Wegwijzer milieuverantwoorde overheidsopdrachten voor lokale overheden

Wegwijzer milieuverantwoorde overheidsopdrachten voor lokale overheden Thema:

Schoonmaakmiddelen

Met de steun van :

Collectieve info- en vormingsmomenten milieuverantwoorde overheidsopdrachten

De wegwijzers Bond Beter Leefmilieu organiseerde in 2010, 2011 en 2012 20 info- en vormingsmomenten rond milieuverantwoorde overheidsopdrachten voor lokale overheden. Het project geniet de steun van de Vlaamse overheid en de Koning Boudewijn stichting. Deze infosessies zijn telkens opgezet rond een bepaalde productgroep (dienst of levering) of actueel probleem bij overheidsopdrachten en gericht op zowel milieu- en duurzaamheidsambtenaren als de aankoopverantwoordelijken van de lokale overheden. De infosessies werden regionaal georganiseerd, verspreid over Vlaanderen i.s.m. de lokale intercommunale of provincie. Het Steunpunt duurzame lokale overheidsopdrachten is partner van het project. In het kader van onze reeks info- en vormingsmomenten rond milieuverantwoorde overheidsopdrachten voor lokale overheden maakten we vanuit BBL diverse wegwijzers die je gratis kan downloaden. Deze wegwijzers zijn geen juridisch achtergronddocumenten, voorbeeldbestekken of volledige lijsten van mogelijke milieucriteria. De wegwijzers zijn opgesteld als leidraad voor een ambtenaar van een lokale overheid die intern het aankoopbeleid wil omvormen naar een milieuverantwoord aankoopbeleid. In deze wegwijzers vind je de ervaringen en informatie die op de infosessies werden aangehaald, samen met nuttige verwijzingen naar betrouwbare informatiebronnen. We bieden 15 wegwijzers aan: 1 algemene wegwijzer en 14 specifieke wegwijzers. We raden wel aan om bij het raadplegen van de specifieke wegwijzers, ook de algemene wegwijzer door te nemen. Je kan alle wegwijzers gratis downloaden via: www.vvsg.be/Werking_Organisatie/Overheidsopdrachten/Pages/Presentaties.aspx De algemene wegwijzer doet pragmatisch uit de doeken waar je milieucriteria kan integreren in je het aankoopproces, met andere woorden:  Wanneer en hoe moet je actie ondernemen bij de verschillende stappen van het aankoopproces (van voorbereiding tot uitvoering opdracht)  Wat zijn je mogelijkheden binnen de verschillende procedures  Wat moet je waar opnemen in je bestek Vervolgens bundelen we alle belangrijkste informatiebronnen voor de lokale overheden: waar kan je terecht voor juridisch advies, voorbeeldbestekken, achtergrondinformatie, criteria,...? De veertien specifieke wegwijzers handelen over de productgroepen of problemen die aan bod kwamen bij de info- en vormingsmomenten. Hierin voorzien we: 1. Bij elke stap in het aankoopproces een samenvatting uit de algemene wegwijzer aangevuld met de kennis uit de infosessie. 2. Achtergrondinformatie over de milieu-impact. 3. Verwijzingen naar de relevantste informatiebronnen waar je specifieke informatie kan vinden zoals criteria of marktinformatie voor de desbetreffende productgroep. Deze wegwijzer handelt over Schoonmaakmiddelen, er is ook een wegwijzer over schoonmaakdiensten. In deze wegwijzer komt de algemene informatie nog relatief uitgebreid aanbod.

Wegwijzer Schoonmaakmiddelen

2

jan 2011


Inhoudsopgave

1. 2.

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 4.

Inleiding ....................................................................................................... 4 Het aankoopproces .................................................................................. 5 Aanpak en algemene tips ...................................................................... 5 Stap 1: behoefteanalyse........................................................................ 6 Stap 2: Keuze aankoopprocedure...................................................... 7 Stap 3: Opstellen van het bestek ...................................................... 8 Stap 4: Gunning...................................................................................... 13 Stap 5: Na de aankoop - contractbeheer ..................................... 14 Milieucriteria en stavingstukken ....................................................... 14 Wat zegt de overheid?.......................................................................... 14 Wat kan je nog meer doen? ............................................................... 15 Minder schoonmaakmiddelen ............................................................ 15 Verdere schoonmaaktips ..................................................................... 16 Wat is een milieuvriendelijk schoonmaakmiddel en hoe kan je het controleren?................................................................................. 16 Welke onafhankelijke labels en tools kan je gebruiken? ........ 23 Labels .......................................................................................................... 23 Tools ............................................................................................................ 25 Informatiebronnen wegwijzer schoonmaakmiddelen............... 28


3

jan 2011


1. Inleiding Het integreren van milieucriteria in het aankoopbeleid betekent natuurlijk onmiddellijke milieuwinst. Schoonmaakmiddelen zijn nog steeds een belangrijke bron van vervuiling van het oppervlaktewater. Wanneer je milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen gebruikt, reduceer je deze milieu-impact. Maar daarnaast zijn er Het waarom van milieuverantwoorde nog tal van andere schoonmaakmiddelen: redenen waarom je als - de milieuwinst lokaal bestuur beter - voorbeeldfunctie van de gemeente milieuverantwoorde - stimuleren van groene economie schoonmaakmiddelen - gezondheid en welzijn van het personeel. aankoopt. In europa besteden overheidsdiensten jaarlijks ongeveer 17% 1 van het BNP aan aankopen. Europa wil dat de helft van die overheidsaankopen op een milieuverantwoorde manier verloopt. Ook onze federale overheid heeft zich achter deze doelstelling geschaard. De Vlaamse overheid wil tegen 2020 zelfs honderd procent duurzaam aankopen en ook de lokale besturen zullen hiertoe gestimuleerd worden. Wanneer al dit geld naar milieuverantwoorde producten, diensten en bedrijven gaat, zal dit een belangrijke invloed hebben op de markt en kan dit producenten en leveranciers aanmoedigen om hun aanbod te vergroenen. Het is ook zo dat deze milieuverantwoorde overheidsaankopen vaak niet duurder zijn. Wat schoonmaakmiddelen betreft, zijn er reeds voldoende milieuverantwoorde producten op de markt zodat ook hier de concurrentie voldoende kan spelen. Daarnaast heeft een lokaal bestuur een voorbeeldfunctie naar zijn burgers toe. Enerzijds kan het goede voorbeeld geven burgers aanzetten tot meer duurzaam consumeren, anderzijds verwachten burgers ook dat hun gemeente het goede voorbeeld geeft en meer milieuverantwoord handelt. Ook naar het personeel toe is milieuverantwoord aankopen een belangrijk signaal. Lokale besturen hebben vaak wel een milieubeleidsplan, waarin hun visie op milieu beschreven staat. Totdat aan deze visie ook daden gekoppeld worden, blijven dit mooie woorden op een blad papier. Rekening houden met milieu bij aankopen is een mooi voorbeeld om doorheen het beleid rekening te houden met milieu. Het aankoopbeleid is iets dat iedere dienst binnen de gemeente aangaat en bijgevolg ook een mooie opstap om iedereen bij het milieubeleid van de gemeente te betrekken en tevens zijn verantwoordelijkheid hierin te geven.

1

http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/indicators2008_en.pdf


4

jan 2011


Verder speelt ook het welzijn van het personeel een rol. Milieuverantwoorde producten en diensten zijn vaak minder schadelijk voor de gezondheid. Bij schoonmaakmiddelen speelt dit zeker een rol. Agressieve schoonmaakmiddelen zijn vaak milieuonvriendelijk maar ook schadelijk voor de gezondheid. Genoeg redenen dus om er niet langer mee te wachten, en er onmiddellijk werk van te maken. Je hoeft ook niet van dag op dag al je producten te vervangen door de meest milieuvriendelijke. Begin er stap voor stap mee, betrek verschillende diensten en de mensen op de werkvloer en ga steeds tezamen een stapje verder.

2. Het aankoopproces 2.1. Aanpak en algemene tips De eerste voorwaarde om tot milieuverantwoorde overheidsaankopen te komen is een gestructureerd aankoopproces. Een gemeente die beschikt over een goed systeem waarbij alle aankopen goed bijgehouden en opgevolgd worden, is al een hele stap vooruit. Dit wil niet noodzakelijk zeggen dat het aankoopproces centraal moet georganiseerd worden, al kan dit vaak wel helpen. Maar het allerbelangrijkste is dat er een overzicht wordt bijgehouden van de voorraad, wanneer welke contracten afgesloten zijn en wanneer deze contracten vervallen. Het grote voordeel van een overzicht van de aankopen is dat je ruim op voorhand een planning kan In de gemeente Sint-Katelijne-Waver maken voor wanneer welk maken ze bij het vastleggen van het aankoopdossier aangepakt budget voor het volgende jaar ook een moet worden. planning op voor wanneer welke aankoop in het volgende jaar zal Dit geeft je de mogelijkheid gebeuren. Deze planning wordt aan alle om de diverse diensten te betrokken diensten gecommuniceerd zo betrekken bij het weet iedereen wat er wanneer aankomt. aankoopproces. Als zij op voorhand die planning krijgen, weten zij wanneer ze tijd moeten vrij houden om input te geven. Al te vaak hoor je duurzaamheidsambtenaren en/of milieuambtenaren zeggen dat ze maar twee dagen de tijd kregen om hun input te geven op een bestek of dat ze veel te laat op de hoogte gebracht werden van op til zijnde aankopen. Vergeet ook niet de mensen op de werkvloer, degenen die dagdagelijks werken met de schoonmaakproducten, te betrekken. Zij kunnen waardevolle input leveren over de voor en nadelen van de huidige producten en eventuele verbeterpunten voor de toekomstige producten.


5

jan 2011


Dit zal ook het draagvlak verhogen voor eventuele verandering van producten, wat op zijn beurt helpt bij het correct gebruik van de nieuwe producten. Bij schoonmaakmiddelen is bv. de dosering zeer belangrijk voor de milieu-impact, daarom is het belangrijk dat de schoonmakers vertrouwen hebben in het product en niet meer gaan gebruiken dan nodig. “In de stad Sint-Niklaas houden wij op onze dienst bij wanneer welke contracten aflopen. Een half jaar vooraleer de schoonmaakmiddelen opnieuw dienen aangekocht te worden, wordt de schoonmaakdienst en de milieudienst hiervan op de hoogte gebracht. De schoonmaakdienst heeft dan voldoende tijd om na te gaan welke producten ze nodig hebben. De milieudienst kan dan nagaan waar de markt van de milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen zich op dat moment bevindt. De volledig procedure wordt steeds met 3 diensten samen overlopen.” Veerle Weyers, dienst logistiek stad Sint-Niklaas Als lokaal bestuur is het misschien niet mogelijk om bij alle aankoopdossiers extra aandacht te besteden aan milieu. Selecteer daarom op voorhand een aantal dossiers waar je als lokaal bestuur het volgende jaar extra aandacht aan wil besteden. Op die manier kan je stap voor stap je aankopen vergroenen. Bij de keuze van de dossiers, moet je het jezelf niet moeilijker maken dan nodig. Begin met de producten die binnen de samenwerkingsovereenkomst passen, waar er al een draagvlak voor is of waar je binnen de gemeente beschikt over expertise. Vraag een kostprijs voor het opvragen van het bestek. Op die manier zullen al enkel de echt geïnteresseerden het bestek in handen krijgen en zo scheid je al het kaf van het koren. Natuurlijk moet dit bedrag niet te groot zijn bvb. 10 euro anders schrik je onmiddellijk kleine bedrijven af. Deze prijs is immers een kost die mogelijke intekenaars moeten maken zonder dat ze weten of ze hier iets voor terug krijgen. Tip: vraag een kostprijs voor de opvraging van het bestek

Het aankoopproces bestaat uit verschillende stappen: de behoefteanalyse, de keuze voor de aankoopprocedure, het opstellen van het bestek, de gunning en de controle op het uitvoeren van de opdracht en het contractbeheer. Elk van deze stappen zijn belangrijk om te komen tot een milieuverantwoord aankoopproces.

2.2. Stap 1: behoefteanalyse Ga na welke schoonmaakmiddelen je precies nodig hebt. Doe dit in nauwe samenwerking met het poetspersoneel, want het zijn zij die er ervaring


6

jan 2011


mee hebben en weten welke producten ze gebruiken. Ook zij kunnen het best aangeven wat ze veranderd willen zien bij de nieuwe aankoop. Bovendien kan je in deze stap het poetspersoneel al sensibiliseren over dat deze keer bij de aankoop van de schoonmaakmiddelen gekozen zal worden voor milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen. Vraag ook hierover hun mening. Door ook het poetspersoneel van in het begin bij deze keuze te betrekken, creëer je een groter draagvlak. Geef aan dat kwaliteit natuurlijk belangrijk blijft en dat ze de mogelijkheid zullen krijgen om de producten te testen (vraag stalen in je bestek en een goede uitleg over het gebruik van deze stalen). Ondervind je veel weerstand bij de andere diensten, zoek dan naar een compromis. Het is beter de schoonmaakmiddelen in 2 kleinere stappen te vergroenen met volle medewerking van het poetspersoneel dan direct heel strenge milieueisen erdoor te duwen, maar dan wel de samenwerking met de schoonmaakdienst te verliezen. Een goede inventarisatie van de behoefte voorkomt verkeerde en overbodige aankopen. Niemand heeft er iets aan dat de schoonmaakmiddelen bijna nooit gebruikt worden en in stock blijven staan. Koop ook zo weinig mogelijk verschillende producten aan. Kies een beperkt aantal basisproducten bvb. 1 vloerreiniger, 1 sanitairreiniger, 1 allesreiniger,… voor het dagelijkse poetsen. En kies daarnaast nog een aantal producten die nodig zijn voor specifieke toepassingen bvb. voor het reinigen van hout, tapijtreinigers, een schuurcrème,… Tip: Kies er voor om zo weinig mogelijk verschillende producten aan te kopen.

Stad Sint-Niklaas heeft er bij het opstellen van het bestek voor gekozen om de opdracht op te splitsen in verschillende percelen: 1 perceel met de basisproducten en een aantal andere percelen met specifieke producten, zoals houtreinigingsproducten en producten voor het onderhoud van het stedelijk zwembad...., Omdat de bv. de hygiënische behoeften zeer verschillend zijn voor wat betreft basisonderhoud (allesreniger etc...) van kantoren en het gemeentelijk zwembad. Het opsplitsen in percelen heeft het voordeel dat je bij het perceel voor het basisonderhoud strengere milieueisen kan stellen dan bij de andere zeer specifieke percelen, waar hygiëne of veiligheid primeert. Het brengt ook meer intekenaars met zich mee, want zo krijgen ook kleine leveranciers, die maar sommige van de gevraagde producten in hun gamma hebben, de kans om in te tekenen op welbepaalde percelen.

2.3. Stap 2: Keuze aankoopprocedure Het gunnen van een opdracht kan op drie manieren gebeuren.


7

jan 2011


1. Via een aanbesteding De opdracht wordt enkel en alleen gegund op basis van de prijs. 2. Via een offerte-aanvraag De opdracht wordt hierbij gegund op basis van diverse gunningscriteria, zoals: de prijs, de technische waarde, de nazorg, de milieurelevante eigenschappen, de geboden garanties, enz. 3. Via een onderhandelingsprocedure Bij lokale besturen is de onderhandelingsprocedure de meest gebruikte. Deze procedure laat immers toe om na het uitschrijven van het bestek nog met de mogelijke leveranciers te onderhandelen. Let wel dat dit voor alle mogelijke leveranciers op dezelfde manier gebeurt, zodat de onpartijdigheid gegarandeerd blijft. De onderhandelingsprocedure mag echter niet altijd gevolgd worden. Wanneer je bij het aankopen van schoonmaakmiddelen kiest voor deze procedure, let er dan op dat de opdracht niet meer dan 67.000 euro (excl. btw) bedraagt. Je kan er bijvoorbeeld voor kiezen om de opdracht bvb. maximum voor 3 jaar te gunnen zodat je het geraamde bedrag van de opdracht de 67.000 euro (excl. btw) niet overschrijdt. Binnen de onderhandelingsprocedure wordt de opdracht ofwel gegund op basis van één enkel criterium, nl. de prijs, ofwel op basis van diverse gunningscriteria. In elk van deze aankoopprocedures kan je rekening houden met milieucriteria.

2.4. Stap 3: Opstellen van het bestek Vooraleer je overgaat tot het opstellen van het bestek, is het interessant om een klein marktonderzoek te doen en een aantal leveranciers te contacteren en vragen of zij aan de behoefte kunnen voldoen. Op die manier check je of wat je wil ook effectief op de markt is. Aarzel niet leveranciers ook naar mogelijke alternatieven te vragen. Dit kan tijdsrovend lijken, maar je leert er veel uit en het kan veel tijd besparen wanneer je ongeveer weet welke mogelijkheden er op de markt zijn. Je kan op deze manier direct nagaan of bepaalde milieueisen realistisch en/of relevant zijn om op te nemen in het bestek. Een bestek is opgebouwd uit verschillende onderdelen, in een aantal onderdelen kan rekening gehouden worden met milieu nl.: 1. onderwerp van het bestek 2. technische specificaties 3. gunningscriteria


8

jan 2011


4. kwalitatieve selectiecriteria (dit is vooral toepasbaar bij diensten en grote leveringen, bij schoonmaakmiddelen is dit dus minder relevant) 5. uitvoeringsvoorwaarden.

2.4.1.

Het onderwerp van het bestek

Geef onmiddellijk aan wat je wil kopen. Wanneer je ‘milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen’ wil aankopen, noem deze dan ook letterlijk zo en zet niet enkel ‘schoonmaakmiddelen’ in de titel. Zo trek je de aandacht van leveranciers van dergelijke producten. Wanneer je in de titel enkel ‘schoonmaakmiddelen’ zet, krijg je misschien grotendeels offertes binnen van leveranciers die voornamelijk de klassieke of gangbare schoonmaakmiddelen verdelen.

Wanneer in het onderwerp van het bestek reeds geformuleerd wordt dat het om de aankoop van milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen gaat, krijg je andere intekenaars dan wanneer het onderwerp “schoonmaakmiddelen” is.

Het is wel belangrijk dat het onderwerp van het bestek een omschrijving is van de behoefte van de aankoper. Wanneer een lokaal bestuur echter een milieubeleidsplan heeft waarin staat dat de gemeente belang hecht aan milieu dan volstaat dit. Daarom mag er in het voorwerp van de opdracht ook geen verwijzing gemaakt worden naar een milieulabel. De behoefte is immers niet een schoonmaakmiddel met het Europees ecolabel, maar een schoonmaakmiddel dat milieuverantwoord is. Een label kan echter wel als bewijs dienen.

2.4.2.

De technische specificaties

Binnen de technische specificaties wordt een beschrijving gegeven van wat je wil aankopen. De technische specificaties zijn de minimumcriteria waaraan de producten moeten voldoen. Technische specificaties De beste garantie om ook effectief moeten nauwkeurig beschreven een milieuverantwoord product aan worden, zodat de potentiële te kopen, is goede milieucriteria leverancier weet wat je vraagt. (voldoende streng, maar ook niet te Bovendien moet je ze als aankoper streng) opnemen in de technische ook zelf kunnen beoordelen. Het is specificaties. aan te raden om bij iedere technische specificatie te beschrijven op welke manier de intekenaar het bewijs moet leveren dat zijn producten er aan voldoen. Daarnaast moeten technische specificaties ook betrekking hebben op het voorwerp van de opdracht. Wanneer je binnen de technische specificaties


9

jan 2011


milieueisen stelt, verwijs je dus best ook in het voorwerp van de opdracht al naar milieu. Er kunnen binnen de technische specificaties ook eisen gesteld worden aan de productiemethode. Belangrijk hierbij is wel dat ook deze eisen betrekking hebben op het voorwerp van de opdracht. Bij schoonmaakmiddelen is dit minder van toepassing. Je kan bijvoorbeeld niet eisen dat de producent van schoonmaakmiddelen groene elektriciteit gebruikt bij het maken van de schoonmaakmiddelen. De eis tot groene elektriciteit mag wel in een bestek voor de aankoop van elektriciteit. Het opnemen van milieucriteria in de technische specificaties is de manier die het best garandeert dat je ook effectief een milieuverantwoord product zal aankopen. Alle producten die aangeboden worden, moeten immers voldoen aan de technische specificaties. Een voorwaarde is wel dat je weet wat er op de markt is, daarom doe je best op voorhand al eens een marktonderzoek. Daarom ga je bij het opstellen van de technische criteria best even na of de eisen die je opneemt realistisch zijn voor de Belgische markt. Het is bijzonder interessant om een aantal leveranciers of producenten te raadplegen en hen informatie te vragen. Het heeft immers geen zin om een hele reeks van technische criteria te eisen waar vervolgens geen van de leveranciers aan kan voldoen. Met als gevolg dat de aanbesteding herdaan moet worden. Maar ook het omgekeerde moet vermeden worden, de technische specificaties moeten streng genoeg zijn, zodat niet alle producten voldoen. Als alle reguliere schoonmaakmiddelen aan jouw eisen voldoen, dan is de kans klein dat je eindigt met milieuverantwoorde producten. Dit is dan een misgelopen kans voor een milieuverantwoord aankoopbeleid. Beide tegenvallers zijn tijdsverlies en ondergraven ook de motivatie en het draagvlak om nog langer milieuverantwoorde producten aan te kopen. Let er ook op dat je geen technische specificaties opneemt die reeds wettelijk bepaald zijn. Het opnemen van criteria die reeds wettelijk verplicht zijn belasten het bestek en kunnen bij potentiële intekenaars in eerste instantie de indruk wekken dat er erg veel technische specificaties geëist worden. In sommige gevallen kan dit er toe leiden dat een interessante potentiële intekenaar geen offerte indient omdat ze vrezen voor een te hoge tijdskost. Daarenboven moet de aankoper ook alle criteria die geëist worden, controleren. Overbodige eisen stellen is een bijkomende controlelast, waar de controle eigenlijk al door een andere instantie gebeurd moet zijn. Voor schoonmaakmiddelen is de Europese verordening 648/2004 hier een voorbeeld van. Alleen oppervlakteactieve stoffen die voldoen aan strikte biologische afbreekbaarheidseisen mogen in schoonmiddelen worden gebruikt. De biologische afbreekbaarheid van oppervlakteactieve stoffen Wegwijzer Schoonmaakmiddelen

10

jan 2011


moet binnen de 28 dagen tenminste 70% bedragen. Dit is een wettelijke minimumvereiste en moet je dus niet meer opnemen in je bestek. Kort samengevat: neem een aantal milieugerelateerde technische specificaties op die voldoende streng zijn (in ieder geval strenger dan de wetgeving) om een meerwaarde voor het milieu te bieden, maar die toch toelaten dat er voldoende intekenaars in aanmerking komen. Kies bovendien voor de meest relevante criteria. M.a.w. criteria die impact hebben op de eigenschappen van het product waar het meest milieuwinst te halen is. Bij schoonmaakmiddelen hebben bvb. de oppervlakteactieve stoffen en de bewaarmiddelen een grote milieuimpact. Doe op voorhand een marktonderzoek en raadpleeg een aantal mogelijke leveranciers of producenten. Zie hoofdstuk 4 voor technische criteria die kunnen opgenomen worden in het bestek. In de technische specificaties mag je niet eisen dat een product van een bepaald merk is (met uitzondering van een aantal zeer specifieke gevallen), ook mag je geen beschrijving uit een catalogus overnemen. Bij overheidsopdrachten moet steeds in het achterhoofd gehouden worden dat er geen bevoordeling mag zijn van een bepaald product of leverancier. Om dezelfde reden mag je ook niet eisen dat een product een bepaald milieulabel draagt. Het simpelweg “of gelijkwaardig” toevoegen is ook niet geldig als technische specificatie. Wat wel mag is een aantal criteria overnemen uit lastenboeken van milieulabels. En vervolgens hieraan toe te voegen: “Indien het product het label X draagt, vormt dit bewijs voor de naleving van dit criterium. Is dit niet het geval dan moeten bijkomende stavingstukken toegevoegd worden.” Let er wel op dat je enkel de bepalingen uit de TIP: neem geen lastenboeken overneemt die betrekking hebben op criteria over die je de schoonmaakmiddelen zelf en niet op het zelf niet begrijpt. productieproces. Neem ook geen criteria over waarvan je niet weet wat er bedoeld wordt. Zoek eerst op wat het betekent, bel er eens over met een leverancier. Wanneer het nog niet duidelijk is, laat het dan weg en neem het bij een volgende aanbesteding mee wanneer je al wat meer ervaring hebt.

2.4.3.

Gunningscriteria

Wanneer voor een offerteaanvraag gekozen wordt, zijn naast de prijs ook andere criteria van belang bij de gunning. Ook Wegwijzer Schoonmaakmiddelen

Tip: neem in de technische specificaties minimum(milieu)eisen op en ken via de gunningscriteria extra punten toe aan producten die beter scoren op deze eigenschappen. 11

jan 2011


bij een onderhandelingsprocedure kan je kiezen of de gunning enkel gebeurt op basis van prijs of op basis van verschillende criteria zoals milieucriteria. Op dit moment is het meenemen van milieucriteria de meest voorkomende manier om in een bestek rekening te houden met milieu. Milieucriteria enkel opnemen in de gunningscriteria is echter niet de meest effectieve manier. Wanneer je de markt echter niet goed kent en er niet zeker van bent of er milieuverantwoorde producten op de markt zijn voor eenzelfde competitieve prijs biedt het opnemen van milieugerelateerde gunningscriteria een groot voordeel. Zo breng je milieu-impact in het bestek in zonder het risico te lopen dat er geen intekenaar is of dat de prijs van het product veel te hoog uitvalt. Het biedt echter geen garanties in tegenstelling tot technische criteria die een limietwaarde of –eis vooropstellen. Een bijkomend voordeel is dat een gunningscriterium toelaat dat het product dat het beste scoort zich onderscheidt van de andere. Bij de technische criteria komen alle producten die aan de limietwaarde voldoen in aanmerking zonder hier nog onderscheid in te maken. Het meest effectieve is om in de technische specificaties een minimumniveau/eis op te leggen en via de gunningscriteria aan de producten die nog verder gaan extra punten toe te kennen. Ook gunningscriteria moeten: 1. direct in verband staan met het voorwerp van de opdracht 2. controleerbaar zijn door de aankoper 3. concreet geformuleerd worden, d.w.z. dat de potentiële leveranciers moeten weten op basis van welke (concrete) criteria er zal gegund worden. Het volgende kan je dus niet, zonder bijkomende toelichting, in je bestek opnemen. “De gunning gebeurt op basis van – De prijs (50 punten) – De milieueigenschappen (30 punten) – De leveringstermijn (20 punten)” Je moet immers specifiëren om welke milieucriteria het gaat. Om via de gunningscriteria rekening te houden met milieu is het belangrijk om geen te laag percentage toe te kennen aan de milieurelevante criteria. Het heeft pas zin om andere criteria mee op te nemen wanneer de prijs voor minder dan 60% meespeelt. Anders is de prijs sowieso bepalend en weegt het extra werk voor het controleren en vergelijken van de gunningscriteria niet op tegen wat je er mee bereikt.


12

jan 2011


Zie hoofdstuk 4 voor gunningscriteria die kunnen opgenomen worden in het bestek. Een andere manier om milieu mee te nemen in de gunningscriteria is door niet met de prijs te werken, maar met de “Total cost of ownership”. Dit wil zeggen dat niet enkel de aankoopprijs in rekening gebracht wordt, maar ook de kosten bij het gebruik en de eventuele kost in de afvalfase. Voor schoonmaakmiddelen is dit minder relevant. Je werkt het best met een vragenlijst of een tabel om de nodige gegevens op te vragen. Tip: Werk met vragenlijsten In deze vragenlijsten/tabellen moet de of invultabellen, zo maak je intekenaar zijn gegevens invullen. Werk het de intekenaar en jezelf hierbij zoveel mogelijk met ja/nee vragen of als aankoper gemakkelijk. duidelijke parameters die uit te drukken zijn in gewichten, percentages,… Op die manier weet de intekenaar precies wat gevraagd wordt. Als aankoper krijg jij zo exact de gegevens die je wilt en zijn alle offertes makkelijker te vergelijken. Als je wilt kan je naast de ja/nee antwoorden een vak voor opmerkingen laten, zodat een producent zijn antwoord kan nuanceren of kan zeggen waarom men geen antwoord kan geven op de vraag. Binnen een onderhandelingsprocedure kan deze informatie soms helpen.

2.4.4. Uitvoeringsvoorwaarden De uitvoeringsvoorwaarden hebben betrekking op het uitvoeren van de opdracht. Aan deze voorwaarden moet pas voldaan zijn, wanneer de opdracht uitgevoerd wordt. Zaken die hierin aan bod kunnen komen zijn de leveringstermijn, de garantietermijn (al kan deze ook in de gunningscriteria of in de technische specificaties opgenomen worden). Je kan hier bijvoorbeeld in opnemen dat de leverancier de verpakking waarin het product geleverd wordt, terug moet meenemen. Of dat de leverancier bijdraagt aan een gespecialiseerde instantie die de verpakking terugneemt in hun naam. Uitvoeringsvoorwaarden zijn het meest van belang bij diensten, hier kunnen eisen gesteld worden i.v.m.: – het transport naar de verschillende locaties – het selectief inzamelen van het afval – de opleiding van het personeel.

2.5. Stap 4: Gunning Bij de gunning van schoonmaakproducten is het belangrijk om het poetspersoneel te betrekken. Vraag daarom stalen met de nodige


13

jan 2011


gebruiksaanwijzingen aan de mogelijke leveranciers zodat de producten kunnen uitgetest worden door het schoonmaakpersoneel. Op die manier betrek je het personeel bij de keuze voor de producten en creëer je meer draagvlak en motivatie bij het personeel om met milieuverantwoorde schoonmaakproducten aan de slag te gaan. Het is verplicht om na de gunning ook een Tip: sensibiliseer de gunningsverslag te bezorgen aan wie de toekomstige leveranciers. opdracht niet kreeg. Maak hiervan gebruik om de leveranciers die de opdracht niet kregen attent te maken waarop ze minder scoorden. Op die manier sensibiliseer je de leveranciers en krijgen ze een stimulans om zich te richten naar een meer milieuverantwoord gamma van schoonmaakproducten.

2.6. Stap 5: Na de aankoop - contractbeheer Controleer of de opdracht ook uitgevoerd wordt zoals in het contract beschreven is. Wanneer dit niet het geval is, bestaan er binnen de wet op overheidsopdrachten voldoende mogelijkheden om straffen op te leggen. Ga ook na of je met de aankoop effectief bereikt hebt wat je wou bereiken nl. minder milieu-impact bij de schoonmaak: – Heb je echt milieuverantwoorde producten aangekocht of lagen de criteria misschien te laag waardoor heel veel producten er aan konden voldoen ? – Werd er bij de gunning te veel aandacht geschonken aan het criterium “prijs” waardoor de milieukenmerken van weinig invloed waren op de gunning? – Werden de producten correct gebruikt, of was een extra opleiding door de leverancier beter geweest? – ... Het is belangrijk dat de aankoop achteraf geëvalueerd wordt, zodat je zaken kan meenemen voor de volgende contracthernieuwing.

3. Milieucriteria en stavingstukken 3.1. Wat zegt de overheid? De Europese Commissie stelde een aantal criteria op die door de overheden gebruikt kunnen worden in hun bestekken: ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/toolkit/cleaning_GPP_product_sheet_n l.pdf


14

jan 2011


Als bewijsmiddel kunnen de veiligheidsinformatiebladen en de technische fiches van de producten opgevraagd worden. Deze documenten zijn verplicht, bijgevolg moet iedere fabrikant over deze documenten beschikken. Het is aan de leverancier om deze documenten ook op te vragen. Ook op het etiket vind je al heel wat informatie bvb. veiligheidssymbolen en veiligheidszinnen (R-zinnen). Van een aantal producten zijn deze documenten ook op het internet te vinden, bvb. - veiligheidsinformatieblad van een allesreiniger - technische fiche van een allesreiniger Veiligheidsinformatiebladen dienen echter correct gelezen te worden door onderlegd personeel. Uiteindelijk spelen 3 wetgevingen hier een rol nl. preparatenrichtlijn , gevaarlijke stoffen en transportregelgeving. Zo kan een product in een 1l fles géén gevaarsymbool hebben ( preparatenrichtlijn). Heb ik 10 flessen van dit product in een kartondoos dan kan er wel een gevaarsymbool zijn (Transportregelgeving beschouwd dit als 10 l). Bij enige twijfel aarzel niet om de leveranciers extra informatie te vragen.

3.2. Wat kan je nog meer doen? 3.2.1. Minder schoonmaakmiddelen Een van de belangrijkste elementen van milieuverantwoord schoonmaken is het terugdringen van de hoeveelheid gebruikte chemische producten: -

-

-

-

Reinig zonder schoonmaakmiddelen. Gebruik microvezeldoekjes. Ook een gewone doek of zeemvel heeft lang niet altijd zeep nodig, al is dat bij vetvlekken wel onontbeerlijk. Zuinig omgaan met een product levert vaak de grootste besparing op voor het milieu. Ga uit van de dosering die op de verpakking vermeld staat en experimenteer met de dosis om na te gaan of je niet minder kan gebruiken. Zoek de laagste dosis die een bevredigend resultaat oplevert. Kies voor geconcentreerde producten: je bespaart verpakkingsmateriaal en onnodig gesleep met water. Let extra op de dosering, want er is minder van dit spul nodig dan bij een gangbaar product. Maak gebruik van een doseersysteem : doseerstation, doseerapparaat of doseerpatroon voor sproeiflacons. Volgens een Duits onderzoek wordt er met de scheutmethode 40% overgedoseerd. Voor grotere panden zijn goede doseersystemen: het doseerstation en het mobiele doseerapparaat: o Een doseerstation is een apparaat dat op de waterleiding is aangesloten. Met een druk op de knop kan het personeel


15

jan 2011


-

-

direct de juiste verhouding water/schoonmaakmiddel in een emmer, flacon of sprayflacon aftappen. o Een mobiel doseerapparaat is eigenlijk een mobiel doseerstation. o Anders hebben een geïntegreerde doseerkamer in de dop van de fles of een doseerpatroon de voorkeur. Een doseerkamer is een compartiment dat door knijpen tot de gewenste hoeveelheid (bvb. 25 ml) gevuld kan worden. o Doseerpatronen zijn een afgepaste hoeveelheid schoonmaakmiddel die in het sprayflacon gedaan wordt. Gebruik zo weinig mogelijk verschillende producten , liever een allesreiniger dan meerdere gespecialiseerde producten. Wrijf op vlekken! Uit onderzoek blijkt dat de chemische actie van het reinigingsmiddel ondergeschikt is aan de mechanische actie van het wrijven met een doek. Registreer het verbruik aan schoonmaakmiddelen, zodat je het in de gaten kan houden.

3.2.2. Verdere schoonmaaktips -

Gebruik navulbare verpakkingen en vul ze na uit grootverpakkingen (ook voor ruitenreinigers). Gebruik regenwater voor de schoonmaak. Regenwater is minder hard daarom is de werking van de reinigingsmiddelen efficiënter. Er zit namelijk minder kalk in regenwater die de werking van de wasactieve stoffen kan hinderen.

3.2.3. Wat is een milieuvriendelijk schoonmaakmiddel en hoe kan je het controleren? Schoonmaakmiddelen bestaan uit verschillende ingrediënten - Wasactieve stoffen: ook wel oppervlakteactieve stoffen, detergent of tenside genoemd, op basis van aardolie of van plantaardige herkomst. - Wateronthardende stoffen die de kalk in het water binden en voorkomen dat hij neerslaat. Tot voor kort waren de meest gebruikte ontharders fosfaten, die in grote hoeveelheden het ecosysteem van het water verstoren. Veel producenten vervangen ze door andere stoffen, die echter niet altijd onschuldig zijn. - Bleekmiddelen, die gebruikt worden voor de witwas en het toilet, om bleekbare vlekken te verwijderen en de natuurlijke vergeling van textiel tegen te gaan.


16

jan 2011


-

Enzymen, die eiwithoudende vlekken als melk, bloed en ei afbreken. Additieven, zoals vulstoffen, optische witmakers, parfums en kleurstoffen die de werking van de hoofdbestanddelen versterken of aanvullen.

Niet alle ingrediënten van wasmiddelen zijn schadelijk, maar wanneer de schadelijke ingrediënten massaal in onze rivieren terechtkomen, verstoren ze het ecologische evenwicht. Hun belangrijkste bestanddelen, de wasactieve stoffen, hebben vaak negatieve effecten op het milieu en het waterleven. Het komt er dus op aan detergenten te gebruiken die zo weinig mogelijk giftig zijn en zo snel mogelijk biologisch afbreken. Een milieuverantwoord schoonmaakmiddel is een schoonmaakmiddel dat geen of minieme schade veroorzaakt aan het ecosysteem. Hiertoe zijn 3 aspecten van belang: - de hoeveelheid schoonmaakmiddel die in het milieu terecht komt, of met andere woorden hoeveel van het product nodig is om efficiënt te reinigen, - de afbreekbaarheid of hoe lang het schoonmaakmiddel in het milieu blijft, - de giftigheid van de stof voor de organismen in het milieu (vermits schoonmaakmiddelen vooral via riolering in het oppervlaktewater terecht komen is vooral hun schadelijkheid voor de waterorganismen belangrijk). Voor -

deze 3 eigenschappen zijn er gestandaardiseerde testen: hoeveelheid schoonmaakmiddel => prestatietoets verblijftijd product in milieu => afbreekbaarheidstesten giftigheid => toxiciteitstesten

De resultaten van deze testen zijn een middel om de milieuvriendelijkheid van een detergent in getallen uit te drukken die in gunningscriteria gebruikt kunnen worden.

3.2.3.1. De hoeveelheid schoonmaakmiddel Het komt er op aan schoonmaakmiddelen te kiezen die effectief zijn bij lage concentratie, zodat er bij het poetsen slechts weinig moet gebruikt worden en dus ook weinig product in het milieu terecht komt. Let hierbij op met geconcentreerde schoonmaakmiddelen. Het is niet omdat je slechts een kleine hoeveelheid gebruikt dat er minder schadelijke stoffen in het milieu terecht komen dan bij gebruik van nietgeconcentreerde schoonmaakmiddelen. De niet-geconcentreerde schoonmaakmiddelen zijn verdund met water. Het milieuvoordeel van


17

jan 2011


geconcentreerde schoonmaakmiddelen zit hem in de reductie van verpakking en transport. Het is echter extreem belangrijk dat de geconcentreerde schoonmaakmiddelen op de correcte manier verdund worden. Bij het gebruik van Tip: vraag bij het aankopen van geconcentreerde telkens een schoonmaakmiddelen zonder schoonmaakmiddelen instructies en/of opleiding is opleiding voor het schoonmaakpersoneel het risico op overdoseren aan de leverancier over het correct nog groter. Zo komt onnodig gebruik van het schoonmaakmiddel. veel product in het milieu terecht, met een negatieve impact als gevolg. Om een vergelijking tussen de verschillende schoonmaakmiddelen mogelijk te maken, vraag je best naar de efficiënte dosis (ED). Deze parameter geeft aan hoeveel product nodig is om efficiënt schoon te maken. De ED wordt bepaald aan de hand van een gestandaardiseerde test nl. de prestatietoets. Hierbij wordt de reinigende capaciteit in functie van de dosis van het schoonmaakproduct vergeleken met een die van een standaardproduct. Geef in het bestek de hardheid van het water mee. De hardheid van het water beïnvloed de hoeveelheid schoonmaakmiddel dat je nodig hebt. Dit is vooral van belang bij textielwasmiddelen en minder bij vloerreinigers. Bij textiel kan dit een verschil met zich meebrengen tot 30% meergebruik. Let wel op: de hardheid van het water kan variëren afhankelijk van de locatie en het gebruik van regenwater of Tip: gebruik regenwater. Regenwater is waterleidingwater wordt minder hard, daarom is de werking van gebruikt. Je kan de de reinigingsproducten efficiënter en waterhardheid van het moet je geen wateronthardende stoffen kraantjeswater opvragen bij toevoegen. Er zit namelijk minder kalk in regenwater die de werking van de de drinkwatermaatschappij. wasactieve stoffen kan hinderen. De leverancier moet je de efficiënte dosis van het schoonmaakmiddel per volume, oppervlakte of poetsbeurt doorgeven. Op basis van de samenstelling kan hij je ook de dosis per eenheid doorgeven van elke ingrediënt (ED). Vraag eventueel de volledige samenstelling op van het product zodat je dit kan controleren, en voor elke ingrediënt moet een MSDS/VIB beschikbaar zijn met informatie over zijn ecotoxiciteit en biodegradeerbaarheid. Een milieubewuste producent heeft deze informatie ter beschikking.


18

jan 2011


3.2.3.2. De verblijftijd van het product in het milieu De verblijftijd of de afbreekbaarheid van een product wordt a.d.h.v. gestandaardiseerde testen bepaald (internationale OECD-protocols voor het meten van de afbreekbaarheid). Deze testen worden gedaan op de ingrediënten van de schoonmaakproducten en bepalen of een stof ‘vlot afbreekbaar’, ‘inherent afbreekbaar’ of ‘persistent’ is. Vooral de afbreekbaarheid van de oppervlakteactieve stoffen en de bewaarmiddelen is belangrijk. Het is wettelijk voorgeschreven dat deze ingrediënten vlot afbreekbaar zijn (Verordening (EG) nr. 648/2004). Vlotte afbreekbaarheid wordt bepaald door de stoffen toe te voegen aan een bacteriesuspensie afkomstig uit een waterzuivering of uit natuurlijk water. Wanneer de stof in deze omstandigheden voor meer dan 70% of 80% (afhankelijk van de test) volledig afgebroken wordt binnen een periode van 28 dagen is de stof per definitie “vlot afbreekbaaar”. Vlot afbreekbare ingrediënten kunnen hoogstens acute effecten veroorzaken bij een lozing, maar omdat zij zeer snel afbreken is er geen milieu-impact op lange termijn. Het zijn daarom milieuvriendelijke ingrediënten. Voor stoffen die niet vlot afbreken kan nog de “inherente afbreekbaarheid” bepaald worden. Bij deze testen wordt het product toegevoegd aan een geadapteerde bacteriesuspensie in een geoptimaliseerd medium. Wanneer het product in deze omstandigheden wel binnen een termijn van 28 dagen voor meer dan 70% of 80% volledig afbreekt, is het per definitie “inherent afbreekbaar”. In de realiteit wil dit zeggen dat dergelijke ingrediënten voldoende afgebroken worden in de rioleringen en de waterzuiveringen, aangezien daar de bacteriën in overvloed aanwezig en aangepast zijn aan o.a. schoonmaakproducten. Rechtstreekse lozing in een beek of open water van deze producten kan wel milieu-impact hebben. Zij zijn minder milieuvriendelijk dan vlot afbreekbare producten. Stoffen die in inherente afbreekbaarheidstesten niet afbreken zijn per definitie “persistent”. Zij zijn absoluut te vermijden, zelfs wanneer zij niet toxisch zijn. Een milieuvriendelijk schoonmaakmiddel bevat enkel vlot afbreekbare ingrediënten, bij voorkeur geen inherent afbreekbare stoffen en zeker geen persistente stoffen. De afbreekbaarheid van een stof wordt vermeld op het Veiligheidsinformatieblad of MSDS. Persistente stoffen dragen de R-zin R53! Om de beoordeling te vergemakkelijken wordt de afbreekbaarheid uitgedrukt als een getal: DF (degradability factor). DF-waarden kan de leverancier (eventueel op te vragen bij de producent) je bezorgen of je kan hem eenvoudig zelf bepalen op basis van de testresultaten van de afbreekbaarheidstesten die je op de MSDS/VIB vindt (zie tabel hieronder).


19

jan 2011


Vlot afbreekbaar

Inherent afbreekbaar Persistent

DF=0,05 (= de stof wordt binnen een periode van 10 voor meer dan 80% afgebroken) DF=0,15 DF=0,5 DF=1

Voor een aantal veel gebruikte ingrediënten in schoonmaakmiddelen staat DF opgelijst in deel A van de DID-lijst (Detergent Ingredient Database). Je vindt deze lijst o.a. als appendix terug in de beslissingen van de Europese commissie met betrekking tot het Europees ecolabel. Wat verder in de tekst vind je de internetlink. Volgens de Verordening (EG) nr. 648/2004 betreffende detergentia moeten alle oppervlakteactieve stoffen in schoonmaakmiddelen een vlotte biologische afbreekbaarheid hebben of m.a.w. elke oppervlakteactieve stof heeft een DF =0,05 - 0,15. Bij de beoordeling van de milieuvriendelijkheid van schoonmaakmiddelen zijn het dus vooral DF voor de andere ingrediënten die de doorslag geven. Tips: 1. Als gunningscriterium kan je wel de DF opvragen van de oppervlakteactieve stoffen en aan diegene die beter scoren (bvb. die een DF=0,05 hebben) extra punten toekennen. De oppervlakteactieve stoffen staan verplicht op het etiket vermeld. 2. Het heeft geen zin om naar de totale afbreekbaarheid van het schoonmaakmiddel te vragen omdat die niet gemeten wordt. Kijk wel naar de andere ingrediënten . 3. Het heeft weinig zin om naar de anaerobe afbreekbaarheid, m.a.w. onder condities waar er geen of weinig zuurstof aanwezig is, te vragen, omdat die voor waterzuivering en het waterecosysteem weinig relevant is.

3.2.3.3. Giftigheid van de stoffen Om de toxiciteit van stoffen te testen zijn er standaardecotoxiciteitstesten. Deze testen hebben als doel het ecosysteem te beschermen. Men test de giftigheid van de stof voor representatieve vertegenwoordigers van de belangrijkste verschillende onderdelen van de voedselkringloop. De klassieke testorganismen die internationaal worden gebruikt zijn: bacteriën, algen, watervlooien en vissen. De testen worden niet met het


20

jan 2011


schoonmaakproduct uitgevoerd, maar met de ingrediënten van de schoonmaakproducten. Bij acute testen worden de testorganismen blootgesteld aan een verdunningsreeks van het ingrediënt en bepaalt men bij welke concentratie de helft van de organismen sterft of minder groei vertoont. Deze testresultaten worden uitgedrukt als EC50/LC50/IC50. Bij chronische testen wordt onderzocht vanaf welke concentratie de voortplanting wordt aangetast of wanneer sterfte/groeistop optreedt bij een meer langdurige blootstelling. Deze resultaten worden uitgedrukt in NOEC waarden. De beschikbare testresultaten staan vermeld op de MSDS/VIB van de ingrediënten. R50/R51/R52 wijst erop dat een stof toxisch is voor waterorganismen. Om de beoordeling te vergemakkelijken worden de toxiciteitsgegevens uitgedrukt als in 2 getallen: acute TF (toxiciteitsfactor) en chronische TF. TF-waarden kan de leverancier (eventueel op te vragen bij de producent) je bezorgen of je kan ze zelf bepalen op basis van de testresultaten van de ecotoxiciteitstesten die je op de MSDS/VIB vindt (zie hieronder). Voor de berekening van de Toxiciteitsfactor worden van de beschikbare acute en chronische testresultaten de laagste effectwaarden uit deze gegevens geselecteerd. Deze waarde(n) wordt/worden gedeeld door een veiligheidsfactor waarvan de grootte afhangt van het aantal beschikbare gegevens (zie tabel). Hoe lager de TF hoe schadelijker het product. Beschikbare gegevens

Veiligheidsfactor (SF)

TF

1 korte termijn EC50

10000

EC50/10000

2

5000

Laagste EC50/5000

Tenminste 1 EC50 voor elk van de 3 voedselketenniveaus (vis, alg, watervlo)

1000

Laagste EC50/1000

+ 1 chronische NOEC

100

NOEC/100 en laagste EC50/100

twee

50

Laagste NOEC/50 En laagste EC50/50

drie

10

Laagste NOEC/10

2 korte termijn voedselketenniveaus

EC50

+ 2 chronische NOEC voedselketenniveaus

+ 3 chronische NOEC voedselketenniveaus

van

voor

voor


21

jan 2011


En laagste EC50/10

Voor een aantal veel gebruikte ingrediënten in schoonmaakmiddelen staan de TF waarden opgelijst in de DID-lijst (Detergent Ingredient Database). Je vindt deze lijst o.a. als appendix terug in de beslissingen van de Europese commissie met betrekking tot het Europees ecolabel. Wat verder in de tekst vind je de internet-link. 3.2.3.4. Het kritisch verdunningsvolume Op basis van de drie bovenstaande parameters, efficiënte dosis (ED), degradabilityfactor (DF) en toxiciteitsfactor (TF) kan het kritisch verdunningsvolume (KVV) van een ingrediënt berekend worden. Het KVV is min of meer een maat voor het aantal keer je zou moeten verdunnen om de toxiciteit tot op het milieuveilig niveau te brengen. Hoe hoger de waarde, hoe schadelijker. De formule die gebruikt wordt om het KVV te berekenen, is de volgende: KVV = ED * DF / TF Je kan zowel de chronische als de acute KVV bereken (op basis van respectievelijk de chronische of de acute TF). Vraag bij voorkeur de chronische KVV op in je bestek, maar als die niet beschikbaar is, is een acute voldoende om probleemgevallen te kunnen detecteren. Het kritisch verdunningsvolume biedt het belangrijke voordeel dat de waarden worden uitgedrukt in functie van de eenheidsdosis die je per poetsbeurt/per oppervlakte gebruikt.

Tip: Aan de hand van het kritisch verdunningsvolume kan je de verschillende schoonmaakproducten met elkaar vergelijken.

Het KVV va n het schoonmaakproduct is de som van de KVV van alle verschillende ingrediënten. Vergelijken van het KVV geeft je als aankoper een overzichtelijke en genuanceerde basis om producten met elkaar te vergelijken. Je hoeft dus geen ellenlange vragenlijst op te stellen. In de voorwaarden voor het Europees ecolabel staan limietwaarden voor KVV van schoonmaakmiddelen. Producten die deze waarden overschrijden zijn te vermijden. Een producent die een duurzaam productiebeleid voert, moet normaliter alle gegevens hebben om het KVV te kunnen berekenen. Je kan de gegevens via de leverancier opvragen. Vraag voor elk van deze ingrediënten ook de drie parameters (ED, DF en TF) op, zodat je zelf het kritisch verdunningsvolume kan narekenen.


22

jan 2011


In de praktijk zal het geven van het gezamenlijk KVV ( som van alle KVV van alle substanties ) op zich géén probleem mogen geven. Het gaat immers om een totale waarde. Het bekomen van de afzonderlijke factoren of KVV per substantie zal niet mogelijks niet opgevolgd worden door de producenten. Dit omdat er dan per substantie het KVV moet doorgegeven worden dat wordt berekend in functie van de concentratie van dat bestanddeel in het product. Dit komt grosso modo neer op het doorgeven van de gedetailleerde productformule. Idem met het doorgeven van elke factor afzonderlijk. Het al dan niet meedelen van de KVV door inschrijvers die hier aandacht aan besteden en er op antwoorden zal ook afhangen van het gunningscriterium dat hieraan wordt toegekend. Indien dit te laag gewaardeerd wordt zal men misschien minder moeite doen om hierop te antwoorden.

3.3. Welke onafhankelijke labels en tools kan je gebruiken? 3.3.1. Labels Europees ecolabel Het Europees ecolabel, of de Bloem is erkend door alle landen van de Europese Unie, maar ook door Noorwegen, Liechtenstein en IJsland. Dit vrijwillig label werd in 1992 ingevoerd door een verordening van de EU (Verordening (EEG) nr. 880/92). De Bloem heeft tot doel de negatieve effecten van productie en verbruik op het milieu, de volksgezondheid, het klimaat en de natuurlijke hulpbronnen te verminderen. Het systeem wenst het gebruik van producten met een hoog milieuprestatieniveau te bevorderen. Momenteel zijn 26 categorieën van producten en diensten gedefinieerd binnen het Europees ecolabel. Zij gaan van detergenten tot computers, over televisietoestellen of vakantieverblijven. Het label wordt uitsluitend toegekend aan producten met een beperkte impact op het milieu. Bovendien worden de ecologische criteria zodanig gedefinieerd dat maximaal 30% van de producten op de markt het Europees ecolabel kan verkrijgen. Dit betekent dat slechts een klein


23

jan 2011


gedeelte van de producten die in de winkelrekken liggen, in aanmerking komen voor het Europees ecolabel en dat de criteria jaar na jaar alsmaar strikter worden. De nieuwe criteria van het Europees ecolabel verbieden het gebruik van parfum in schoonmaakmiddelen. Dit dient zeker meegedeeld te worden aan het poetspersoneel voor ze testen aanvangen. Anders kan dit leiden tot een verkeerd beeld bij de evaluatie. Hou hier rekening mee om negatieve reacties en ander kritiek te vermijden.

Meer info: 1. algemeen info www.eco-label.com/dutch/ 2. info over de categorie detergenten http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/ecolabelle d_products/categories/purpose_cleaners_en.htm 3. criteria voor detergenten eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:20 05:115:0042:0068:NL:PDF 4. Did-lijst http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/ecolabelle d_products/categories/did_list_en.htm

Nordic swan Het Nordic Swan label is een officieel milieulabel in de Scandinavische landen (Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken en IJsland). Er zijn criteria ontwikkeld voor zo'n zestigtal productgroepen, waaronder detergenten. Voor detergenten gelden een reeks milieuvereisten en mogen bepaalde toxische stoffen niet gebruik worden. Meer info: 1. algemeen info www.svanen.se/en/ 2. criteria voor detergenten www.svanen.se/en/Svanenm arka/Kriterier/ Andere www.labelinfo.be :website met informatie over diverse labels.


24

jan 2011


Naast productgerichte labels zijn er ook organisatie en productiegebonden labels van onafhankelijke controle-organen. Voor schoonmaakmiddelen bestaan certificaten toegekend zoals ISO 14001 en EMAS. Deze geven je informatie over de producent, maar kan je echter niet opnemen in je bestek aangezien ze niet productgerelateerd zijn.

3.3.2. Tools Milieukoopwijzer Algemeen: www.milieukoopwijzer.be Schoonmaakmiddelen: www.milieukoopwijzer.be/schoonmaak/index.php De Milieukoopwijzer. is een project van Bond Beter Leefmilieu met de steun van de Vlaamse overheid. De Milieukoopwijzer biedt aankoopverantwoordelijken heldere en toegankelijke informatie hoe en waar milieuverantwoorde alternatieven aan te schaffen met een praktische gids die aangeeft welke producten het meest milieusparend zijn en waar producten die aan deze criteria voldoen te verkrijgen zijn. De Milieukoopwijzer geeft concrete en praktische milieu-informatie over meer dan 50 verschillende producten, opgedeeld in zeven productcategorieën waaronder schoonmaakmiddelen. Alle categorieën worden om de drie jaar herzien zodat er ten volle rekening wordt gehouden met nieuwe ontwikkelingen en actuele informatie. De herziening gebeurt aan de hand van een literatuurstudie en een stakeholderconsultatie. Na de inhoudelijke herziening wordt de databank met producten leveranciersgegevens aangepast. Het hele proces van herziening van criteria tot en met de update van de databank van producten en leveranciers neemt ongeveer een jaar in beslag. Schoonmaakmiddelen worden in 2011 herzien en zullen tegen december 2011 vernieuwd zijn. Voor elk product geeft de Milieukoopwijzer een rangorde -aangegeven met duimpjesop basis van de belangrijkste milieucriteria. Het rangordesysteem is afgestemd op de criteria die de federale en de Vlaamse overheid ontwikkelen in het kader van de vergroening van de overheidsaankopen. Bij de herzieningen vanaf 2009 is besloten om het aantal ambitieniveaus te beperken tot drie (in plaats van vijf). Het laagste ambitieniveau (basisniveau) zal overeen komen met de minimumcriteria zoals die door de federale/Vlaamse overheid worden voorgesteld. OVAM: Producttest


25

jan 2011


Algemeen: www.ovam.be/producttest Schoonmaakmiddelen: link naar schoonmaakmiddelen staat op homepage De Producttest is het berekeningsmodel van de OVAM waarmee organisaties hun vorderingen en prestaties op vlak van milieuverantwoord productgebruik in kaart kunnen brengen. De Producttest geeft per productgroep tips en aanbevelingen bij de aankoop en het gebruik van het product. De Producttest helpt de gebruiker bij het opmaken en beoordelen van bestekken. Daarnaast kan een organisatie met de Producttest een product beoordelen op milieuvriendelijkheid door een aantal vragen over het product te doorlopen. Zijn de vragen over het product beantwoord, dan toont de Producttest een grafiek, die de milieuprestaties van de beoordeelde producten weergeeft aan de hand van een relatieve milieuscore. Dit maakt vergelijkingen met andere producten mogelijk. De Producttest bevat de productgroepen verven en vernissen, kantoorartikelen, elektrische en elektronische apparaten en schoonmaakmiddelen. In 2011 worden de productgroepen schoonmaakmidden en kantoorartikelen herzien. Je vindt een stand van zaken op de homepagina van de Producttest. Gids voor Duurzame Aankopen Algemeen: www.gidsvoorduurzameaankopen.be Schoonmaak: www.gidsvoorduurzameaankopen.be/?q=nl/node/34&cid=23 De Gids voor Duurzame Aankopen is een vrij toegankelijke website die aanbevelingen bevat voor de aankoop van duurzame producten en diensten. Je vindt er informatie over labels en/of criteria voor duurzame producten en diensten. Voor een groot aantal groepen (70 productgroepen) werden de gegevens gebundeld in DOO – fiches (duurzame overheidsopdrachten fiches). De aangeboden DOO-fiches zijn een steun bij de verduurzaming van hun bestekken. De informatie uit de DOO - fiches kan geknipt en geplakt worden in uw eigen bestekken. GPP Toolkit Algemeen: http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm Schoonmaak: - http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/toolkit/cleaning_GPP_produc t_sheet_nl.pdf - http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/toolkit/cleaning_GPP_backgr ound_report.pdf Op 16 juli 2008 stelde de Europese Commissie enkele ambitieuze doelstellingen voor groene overheidsopdrachten voor. Volgens dit voorstel moesten tegen het jaar 2010, 50% van alle overheidsopdrachten Wegwijzer Schoonmaakmiddelen

26

jan 2011


milieuverantwoord zijn. Om te bepalen wat milieuverantwoord is, werkte de Europese Commissie een pakket uit (GPP Toolkit) met milieucriteria voor 10 prioritaire producten dienstengroepen waaronder schoonmaakmiddelen. De Europese Commissie beschouwt op dit moment een bestek of contract als ‘groen’ wanneer minstens alle voorgestelde kerncriteria zijn opgenomen. De informatie is op de website van de Europese Commissie beschikbaar in alle officiële landstalen in de Europese Unie.


27

jan 2011


4. Informatiebronnen wegwijzer schoonmaakmiddelen 1. presentaties van infosessies schoonmaakmiddelen: - Hoe hou ik rekening met milieu in mijn bestek voor de aankoop van schoonmaakmiddelen? Kathelijne De Ridder, Bond Beter Leefmilieu - Een milieuverantwoord schoonmaakproduct wat is dat? En hoe controleer ik of een schoonmaakproduct milieuverantwoord is? Vito, Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek - Welke info kan de producent mij geven? En hoe vraag ik die het beste op? Pierre Olbrechts, Werner & Mertz Benelux - Bespreking praktijkervaring Schoonmaakmiddelen. Stad SintNiklaas http://www.vvsg.be/Werking_Organisatie/Overheidsopdrachten/Pages/Pre sentaties.aspx 2. Websites: - www.milieukoopwijzer.be - www.labelinfo.be - www.ovam.be/producttest - www.svanen.se/en/ - http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm - www.gidsvoorduurzameaankopen.be/ - http://milieuzorg.lne.be/


28

jan 2011

Wegwijzer milieuverantwoorde overheidsopdrachten voor lokale overheden

Recommend Documents