A' S .

6,14 milj. euro in

10 jaar

DAT B E S PA A R T P E R M E D E W E R K E R 3 0 7 E U R O/J A A R . I N D R I E

I N T I EN JA A R T I J D O N T S TA AT

J A A R T I J D I S DAT 9 21 EU R O. M E T D I T B E D R AG K A N M E N E E N E R G O N O -

6 ,1 4 M I L J O E N E U R O B E S PA R I N G S P O T E N T I E E L .

MISCH UITSTEKENDE WERKPLEK VORMGEVEN, INCLUSIEF MEDEWERK ERS T E V R ED EN H EI D. BI J EEN G A R A N T I EPER I O D E VA N V I J F JA A R EN EEN H O U D BA A R H EI D VA N T EN M I N S T E T I EN JA A R , ZO U M EN VA N A F H E T V I ER D E J A A R H E T B E S PA A R D E P OT E N T I E E L A L S W I N S T K U N N E N B O E K E N . ZO N D E R

Rekenvoorbeeld gebaseerd op cijfers van het Gallup Institute, stand 2012

DE RENTE TE VERWERKEN (EN ZONDER DE TE VERWACHTEN HOGERE OFFI CE- PER F O R M A N CE A L S G E VO LG VA N T E V R ED EN ER M ED E W ER K ERS) ZO U DAT I N T I E N J A A R T I J D L E I D E N TOT E E N B E D R AG VA N 4 . 2 9 8 . 0 0 0 EU R O, ZOGE ZEGD HELEM A A L TE DA NK EN A A N DE KOSTENLOOS GERE A LISEERDE SFEER VA N W EL Z I J N O P K A N TO O R .

alsòf ze ziek zijn. Zo zouden de ”problemen” van tafel zijn, maar niet de oorzaken. Met dergelijke brachiale methoden worden crises binnen een bedrijf eerder nog op scherp gezet. Want om te beginnen verandert de demografie niet. Ten tweede verwijdert men met de ouderen tegelijkertijd ook sociale competenties, gedurende jaren opgebouwde ervaring en interne know-how. Ten derde ontstaat bij de medewerkers die gespaard werden de angst dat het hen met-

tertijd ook zo zal vergaan. Dat werkt een toenemend motivatieverlies in de hand, onder alle personeelsleden. Precies dat weerspiegelt het nieuwste Galluponderzoek in de Engagement index 2012. Slechts vijftien procent van de medewerkers doet zijn werk graag en voelt zich verplicht tegenover zijn bedrijf. Bij 24 procent daarentegen ontbreekt die binding en deze groep handelt zelfs tegen het belang van de werkgever.

56

61 procent doet alleen wat het verteld wordt. Zo'n hoge ontevredenheid onder medewerkers weerspiegelt een zwaarwegend probleem in de bedrijfscultuur en bij de leiding van het bedrijf.

Preventie door leidersgedrag Uitgerekend over de problemen rond het leidinggeven beklagen zich medewerkers in bijna alle Westerse landen: men ontvangt nauwelijks feedback, er wordt weinig naar medewerkers omgekeken en men krijgt weinig erkenning of lof. Deels worden zelfs de samen uit te voeren ta-


ALARMERENDE CIJFERS UIT DE

GALLUP ENGAGEMENT INDEX VOOR 2012 IN DUITSL AND:

INNERLIJK ONTSL AG EN EEN GEBREK A AN BINDING MET HET BEDRIJF VEROOR Z AKEN A ANZIENLIJKE SCHADE. DE PROD U C T I V I T E I T VA LT T E R U G , E N D E G E R I N G E E M OT I O N E L E B I N D I N G VA N D E M E D E W E R K E R S B E D R E I G T I N TO E N E M E N D E M AT E H E T V ER M O G EN VA N B ED R I J V EN O M T E I N N OV ER EN .

15 %

61 %

D O E T N I E T M E E R D A N H E M G E Z E G D W O R D T.

24 %

VA N DE MEDE W ERK ERS HEEF T EEN GROTE EMOTIONELE BINDING MET ZIJN WERKGE VER EN ZET ZICH

HEEFT INNERLIJK ONTSLAG GENOMEN.

VRIJWILLIG VOOR DIENS DOELEN IN.

Cijfers van het Gallup Institute, stand 2012

ken gemeenschappelijk niet voldoende samen besproken. De motivatie lijdt daar aantoonbaar onder. Andersom geldt: medewerkers die door hun leidinggevenden goed geïnformeerd worden en erkenning krijgen, binden zich beter aan hun bedrijf en hebben minder gezondheidproblemen.

miljoen dagen arbeidsongeschiktheid. Een dag ziekteverzuim van een medewerker kost een bedrijf tussen de tweehonderd en achthonderd euro, afhankelijk van het inkomen. Hanteert men een bedrag van maar driehonderd euro per dag, dan leidt dat tot een som van meer dan 22 miljard euro.

Preventie door ergonomisch zinvolle randvoorwaarden

Al met een klein deel daarvan zouden we de ergste ergonomische problemen kunnen oplossen. Zeker wanneer men bedenkt dat in Duitsland meer dan dertig procent van alle kantoorwerkplekken niet voldoet aan de wettelijke normen. Het is in ieder geval zinvol een ergonomisch perfecte uitrusting speciaal voor kantoorwerkplekken te realiseren.

Maar ook de bedrijfspreventie helpt om ziekteverzuim te verkorten, de motivatie te verhogen en de productiviteit te vergroten. Twintig tot dertig procent van de uitgaven aan gezondheid (volgens Walter/Schwartz 2001) kunnen worden voorkomen door preventie. Als het gaat om spieren botaandoeningen hebben we het over een te besparen bedrag van ongeveer zeven miljard euro in Duitsland. De bedrijfskosten voor deze aandoeningen zijn nog beduidend hoger. Zo veroorzaken ziektes aan wervelkolom en rug jaarlijks 3,7 miljoen ziektemeldingen, die bij elkaar opgeteld goed zijn voor 75,5

Preventie door beweging tijdens de werkdag Want het menselijk lichaam is niet gemaakt om te zitten. (Zie de bijdrage over ”actief zitten”, p. 48.) Belastingen door ononderbroken zitten, door gebrek aan beweging en eenzijdig bewegen achter het

57

beeldscherm, leiden tot veel problemen, onder andere een verkeerd gebruik van spieren en botten en van het cardiovasculaire systeem. Bovendien worden diverse orgaanfuncties minder. Zit men meer dan twintig minuten star en stil, dan verkrampen de spieren en wordt individueel spierweefsel minder goed doorbloed. Met pijnlijke gevolgen. Bovendien verplaatst iemand die aan een beeldscherm werkt zijn hoofd vaak naar voren, richting het beeldscherm. Daarbij vernauwen zich bloedvaten in het hoofd. Dat leidt tot pijn in de wervelkolom, hoofdpijn, concentratieverlies en tot – niet alleen financieel – een meetbaar prestatieverlies. Tegenwoordig heeft tussen de tien en 24 procent van de bevolking chronische nekpijn. Rugpijn heeft in de industrielanden bijna iedereen tenminste één keer in zijn leven, in het bijzonder de mensen van middelbare leeftijd, tussen dertig en vijftig jaar. Maar het aantal gevallen bij mensen jonger dan dertig neemt sterk toe. Problemen door een verkeerde houding werd zelfs al bij 65 procent van de jeugd onder de achttien jaar vastgesteld. ▸▸


I N T E R N AT I O N A L E E N G AG E M E N T S I N D E X , S TA N D 2 0 10

HOGE EMOTIONELE BINDING

GERINGE EMOTIONELE BINDING

GEEN EMOTIONELE BINDING

US A

28 %

5 4%

18 %

Z W I T SERL A N D

2 3 %

6 8 %

9 %

O OS T EN RI J K

2 3 %

62 %

15%

C A N A DA

2 0 %

6 4%

16%

G RO OT- BRI T TA N N I Ë

2 0 %

5 8 %

2 2 %

SPA N J E

2 0 %

59 %

21%

AUS T R A L I Ë

18 %

61%

21%

P O RT U G A L

13 %

72 %

15%

DU I T SL A N D

11%

6 6%

2 3 %

T U R K I J E

11%

5 8 %

31%

P O L EN

11%

6 4%

25%

FR A N K RI J K

11%

61%

28 %

O EK R A Ï N E

8 %

61%

31%

I N DI A

8 %

5 5%

37%

RUSL A N D

7%

5 6%

3 8 %

JA PA N

7%

6 4%

3 0 %

T S J ECH I Ë

3 %

6 0 %

37%

SI N G A P O R E

2 %

78 %

21%

CH I N A

2 %

67%

31%

Bron: The State of the Global Workplace, Gallup 2010

58


INRICHTINGSK WALITEIT EN PERFORMANCE OP K ANTOOR

7

O FFI CE- PER FO R M A N CE- I N D E X

100% 6

36 %

75% 5

50% 4

PERFORMANCEVERBETERING

25% 3

HOE BE T ER DE VORM GE V IN G VA N

0%

DE WERKOMGE VING IS TOEGESNEDEN

2

OP HET PERSONEEL, DES TE BETER IS DE PERFORMANCE OP K ANTOOR. H A A L B A R E V E R B E T E R I N G : 3 6 P R O C E N T.

1 1

2

3

4

5

6

7

O FFI CE- D ESI G N - I N D E X

Bron: tussentijdse evaluatie 2006, copyright: Fraunhofer IAO, Stuttgart

Preventie door hoge kantoorkwaliteit Een slechte ergonomie op de werkplek veroorzaakt zwaarwegende gezondheidsproblemen. Daarom is het verstandig om de eigen bureaukwaliteit te toetsen. Met de Sedus Office-Power-Check (Place 2.5 Nr. 6, pagina 30 e.v.) kan men zwakke plekken en potentieel bloot leggen. Met behulp van deze tools krijgt men inzicht hoe medewerkers zich voelen op hun werkplek. En dat heeft potentie. Want in de ambiance van het productief welzijn – zoals het Sedusconcept Place 2.5 dat uitstippelt, laat de productiviteit van de medewerkers – volgens een studie van het Fraunhofer instituut – zich met een ontzagwekkende 36 procent verbeteren. Ziekteverzuimtijden en fluctuaties in het personeelsbestand worden minder. De creativiteit neemt toe, de communicatie verbetert. Dat zorgt er in het beste geval zelfs voor dat de ook onder druk staande leidinggevenden hun ta-

ken en verantwoordelijkheden tegenover het personeel beter kunnen vervullen. Want wanneer men elkaar in een open kantoorambiente met zijn op bewegen ingestelde lay-out informeel ontmoet, kan men ook vaker ad hoc informatie uitwisselen over het werk, kleinere problemen bespreken – en op waarderende toon zijn tevredenheid tot uitdrukking brengen.

Preventie door zinvolle investeringen Slechts één procent van alle voor de medewerkers uitgegeven middelen wordt besteed aan inrichtingskosten, terwijl de personeelskosten ongeveer tachtig procent zijn. Zo bezien wordt snel duidelijk dat de duurzame investering in ergonomisch meubilair niet alleen moreel en volkseconomisch een positieve investering is in de gezondheid van medewerkers. De investering in de optimale kantooruitrusting en -vormgeving, die te

59

bereiken is met intelligente concepten, is de voordeligste financiële investering in de productiviteit van een bedrijf. Zelfs wanneer zo de ziektekosten ”slechts” verminderen, is de return on invest in de kortst denkbare tijd bereikt. Dus kan men er niet snel genoeg aan beginnen om zijn kantoorvertrekken vorm te geven en in te richten aan de hand van echt individuele eisen. Omdat rugpijn een sterke invloed heeft op de levenskwaliteit, zou eigenlijk duidelijk moeten zijn dat de in verhouding betaalbare ergonomie op de werkplek veel meer is dan een kostenfactor. Voor ondernemers met verantwoordelijkheidsgevoel is zij ook een morele plicht. ◆

▸

Deel 1 van ”Meer bewegen op het werk” verscheen in Place 2.5 Nr. 7, p. 48 e.v. met als thematisch zwaartepunt ”Ergonomie op kantoor loont zich voor iedereen”.

IDEEËN Meer pep op kantoor No 8/13

Meer pep op kantoor

was. De schilders uit de School van Barbizon wandelden rond 1850 met hun doek en hun, net uitgevonden, tubes verf simpelweg het landschap in en maakten daar hun oogverblindende schilderijen. Kunstenaars kunnen het zich schijnbaar al langer ”veroorloven” om voor hun werk onconventionele plekken op te zoeken. En zoals de uitvinding van de tube de schilderkunst veranderde, zo veranderen smartphones, tablets en goede accu's voor laptops straks het kantoor – het is alleen nog maar een kwestie van tijd.

Weinig moeite – veel resultaat

Het kost nauwelijks moeite om een grauw kantoorvertrek te veranderen in een stemmige ambiance die de creativiteit aanjaagt. Meestal wordt daarbij ook een functionele meerwaarde gerealiseerd.

D o o r Jo a c h im G o e t z

T

rendonderzoekers beweren: de werkplek van morgen wordt open, emotioneler, kleurig en een gedeeld geestelijk thuis. Interne communicatie, het snel oproepen van kennis, het initiëren en aanzwengelen van creativiteit, het stimuleren van processen: al dat wordt belangrijker dan het stug afwerken van opgaves aan de schrijftafel. De toekomst zal worden bepaald door kenniswerkers, creatieve vormgevers en netwerken van de generatie Y. Die heeft geen behoefte aan starre bestuurlijke organisaties, maar aan open, communicatieve kantoorstructuren. Want de kantoorwerkplek − zoals we die tegenwoordig

kennen − zal nog maar een deel van de kantoorarbeid uitmaken. Veel mensen zullen in het kantoorpand helemaal geen bureau meer hebben. Zij kiezen bewust voor andere plekken om te werken. De één kan zich beter concentreren in een stille bibliotheek dan in een open space kantoor. De ander geeft de voorkeur aan de inspirerend-losse sfeer van een café op een stadsplein om de geniale oplossing van een probleem te ontwikkelen. Helemaal nieuw is dat alles niet. In Wenen werd rond 1900 menig roman van wereldfaam geschreven, en ook heel wat satire. En in de jaren twintig reden sommige dichters net zo lang rondjes in de Berlijnse ringbaan, tot hun werk klaar

60

Maar momenteel kunnen veel ondernemers zich nog slecht voorstellen dat ze hun high-performers en beste creatieve pijlers van het bedrijf voor hun werk naar het zwembad sturen, naar het danslokaal of naar het bos. En zoveel geld uitgeven aan de om- en uitbouw van het interieur als Google, dat wil ook niet iedereen: op het hoofdkantoor in Mountain View, Californië worden veelbelovende ideeën voor de toekomst sinds enige tijd geboren in de bedrijfsbadkuip, in gondels zoals men die kent van tuinbouwtentoonstellingen of tijdens een gezamenlijk potje basketball. Meetings vinden plaats in lounges die doen denken aan een filmzaal vol rode pluche zetels, aan discotheken met banken of aan de hangplekken van hashrokers. Net zo bont, maar Britser , gaat het er aan toe in de recent omgebouwde Londense dependance van Google, op Covent Garden. De levensduur van de vormgeving van deze hippe kantoor make-up wordt door de ontwerpers zelf overigens geschat op vijf jaar. Natuurlijk, zulke theatrale coulisse-architectuur trekt de jonge en jonggebleven sollicitanten aan die men voor zijn IT-business wil recruteren. Wie goede mensen aan zijn bedrijf wil binden, moet tegenwoordig meer bieden dan een platte schrijftafel en een salarisstrookje aan het einde van de maand. Zoals op de volgende foto's en voorbeelden te zien is, laat de vormgeving van kantoren zich ook met weloverwogen, eenvoudige kunstgrepen oppeppen.


Met weinig kunstgrepen en een nieuw kleurconcept leeft een kantooromgeving al op.

Pimp your office! Niet elk kantoor moet er na een renovatie meteen compleet uitgeflipt uitzien. Ook esthetisch houdbaarder en met beduidend minder moeite – en met een meetbaar kleiner budget – kan men kantoren die wat op leeftijd zijn geraakt nieuw leven inblazen. De beste start: het verknopen van de noodzakelijke functionele verbeteringen aan meer emotionaliteit om zo een vriendelijke sfeer te scheppen voor de medewerkers. Al in de eerste ontwerpfase

moet men daarbij de juiste kleuren in het vizier hebben. Bovendien verdient het aanbeveling om na te denken over passende stoffen bekleding en vloerbedekking, en over de vormgeving van wanden en plafonds. Want de eenvoudigste − en misschien ook voordeligste − manier om een kantoor te laten opleven, is met nieuwe kleuren. Bovendien is het zo, dat de kleurstelling van een vertrek en het meubilair een cen-

61

trale rol speelt bij het welzijn van de mens. Kleuren bepalen of een ruimte wordt ervaren als donker of licht, als contrastrijk of contrastarm, vriendelijk of koel, aantrekkelijk of saai. Oppeppende kleuren − daarvan is men tegenwoordig overtuigd − verbeteren de stemming en verbeteren de prestaties. Kleuren kunnen niet alleen toegevoegde informatie overdragen, ze verbeteren over de hele linie de waarneming. ▸▸


Maak het persoonlijk Met opzetelementen, die aan individuele bureaus en bureaus voor groepen kunnen worden gebruikt, kan men de persoonlijke toets van de eigen werkplek versterken. Een kleine bloemenvaas met een rode roos of een gerbera zorgt voor een vrolijke stemming en zet esthetisch een accent temidden van paperclips en opbergvakken. Daarbij wordt enerzijds de werkplek persoonlijker gemaakt, anderzijds het kantoor als geheel levendiger. De individuele vrijheid wordt zo verknoopt met de CI van het bedrijf.

Akoestische verbeteringen Kleurenpracht

Ook akoestische maatregelen laten zich goed verenigen met vernieuwingen in de vormgeving. Als medewerkers op open space plekken klagen over teveel storend achtergrondgeluid, kan men meubilair inzetten dat akoestisch isoleert: een scheidingswand tussen de bureaus, mobiele bergmeubelen met akoestisch isolerende ruggen of wanden, zoals viswall, die men vrij in de ruimte kan plaatsen. De kleuren van de wanden van de mobiele bergmeubels kan men zelf kiezen en kunnen harmonieus tot een eenheid worden gesmeed met de bekleding van de rugleuningen van de bureaustoelen. Op die manier heeft men al met een minimale investering, die misschien toch al snel had moeten worden gedaan, uit grauwe vertrekken een levendige ambiance geschapen, waarin functionele misstanden zijn opgelost en de creativiteit wordt gestimuleerd.

Op de juiste manier toegepast worden ook gewaagde, kleurige situaties – zoals bijvoorbeeld de vergaderruimte van Univar in Essen – tot een overtuigende en levendige kantooromgeving. De kleurige wand op de achtergrond harmonieert met een fleurig opbergsysteem en de verschillend gekleurde rugleuningen van de open mind draaistoel van Sedus. Alsof alles zo fris uit de tuin komt, zo ziet het cafeteria er uit van het Nederlandse zadenbedrijf Rijk Zwaan (zie foto p. 61 boven). Hier lieten de vormgevers zich zo te zien inspireren door het werkterrein van de ondernemer. In de ruimte, die overloopt van de vitaliteit, zijn groenmotieven te vinden naast kleuraccenten die herinneren aan verse bloemen, en op menige zitplek een solide groen. Groei, maar dan anders.

62


Unieke elementen voor de sfeer Bijzondere aandacht wekken ook de overeasy tafelplaten die over meerdere meet tables heen bevestigd zijn. Deze nodigen met hun grote maat uit tot ongedwongen gesprekken en het genieten van een kop koffie, bijvoorbeeld in open foyers en op andere informele ontmoetingsplekken.

Corporate kleuren voor het bedrijf De kleurstelling van een kantoor laat zich ook helemaal afstemmen op de corporate kleuren van een bedrijf. Zo werd bij de tv-zender ZDF in Mainz het bedrijfsoranje aangevuld met een complementair groen, dat de kantoorvertrekken nu een lente-achtige frisheid verleent. In het opleidingscentrum van Vodafone Italia in Milaan is het krachtige bedrijfsrood geraffineerd gereduceerd gebruikt. De grofgeweven transparante rugmembramen van de stoelen zijn een opvallende - maar niet schelle – speciale uitvoering. Samen met de wanden in verschillende kleuren vormen ze een markante verschijning met een hoge herkenningswaarde. ◆

63

OVERZICHT No 8/13

Overzicht

IDEEËN

DADEN


Maatschappelijk verantwoord ondernemen– goodwill of eigenbelang? Historische blik

Pagina 08

De kappersstoel

Vandaag de dag ontplooit bijna elk bedrijf wel

Pagina 37

sociale of duurzame activiteiten. Hoe groter

Onder de historische producten van Sedus is

en internationaler het bedrijf is, des te groter

dit de vreemde eend in de bijt. In het Bauhaus-

is ook vaak het engagement. Welke motieven

tijdperk werden ook bij Stoll meubels uit stalen

zitten daar achter?

buizen ontworpen en geproduceerd. De kapper

New economy in een historische coulisse

met verantwoordelijkheidsgevoel kon teruggrij-

Het nieuwe hoofdkantoor van Nidag GmbH

pen op een ergonomisch model.

Pagina 18

Verantwoordelijkheid werd bij de renovatie van een oude wijnloods in hoofdletters geschreven en tegenover de oude muren toonde men veel respect. Er ontstond een voorbeeldproject aan de oude Zollhafen van Mainz, met kantoorstructuren die medewerkers aanspreekt. Een terrein met

Neem jezelf serieus!

veel ontwikkelingspotentieel.

De signalen van het lichaam begrijpen Pagina 42

Burn-out: een omnipresent modewoord en tegelijkertijd een probleem dat zeer serieus genomen moet worden. Wie tijdig naar zichzelf en zijn lichaam luistert, kan zijn work-life-balance beter sturen. ”De eigen grenzen erkennen, is het belangrijkste teken van rijpheid”, zoals het zo mooi heet.

News, tips & trends

Een bonte mengeling van inspiratie bij het thema van deze uitgave Pagina 46

Wereldpremière Sedus swing up

Passend bij het thema van deze uitgave, vindt u hier de meest uiteenlopende informatie. Van

Meer pep op kantoor

kokers uit berkenbast of krom gegroeide groen-

Weing moeite – veel resultaat

Draaistoel met nieuw kinematisch zitconcept similar-swing

te die culinair verwerkt wordt tot een zonne-

Pagina 60

Pagina 52

kiosk die voor basisvoorzieningen zorgt waar de

Het kost nauwelijks moeite om een grauw kantoor-

Sedus ontwikkelde met swing up een nieuwe familie

infrastructuur ontbreekt.

vertrek te veranderen in een stemmige ambiance

draaistoelen, met bewegingsopties die tot op heden

die de creativiteit aanjaagt, waar men plezier heeft

niet benut werden. Ontwerper Rüdiger Schaack

en de stemming goed is. Meestal ontstaat daarbij

schiep een voortreffelijk zittende stoel, die ontstond

ook een functionele en praktische meerwaarde.

op basis van een samenwerking met de TU München.

64

OVERZICHT No 8/13

KENNIS

MENSEN

Factor licht

De onderschatte bron van gezondheid Pagina 38

Een ontoereikende verlichting op kantoor heeft op middellange en lange termijn negatieve gevolgen voor de gezondheid van medewerkers – en niet niet alleen een verkeerde zithouding maar verhoogt

Laat me je voeten zien

Zijn bekroonde werkgevers werkelijk beter?

de vitaliteit en vergroot het prestatievermogen.

Schoenen op maat

Over rankings en employer branding

Pagina 28

Pagina 24

Twaalf jaar geleden richtte Claudia Kieserling in

Op het eerste gezich lijken ”kwaliteitslabels” voor

München het schoenenlabel Selve op. Als één

werkgevers een goede zaak. Of ze ook werkelijk

van de eersten wijdde zij zich aan maatwerk en

een rol spelen bij het winnen van nieuwe mede-

-confectie van modieuze damesschoenen. Een

werkers, is omstreden. Een beoordeling van de

gesprek over individuele voetvormen, buitenis-

verschillende labels is lastig. Wat telt werkelijk?

alleen voor hun ogen. De juiste verlichting voorkomt

sige wensen en het zoeken naar de juiste stand-

Actief zitten

plaats voor de productie.

Neem je eigen verantwoordelijkheid Pagina 48

In een gesprek met Dr. Dieter Breithecker, de leider

LEVEN

van het Landelijke samenwerkingverband voor het verbeteren en stimuleren van houding en beweging (Bundesarbeitsgemeinschaft für Haltungs- und Bewegungsförderung e. V.), leren we waarom het stimuleren van beweging zo belangrijk is en hoe werkgevers maar ook werknemers hun verantwoordelijkheid kunnen nemen voor ”actief zitten”.

15 %

61 % 24

%

Harde feiten voor koele rekenmeesters

Wat zit erin?

Meer bewegen op het werk, deel 2 Pagina 54

Consumenten nemen de verantwoordelijkheid over

Wat voor type ben ik?

Wanneer het om het wezen van bedrijven gaat,

Pagina 14

Elf leef- en werkstijlen

wordt vaak op de verkeerde plekken bezuinigd.

Het consumentengedrag in Europa is veranderd.

Pagina 32

Als niet alleen geïnvesteerd wordt in het personeel,

Het ene voedselschandaal na het andere - mens-

In de toekomst zullen mensen zichzelf sterker defi-

maar ook in een werkomgeving die aantrekkelijk

onwaardige arbeidsomstandigheden komen aan

niëren via hun werk: wat ze doen, waar ze werken en

is, beweging stimuleert en goed doet voor com-

het licht. Klanten kijken almaar kritischer naar de

vooral hoe. Het Toekomstinstituut determineerde elf

municatie en samenwerking – dan nemen ook de

milieu- en sociale aspecten van producten.

leef- en werkstijlen, die zich aanzienlijk onderscheiden

tevredenheid en de performance toe.

wat betreft hun mindset over het eigen werk.

65

IMPRESSUM & CONTACT No 8/13

No 8/13 Verantwoordelijkheid

Wilt u een abonnement op dit tijdschrift of wilt u het tijdschrift lezen als digitaal document? Meer informatie, ook over eerdere uitgaves, en download-opties vindt u onder de volgende link.

Impressum:

............................................................................................

w w w. p l a c e 2 p o i n t 5 .c o m

Uitgever:

Sedus Stoll AG, Brückenstraße 15, D-79761 Waldshut w w w. s e d u s .c o m

Hoofdredactie:

Dorothea Scheidl-Nennemann (V. i. S. d. P.), Sedus Stoll AG

Contact:

Redactie:

U wilt contact opnemen met Sedus? Wij staan u graag te woord in:

[email protected]

Grafisch concept & vormgeving:

Duitsland

fpm factor product münchen

D-79761 Waldshut, Tel. +49 77 51 84-0 [email protected], www.sedus.de

w w w. fa c t o r - p ro d u c t .c o m

Auteurs in dit nummer:

Joachim Goetz, Michael Mayer, Dorothea Scheidl-Nennemann, Reinhard Stöhr, Frank Thiele

Vertalers:

Mark Eltringham (en), Corinne Détrès (fr), Álvaro Ruiz del Real (es), Zeroquattro srl (it), Hans Fuchs (nl)

België

B-9230 Wetteren, Tel. +32 9 36996-14 [email protected], www.sedus.be

Frankrijk

F-75009 Paris, Tel. +33 1 537720-50 [email protected], www.sedus.fr

Lectoraat:

Lektorat Bonnet, München

Groot-Brittanië

Fotografie:

Cover: Getty Images; P.02/67: Getty Images; P.03: Sebastian Bullinger; P.04/05: Sedus; P.06: Lavazza/Steve McCurry, Robert Stuhlmann; P.07: Stefan Bogner, Grafik fpm/Niklas Groschup; P.9-11: BMW Group; P.12/13: Lavazza/Steve McCurry; P.15: Getty Images; P.16: Quelle: Swissaid; P.17: Sedus; P.18-20: Robert Stuhlmann; P.21: Nidag GmbH; P.22/23: Robert Stuhlmann; P.23 rechts boven: Zollhafen Mainz; P.28-31: Stefan Bogner; P.37: Sedus; P.39-41: Waldmann (Fotos), Lichtlabor Bartenbach (bron van de grafieken); P.42: Getty Images; P.44/45: Getty Images/Hendrik Sorensen; P.46: Culinary Misfits/Marga van den Meydenberg, Collection Birkenrinde, Heidele; P.47: L’Eroica, Solarkiosk/Georg Schaumberger, Stefan Bogner P.48-53: Sedus; P.61: Martijn van Dam Fotografie, Andreas Teichmann; P.62: Sedus, Udo Hasenbein; P.63: A. Stehle, Sedus; P.64/65: als bijdragen; P.66: Getty Images; P.68: Sedus

Illustraties, diagrammen en grafieken:

GB-London EC1V 4DU, Tel. +44 20 7566399-0 [email protected], www.sedus.co.uk

Italië

I-22071 Cadorago (CO), Tel. +39 031 4941-11 [email protected], www.sedus.it

Nederland

NL-2718 SZ Zoetermeer, Tel. +31 79 363159-0 [email protected], www.sedus.nl

Oostenrijk

fpm factor product münchen

A-5301 Eugendorf, Tel. +43 6225 21054-0 [email protected], www.sedus.at

Copyright:

Dit tijdschrift en alle daarin opgenomen ideeën, bijdragen, illustraties en afbeeldingen zijn auteursrechtelijk beschermd. Herdruk, ook van delen, is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ongevraagd ingezonden manuscripten kan het magazine niet garant staan.

Zwitserland

Mededeling:

Spanje

Redactionele bijdragen geven niet per se de mening van de uitgever weer.

CH-4613 Rickenbach, Tel. +41 62 21641-14 [email protected], www.sedus.ch

E-28050 Madrid, Tel. +34 91 59701-76 [email protected], www.sedus.es

Oplage & druk:

Direct-export

Het tijdschrift Place 2.5 verschijnt twee keer per jaar in een oplage van 70.000 exemplaren in het Duits, Engels, Frans, Spaans, Italiaans en Nederlands. Druckhaus Waiblingen Remstal-Bote GmbH

D-79761 Waldshut, Tel. +49 7751 84-290 [email protected], www.sedus.com

66

Welkom bij Sedus Place 2.5

Recommend Documents