Tijdschrift
Didactiek
g-wetenschapoen
3
(1985)
86
nr.2
welk beeld hebben natuurkunde.studenten van natuurkundigen ?
Piet
Lijnse
Vakgroep
Natuurkunde-Didactiek
Rijkuniversiteit
Utrecht
Summary What
image
do
nrofessional semantic
differential
students' scienti Both
year
image
of
university
This
question
approach,,
physicists
physics
students
has
investigated
To e n a b l e is
been
a better
compared w i t h
have
from
using
interpretation
their
image
of
a
the
social
sts.
images
appear
physicists
to
be m a r k e d l y
appears
characteristics to
first
physicists?
the
of
ideas
to
physicists of
different.
conform that
more
The
reasonably can
be
found
experienced
students'
we 11 in
image
both
the
students
to
literature and
of the and
physicists
themse1ves. I n l e i d i ng Op
grond
menteerd in
meer o f
van
in
zekere
leerd
school
man
te
lijkt en
al
een
functioneel
een
een
door
gezien
de
beargu-
natuurkundige persoons-
wetenschapsopvat-
kunnen worden
(Lijnse,
1985). tussen
geconstateerd
naar
artikel
bepaalde
traditionele
z e k e r e samenhang
onderzoek
vorig
academische
kan worden
binnen
vakkenkeuze
eerste-jaars en
(Foekema
hoeverre
te
voor
Zelfs
op
de
een mid-
persoonskenmerken
kunnen
nederlandse
Deze
vragen
n.1.:
met
welke
studenten
zelf
daar
e„a.,
197*1, L i j n s e ,
En
vormen
kunde-studenten
later
zonder
deze
natuurkundige'»
natuurkunde
verwachten
verrichten,
hebben
in
als
in
worden
situatie
als
geëxtrapo-
worden.
hopen
kunnen
gekenmerkt die,
zin
buitenlands
Aangezien heid
mate
is
professionele
wetenschapsbeoefening
leerlingen
althans
literatuurstudie
'gemiddelde'
Kenmerken
natuurkundige delbare
een
de
mindere
kenmerken,, ting,
van
dat
studenten in
overigens zich
hoeverre
een
ze
een
de
al
198*1),
bewust zich
d e e l p r o b l e e m van
denkbeelden omtrent eigenlijk
in
overgrote
wetenschappelijk te van
daarmee een
zich
de
deze
ook
bredere
'natuurkunde'
universiteit
duidelijk
doet
zijn
meerder-
onderzoek beeld vraag
voor
'gemiddelde
verwant
voelen„
vraagstelling,
eerste-jaars
binnenkomen.
te van
In
natuur-
verband
met
87
Welk
het
ontwikkelen
kunde
en
van
een
Samenleving'
onderzoek
gedaan
0 n de r z o e k s op ze t e n Het
onderzoek
voorgelegd kunde nog
of in
zowel
aan
naam a a n
het
Ingevulde Na v i e r Omdat
een
van
is
de
studiementor
meer,
een
wij
de
niet
worden
gezien.
voor
twee
respons Er
is
de
Vanwege
zonder
meer
deze
op
uitgereikte was
worden
anoniem.
ingeleverd.
rondgestuurd„ altijd
slechts
globale bij
afgenomen.
hadden
enigszins
65%„
Vijf
ingevuld,hun
onduidelijk
van
Het
verder
was
informatie
aantal
van
voor
omdat
omgezwaaid, van
uitval-onderzoek de
vragenlijst
is
(vijfde
waren
het
de
voor
ze
volgen
alle
ook
jaars
leraarsopleiding
representatief
gedaan
referentie-
studenten met
de
geretourneerde
Om e e n u i t g e b r e i d e r
bezig
keuze
is
gebeurde
niet
eerste-jaars
oudere-jaars
als
post
Op g r o n d op
geen
die
dus
becommentarieerd.
is
interpretatie
groepen
october,
vragenlijst
per
sterren-
de v r a g e n l i j s t
interviews
een aantal
respondenten),
leraarsopleiding„ groep
de
die.werd
en
uitreiking
vragenlijst
non-respondenten,,
scheppen 23
tot
interpretatieproblemen biedt
vragenlijst
7K
De
of
vijftal
ze
reeds
natuur-
van
'aanmaning'
verdwenen.
totaal
beperken
d e maand
De
vragenlijst
de
aan
'Natuur-
oriënterend
vragenlijst
natuurkundeco1 lege;
verstuurd.,
universiteit
van
te
de
in
bedoeling
toegelicht.
mogelijk
nog
een
hoofdvak
gedaan
De
persoonlijk
nadat
op
bedroeg
voorgelegd
post
die
afname
naar kader
is
schatten
groep
natuurkundigen?
een
me e c h t e r
van
met
en de v r a a g s t e l l i n g
vragenlijsten de
Dit
gesloten
ook
respons van
ik
middel
schriftelijke
hebben,
moment
door
normaal
per
konden
toegelicht
preciese het
denkbeelden
wil
studenten
studie.
een
verschaft,
antwoorden
of
van
daarna
uitwerken,
De
hun
een g e p r e c o d e e r d e
vrijwilligers
op
plaats
schriftelijk
exemplaren
informatie het
als
is
van
u i t v o e r i ng
van
eind
deze
artikel
natuurkunde.
zijn
weken
dit
naar
beeld
onderwijsprogramma
natuurkundige»
vond
begin
mondeling
exemplaren
In
de
eerste-jaars
bijvak het
eerste-jaars
h e b b e n we
(1).
denkbeelden omtrent
nieuw
of
van kan
hun deze
oudere-jaars
He t o n d e r z o e k s i ns t r u m e n t In tische de
het
onderzoek
is
di f f e r e n t i a a l ' ,
Landsheere,
Brown,
1973,
1972).
gebruik (zie
Po168;
Deze
gemaakt
bijv.
methode
van
Duyker,
Fishbein
en A j z e n ,
wordt
de
in
e n om d e p s y c h o l o g i s c h e
meten.
is
(....
it
instrument,
rentiaal
bestaat
polair De
uit
tegengestelde
den d o o r
een
7 punts _
proefpersoon
probably Fishbein
een a a n t a l
woorden
nu e e n
(zie
1975).
widely
de
p.,73; veel
van
'seman-
1981,
p.23*t;
Brown
and
gebruikt
begrippen
used
bestaande
mooi-lelijk),
in te
attitude-
Een s e m a n t i s c h e
ieder
goed-slecht, tabel
1975,
betekenis
most
schalen,
(b.v.
verdeling
krijgt
today's en-Ajzen,
van
en V r o o n
psychologie
attitude-onderzoek measuring
de m e t h o d e
Dudink
diffe-
uit
twee
geschei-
l).
stimulus-begrip
aangeboden
e n moet
dan
Lijnse
88
vervolgens geval
dit
van
tieve
vanwege
begrip.
de-onderzoek,
In
eerste-jaars
uit
meer o f
(voor-)oordel en,
ieder
zijn
geval
die
bestaat
(goed-slecht,
ons
in
hebben,
beliefs')
doch
of
niet
maar
uit
uit van in
studenten
aan
(1975), De
stimulus-woorden
voor
zeggen
i e d e r van
keuze van
tuur
we
de
van
grond
van
in
schalen
verwant
Leijdesdorff
e.a.
persoonskenmerken
er
zowel
functioneel
liggen 2)
op
(zie
het
tabel
zijn dat
positieve zij
de
maar
ringen. als
de
het
beeld
hiervan
is
te
onderzoeken
in
schalen die
is
en
Ajzen litera1985)
(Brush,
1979,
er
als en
de
(Lijnse,
gezien
relaties
de
meten.
1
van
Daarbij
sociale
voor
gezorgd
kunnen
worden
kenmerken
die
emotionaliteit
de
het
bezwaar
het
inderdaad beeld
natuurkundige',
zelfbeeld. zijn
een
zeer de dit
sociaal-economische
'typische gangbare
dat
omdat van
scoring.
i n t e r p r e t a t i e van
lastig
is
meting.
en
Dit
sociale is
Oorgeko-
1
deze
formulering stereotype-
afgezien de
nauwer
zou
naar
alleen
al
scores noot
kunnen
"het
absolute 1985,
de op
3)
wetenschapper'. met e e n e n i g s z i n s
van zien aan-
gemiddelneiging
niet
verder
persoons-
is
een a p a r t e
i n t e l l e c t u e l e achtergrond
nog
studenten
echter
Lijnse,
mensen
dat
is
gedaan door
wat
overdreven
vragen
(zie:
'gemiddelde een groep
dit
Dit
is
voor
te geven
natuurkundige'
v a n wat
de v r a a g s t e l l i n g
extreme
aan
veel zeggender, krijgen
Een bezwaar
er
duidelijk
natuurkundige'.
aangevoerd
aan te
schalen
'gemiddelde de
waarbij
w o o r d e n met
afwisselen.
twintig
een
relatieve dat
voor
gerangschikt, schalen,
elkaar
lijkt
Omdat
van
de
deze
zou a p p e l l e r e n
een w e i n i g
eigenschappen
op
vinden
e c h t e r wel
een
het
grond
(b.v. van
bipolair
Fishbein
natuurkundigen
1981).
bezwaar,
hun
tot
nagegaan.
affec-
cognities
instructie
'be1ief-strength
gebruikte
van
stimulus-begrip
'gemiddelde
kan
op
de g e g e v e n ,
z i j n op
gedaan op
gevoelswaarde
gevraagd
als
zich
bij
oproept
naar
is
sterk
Op
evaluatieve een
te onderzoeken o b j e c t ,
termen van
volgorde
d e z e l f d e kant
h i e r t e g e n werd
voorgaande
sluiten de'
was
te
en
aangehangen.
en
hebben
opgebouwd
meningen
die weliswaar
beroepsuitoefening,
v a n o m g a a n met
toepassing
wellicht het
een goede
en n e g a t i e v e
van
affectieve
z i j n opgenomen
in w i l l e k e u r i g e aan
studenten
spronkelijk zen,
voor
Mikelskis
het
attitu-
natuurkundige'
veeleer
bijgevoegde
van
evalua-
1).
De s c h a l e n is
198O ;
gebied
gezorgd Aan
een is
de
is
het
van
type
gekleurde
hoeverre
in
onderzoek
dat
het de
toepassing we,
de s c h a l e n
twintig
puur
in
vermelde persoons-eigenschappen
en o p
als
geven
dat
zuiver
nature'
om d i t
van
beeld
betrekking
Aangezien
kunnen
niet
beeld
schalen
tevens
te
van
z w a k k e r e mate w o r d e n
ten aanzien
g e v r a a g d werd
schalen affective
Zo'n
In
-
'inhoudelijk'
sterkere
etc)
7 puntsschalen.
echter
'het
objectief-subjectief). geordende,
and
het
naar
mede
instrument
de
de m e e s t e
ging
bewuste,
schalen
object,
van
'evaluative
om de v r a a g
Daarom
('opinions,
op
natuurkundestudenten.
minder
lading
de
ons
maar
bij
tieve
scoren
attitude-onderzoek
aard,
attitude
begrip
gestreefd
meting
Het
van
voordeel
vergelijkbare
waardoor
eventuele
8_9
V/elk b e e l d
verschillen bij
veel zeggender
zijn.
We s l u i t e n
h e t g e b r u i k e l i jke o n d e r s c h e i d
zoals
bekend,
schappen. vanuit
ook wel v e r t a a l d
De
de
resultaten
vraag
tussen
wordt
kunnen d e r h a l v e
in hoeverre het beeld
geïdentificeerd
wordt
schapsgebieden.
Om e e n o n a f h a n k e l i j k e
soorten aantal
de s c o r i n g e n schalen
voor
twee
5-punts
heel vuld
5 = helemaal
hadden.
inhoudelijke aantal
is
w
e
t
e
n
s
niet)
voor
z i j vermeld
vakdidactici
wel aan
nt
wat,
wetenschapsgebieden van deze w e t e n -
v a n de b e e l d e n v a n b e i d e
niet
alleen
i n de maar
omgekeerd
toegevoegd,
instructie
z i j n ook een ten
opzichte
Tenslotte waarin
z i j z i c h z e l f verwant
met de b e i d e
e
worden
de
de n a t u u r k u n d i g e . 3)
PP
a
ook g e ï n t e r p r e t e e r d
te v e r g e l i j k e n ,
(zie tabel
methodologische
bijgesteld.
is
n
weten-
van
en
c
'harde'
wetenschapper
in hoeverre
Tenslotte en
fysici,
commentaar
schalen
schalen
gevraagd werden
erg;
onderling
de s o c i a l e
de o v e r e e n k o m s t i g e
denten
'zachte'
scoring
te waarborgen, niet
van
Likert
3- en Y "
natuurkundigen?
natuurlijk
met h e t b e e l d v a n de b e o e f e n a a r s
wetenschappers
gevraagd
in
van
hiermee
zijn
de
stu-
voelden
(l
beelden die z i j z e l f
dat het beschreven
beoordeling
is
en methodologen,
Verdere empirische
=
inge-
instrument
ter
voorgelegd
aan
een
en op g r o n d
van
hun
validering
is
niet
toege-
past. °«sultaten T a b e l 1 g e e f t de antwoordprofielen weer van de eerste-jaars natuurkunde-studenten voor zowel de g e m i d d e l d e n a t u u r k u n d i g e a l s de gemiddelde sociale wetenschapper. Ook z i j n d e resultaten voor de o u d e r e - j a a r s studenten aangegeven. De v e r s c h i l l e n i n de b e a n t w o o r d i n g t u s s e n de b e e l d e n v a n d e n a t u u r k u n d i g e e n v a n de s o c i a l e w e t e n s c h a p p e r zijn v o o r de e e r s t e - j a a r s en o u d e r e - j a a r s g r o e p a f z o n d e r l i j k g e t o e t s t met een gepaarde T - t e s t . V o o r d e e e r s t e - j a a r s ( n = 7 l ) b l e k e n de verschillen op 17 s c h a l e n s i g n i f i c a n t ( < 0 , 0 1 ) e n v o o r de oudere-jaars (n=23) o p 10 s c h a l e n (p < 0 , 0 1 ) . Ook h e t v e r s c h i l i n h e t b e e l d van de n a t u u r k u n d i g e t u s s e n eerste en oudere jaars is getoetst, m a a r d a t b l e e k op g e e n e n k e l e s c h a a l tot s i g n i f i c a n t i e t e l e i d e n (p '< 0 , 0 5 ) . E e n z e l f d e p r o c e d u r e v o o r h e t b e e l d van de s o c i a l e w e t e n s c h a p p e r g a f 5 s i g n i f i c a n t v e r s c h i l l e n d e , schalen (p < 0 , 0 5 ) . Overzien
we de a b s o l u t e
scores
op a l l e
twintig
schalen,
dan
springt
p e r groep s t u d e n t e n d i r e c t h e t g r o t e eh s y s t e m a t i s c h e v e r s c h i l i n het oog tussen d e ' g e m i d d e l d e n a t u u r k u n d i g e ' e n de 'gemiddelde sociale wetenschapper', terwijl de s c o r e s v a n b e i d e g r o e p e n s t u d e n t e n grote overeenkomst v e r t o n e n . Teneinde de v e r s c h i l l e n i n h e t b e e l d v a n de n a t u u r k u n d i g e e n de. s o ciale w e t e n s c h a p p e r b e t e r t e k u n n e n i n t e r p r e t e r e n i s op de r e s u l t a t e n v o o r de e e r s t e - j a a r s g r o e p e e n e x p l o r a t i e v e f a c t o r - a n a l y s e toegepast. Een d r i e - f a c t o r o p l o s s i n g b l e e k voor h e t b e e l d van de natuurkundige een
zeer
bevredigende
structuur
op t e
leveren.
Tabel
2
geeft
deze
90
L i jnse
creatief
1
2
eerzuchtig
1
2
3 U
onpartijdig
1
2
3 o > +**
nieuwsgierig
1
2 r < * f
5
6
7
5
6
7
_x,^^5
6
5
6
5
6
5
6
5
6
7
onbetrouwbaar
7 * *
6
7
s ubjee t i e f
5
6
7
oneer l i j k
6
7
i n t e 1 1 i gent
1
2
verstandig
1
2
y y
betrouwbaar
1
2
3+1
objectief
1
2
3/
3 A «*lT
ee r 1 i j k
1
2
ijverig
1
2
K 3
>A
<* V
<•
+
1
2
3
>^o"x>5
conservatief
1
2
3
+4o
hard
1
n
3
egocentrich
1
2
3+
ongevoelig
1
2
3
gesloten
1
2
3 +< <»
koud
1
2
3
berekenend
1
2
rationeel
l
2
sceptisch
|
2
s tar
v
g>
y »
/
x<5 5>
<<x +)>
\>h 1
O »
*o3 + V3+
X
'1
x
*
eerzuchtig
X
7
bevooroordee1d
X
7
ongeïnteresseerd
X
7
dom
X
7
onve rs tand i g
6
7
6
7
6 6
niet
lui
X
X
X
X
X
X
f lexi be 1 X X
X
7
zach t
X
X
7
soc i aa1
X
X
X
X
f
6
7
gevoe1i g
X
X
6
7
open
X
X
5
6
7
warm
^
6
7
spontaan
6
7
intuïtief
6
7
van goed ve r t rouwen
f>
I) x»-'' 5
X
X
X
O—
Ie
jrs.:
natuurkundigen
+
oudere j a a r s :
-o
le j r s . :
(n = 71)
natuurkundigen
(n = 23)
soc.Wetenschapper
X
oudere j r s . :
0
universitaire
soc.wetenschapper
Oi
-1 Q.
ra
—1
Qj
ra
di
CL
ra ra —( H 1
É
ra
ra i/>
UI
ra -1
ü
De volgorde en ordening van de s c h a l e n in deze tabel heeft p l a a t s gevonden op grond van een o n d e r l i g g e n d e f a c t o r s t r u c t u u r en w i j k t d e r h a l v e af van het f e i t e l i j k g e b r u i k t e instrument.
Tabel
1:
O
n
ra
natuurkundigen
-
*
X
X
ra 0
X
X
X
.3
°
i
prog ress i e f
o/s
x
/
0
ian tas i e 1 oos
^
x'lx
3 f^.
o
P r o f i e l van de gemiddelde natuurkundige wetenschapper
en s o c i a le
A O
c
Ui
ra -1
, -\
UI
•o
• UI
13
O
0
O
0
O
9]
.
Tabel
•
Welk
beeld
van
natuurkundigen?
2
Factorstructuur studenten
had
van
van
het
beeld
de g e m i d d e l d e
factor
1
dat
de o n d e r z o c h t e
groep
factor
2
factor
fantas i eloos
0,60
3o o n p a r t i j d i g 4. n i e u w s g i e r i g
jaars-
3
0,48
•1. c r e a t i e f 2. e e r z u c h t i g
le
natuurkundige»
niet
eerzuchtig
bevooroordeeld
-
0,49
ngei n t e r e s s e e r d
0,70
5o 6.
i nte11i gent
0,65
verstandig
7. 8.
betrouwbaar
0,51 0,50
onbetrouwbaar
objecti ef
0,80
subjectief
9. 10.
eer 1 ijk
0,58
o n e e r 1i jk
i j ve r i g
11.
s ta r
0,57 0,42
12.
conservatief
-
dom onverstandig
lui
1 3 . ha r d 14. e g o c e n t r i s c h 15. ongevoe1i g 16. open
-
0,49
f l e x i be1
0,79 0,40
progress i ef
0,64
s o c i aa1
zacht gevoeli g
0,53 0,40
1 7 . wa rm 18. s p o n t a a n 19. 20.
i ntui t i e f van
goed
structuur
vertrouwen
wee,
weergegeven
waarbij
( b e r e k e n d met
0,66
ges l o t e n
0,67 0,70
berekenend
koud
0,60
rationeel
0,41
s c e p t i sch
alleen
factorladingen
behulp
van
SPSS,
groter
varimax
dan
0,32
rotatie,
zijn Kaiser
normalisatie). De
door
deze
overeenkomst van
hun
drie
beeld
groepen
afzonderlijk betrouwbare Op
de v r a a g
jaars Tot
niet
vanwege
met w i e
zij
zoals
een weergave
worden
(op
aantal
uit
het
een
ten
feit
De
aanzien dat
de
factoranalyse
de o u d e r e studenten
jaars
op
groep
(n=23)
geen
uitgevoerd).
z i c h z e l f verwant
weergegeven van
ook
50,5%.
studenten
wanneer
uitgevoerd kleine
bedraagt
jaars
volgt
verandert
wordt het
variantie
en e e r s t e
natuurkundige
factor-analyse
geantwoord
zover
de
essentieel
gezamenlijk kan
verklaarde
oudere-jaars
van
r^r+orstructuur beide
factoren
tussen
in
v o e l d e n werd
tabel
de k w a n t i t a t i e v e
3» analyse.
door
de
eerste-
92
L i jnse Tabel
3
Met w i e
voel
(n=7l)
(in
je
jezelf
verwant
%) heel
helemaal
erg
niet
1 met
de gem.
met
de
natuurkundige
gem.soc.wet.
Interpre tat i e en Overzien verschil jaars
in het
de
beeld
van
wetenschapper,
studenten wordt
schapper'
genuanceerd
'intuïtieve
3
4
29
32
25
13
3,22
1,02
0
18
21
27
35
3,79
1,11
scores op.
de
opvattinge'n dezelfde
beide
niet
z o n d e r m e e r samen met of
slecht.
teerd in
voor
h e b b e n op t/m
20)
groep
de
op
positief.
zijn
die
bedrijven', zoals
bijvoorbeeld: omdat
het
zetten.
wetenschap
dat
de
iets
.....
zover De
laatste dat
tweede
aantal van
je
'Nou,
iets ik
in
het
je
zodat
En v a n is
kunt
denk,
kunt
dat
factor
scoren van
De
opgesplitst
hierop de
te
groep
geeft
(11
dan
een
'goed
duidelijk
natuurkundige
Een g e ï n t e r v i e w d e
je
eigenlijk verwacht
behoort
hij
toch
zegt
onpartijdig
van
nature
hem
toch
moment
toch
nieuwsgierig
te
doen'.
i .h.a.
het
van
geïnterpre-
k u n n e n w o r d e n met
een bepaald
is
termen
andere
z i c h op
misschien
objectiever opstelt eerder geneigd
van valt
betrekking
hij
gaan
dat
aanzien
in
vooral
toch
en
en
op
wetenschap
ten
volgt
e n de
(1985).
behoort
er
factor-analyse.
De e e r s t e
is,
duidt
kunnen worden
standpunt
Lijnse
weten-
stereotypering
de
lijkt
eerste-
'de
natuurkundige'
Dit
k u n n e n a-ls
gebracht
een wetenschapper
intelligentie
kan
zich
vanuit
gemiddelde
van
beoordeling
te
vallen
duidelijk
als
'zachte'
Deze uit
10)
mens'.
verband
natuurkundige
hij
En e e n a n d e r
t/m
en
wetenschapper'
als
beschreven
zijn, dige
2)
dan een
e n de
opvattingen
e n de n a t u u r k u n d i g e n
onpartijdig omdat
'harde'
lijken
(1
als
in
gezien
'...een
bepaalde
(tabel
schalen
'natuurkundige
Althans
wetenschap, te
twintig
'natuurkundige
de
over
er
beeld
wetenschapper'.
bijvoorbeeld
de e n e g r o e p
eigenschappen
wetenschap
een
De
groepen:
het
rationele
een e v a l u a t i e v e
blijkt
is
oudere-jaars
wordt
stereotype
de n a t u u r k u n d i g e
worden.
twee
Dit
door
typen wetenschap.
goed
schalen,
plaats
natuurkundige
zowel
sociale
leiden
factoren
5
twintig
'nieuwsgierige
stereotype van
de
Blijkbaar
inderdaad
tot
op
de e e r s t e
dat
gezien. in
In
de g e m i d d e l d e
zoals
subjectieve
beoefenaars
dev.
0
eventuele de
std.
score
di s c u s s i e
we de a b s o l u t e
twee a s p e c t e n o n m i d d e l l i j k sociale
2
gem.
dan
stellen
de s o c i a l e
uitgesproken
ook wat
dat
de
natuurkun-
wetenschapper,
meningen
te hebben
minder w e t e n s c h a p p e l i j k
is,
en over voor
zeggen.'
onafhankelijke
eigenschappen
groep
schalen
die
niet
zozeer
goed w e t e n s c h a p p e l i j k
werk
in
(11
direct
t/m
20)
betreft
samenhangen
de n a t u u r k u n d e ,
maar
met
dan het
nu e e n m a a l
een doen v/el
Welk
93 het
t y p e mensen
kunnen
karakteriseren
van
10 s c h a l e n
blijkt
weer
vallen,
die,
zij
zouden kunnen 2 heeft
lijke
relaties
betrekking
egocentrisch),
terwijl
is
kom j e
toch
op
wordt
geacht
„„„'
Of:
factor
zegt
als
functioneren
natuurkundigen? Deze
factoren
volgt
groep
ui t e e n
te
geïnterpreteerd
3 meer b e t r e k k i n g in persoonlijke
vooral
gevoel
dat
ratio
sociaal-maatschappelijkt
relaties
'warm-koud,
ingesteld'.
rationaliteit.
te hebben,
die
want m i s s c h i e n
natuurkundigen
sociaal-
hebben op
(hoogste
ja
en een w e t e n s c h a p p e r ,
als
te
het
lading:
gesloten-open).
rationeel
uit
in
progressief-conservatief,
bijvoorbeeld:
en
dingen
'...
erkennen
het
spontaan-berekenend,
aan emoties
kundige, dan
moeite,
lading:
functioneren
Een g e ï n t e r v i e w d e gewoon
van
kiest.
twee o n a f h a n k e l i j k e
enige
op
(hoogste
emotioneel
warm-koud,
met
beeld
daarvoor
worden.
Factor
meer
het
in
dat
houdt
wil
maar
ik
voor
rationele
daar
met
ik
natuur'Nou
ja,
wetenschapper sociale
mijzelf
idioten
denk
een
En e e n a n d e r :
Een s o c i a l e
zich bezig
het
...
vooral
ook
zijn,
dingen
wel
niet
zonder
enig
gevoel'„ Volgens dige
deze g e s c h e t s t e
dan
naar
een a a n t a l
'harde',
lijke'
eigenschappen; uit
de v o e t e n
dan op
die
de a n d e r
te
duidelijk
negatief
beeld
duidelijk
anders,
doordat en
Vergelijken datgene
wat
(Lijnse,
"'85)
concluderen goed dit niet
de
alleen
in
de
de
sociale
met
Hun
overeenkomst het
van
Dit
andere mens
gezien,
van onze over
door
twintig
beeld ontstaat
niet
alleen
maar
anderzijds
resultaten,
groep
tussen
b e e l d van onze e e r s t e
deze
(tabel
stof
omdat
voor
hun
over
van
dus
verrassend voorzover
conclusie tussen ook
wordt
de
scores
door Deze
vergeagteurs
de U n i v e r s i t e i t
van
natuurkundige
laten
.vergelijkbaar,
zijn
z i e n we d a t
studenten.
met komt
kunnen
een
maar
de
voren
We
(1980).
enigszins
'zelfbeelden'
studenten
(althans
1),
e.a.
fysici
Daaruit
jaars
ook
naar
Deze
overeenkomst
differentiaal zover
emotioneel
gezien
eigenlijk
natuurkundige
Leijdesdorff
voor
dit
enerzijds
als
eerste-jaars
verschaft).
de. g r o t e
1 weergegeven.
is
minder
werk.
studenten
vaste
'norzich-
wetenschapper
de n a t u u r k u n d i g e
studenten
van
omgang meer op
een a a n z i e n l i j k
f u n c t i o n e l e r worden
informatie
semantische
bestaat
uit
als
de g e m i d d e l d e
daarover
tabel
blijkt
op
'wetenschappe-
emotioneel-communicatieve
z i e n we e e n g r o t e - o v e r e e n k o m s t .
het onderzoek
in
als
beeld
onderstreept
een
invullen.
en
ook
deze e e r s t e - j a a r s
hebben een groep Amsterdam ^vneens
o.a.
ook
hoog
zich daarbij
Voor
van e e r s t e - en o u d e r e - j a a r s lijking
geneigd
maar
wat
tot
ervaren,
scoort.
literatuur
b e e l d hebben van instrument
positief
wetenschappelijke
dan
dat
natuurkunscoort
richten,
nu
we h e t
uit
de g e m i d d e l d e hoog
de s o c i a a l - m a a t s c h a p p e l i j k e
alhoewel
communicatiever wordt
'zachtere'
komt
redelijk
als
wetenschapper
eigenschappen
overigens
die
factorstructuur.
de s o c i a l e
sociaal
deze
in
kan,
sfeer
geprononceerde
iemand
voornamelijk
maal' zelf
interpretaties
voren als
van
er
een
duidelijke
academische
A l l e e n op
de
fysici
schalen:
Li jnse
9A
creatief-fantasieloos
en o p e n - g e s l o t e n
de p o s i t i e v e
van
Het
richting
probleem dat
zijn
dan
naar
het
zelf
geschetste
gevoel
dat
niemand
de g e m i d d e l d e
de
bedenken.
hij
vindt
delde
dit
(en
juist
Een g e ï n t e r v i e w d e met
ook
onze
wordt
z i c h heel
is.
met
de
de
verrassende erg
verwant
als
we h e t
verwant
met
een
vormt
heeft
het
die
om j e z e l f
als
'gemiddeld
dat
waarvan de
negatief
daarmee
kanten
voelt volgen-
heeft,
feit
hun
uitkomst
z i c h heel
eigenschappen
vraag
door
begrijpelijk
Daarnaast
'goede'
wenselijker
op o n z e
s t u d e n t e n met
erg
eigenschappen
sociaal
resultaten
instantie
een paar
belemmering
wel
de
studenten
wel
zou
En e e n a n d e r : dige
en dan veel
Terwijl
zegt
in
ik
zet dit
je
je
jezelf
zegt:
of
op
ook
dat
'Ja, over
gemidervaren
te w i l l e n
identi-
van b i j v o o r b e e l d
in
dat
zijn
zoals
ik
zeg
mezelf
dat
toch
voort
ik
z o u me d a n
bepaalde
de
so-
ik,
uit
plaatje
...
heb
verdom
zelf
ik'.
natuurkun-
Men d w i n g t
je
eigenschappen
heb a a n g e g e v e n ,
nou d i e
moeten
toch
wordt'.
dan b e p a a l d e
de
ook
moeten
zou
hebben, en dat
zo b e k e k e n die
verwant
mensen
e e n g e g e v e n moment
je
'Nu
daarvan
meer
ik
gewoon o v e r
natuurkundige,
min
wat
bent
plaatje,
de p o s i t i e v e ,
dan
het
'Ja,
een derde
gemiddelde
bijvoorbeeld:
een v o o r o o r d e e l
hebben e n dan
tal
zo
bij
in
beantwoording.
nu e e n m a a l in
afwijking
wetenschapper).
voelen
wel
niet
een d u i d e l i j k e
ficeren ciale
voelt
altijd
rol
in eerste
natuurkundige,
natuurkundige
worden,
De
de o n d e r v r a a g d e
ieder
dat
een
verwantschap
Niemand
omdat
antwoorden
ook
beelden.
met
beeld',
van
speelt
van
een d u i d e l i j k e
sociaal-wenselijke
bepaalde
andere,
is
ik
opstelling
dat
van
zijn
de
mees-
ook
wel.
En d a t
die
je
hebt
komt als
van
tabel
natuurkundi g e ' . In
het
licht
van
deze
4 geïnterpreteerd Wel
is
duidelijk
zekere weerstand zich
ook
op
bijvoorbeeld king
tot
zin',
het
commentaren 'ik
invullen
Voor van
dus
de
is
de
belachelijk',
vind
ik
over
naar
resultaten
schalen
'spreken
van
'deze
vragen
de g e m i d d e l d e
alle
'ik
dingen
er
vind
wel
die
zelf.
gemiddelden
Dit
blijkt
met
betrek-
en
uiteraard
h e t wel
vrij
een
weerstand
zijn sociologische
natuurkundige
hoewel
als:
verwantschap
richtte
twintig
flauwekul',
inderdaad
persoonlijke
sommige s t u d e n t e n
als:
werden gegeven,
vond
moeten
deze vraag
commentaren
bladzijden
wetenschapper of:
dat
oproept.
uit
mensen
'de
nuanceringen
worden.
een
zinnig
on-
sociale
ook
andere
leuke
vraag',
er
genoemd
die
we r d e n . 1
Hoe g e r e c h t v a a r d i g d ben
ik
van mening
deze k r i t i e k dat
natuurkunde.-s tudenten kundige
zichtbaar
onderzoek opzet
en
alhoewel
is
het
gevolgde
naar
om de hebben
bespreekbaar
mijn oordeel,
methode,
generalisering
z i c h ook
is
ongetwijfeld
en daarmee
daarin,
op
zinvol
zeker
genoemd
'beliefs'
die
ten a a n z i e n te maken.
binnen op
kan w o r d e n ,
alle
redelijke
met
van
Dit
de
tot
niet
z o n d e r meer m o g e l i j k
ook
natuur-
oriënterende
beperkingen
toch
toch
name
hoogte is.
van
de
geslaagd,
Welk
95 Rest
tenslotte
het
de
vraag
of
dit
natuurkunde-onderwijs„
kunde-onderwijs
betekent
V o o r wat
dit,
redelijk
b e e l d de u n i v e r s i t e i t
aanzien
van
misschien van
de a t m o s f e e r
niet
al
te
natuurkundigen
ieder
geval
stand
niet
gekomen
is.
Is
natuurkunde-onderwijs, maatschappelijke tijdens andere
samen met op
van
Hoe o n t w i k k e l t
i n h o e v e r r e kan
bezinning,
op
is
Deze
zich
deze
hoeverre
(onterechte
?
Binnen
de
onderwijs
vraag
in
vraag
willen
naar daartoe
welk
beeld
het
beeld
ook
een
beschreven onderzoekje wil
van
de
het
bredere
beeldvorming
b i j de
rol
hangen in in
het
voor
ook
de b e o e f e n i n g het
kader
denk
ten
natuurkunde-
ik,
natuurkundige.
van
van
de n a t u u r k u n d e we
past,
door
zelfse-
keuze
uiteraard
in
in tot
middelbaar
een veel
?)
zekere empirische daartoe
beeldvorming
deze
men
daardoor
impliciete
en
van
merendeel
b e i n v l o e d worden
problematiek
overbrengen,
ten
het
speelt
ragen
deze c o n t e x t
een
r e d e l i j k wat
deze van
e n de m a n - v r o u w
zelf.
bezinning
i n ons
d a n hoe
met
men z i c h
resultaat
?
school
men
de j o n g e n s - m e i s j e s p r o b l e m a t i e k
school
natuurkunde
op
weet voelt
met
natuur-
verwachting
voor
resultaat
een
natuurkunde
studenten de
directe
op p e r s o o n s k e n m e r k e n
gestelde Dit
en
en
is
dat
komt,
Kennel i j k heeft,
heeft
universitair
zodat
terecht
natuurkundigen?
relatie
meer h e t
En
onderwijs
lijk
het
veel
het
inziens,
De v r a a g
?
nauwste
bredere
is.
beeldvorming
de s c h o o l p e r i o d e
vak
de
dat of
onderwijsvormgeving
lectie het
men
van
enige
betreft
mijns
verwachten
afgestoten.
beeld
ook
binnenkomen,
waarin
verkeerd
te
onderzoek
ook
een
eigende
hier
Haar
behalve
onderbouwing
gewenst.
bijdragen.
NOTEN 1.
Dit en
bredere kader
natuurkundige de
omvatte
ook
toekomstverwachtingen, relatie
leving dige
kennis
cussen
(Lijnse past
onderzoek
denkbeelden
en k e n n i s v e r w e r v i n g
natuurkundige
1984).
De v r a a g
h i e r i n omdat
persoonskenmerken
met
naar
en v r a g e n
de p e r s o o n
met
achter
ideologisch
studie
de a a r d en de de
-
van
ten a a n z i e n
functionaliteit
een
tot
van
wetenschapsbeoefening
de e v e n t u e l e
samenhangt
betrekking
ten a a n z i e n
van
samen-
natuurkun-
van
bepaalde
bepaalde
weten-
schapsopvatting. 2.
Het om
bleek voor
bij
strueren.
In
monopolaire 3.
Een
de
onderliggende factor
(eerzucht)
is
een middel
variabelen
variabelen,
instrument bipolaire
h e b b e n we
beschouwen,
inzicht
in welke
ding
de
factoren
feitelijk
correlatie
aan
te
zijn,
zelfs
soms
erg
schalen volstaan
de
geprobeerd
bepalend
tot
een
factoren.
wat
dan k r i j g
gevraagde van
waarmee reduceren
zogenaamde
interpreteerbaar
t e mogen
van
het goede
lastig te
con-
met
een
kan worden
een
schaal.
hoeveelheid
inhoudelijk
van
eigenschappen
een geval
factor-analyse
grote
de
samenstelling
de g e w e n s t e
je
Als
noodzakelijk daarmee
z i j n geweest
variabelen.
feitelijk
kleiner
De
gevraagde
deze is
aantal factoren
om z e
als
een zeker ' d i e p e r voor
de
beantwoor-
factor-lading variabele
geeft
met
de
96
Lijnse factor-variabele. wordt
dus
l a d e n op
De
betekenis
hoofdzakelijk
bepaald
de b e t r e f f e n d e
factor.
en
interpretatie
door
die
van
variabelen
die
een
factor
het
hoogst
Li t e r a t u u r Brown,
S.B.
en Brown,
delineation of
and
L.B.
scientific
A semantic values
h u m a n i t i e s , J.Res.Soience
Brush,
L.R.
Avoidance
J.Res.Saienoe Duyker, Fishbein,
M.
Reading: Foekema,
Dudink,
Wolters
I.
Addison-Wesley,
G.M.M.,
eerste-
A.C.
and
en V r o o n ,
Noordhoff,
en A j z e n ,
approach
professors
of
to
the
science
9 , p . 3 4 5 , 1972.
Teaching,
science
by
stereotypes
of
scientist,
16, p . 2 3 7 , 1 9 7 9 .
Teaching,
H.C.J.,
Groningen:
of
differential
possessed
Koeze,
Belief,
Leerboek
der
psychologie,
Attitude,
Intention
and Béhavioxa',
1975. P.
en tweedejaars
P.A.
1981.
en P a i r ,
C.le.
Studie-keuze-motieven FOM-rapport
natuurkunde-studenten,
van
33371/3.
1974. Landsheere, Rotterdam: Leydesdorff,
G.de.
Inleiding
Universitaire L.,
e.a.
tot het
Pers,
Philips
onderwijskundig
onderzoek,
1973.
en de wetenschap,
Amsterdam:
S.U.A.,
1980. Lijnse,
en
P.L.
hun
Welk beeld hebben eerste-jaars studenten van hun studie vak? R a p p o r t sectie natuurkunde, sterrenkunde en
samenleving. Lijnse,
der
P.L.
G.Marx
M. (ed.):
R.U.U.,
1984.
natuurkundigen
^-Wetenschappen,
Mikelskis, 1981.
Utrecht: Zijn
Semantic
Nuclear
anders?
Tijdschrift
voor
Didactiek
3, p<>1, 1 9 8 5 . differential
Physics,
and
Nuólear
Pupils'
power,
Opinions.
Budapest:
In: p.452,
