WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND

HIVOS JAARVERSLAG 2014

“WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND.” BERTRAND RUSSELL (BRITSE FILOSOOF EN HUMANIST)

HIVOS ANNUAL REPORT 2014

2

3


INHOUD 1. Missie en visie 2. Verslag van de Directie 3. De aanpak van Hivos 4. Wat we doen: onze vier programma’s 4.1 Expression & Engagement 4.1.1 Vrijheid van meningsuiting 4.1.2 Een verantwoordelijke overheid door burgeractivisme Een optimistische onderstroom in Caïro 4.2 Rights & Citizenship 4.2.1 Vrouwenrechten 4.2.2 Seksuele rechten en diversiteit Peruaanse indianen wapenen zich met bewijzen 4.3 Green Entrepreneurship 4.3.1 Voedsel en landbouw 4.3.2 Zelf energie opwekken 4.3.3 Duurzame financiële diensten Amarant en de anderen maken een comeback 4.4 Action for Change 4.4.1 Klimaat en Energie 4.4.2 School, de beste werkplaats 4.4.3 Power of the Fair Trade Flower Het eerlijke verhaal van Julia en Tambuzi

© Hivos/Kat Palasi.


4

5

09 13 25 29 29 31 33 42 44 45 51 58 60 61 65 70 74 76 77 80 81 84

5. Doen we het goed? 6. Onze partners 7. Hoe ziet de Hivos-organisatie eruit 8. Fondsenwerving 9. Raad van Toezicht van Hivos

87 91 97 105 109

Annex 1 Bestuur Annex 2 Organogram Annex 3 Uitgaven per land

116 118 120


1. MISSIE EN VISIE ONZE MISSIE Hivos is een internationale ontwikkelingsorganisatie. Wij handelen vanuit humanistische waarden. Samen met lokale maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden willen wij bijdragen aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld. Een wereld waarin alle inwoners – zowel vrouwen als mannen – dezelfde mogelijkheden en kansen krijgen om zich verder te ontwikkelen. Maar ook een wereld waarin alle inwoners actief en gelijkwaardig kunnen bijdragen aan de besluitvormingsprocessen die hun levens, hun leefomgeving en hun toekomst bepalen. Wij geloven in eigen initiatieven van mensen, in hun creativiteit en in hun kracht om te komen tot positieve veranderingen. Kwaliteit, innovatie en samenwerking zijn de kernwaarden van onze zakelijke filosofie. Hivos zet zich in voor de arme en achtergestelde mensen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Ons uiteindelijke doel is om met ons werk een langdurige verbetering in hun leefsituatie te bereiken. Een belangrijk element binnen onze filosofie is het versterken van de maatschappelijke positie van vrouwen. Het creëren van een duurzame leefomgeving wereldwijd vormt de kern van onze activiteiten.

ONZE KERNWAARDEN • Menselijke waardigheid en het recht op zelfbeschikking; • Pluralisme en democratie; • Aandacht voor materiële en niet-materiële aspecten;


8

9

• Onderlinge solidariteit en verantwoordelijk burgerschap; •R espect voor de culturele en sociale identiteit van mensen; •V erantwoord beheer van de natuur en de natuurlijke hulpbronnen.

ONZE AANPAK Hivos ondersteunt bijna 800 partners in 27 landen, verspreid over Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Onze inbreng bestaat uit financiële steun, het delen van onze kennis, het geven van advies en het bieden van politieke ondersteuning. Wij bieden lokale maatschappelijke organisaties toegang tot onze netwerken. Daarnaast ontwikkelen we onze eigen programma’s en pleiten we actief voor onze doelen bij de politiek en bij het bedrijfsleven, zowel in Nederland als op internationaal gebied. Wij beschikken over uitgebreide netwerken en zijn lid van diverse coalities. Het opbouwen van sterke lokale samenlevingen en een duurzame economische ontwikkeling zien wij als onze centrale beleidsthema’s. In 2014 werden de meeste van onze programma’s gerealiseerd vanuit onze vijf regiokantoren in Zimbabwe, Costa Rica, Indonesië, Kenia en Bolivia. Het Hivos-programma in India werd uitgevoerd door Hivos India Advisory Services. Onze regiokantoren onderhouden de relatie met onze partnerorganisaties door het aanbieden van advies, strategische begeleiding, kapitaal, kennis en contacten. Ook stimuleren we het creëren, delen en toepassen van alle beschik-


HIVOS KERNGETALLEN 2014 bedragen x € 1.000

2014

Cijfers conform richtlijn verslaggeving fondsenwervende instellingen

bare kennis via ons uitgebreide kennisprogramma. Hivos is ISO-gecertificeerd en beschikt daarnaast over het CBF-Keurmerk ( Nederlands Centraal Bureau voor Fondsenwerving).

ONZE THEMA’S In 2014 was Hivos actief op onderstaande gebieden: • Cultuur, ICT & media en transparantie (zie het programma ‘Expression & Engagement’); • Democratisering, mensenrechten, gender en aids-preventie (zie ons programma ‘Rights & Citizenship’); • Duurzame economische ontwikkeling (zie ons programma ‘Green Entrepreneurship’); • Verantwoordelijk burgerschap (zie ons programma ‘Action for Change’).


141,627 1,550 9,597 135,499 2,755 -5,647 186

135,888 1,258 8,586 128,492 2,981 -2,529 81

118,428 1,799 15,118 97,100 3,605 3,662 749

Programmalasten (nieuwe verplichtingen) Green Entrepreneurship Rights & Citizenship Expression & Engagement Action for Change MFS-2 alliantiepartners via penvoerder Hivos

137,793 58,534 36,499 32,740 7,265 2,755

132,708 26,275 55,055 45,651 2,836 2,891

109,729 28,235 42,869 28,318 6,701 3,605

131,777 70,464 778

106,804 66,298 722

86,998 69,331 713

20,470 4,457 522 10,863 343

16,013 1,902 170 8,837 338

15,001 1,846 0 6,848 342

Verplichtingen per programma Expression & Engagement Rights & Citizenship Green Entrepreneurship Action for Change

25% 27% 43% 5%

35% 42% 20% 2%

Verplichtingen naar regio Afrika Azië Latijns-Amerika Wereldwijd Nederland

53% 18% 16% 10% 3%

37% 19% 26% 17% 1%

Per programma Expression & Engagement Rights & Citizenship Green Entrepreneurship Action for Change Totaal

274 336 159 20 789

214 328 158 22 722

Naar regio Afrika Azië Latijns-Amerika Wereldwijd Nederland Totaal

325 210 149 11 9 789

281 184 157 84 16 722

Eigen organisatie Operationele kosten waarvan beheer- en administratiekosten Resultaat (na bestemming) Reserves Aantal medewerkers per 31-12

Hivos werkt samen met ngo’s (niet-gouvernementele organisaties), maatschappelijke organisaties, bedrijven, overheden en creatieve individuen in Nederland, Europa en in het Zuiden. Het bundelen van krachten en het vervolgens voortbouwen op die gezamenlijke sterkte, is cruciaal voor het bereiken van onze doelen. In Nederland werken we samen met Free Press Unlimited, IUCN NL en Mama Cash. Samen met deze organisaties vormen we de ‘Hivos Alliantie’ en participeren we in het co-financieringsprogramma van de Nederlandse overheid. In Europees verband werken we samen met gelijkgestemde ontwikkelingsorganisaties binnen de ‘Alliance2015’. We willen actief betrokken zijn bij de internationale beleidsvorming op het gebied van onze kernthema’s, vandaar dat we nauw samenwerken met prominente Zuidelijke of internationale partnerorganisaties. Ook binnen Partos, een Nederlands platform voor maatschappelijke organisaties op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, werken we als Hivos samen met de bij hen aangesloten organisaties.

2012

Totale baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties derden Subsidies overheid waarvan MFS-2 alliantiepartners subsidie Baten uit investeringen (in het Hivos-Triodos Fonds) Overige baten

Portefeuille (per 31 december) Openstaande verplichtingen aan partnerorganisaties Leningen/participaties Hivos-Triodos Fonds (HTF) Aantal partnerorganisaties

SAMENWERKING

2013

VERPLICHTINGEN

HIVOS NETWERK (PARTNERORGANISATIES)

10

11


2. VERSLAG VAN DE DIRECTIE In 2014 werkte Hivos in een wereld die gekenmerkt werd door toenemende spanningen en conflicten. Niet alleen duurden de conflicten in de Oekraïne, het Midden-Oosten en in Noord-Mali voort, maar stond het jaar in het teken van de snelle opkomst van Islamitische Staat (IS) en het ineenstorten van Libië. Ook in Soedan en Afghanistan was nog steeds sprake van onopgeloste conflicten. Al deze conflicten hadden grote aantallen doden, gewonden en ontheemden tot gevolg. Hoewel wij over het algemeen niet actief zijn in fragiele staten, conflictgebieden of in de zeer arme landen en noodhulp niet onze hoofdtaak is, werden wij wel geraakt door de genoemde ontwikkelingen. Niet alleen vanwege onze activiteiten in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika, maar ook omdat landen zoals Kenia in toenemende mate doelwit waren. Het gevecht tegen terrorisme maar ook het gevecht om de leiding van een land in handen te krijgen, gaat vaak ten koste van de mensenrechten en de ruimte voor het maatschappelijk middenveld.

STRIJD VOOR VROUWENRECHTEN In het Midden-Oosten en Noord-Afrika, regio’s waar Hivos actief is, bleken de resultaten van de Arabische Lente teleurstellend te zijn. Hierna nam de disintegratie verder toe. De Syrische burgeroorlog en de aanwezigheid van IS in Irak zorgden voor een toenemende instabiliteit. Een aantal jaren geleden koesterden velen nog de hoop op meer vrijheid, democratisering en ontwikkeling, maar deze hoop verdween steeds meer naar de achtergrond. Tijdens de opstanden in het MiddenOosten en Noord-Afrika speelden vrouwen een cruci-


12

13

ale rol. Zij eisten dat de decennialange onderdrukking, corruptie en dictatuur in de regio zou worden vervangen door rechtvaardigheid, waardigheid en democratie. Deze vrouwen en mannen hielpen in 2014 vluchtelingen te overleven. Zij zorgden er ook voor dat meer vrouwen een rol in de politiek vervulden waardoor hun invloed verhoogd werd. Hierdoor werd de maatschappelijke positie van vrouwen binnen de wetgeving verbeterd. Deze vrouwen wisten dit alles met bewonderenswaardige toewijding te bewerkstelligen. Ondanks onderdrukking, tradities of geweld weigerden zij zich het zwijgen te laten opleggen. Zelfs als dat resulteerde in bedreigingen en zelfs als ze in hun persoonlijke veiligheid werden aangetast. Via het ‘Women on the Frontline’-Programma ondersteunt Hivos, samen met Oxfam Novib en PwC, vrouwenorganisaties en regionale initiatieven. Wij helpen vrouwen hun capaciteiten en hun vaardigheden te verbeteren en door financiële steun aan hun organisaties. Samen verwoorden we onze eisen om te komen tot gelijke rechten en mogelijkheden voor mannen en vrouwen, op nationaal en op internationaal niveau. In 2014 ging het project ‘Telephone Tree, Shelter Me’ van start, met financiering van de Nationale Postcode Loterij. Het project richt zich op het verbeteren van de rechten en de arbeidsomstandigheden van de huishoudelijke hulpen die vanuit Zuidoost-Azië naar het Midden-Oosten emigreren.


OPEN SAMENLEVING EN EEN OPEN OVERHEID Het is elke keer weer een uitdaging om de grenzen van vrijheid te verleggen. Dat geldt niet alleen voor de grenzen die we tegenkomen in het dagelijks leven, maar ook op het internet, in theaters en bioscopen, van La Paz tot Nairobi en van Jakarta tot Cairo. In 2014 ondersteunde Hivos veel organisaties die probeerden hun samenlevingen meer open en transparant te maken. Dat deden we bijvoorbeeld via mediaprogramma’s in Kenia en Tanzania en via het ‘Mideast Creatives’-programma. Zo ondersteunden we niet alleen maatschappelijke organisaties, maar ook activisten, kunstenaar en lokale overheden. Het creëren van een vitale en open samenleving is alleen mogelijk als mensen zichzelf vrij kunnen en mogen uiten. Hivos stimuleerde in 2014 een transparante besluitvorming, een verantwoordelijke overheid, pluriforme en sterke, onafhankelijke media en een levendige culturele sector. We stimuleerden het publieke debat, moedigden de sociale dialoog aan en motiveerden burgers om actie te ondernemen. Dat alles is nodig om de machtsverhoudingen aan te kunnen pakken en de verandering in gang te zetten naar een evenwichtige ontwikkeling en een overheid die hiervoor open staat. Het creëren van meer ruimte voor expressie is belangrijk. Maar het is minstens zo belangrijk om burgeractivisme mogelijk te maken en te versterken – om zo te komen tot een meer transparante en verantwoordelijke overheid in dienst van haar burgers en die hun ontwikkeling garandeert. Hivos ondersteunt al jarenlang – en dus ook in 2014 – de internationale beweging waarbij burgers meer toegang eisen tot informatie en meer openheid en verantwoording vragen van hun overheid. Hivos ondersteunt of leidt belangrijke initiatieven op dit gebied, zoals de ‘Open Government Partnership’ (OGP), het ‘Making All Voices Count’-programma en het ‘ICT Election Monitoring’-programma in bijvoorbeeld Malawi.

© Josh Estey

Het ‘Open Government Partnership’ brengt een groot aantal overheden samen. Deze overheden stellen gezamenlijk nationale actieplannen op om hun transparantie en verantwoordelijkheid te verbeteren. Uniek binnen deze samenwerking is de gelijkwaardigheid op bestuurs-


14

15


niveau tussen het bestuur enerzijds en de bevolking anderzijds. Er wordt oprecht moeite gedaan om de bevolking op alle niveaus bij de beleidsvorming te betrekken. Dat past binnen de doelstellingen van Hivos. In 2014 vierde OGP haar ‘verjaardag’ tijdens de United Nations General Assembly in aanwezigheid van President Obama, President Hollande en diverse andere staatshoofden. Namens Nederland was minister Timmermans van Buitenlandse Zaken aanwezig. Tijdens deze bijeenkomst heeft Hivos toegezegd de implementatie van de nieuwe vierjarenstrategie van OGP te ondersteunen. In aanvulling op deze investering zal Hivos doorgaan met het ‘hosten’ van de Civil Society-eenheid van OGP. Daarnaast zal Hivos een aantal van hun medewerkers onderbrengen in de regionale eenheden (hubs). In de tussentijd zullen de activiteiten van OGP en van Hivos op elkaar worden aangesloten. Het jaar 2014 laat ook zien dat niet alle ‘best practices’ uit het verleden direct leiden tot succesvolle programma´s. ‘Making All Voices Count’ (MAVC), het wereldwijde initiatief dat innovatie, onderzoek en toepassing op schaal ondersteunt om burgers in staat te stellen hun overheden aan te spreken, gaf niet de resultaten waarop we hadden gehoopt. Dit was vooral te wijten aan de te grote focus op de technologische oplossingen waarmee we de kloof tussen burgers en overheden wilden aanpakken. Ook bleek het lastig om dit ‘multi-actor’ programma goed aan te sturen. Een teleurstellende ervaring, maar ook een belangrijke les. Om de betrokkenheid van burgers te verbeteren en om hen te leren hun overheid aan te spreken, is een intensief proces van begeleiding en mentorschap nodig. Ook weten we nu dat we ons programmanagement moeten verbeteren. Dat is noodzakelijk bij een organisatie waar zo veel verschillende dynamieken een rol spelen. Wij maken ons sterk voor een succesvolle voortzetting van het programma. Een open samenleving betekent volgens Hivos niet alleen een transparante en verantwoordelijke overheid, maar ook een onkreukbare overheid. Daarom ondersteunt Hivos initiatieven die corrupte praktijken een halt toe roepen. Onze partner Corruption Watch probeert bijvoorbeeld om in Zuid-Afrika een mentaliteitsverandering te realiseren, niet alleen van politici en ambtenaren, maar ook van het publiek. Het gezegde is immers niet voor niets: ‘Je krijgt de regering die je verdient.’

BURGERSCHAP, RECHTEN & VERMINDERDE BEWEGINGSVRIJHEID Een open samenleving kan alleen bestaan als de fundamentele politieke- en burgerrechten worden verzekerd èn worden gerespecteerd. Hivos besteedt extra aandacht aan de rechten van vrouwen, LHBT’s (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders) en mensen die besmet zijn met hiv of leiden aan aids. Hivos staat er al sinds jaar en dag om bekend organisaties te ondersteunen die vechten voor de fundamentele rechten van de armen en zwakkeren in onze samenleving. Dat kan soms gevaarlijk werk zijn, zo bleek recent bij een aantal van onze Libische partners. Toch zijn hun moed en volharding de sleutel naar een samenleving waaraan iedereen op een eerlijke, evenwichtige en vrije manier kan deelnemen. In 2014 nam de bewegingsvrijheid binnen de samenleving af. Maatschappelijke organisaties en activisten stonden in veel regio’s onder voortdurende politieke controle. In verschillende landen werd een ngo-wetgeving geïntroduceerd, waardoor de overheid maatschappelijke organisaties kan controleren en zelfs kan ingrijpen. In Bolivia moest IBIS, een van Alliance2015-partners, haar activiteiten staken terwijl Hivos in India moeilijkheden ondervond bij het overdragen van fondsen naar haar partners. Regeringen proberen duidelijk om steviger grip te krijgen op de samenleving door de financiële ondersteuning vanuit het buitenland te beteugelen. Deze verminderde bewegingsvrijheid is ook zichtbaar in de digitale wereld. Vrijheid van meningsuiting en de activiteiten van digitale rechtenactivisten en bloggers zijn in het geding. Zij worden steeds meer in de gaten gehouden, onderdrukt, lastig gevallen, gevangen gezet of hun website wordt gehackt. Hivos lobbyt al jarenlang voor meer internetvrijheid en digitale rechten. Goede voorbeelden, die voortborduren op deze traditie, zijn onder meer het door Hivos geleide ‘Digital Defenders’Programma, het ‘Internet Governance MENA’-initiatief en partners zoals Mideast Youth, winnaar van de 2014 Human Rights Defenders Tulip. Deze prijs werd uitgereikt door de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken en de Global Information Society Watch.

GROEN ONDERNEMERSCHAP EN ‘INCLUSIEVE’ ONTWIKKELING Ook in 2014 bleef Hivos partners ondersteunen die streven naar een inclusieve en groene maatschappij. Een


16

maatschappij waarin de biodiversiteit beschermd wordt en waar klimaatveranderingen bestreden worden, onder meer door het gebruik van hernieuwbare energie en duurzame voedselproductie te bevorderen. In Oost-Afrika, Indonesië en in andere regio’s was ons voorbeeldprogramma met biogas succesvol. Dankzij biogasinstallaties konden we tienduizenden huishoudens voorzien van schone energie. Daarmee hebben we vrouwen bevrijd van hun zware dagelijkse taak om brandhout te verzamelen. Gebruik van biogas leidde ook tot minder luchtvervuiling binnenshuis en minder ontbossing. Binnen het ‘Sumba Iconic Island’-project willen we ervoor zorgen dat dit eiland in het jaar 2025 voor 100 procent van lokaal geproduceerde energie wordt voorzien. Daarnaast werkten we hard om nog meer erkenning te krijgen van andere groepen, zoals de Indonesische regering, donateurs en zelfs de Asian Development Bank. Laatstgenoemde onderzoekt inmiddels de mogelijkheden om deze aanpak op andere plekken te kopiëren. Klimaatverandering brengt groeiende onzekerheid met zich mee. Weerpatronen worden steeds minder voorspelbaar en extreme gebeurtenissen zoals stormen, orkanen en droogte nemen steeds meer toe. Ook is sprake van temperatuurwisselingen en verslechteren de regenvalpatronen. Hierdoor ontstaan optimale condities voor plagen en ziektes. Dit zal tot gevolg hebben dat mensen hun eigen gebied verlaten op zoek naar regio’s die minder last hebben van de klimaatverandering. Vooral de landen in Latijns-Amerika, Afrika en Azië hebben nu al te lijden van de klimaatverandering. Het opbouwen van meer weerstandsvermogen om met deze toenemende klimaatwisselingen om te gaan, is ongetwijfeld een van de belangrijkste behoeftes van boeren en de samenleving. De effecten van klimaatveranderingen moeten gekoppeld worden aan de toenemende vraag naar voedsel en energie. Deze vraag wordt veroorzaakt door demografische ontwikkelingen en de snelle economische groei in veel landen met lage en middenlage inkomens. Wij vinden dat burgers intensief betrokken moeten worden bij het zoeken naar oplossingen om de uitdagingen

17

rondom hernieuwbare energie en duurzame voedselproductie het hoofd te bieden. Om die reden ging Hivos in 2014 een samenwerking aan met het International Institute for Development and Environment (IIED). Dankzij deze samenwerking kunnen we gebruik maken van sociale innovatie binnen een ‘change lab’-omgeving. Binnen deze lab-omgeving gaan we op zoek naar nieuwe oplossingen en innovaties, op technologisch gebied, op politiek-georiënteerd gebied en op het gebied van gedragsverandering en de inzet van nieuwe businessmodellen. In het ‘Energy Change Lab’ zoeken we naar een transitie richting groene energie, waarbij we specifiek aandacht geven aan oplossingen waarbij de burger centraal staat. Dus energieoplossingen die leiden tot meer arbeidsplaatsen, meer verantwoordelijkheid, toegang tot decentraal opgewekte energie (zoals zonne-energie) en het verbeteren van het zogenaamde ‘energie-alfabetisme’. In het Food Lab proberen we oplossingen te vinden voor duurzame voedselconsumptie, waarbij de focus van productie wordt verlegd naar consumptie en waarbij we extra aandacht geven aan de armen in de stedelijke gebieden. In 2014 presenteerde Hivos de ‘Coffee Barometer’, als onderdeel van een bredere ngo-‘koffiecoalitie’. Deze Barometer weerspiegelt onze doelstelling te komen tot duurzame koffie. Duurzame koffie draagt bij aan een verbeterd welzijn en aan de ontwikkeling van boerenbedrijven waarbinnen jongeren en vrouwen volledig zijn geïntegreerd. De Barometer biedt inzicht in recente ontwikkelingen op de koffiemarkt, normen en certificering en de gevolgen van de klimaatverandering. Het geeft ook een overzicht van case studies die de hierop gebaseerde strategieën verdedigen. In aanvulling hierop organiseerden we de ‘International Coffee Conference’. Tijdens deze conferentie verzamelde zich een breed scala van deskundigen, ngo’s, donateurs, media en vertegenwoordigers van de koffie-industrie. Zij bespraken met elkaar de gevolgen van de klimaatverandering binnen de koffiesector. Besloten werd om bij ‘s werelds top tien koffiebranders aan te dringen op het verbeteren van de duurzaamheid binnen de productieketen.

NEDERLANDSE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING In 2013 werd het nieuwe beleid op het gebied van ontwikkelingssamenwerking geïntroduceerd. Vorig jaar bleek dat het beleid van de nieuwe Nederlandse regering om handel en hulp aan elkaar te koppelen, ver-


gaande maatschappelijke gevolgen had. De opbouw van een onafhankelijke en sterk maatschappelijk middenveld is al decennia lang de hoeksteen van het beleid van alle Nederlandse ontwikkelingsorganisaties. Dit beleid is vooral geïnspireerd op het Nederlandse model dat het pluralisme in ons land stimuleert en waarin de regering zelfs maatschappelijke organisaties financiert die verbonden zijn aan oppositiepartijen. Met de afloop van het Medefinancieringsstelsel (MFS) in zicht presenteerde minister Ploumen in 2014 het nieuwe beleidskader ‘Dialogue and Dissent’. Binnen dit beleidskader ligt vanaf 2016 de nadruk op het versterken van de lobbyactiviteiten vanuit de civil society in de minst ontwikkelde landen en in de landen met lagere middeninkomens. Dit is een belangrijke niche waarin Nederland wereldwijd een verschil kan maken. Deze niche zal qua omvang en financiering wel zeer beperkt blijven in vergelijking met MFS-2, waarbinnen institutionele steun en project en/of programmafinanciering voor het maatschappelijk middenveld mogelijk is. Op dit moment is niet duidelijk of en in hoeverre nieuwe kansen worden gecreëerd voor de financiering en ondersteuning van andere activiteiten van maatschappelijke organisaties in deze landen. Het ‘Dialogue and Dissent’-beleidskader heeft betrekking op strategische partnerschappen. Het is geen aanbesteding of subsidie, maar een samenwerking met de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze samenwerking zal een actieve rol vervullen bij het bereiken van de gezamenlijk gedefinieerde resultaten. In 2014 ging een offerteprocedure van start. Hivos diende, in coalitie met IIED en Article 19, een voorstel in dat betrekking heeft op de themagebieden Transparantie & verantwoording, Vrouwenrechten, Hernieuwbare energie en Duurzaam voedsel. Hivos sloot zich eveneens aan bij een coalitie van zeven organisaties onder leiding van Rutgers WPF op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders. Beide voorstellen werden begin 2015 goedgekeurd. Hivos en het ministerie zullen de plannen nu verder uitwerken en uitonderhandelen, alvorens ze vanaf 2016 te gaan uitvoeren. Met het ministerie van Buitenlandse Zaken bleef Hivos samenwerken in een groot aantal programma’s, zoals


het ‘African Biogas Partnership Programme’, ‘Women on the Frontline’, het ‘Digital Defenders Partnership’ op het gebied van internetvrijheid en twee ‘Publiek Private Partnerschappen’ op het gebied van duurzame economische ontwikkeling in Oost-Afrika. In 2014 werd een extra financiering ontvangen voor de uitbreiding van de Stop Kinderarbeid-campagne en voor de rol van Hivos en partners in het ‘Sustainable Energy for All’ (SE4ALL) initiatief van de VN.

CAMPAGNES Hivos beschouwt het bevorderen van het ‘wereldburgerschap’ als één van haar kerntaken. Want wat consumenten, bedrijven en overheden in het ene deel van de wereld doen, kan van grote invloed zijn op de levens van mensen over de hele wereld. Met onze acties willen we niet alleen het overheidsbeleid beïnvloeden, maar ook het gedrag van burgers en bedrijven in Nederland. Op die manier krijgen de achtergestelde groepen in het Zuiden aantoonbaar betere leef- en arbeidsomstandigheden. De Stop Kinderarbeid-campagne ging van start met een nieuw project ‘Out of Work and Into School’. Dit project richt zich op het uitbreiden van kinderarbeidvrije zones in Zimbabwe, Oeganda, Mali, Turkije, India en Nicaragua. Deze zones zijn gebieden - dorpjes, boerderijen of plantages - waar geen kinderarbeid bestaat en waar alle kinderen naar school gaan. In 2014 werden meer dan 30 van dit soort nieuwe zones gecreëerd. In totaal werden 10.000 kinderen uit het werkproces gehaald en werden ze toegelaten op een officiële school. In Nederland lanceerden we een expositie om kinderen meer te leren over kinderarbeid en wereldburgerschap. Deze expositie is vijf jaar lang te zien in het Openluchtmuseum in Arnhem. Om maatschappelijk verantwoord handelen van bedrijven te bevorderen, werd onze ‘Toolkit voor kinderarbeidvrije inkoop’ in de Tweede Kamer gepresenteerd en overhandigd aan minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Zij beloofde de toolkit onder de inkopers van overheden en gemeenten aan te bevelen. De ‘Women@Work’-campagne pleit voor betere werkomstandigheden voor vrouwelijke arbeiders in de OostAfrikaanse bloemenindustrie. Wij willen het aandeel van gecertificeerde bloemen aanzienlijk vergroten. Een ‘fair trade’-certificering kan namelijk een belangrijk verschil maken voor de vrouwelijke arbeiders in deze industrie.

18

Om dit te bereiken, werken we samen met de bloemenindustrie in Nederland en in Oost-Afrika. In 2014 gingen we een samenwerking aan met supermarktketen Albert Heijn. Dit bleek een voorbeeld voor andere winkeliers en bloemenhandelaren. Ook zij willen nu hun aandeel ‘eerlijke’ bloemen verhogen. In Kenia spraken meer dan dertig bloemenbedrijven met elkaar af om hun beleid ter voorkoming van seksuele intimidatie te verbeteren. Centraal in de ‘Klimaat en Energie’-campagne staat het Sumba-project. Hivos wil bereiken dat dit Indonesische eiland in 2025 voor 100 procent voorzien zal worden van hernieuwbare energie. Hierbij is niet alleen een groot aantal stakeholders betrokken, maar ook de overheid, de staatsenergiebedrijf en de gemeenschap zelf. Sinds de start van het programma in 2007 steeg het aantal mensen met toegang tot elektriciteit van 24 naar 37 procent. Ook binnen het overheidsbeleid was een verschuiving waar te nemen. In 2014 adopteerde Indonesië een nieuw feed-in tarief voor de verkoop van windenergie aan het nationale energienetwerk. Dit soort vernieuwingen trekt investeringen aan. In Nederland organiseerden we opnieuw de ‘Expeditie Sumba’-wedstrijd. Aan deze wedstrijd deden honderden kandidaten mee, waaronder een aantal uit Indonesië. We bereikten meer dan 200.000 mensen met een documentaire waarin het Sumba-project werd belicht. Daarnaast bleven we onze activiteiten voortzetten om de CO2-uitstoot door Nederlandse datacentra te verminderen; we zien dat de industrie zich steeds bewuster wordt van de noodzaak om over te schakelen op duurzame energie.

INTERNE ORGANISATIE In 2014 werd onze reorganisatie, beter bekend als ‘Future Calling’, in gang gezet. Tegen de achtergrond van een veranderende manier van ontwikkelingssamenwerking, bepaalde Hivos een nieuwe koers. We zagen dat veranderingen nodig waren in onze manier van exploitatie en in onze organisatorische opzet. Binnen deze nieuwe strategie zal Hivos toewerken naar een meer open en duurzame samenleving. Het stimuleren van sociale innovatie wordt onze core business. De nadruk zal liggen op het uitstippelen, ontwikkelen, testen en implementeren van ideeën, concepten en modellen om te kunnen voldoen aan de behoeften van mensen en van onze planeet in de 21e eeuw. Deze nieuwe strategie valt samen met het beperken van het aantal programma’s en een heroriëntatie op het verstrekken van subsidies. We werken toe naar een evenwichtige benadering

19

van innovatie, co-creatie en co-implementatie in relatie tot het verstrekken van subsidies. Het uitbreiden van ons netwerk en onze middelen buiten de ontwikkelingssector en het koppelen van publieke en private actoren om te komen tot verandering, is een ander doel. Kijkend naar de interne organisatie werd de nieuwe omvang en de samenstelling van het medewerkersbestand bepaald op basis van een scenario dat een omzet van € 70 miljoen en een afgeleid bedrijfsresultaat van € 12,9 miljoen voorspelt. Dit vertaalt zich naar een toekomstig personeelsbestand van 199 voltijdsequivalenten (fte), waarvan 70 fte op het hoofdkantoor in Den Haag. Dit scenario vormde de basis voor een nieuwe organisatiestructuur, nieuwe functiebeschrijvingen en een bijpassend wervings- en selectieproces. Het aantal regionale kantoren zal worden teruggebracht van 6 naar 4. Het kantoor in India werd aan het einde van 2013 al gesloten. De regionale kantoren in Zuid-Amerika en Midden-Amerika zullen in 2015 worden samengevoegd. Aan het einde van 2014 waren alle medewerkers geselecteerd en geplaatst, behalve degenen die behoorden tot het nog samen te voegen regiokantoor in Latijns-Amerika. We zijn ons ervan bewust dat dit proces erg emotioneel was voor alle betrokkenen, vooral voor de medewerkers die het bericht ontvingen dat hun functies in 2015 komen te vervallen en dat zij om die reden Hivos moeten gaan verlaten. We waarderen het enorm dat deze medewerkers – ook onder deze moeilijke omstandigheden – hun voortdurende inzet en vastberadenheid blijven tonen bij het werk voor onze partners en projecten. Het aantal medewerkers op de regiokantoren en het aantal mensen dat ingehuurd werd voor de uitvoering van specifieke projecten, bleef stabiel. In 2014 had Hivos een totaal van 339 werknemers, van wie er 198 werkzaam waren op regionaal niveau en 141 in Nederland. Dit was bijna gelijk aan 2013. In 2014 ontwikkelde de Hivos Academy een aantal nieuwe trainingsmodules voor de ontwikkeling van medewerkers, variërend van digitale veiligheid tot sociale innovatie. De nieuwe omgeving waarin wij als Hivos opereren – met minder structurele financiering en een grotere diversiteit van donateurs – vereist aan onze kant een uitstekende interne communicatie en controle. In 2014 werd het nieuwe intranet geïntroduceerd, bedoeld voor


n i s e v e i l e b s o v i H s e i t i l i b a p a c s ’ e l peop HIVOS JAARVERSLAG 2014

20

21


interne communicatie, kennis en de uitwisseling hiervan. Ook ging een tweejarig traject van start om te komen tot een meer projectmatig-georiënteerde manier van werken. Administratieve systemen werden aangepast om zo beter toezicht te kunnen houden op de resultaten en kosten van projecten. Ook ontwikkelden we opleidingsmodules om personeel op te leiden voor onze nieuwe manier van werken en om de samenwerking en het werken in teamverband binnen de gehele organisatie nog verder te verbeteren. Ook Hivos moet voldoen aan de toenemende eisen van onze donoren om onze resultatenverantwoording te verbeteren. Toch moeten we er ook voor zorgen dat de belangrijkste eigenschappen van onze medewerkers behouden blijven, namelijk het vermogen om onconventioneel en innovatief te zijn. Met andere woorden: we moeten voorkomen dat we onszelf beperken door een overdaad aan regels. Wij zijn goed in het vinden en het ondersteunen van de mensen die in de samenleving voorop lopen. Dat maakt ons bijzonder en dat onderscheidt ons van onze concurrenten.

RESULTATEN In 2014 ontvingen 789 partnerorganisaties in 27 landen in het Zuiden directe financiële steun van Hivos. Ook bleven we investeren in de capaciteitsontwikkeling zodat onze partners in staat waren de kwaliteit van hun werk nog verder te verbeteren. Deze organisaties en hun medewerkers zijn de belangrijkste actoren die verandering mogelijk maken. Samen zorgen zij voor een meer transparante overheid en voor een grotere participatie van de bevolking als het gaat om hun eigen ontwikkeling. Daarnaast streven zij naar het verkrijgen van fundamentele mensenrechten voor de belangrijkste bevolkingsgroepen, maken ze hernieuwbare energie toegankelijk voor meer mensen, zorgen zij voor het produceren van duurzaam voedsel en dat dit voedsel binnen bereik komt van de consumenten in het Zuiden. In 2014 ontvingen 44 partners in het Zuiden - veelal microfinancieringsinstellingen (mfi’s) - kapitaal en advies van het Hivos Triodos Fonds (HTF). De omvang van de leningen aan en deelname in mfi’s door het Hivos Triodos Fonds bedroeg bijna € 70,4 miljoen. In 2013 was dat € 66,2 miljoen. Het aantal mensen dat via hun spaargeld indirect bijdraagt aan de HTF-leningen, bleef stijgen. Vanwege nog steeds sombere economische vooruitzichten verminderde echter de hoeveelheid spaargeld


die zij via het Noord-Zuid Spaarplan in samenwerking met Triodos Bank ter beschikking stelden van € 112,4 miljoen in 2013 naar € 106,8 miljoen in 2014. Wel steeg het aantal deelnemers aan het Spaarplan licht, tot 9.230, tegen 9.136 in 2013. Voor Hivos is het Spaarplan een van de belangrijkste instrumenten om actieve steun te verwerven voor haar werk vanuit de Nederlandse bevolking. In totaal bereikte Hivos met haar werk naar schatting 18,7 miljoen mensen. Een totaalbedrag van bijna € 144 miljoen was voor dit werk beschikbaar, daarvan werd € 123,9 miljoen aan partners toegewezen, en hiervan werd € 110 miljoen uitgegeven. Het behouden van de financiële duurzaamheid van de werkorganisatie is en blijft een belangrijk aandachtspunt. In de komende jaren zal het beheer van inkomsten en kosten een prioriteit zijn, om zo toekomstige steun aan onze partners en programma’s te kunnen blijven garanderen. We blijven streven naar verdere spreiding van onze inkomstenbronnen.

“ALS VRIJHEID OOK MAAR IETS BETEKENT, DAN IS HET WEL HET RECHT OM MENSEN TE VERTELLEN WAT ZIJ NIET WILLEN HOREN” GEORGE ORWELL (BRITSE SCHRIJVER EN JOURNALIST)

In 2014 handhaafde Hivos een gevarieerde financieringsbasis en kwam 62 procent van onze inkomsten uit andere fondsen dan het Medefinancieringsstelsel van de Nederlandse overheid.

CONCLUSIE In dit jaarverslag leggen we rekenschap af aan onze financiers, donateurs, partners en overige belanghebbenden. Wij bieden een overzicht van de meest opmerkelijke activiteiten van Hivos in 2014 - niet alleen de succesverhalen, maar ook de aspecten die minder succesvol waren. Ontwikkeling en internationale samenwerking zijn complex en resultaten beklijven niet altijd. Dit vergt activiteiten die bijdragen aan oplossingen op de lange termijn.. Dit vraagt om optimisme, vertrouwen en kracht van mensen en om hun aanhoudende betrokkenheid. Ons uiteindelijke doel is om meer vrijheid en rechtvaardigheid te bewerkstelligen, groenere economieën over de hele wereld te bevorderen en te zorgen voor betere kansen voor alle wereldburgers. Den Haag, april 2015 Edwin Huizing, Algemeen Directeur Ben Witjes, Directeur Programma’s en Projecten

22

23


3. DE AANPAK VAN HIVOS


24

Hivos gelooft in de kracht en de creativiteit van innovatieve bedrijven, burgers en hun organisaties wereldwijd. Zij kunnen de oplossingen aandragen waardoor andere mensen in staat zijn beter in hun eigen onderhoud te voorzien, voor hun eigen rechten op te komen en hun eigen leven vorm te geven. Hivos werkt met hen samen bij het opstellen van plannen van aanpak en het ontwikkelen van initiatieven die ongelijkheid, armoede en onrecht kunnen tegengaan. De wortels van deze complexe wereldwijde problematiek liggen in een onevenwichtige krachtenverdeling wereldwijd. In 2014 ondersteunden we bijna 800 partnerorganisaties en burgerinitiatieven in 27 landen. Dat deden we niet alleen door het toekennen van fondsen, maar ook door lokale organisaties toegang te geven tot onze kennis en onze netwerken en door het gezamenlijk opzetten van programma’s en campagnes.

STRATEGIEËN

De oprichters van Hivos werden in 1968 geïnspireerd door de principes van vrijheid, persoonlijke verantwoordelijkheid en vastberadenheid. Humanisme is in ons werk terug te zien. Wij moedigen waardigheid, zelfbeschikking, identiteit en geloof in eigen kracht en kunnen aan. Wij staan open voor nieuwe onderwerpen en we stimuleren, samen met de ‘koplopers’, het creëren van nieuwe ideeën en benaderingen. De ervaringen die we beschrijven in onze jaarverslagen zijn het bewijs van deze continue behoefte en onze zoektocht naar innovatie. Dit is een belangrijke drijfveer achter de ontwikkeling van onze strategie, waarvan sociale innovatie de basis vormt.

Onze strategie gaat zich nu richten op het stimuleren van sociale innovatie. Sociale innovatie staat voor het actief onderzoeken en ontwikkelen van nieuwe ideeën, het testen van deze ideeën aan de hand van experimenten en het ontwikkelen hiervan in concepten en modellen die aantoonbaar werken. Sociale innovatie was door de jaren heen al een onderdeel van onze manier van werken, maar wordt nu meer op continue en systematische wijze toegepast. Wij blijven ook werken aan de directe behoeftes van mensen en het versterken van hun capaciteiten om zelf hun problemen aan te pakken. Ook blijven wij deze mensen steunen bij het zichzelf verstaanbaar maken, maar dan in een nieuwe vorm. Binnen zes themagebieden gaan

25

Hivos wil de situatie verbeteren van mensen die in armoede leven. Daarnaast willen we de onderliggende oorzaken zoals onrechtvaardigheid en ongelijkwaardigheid, vooral tussen man en vrouw, aanpakken. Wij volgen al jarenlang een strategie vanuit drie gezichtspunten: directe armoedebestrijding, maatschappijopbouw en beleidsbeïnvloeding. Deze drie strategieën versterken elkaar. Deze benadering berust vooral op financiering van partnerorganisaties, gezamenlijke kennisontwikkeling op hun werkgebied en het verlenen van toegang tot relevante netwerken. Hoewel deze aanpak ertoe heeft bijgedragen dat burgerorganisaties zich steeds meer als tegenspeler van de macht profileren, is het niet voldoende geweest om de aanhoudende uitdagingen, die zich systematisch blijven voordoen, op wereldwijde schaal op te lossen.


we ons richten op systeem brede, duurzame oplossingen voor wereldwijde kwesties, variërend van beschikbaarheid van voedsel en energie tot seksuele rechten en vrijheid van meningsuiting. We doen dit samen met de creatieve koplopers die onverwachte ideeën ‘vanuit de kantlijn’ naar voren brengen. We nemen deze ideeën mee naar de bestuurskamers van de financiers, de overheid en het bedrijfsleven. Het ontwikkelen van de lokale capaciteiten van burgers en hun organisaties is nog steeds nodig. Dit maakt het mogelijk om de kernoorzaken aan te pakken ondanks krachten die dit tegenwerken. We realiseren ons dat het belang van onze lobbyactiviteiten, samen met degenen die hiermee het meest te maken hebben, groot is. Wij willen veranderingen realiseren waarbij we gebruik maken van oplossingen die voor handen zijn. Dat werkt beter dan dingen tegenwerken. Samen met lokale organisaties koppelen we lokale oplossingen en realiteit aan de beleidsmakers op regionaal en internationaal niveau. Wij willen lokale en regionale organisaties naast elkaar laten zitten aan de internationale tafels. In de tussentijd koppelen we, waar dat nodig is, lokale kwesties aan ons internationale netwerk en aan de beleidsmakers.

KENNISINTEGRATIE

LOKALE AANWEZIGHEID In onze nieuwe strategie zal het verstrekken van fondsen aan lokale maatschappelijke organisaties niet meer onze belangrijkste manier van werken zijn. Wel zal het een van de vele instrumenten zijn om sociale innovatie te verbeteren. We zullen ons werk voortzetten vanuit de regionale kantoren in Latijns-Amerika, Zuidoost-Azië en Oost- en Zuid-Afrika en vanuit ons hoofdkantoor in Den Haag. Onze twee kantoren in Latijns-Amerika zullen tot één kantoor worden samengevoegd. Het Hivos-programma in India wordt gemanaged vanuit het Hivos India Advisory Services. Hivos-werknemers werken in virtuele internationale teams samen. Hivos stuurt ook lokale kantoren aan in landen zoals Zuid-Afrika en Guatemala, zodat het mogelijk wordt om grootschalige programma’s te ontwikkelen en te implementeren met internationale financieringsinstituten. Op termijn zullen de lokale kantoren hun activiteiten voortzetten als financieel onafhankelijke eenheden.

© Hivos/Carlos Duarte

Het integreren van kennis is noodzakelijk voor ontwikkeling. Sinds 2007 brengt ons kennisprogramma verschillende soorten kennis bij elkaar. Deze kennis stellen wij beschikbaar aan onze partners en aan andere spelers op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Onze thematische kennisprogramma’s zoals bij-

voorbeeld biodiversiteit en West-Azië, voeden niet alleen het strategisch denken binnen Hivos, maar ook analyses, de politieke ontwikkeling in overheden, denktanks en media. Het kennisprogramma draagt bij aan het onderwijzen van onze medewerkers wereldwijd. Dit heeft ons netwerk verbreed en heeft bruikbare input geleverd voor onze manier van denken. Ons kennisprogramma genereerde veel ideeën over het gebruik van sociale innovatie als een methode voor effectieve sociale veranderingen. Dit vormde input voor de strategische verschuiving zoals geformuleerd in het ‘Future Calling’-traject van Hivos.


26

27


4. WAT WE DOEN: DE VIER PROGRAMMA’S In 2014 ondersteunde Hivos het werk van meer dan 700 lokale organisaties in 27 ontwikkelingslanden. Hivos was actief in het Zuiden, Europa, de VS en op internationale fora. Al onze activiteiten vonden plaats binnen de context van vier programma’s en hebben op verschillende manieren bijgedragen aan de doelstellingen van die programma’s. Dit hoofdstuk geeft een globaal overzicht van de ontwikkelingen in 2014 binnen de vier programma’s, die tot eind 2015 zullen doorlopen. Daarna worden de verschillende thema’s ondergebracht in twee domeinen: Open Society en Green Society.

4.1 E XPRESSION & ENGAGEMENT In een actieve en open maatschappij voelen mensen zich niet alleen vrij, ze zijn ook echt vrij om zich uit te spreken. Het doel van Expression & Engagement (E&E) is om ruimte te maken voor vrijheid van meningsuiting, diversiteit en artistieke vrijheid. Hieraan wordt hard gewerkt – samen met onder anderen bloggers, kunstenaars en activisten. We onderzoeken ook steeds de mogelijkheden van alternatieve podia, kanalen en producties. Met de activiteiten binnen dit programma wil Hivos zich inzetten voor transparante besluitvorming, een verantwoordelijke overheid, gevarieerde en onafhankelijke media en een bruisende culturele sector. Zo wil Hivos het publieke debat stimuleren, sociale dialoog aanmoedigen en burgers motiveren om in actie te komen, want


28

29

vooral dat laatste is een voorwaarde om machtsverhoudingen ter discussie te kunnen stellen. De ruimte voor burgeractivisme wordt in veel landen echter steeds kleiner. Maatschappelijk organisaties en activisten in de regio’s waar het E&E-programma wordt uitgevoerd, ervaren steeds meer druk en controle. Media worden nog altijd ingeperkt, ogenschijnlijk in antwoord op de toegenomen terroristische activiteit (o.a. in Kenia) of ‘gewoon’ omdat er van oudsher grote weerstand is tegen hun onafhankelijke en kritische rol (MiddenAmerika, Zuid-Afrika). Met initiatieven zoals het Kenia Media Programme, Tanzania Media Fund en het programma Media & Accountability in Latijns-Amerika ondersteunt Hivos onafhankelijke, onderzoekende en kritische media – en zowel de traditionele als de nieuwe media. Nieuwe cultuurgeoriënteerde programma’s zoals Mideast Creatives creëren meer ruimte voor andersdenkenden, in een regio waar de vrijheid van meningsuiting zwaar onder druk staat. Ook internetvrijheid is in veel landen nog lang niet vanzelfsprekend. Daar worden voorvechters van digitale rechten en bloggers in de gaten gehouden, onderdrukt, lastiggevallen en opgepakt - en hun websites worden gehackt. Hivos kent een lange traditie van ondersteuning, lobby en beleidsbeïnvloeding op het gebied van internetvrijheid en digitale rechten. Dat werk vindt plaats in verschillende programma’s, bijvoorbeeld in het door Hivos geleide Digital Defenders Partnership en het Internet Governance MENA-initiatief. Hivos werkt daarbij samen met partners als Mideast Youth, winnaar van de


Mensenrechtentulp 2014, en Global Information Society Watch. Ruimte voor vrije expressie afdwingen is één ding, maatschappelijke betrokkenheid mogelijk maken en stimuleren om op die manier tot een transparante en verantwoordelijke overheid te komen is iets anders. Dat laatste is het tweede hoofddoel van het E&E-programma. In veel regio’s is de weg naar een open overheid en actieve betrokkenheid van burgers bezaaid met obstakels. Een voorbeeld daarvan is de lange traditie van geheimhouding die niet alleen het recht op informatie hindert, maar ook het toepassen van de wetten die dat regelen (in Latijns-Amerika, Oost- en Zuid-Afrika). Ernstiger zijn de aanvallen op activisten en journalisten in verschillende landen, het feit dat de daders daarbij vaak ongestraft blijven en de toenemende zelfcensuur die daar het gevolg van is (o.a. in de Arabische wereld). En toch is er onmiskenbaar een internationale trend gaande, waarin burgers toegang tot informatie, openheid en een verantwoordelijke en ontvankelijke overheid eisen. Hivos ondersteunt en initieert projecten op dit gebied, bijvoorbeeld het Open Government Partnership (OGP), het Making All Voices Count-programma, het OGP Civil Society-team en het ICT Election Monitoring-programma.

doelstelling betreft verschillende thema’s, waarbij het vooral gaat om kennisontwikkeling en experimenteren met innovatieve concepten. In de alinea’s hierna volgt een overzicht van activiteiten van Hivos en de resultaten wat betreft deze overkoepelende doelstellingen.

RESULTATEN EN CIJFERS 2014 EXPRESSION & ENGAGMENT Aantal partners 274 Verplichtingen: €31.046.000 (25% van de totale regionale verplichtingen)

4.1.1 VRIJHEID VAN MENINGSUITING

Bereik: 5,3 miljoen mensen Belangrijkste partners: Nederlandse overheid (waaronder MFS-2) | SIDA | DFID | Omidyar Network | Open Society Foundations | SDC | Hewlett Foundation | DANIDA | Irish Aid | CIDA | AVINA | Stichting DOEN Belangrijkste resultaten 2014 - De training van 750 journalisten en steun aan 50 onafhankelijke mediakanalen resulteerden in een betere beschikbaarheid, variatie en kwaliteit van informatie en nieuwsvoorziening; - 600 digitale activisten en voorvechters van mensenrechten en de 120 organisaties waarvoor zij werken, kunnen effectiever opereren dankzij de ondersteuning van het Digital Defenders Partnership en Tactical Tech; - Verkiezingen in Indonesië, Malawi en Costa Rica waren transparanter en vrijer dankzij actieve betrokkenheid van burgers; - Het Open Government Partnership heeft een bredere basis gekregen dankzij nationale maatschappelijke platforms in 12 landen, nieuwe actielijsten van 36 landen, en 200 toezeggingen die overheden opener, transparanter en beter benaderbaar voor burgers moeten maken.

INTERNETVRIJHEID Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid zijn basisvoorwaarden voor een samenleving waarin burgers goed geïnformeerd zijn, hun mening kunnen uiten en actief deelnemen aan het maatschappelijke leven. Daarom richt Hivos zich al jaren op het ondersteunen van onafhankelijke media, het creëren van podia voor culturele expressie en het verbeteren van juridische en wettelijke kaders voor vrijheid op het gebied van cultuur, media en de digitale wereld. Onze ervaring is dat we die vrijheden niet kunnen beschermen zonder ervoor te zorgen dat ook internetvrijheid gewaarborgd is. Het internet maakt het mogelijk ideeën uit te wisselen op ongekend grote schaal – ook ideeën die de heersende macht niet welgevallig zijn. Hivos streeft ernaar activisten te beschermen en te zorgen voor toegang tot het wereldwijde netwerk dat naast vrijheid van meningsuiting ook vrijheid van informatie biedt en actieve deelname aan de samenleving mogelijk maakt. Het doel is overheden en bedrijven onder druk te zetten om te zorgen voor een beter beleid op het gebied van internettoegang, vrijheid van meningsuiting en maatregelen om de privacy te beschermen.

DIGITAL DEFENDERS PARTNERSHIP Binnen het E&E-programma werkt Hivos aan drie doelstellingen: 1. Meer ruimte voor vrijheid van (culturele) expressie en de praktische uitvoering daarvan; 2. Meer ruimte voor betrokkenheid van burgers bij maatschappelijke processen (ook ter bevordering van een transparante en verantwoordelijke overheid); 3. Meer effect bij het bewerkstelligen van een pluralistische samenleving (waaronder ook het ontwikkelen van nieuwe vormen van burgeractivisme). De eerste doelstelling willen we bereiken met ons werk voor de vrijheid van meningsuiting. Bij de tweede gaat het om (door burgers geïnitieerde) activiteiten op het gebied van transparantie en verantwoording. De derde


30

Een belangrijk instrument bij deze inspanningen is het Digital Defenders Partnership (DDP) dat de afgelopen twee jaar door Hivos is beheerd. DDP is een programma dat bescherming biedt aan bloggers en mensenrechtenactivisten in repressieve regimes en transitielanden. Het programma krijgt financiële steun van de Nederlandse, Britse, Amerikaanse, Estse, Letse, Tsjechische en Zweedse overheid en zorgt voor een snelle respons als het internet en internetgebruikers in gevaar dreigden te komen. Het komt steeds vaker voor dat overheden die internetvrijheid als een bedreiging zien of andere politieke groeperingen digitale middelen gebruiken om te onderdrukken en te controleren. In 2014 kreeg DDP dan ook een recordaantal verzoeken

31

om hulp. Van de 155 verzoeken om financiële steun, zijn er de afgelopen twee jaar 36 toegekend. DDP had eerder berekend dat het eind 2015 waarschijnlijk 50 organisaties en 900 personen zou ondersteunen, maar eind 2014 kregen al 120 organisaties en 449 personen rechtsreeks ondersteuning in de vorm van financiering, training en advies. Bovendien hebben meer dan 6 miljoen internetgebruikers baat gehad bij secure hosting. Zo konden repressieve maatregelen worden omzeild en werd internetgebruik anoniem. In samenwerking met een aantal andere organisaties heeft Hivos ook de eerste Digital First Aid Kit ontwikkeld, een soort doe-het-zelf gids voor wat te doen in geval van een digitale aanval, bijvoorbeeld wanneer een e-mailaccount wordt gehackt. DDP hielp ook slachtoffers van digitale dreigementen en aanvallen door hen te adviseren en te koppelen aan de juiste spelers in het veld.

MIDEAST CREATIVES Nog een strategische verandering van de afgelopen paar jaar betreft het domein van de culturele expressie. Hivos, een van de weinige organisaties die actief is op dit gebied, heeft zich ingezet voor een bruisende, kwalitatief hoogwaardige en kritische culturele sector, om op die manier een kritische houding en het publieke debat over controversiële onderwerpen te stimuleren. Tegenwoordig omvatten de activiteiten zowel cultureel activisme als het opzetten van vrijhavens, niet alleen voor kunstenaars, maar ook voor maatschappelijke organisaties, journalisten en sociale ondernemers. Op die manier wil Hivos mensen stimuleren over de grenzen van hun eigen sector heen te kijken en de mogelijkheden voor duurzame, kritische en innovatieve samenwerking vergroten. In de turbulente MENA-regio (het Midden-Oosten en Noord-Afrika) heeft deze aanpak enorm potentieel. Hier zijn mensen continu op zoek naar nieuwe ideeën die hen kunnen helpen om maatschappelijke problemen aan te pakken en de economie te ontwikkelen, maar de politieke en economische omstandigheden zijn er niet erg uitnodigend. Het Mideast Creatives-programma van Hivos werd in 2014 gelanceerd en heeft als doel bij te dragen aan een duurzame culturele- en mediasector. Hivos ondersteunt daartoe creatieve ondernemers en creëert de omstandigheden waarin ze vrij kunnen werken en samenwerken, en stimuleert manieren waarop zij financiering kun-


nen krijgen. In 2014 ondersteunde het programma het realiseren van bedrijfsverzamelgebouwen, organiseerde het een trainingsprogramma voor ondernemers in de creatieve sector en zorgde het voor meer financieringsmogelijkheden door op crowdfunding in te zetten. Een voorbeeld hiervan is het bedrijfsverzamelgebouw Cogite in Tunis, een community van 30 ondernemers die meer dan 56 evenementen op het gebied van media, kunst, maatschappelijke vernieuwing en ondernemerschap organiseerden. Het trainingsprogramma voor ondernemers in Tunis was gericht op de onafhankelijke media, in Cairo was de doelgroep een creatieve community van ontwerpers, cartoonisten en animators. Mideast Creatives heeft ook bijgedragen aan het crowdfunding platform Zoomaal, dat meer dan 40 organisaties op het gebied van film, muziek, animatie, vrouwenrechten en sociale verandering hielp geld in te zamelen vanuit de lokale gemeenschap. Mideast Creatives krijgt steun van de Zweedse ontwikkelingsorganisatie SIDA en zal zich de komende 3 jaar blijven richten op Tunesië, Egypte, Jordanië en Libanon.

INTERNATIONAAL FILM FESTIVAL ROTTERDAM De resultaten van het werk van Hivos waren ook te zien tijdens het Internationale Film Festival Rotterdam (IFFR). Onze steun aan het Hubert Bals Fonds – een fonds dat filmmakers in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en een deel van Oost-Europa financieel ondersteunt – leverde 11 films op die vertoond werden tijdens IFFR 2014 en één ervan werd genomineerd voor een Hivos Tiger Award. Dankzij de samenwerking met het Hubert Bals Fonds en IFFR, kunnen filmmakers ook gevoelige onderwerpen aansnijden in hun werk en internationaal hun stem laten horen - ook al is de vrijheid van meningsuiting in hun eigen land beperkt.

MENSENRECHTENTULP Hivos gelooft dat we de vrijheid van meningsuiting een impuls kunnen geven door lokale en regionale onderwerpen internationaal voor het voetlicht te brengen; die internationale erkenning zal een grote stimulans zijn voor activisten in hun eigen omgeving. We waren er daarom bijzonder blij mee dat onze partner Mideast Youth de Mensenrechtentulp 2014 mocht ontvangen. De Tulp is een prijs die jaarlijks door de minister van Buitenlandse Zaken wordt uitgereikt aan activisten die zich op een innovatieve manier inzetten voor de mensenrechten. Mideast Youth maakt online platforms waar


(jonge) mensen zich vrij kunnen uitspreken over onderwerpen als gelijke rechten voor LHBT, religieuze en etnische minderheden als baha’is en Koerden, en gastarbeiders. Mideast Youth is opgericht door Esra’a Al Shafei, een van de meest invloedrijke internetactivisten van dit moment in de Arabische wereld.

INTERNET EN OVERHEDEN In 2014 was de belangrijkste uitdaging wederom het feit dat burgers steeds minder vrijheid van meningsuiting hebben als gevolg van repressieve overheidsmaatregelen. In landen als Malawi, Zambia en Zimbabwe kunnen burgers via internet aan informatie komen, maar de overheid probeert de mogelijkheden zoveel mogelijk te beperken. Onze partners verzetten zich tegen plannen voor nieuwe wetgeving die internetvrijheid dreigt te beperken en stimuleren burgers om bestaande rechten te verdedigen. Leren van andere regio’s is een belangrijke manier om dit soort bedreigingen het hoofd te bieden. Hivos zal daarom naar het voorbeeld van het IGMENA-programma (Internet Governance in het Midden-Oosten en Noord-Afrika) ook lokale initiatieven in het zuiden van Afrika coördineren en de betrokken partijen met elkaar in contact brengen.

ARABISCHE REGIO IGMENA neemt het voortouw in de Arabische regio om internetvrijheid en de bescherming daarvan vast te leggen in de wet. Het programma ondersteunt activisten en hun organisaties in hun streven naar een beter beheer van het internet, door hen de middelen te geven om het beleid van de beslissers in hun land te beïnvloeden en door hen de mogelijkheid te geven deel te nemen aan het internationale debat over internet governance. De aanpak is geleidelijk verschoven van trainingen op het gebied van internet governance en steun aan onderdrukte activisten, naar het ontwikkelen van instrumenten die een goed internetbeleid voor de lange termijn mogelijk maken. In 2014 heeft IGMENA veel bereikt. Dankzij het programma konden 50 activisten deelnemen aan internationale en Arabische fora over internet governance en werden meer dan honderd activisten getraind. Een van de belangrijkste successen is het ontstaan van een community van burgeractivisten die over de kennis en strategieën beschikken waarmee de beperking van vrijheid door autoriteiten kan worden aangevochten. Verschillende maatschappelijke groeperingen nemen

32

nu deel aan het debat over regionaal beleid; dat is een eerste noodzakelijke stap op weg naar het beïnvloeden van dat beleid. Het is bijzonder moeilijk om met Arabische overheden in gesprek te gaan over governance-kwesties. In sommige gevallen gingen ze akkoord met de eisen van maatschappelijke groeperingen, maar werd er vervolgens geen enkele garantie gegeven over de uitvoering. De aanbevelingen die uit de mensenrechtensessie naar voren kwamen, werden onder de aandacht gebracht van de ministers van telecommunicatie in de Arabische regio. Op het niveau van de Arabische Liga kunnen de Click Rights-campagne en de Internet Legislation Atlas helpen bepalen in hoeverre wetgeving voldoet aan de internationale standaard voor de rechten van de mens én gebruikt worden als middel om het beleid te beïnvloeden.

KENIA MEDIA PROGRAMME Het doel van het Kenia Media Programme (KMP), dat in 2011 van start ging voor een periode van 4 jaar, is onafhankelijke onderzoeksjournalistiek faciliteren en eigen educatieve – en netwerkactiviteiten initiëren. In drie jaar tijd heeft KMP 85 individuele journalisten en 16 mediabedrijven gesubsidieerd en trainingen georganiseerd voor 359 journalisten. Hun vaardigheden op het gebied van onderzoeksjournalistiek, gegevensanalyse en reportages zijn dankzij die steun verbeterd; en er zijn 102 relevante verhalen gepubliceerd dan wel uitgezonden, waaronder een aantal reportages die veel impact hebben gehad. KMP ondersteunde ook het maandblad Turkana Guardian, dat zo’n 200.000 lezers in Kenia en Oeganda bereikt. In totaal wist KMP naar schatting 10 miljoen mensen per week te bereiken. KMP heeft er ook aan bijgedragen dat de media meer verantwoordelijkheidsbesef kreeg met rapportages over hun functioneren, door hen te wijzen op wetgeving en door hun kennis te vergroten met behulp onderzoek en lesmateriaal. Tegelijkertijd leerde KMP het nodige bij, bijvoorbeeld over hoe om te gaan met een veranderende context. Nieuwe wetten die de media aan banden leggen, hebben angst en zelfcensuur onder journalisten en redacteuren doen toenemen, waardoor het aantal onderzoeksjournalistieke producties sterk afnam. We hebben ervaren dat het belangrijk is om een oplossing te vinden voor de fundamentele problemen die de media beletten hun werk te doen; daarna kunnen we ook mediaproducties subsidiëren. Die aanpak vergt een proactieve houding en meer inzet voor de lange termijn. De erva-

33

ringen van KMP met de veiligheid en bescherming van journalisten laten zien dat er veel mogelijk is. Op dit gebied trad KMP op als initiatiefnemer, gastheer, facilitator en financier. We brachten organisaties die zich met de veiligheid van journalisten bezighouden bij elkaar om onderzoek te doen en de daaruit volgende aanbevelingen uit te voeren. Het resultaat was een Nationaal Protocol dat werd ondertekend door de overheid en grote uitgeverijen, en een handboek voor journalisten. We werden ons er ook van bewust dat onze steun bij onderzoeksjournalistieke producties individuele journalisten verder helpt, maar dat de sector als geheel niet per se profiteert. Om onderzoeksjournalistiek in brede zin een impuls te geven, is het van belang een meer gestructureerde samenwerking aan te gaan met media-opleidingsinstituten en uitgeverijen. Daarnaast is het belangrijk dat burgers ook buiten de reguliere media om aan informatie kunnen komen. De uitvoering van het programma werd gehinderd door het feit dat relatief veel mensen geen goede rapportages inleverden, wat de nodige uitdagingen tot gevolg had voor de administratie en financiële verantwoording. Er was extra aandacht nodig voor het documenteren van de ontwikkelingen en ervaringen. KMP heeft hiervan geleerd en de rapportagestructuur inmiddels aangepast. We hebben onze ervaringen ook gebruikt bij de opzet van fase 2 van KMP die in 2015 van start gaat. Omdat de context sterk verandert en het nog meer dan hiervoor van belang is samen te werken, kiest KMP voor een rol als strategisch leider in de ontwikkeling van de media. Doelstelling is met zowel publieke figuren, als privépersonen, als bestuurlijke leiders uit de media de dialoog aan te gaan. Daarnaast wil KMP duurzame oplossingen faciliteren en mede creëren.

4.1.2 E EN VERANTWOORDELIJKE OVERHEID DOOR BURGERACTIVISME Transparantie en verantwoording zijn twee essentiële onderdelen van behoorlijk bestuur. Omdat dit moeilijk top-down kan worden opgelegd, kiezen de partners van Hivos voor een bottom-up aanpak, gestuurd door burgers. Ze concentreren zich op het recht van burgers op


© Hivos/George Haddad

e l p o e p e Th We.


34

35


informatie, de verantwoordelijkheid van overheden om bepaalde noodzakelijke diensten te verlenen, verkiezingen gecontroleerd door waarnemers en actie tegen corruptie. Hivos ondersteunt initiatieven op het gebied van transparantie en verantwoording omdat die van grote invloed zijn op het nationale en regionale publieke domein, maar ook omdat lokale problemen daardoor internationale aandacht krijgen. Deze aanpak is het resultaat van onze ervaring, zoals in het Twawezaprogramma in Oost-Afrika, dat er grootschalige initiatieven nodig zijn om tot verbeteringen op het gebied van transparantie en verantwoording te komen.

Je mag vinden wat je vindt en zeggen wat je wil; om overheden uit te dagen en meningen op te schudden

Hivos is een actief deelnemer aan het Open Government Partnership (OGP), opgestart door president Obama van de VS, en ondersteunt dat initiatief op twee manieren. Sinds 2012 faciliteert Hivos het Civil Society Coordination-team van het programma. In 2014 was Hivos ook een belangrijke financier van OGP met een bijdrage van 2 miljoen euro. In 2014 is het aantal deelnemers aan OGP gestegen naar 65 landen; 36 deelnemers stuurden nieuwe plannen in voor 900 projecten in totaal. Van die projecten kregen er 200 een speciale status omdat er veel vooruitgang werd geboekt en de potentiële impact groot is. Een voorbeeld daarvan is de toegenomen proactieve openheid over informatiewetgeving in een aantal OGP-landen. In de nieuwe strategie voor de periode 2014-2018 heeft OGP een aantal belangrijke lessen uit de eerste drie jaar van zijn bestaan verwerkt. Om te beginnen zal er meer gedaan worden om een permanente, formele dialoog tussen overheden en het maatschappelijk middenveld tot stand te brengen, omdat dat een kritische succesfactor is gebleken. Succesvolle strategieën zullen worden gedeeld met zowel de overheden als het maatschappelijk middenveld. Een andere prioriteit is verbreding van de basis van de betrokken organisaties, waardoor initiatieven breder en duurzamer worden. Het Civil Society-team droeg in verschillende landen bij aan het opzetten of versterken van nationale maatschappelijke platforms rond OGP. Zo is OGP een belangrijk instrument dat het voor meer burgers mogelijk maakt om machthebbers actief en kritisch te blijven volgen. Dat blijkt ook uit de resultaten van 2014. Er werden ontmoetingen georganiseerd tussen het maatschappelijk middenveld en de overheden van Costa Rica en Argentinië, en dat leidde uiteindelijk tot afspraken over


36

een permanente dialoog. Ook tussen lokale organisaties in Uruguay en Paraguay en hun overheden gelden nu afspraken voor een permanente dialoog. Daarnaast droeg het Civil Society-team bij aan meer algemene resultaten van het OGP. De audit-commissie van de Filippijnen heeft toegezegd dat het de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld bij de uitvoering van audits bij overheidsprojecten zal formaliseren. In Litouwen worden openbare raadplegingen wettelijk geregeld om op die manier de lokale gemeenschap actief te betrekken bij de besluitvorming. Om de integriteit van de overheid te vergroten, corruptie tegen te gaan en de democratie te versterken, heeft Tunesië niet alleen beloofd dat het corruptiezaken zal aanpakken en klokkenluiders zal beschermen, maar ook dat hoge ambtenaren wettelijk verplicht zullen worden vermogensaangifte te doen en dat zelfverrijking in openbare functies zal worden bestreden. In Chili is een wet aangenomen die lobbyen openbaar maakt en het ook mogelijk maakt om een lobby-register op te zetten En in een aantal landen worden maatregelen genomen om informatie over de winningsindustrie openbaar te maken, en om het publiek te betrekken bij begrotingskwesties en het monitoren van de gezondheidszorg en andere diensten.

MAKING ALL VOICES COUNT Het Making All Voices Count-programma speelt in op de behoefte aan hulp bij innovatieve oplossingen en een grootschalige aanpak. Internet en de sociale media spelen daarbij een grote rol. In dit programma werkt Hivos samen met IDS (GB) en Ushahidi (Kenia) aan het op grote schaal verder ontwikkelen van veelbelovende burgerinitiatieven ten behoeve van een verantwoordelijke overheid en transparante beleidsvorming. MAVC brengt spelers uit het maatschappelijk middenveld, de overheid, de wetenschap en de technische branche bij elkaar om vernieuwende oplossingen te bedenken die de relatie tussen de overheid en de burgers kunnen verbeteren. De inspanningen worden gesteund door een internationale groep financiers, zoals de Amerikaanse, Engelse en Zweedse overheid en het Omidyar Network, samen goed voor een budget van US$ 45 miljoen voor vier jaar. Een jaar na de start ondersteunt MAVC meer dan 30 projecten in 12 Afrikaanse en Aziatische landen. Doel van de projecten is het verbeteren van de overheidsdienstverlening op basis van feedback van burgers en vaak met behulp van mobiele technologie. The

37

Bahawalpur Service Delivery Unit (BSDU) in Pakistan, winnaar van de eerste Global Innovation Competition, ontwikkelde bijvoorbeeld een mobiele applicatie waarmee burgers de aanwezigheid van leraren kunnen monitoren. BSDU is een initiatief van het provinciebestuur van Punjab in Pakistan en moet de dienstverlening in economisch achtergebleven gebieden verbeteren met behulp van een datagestuurd prestatiemanagementsysteem. Het borduurt voort op eerdere succesvolle initiatieven in de provincie en betrekt burgers bij het verzamelen, analyseren en verspreiden van data om prestaties en besluitvorming te verbeteren. Met de subsidie en de hulp van MAVC is BSDU nu bezig dit effectieve monitoringsysteem uit te breiden naar de gezondheidszorg, veeteelt en landbouw op districtsniveau. Het merendeel van de ruim 30 projecten is net van start gegaan; dat maakt het moeilijk om nu al iets te zeggen over de effectiviteit, maar in de komende 12 maanden zal meer informatie beschikbaar komen. We hebben wel al een aantal lessen geleerd over hoe we aan nieuwe ideeën en innovaties moeten komen. MAVC begon met een oproep voor de Global Innovation Competition, waarvoor aanmeldingen uit de 12 focuslanden konden worden ingestuurd. Dat leidde weliswaar tot honderden inzendingen, maar het werd ook duidelijk dat we met een wedstrijd als deze onze doelgroep niet optimaal wisten te bereiken. De meeste inzendingen kwamen van grotere ngo’s, sommige van overheden. Om daarnaast ook minder ervaren groepen – die zich misschien laten ontmoedigen door de aanmeldingsformulieren en ingewikkeld taalgebruik – en mensen die geen toegang tot internet hebben of de Engelse taal niet beheersen aan te spreken, was meer denkwerk nodig. MAVC probeert nu op verschillende manieren aan nieuwe ideeën voor projecten te komen. Naast de Global Innovation Competition en pitches die alle 12 landen beslaan, zal MAVC in zes landen werken aan betere relaties tussen overheden, belanghebbenden en potentiële subsidieontvangers. Omdat MAVC zijn strategie en de bijbehorende organisatiestructuur moest aanpassen, zijn de ambitieuze doelstellingen van het programma dit jaar niet helemaal gehaald. Een andere manier van zoeken naar nieuwe projecten maakte dat de subsidies minder snel verstrekt konden worden dan verwacht. Aan de andere kant komt de nieuwe aanpak voort uit ervaring en in die zin is het


© Mwangi Kirubi


38

39


een investering geweest in het bereiken van de uiteindelijke doelen van MVAC. Bij Hivos zien we dit als een uitdaging, maar ook als een nuttige les over de complexiteit van het programma, waarin een combinatie van zeer uiteenlopende partijen moet samenwerken en de verwachtingen vanwege het miljoenenbudget hooggespannen zijn.

WAARNEMEN BIJ VERKIEZINGEN Hivos werkt ook aan transparantie en verantwoording op lokaal niveau, met door de rol van burgers in het toezicht op verkiezingen te vergroten. Dat verkleint de kans op corrupte praktijken. Een mooi voorbeeld hiervan is Indonesië, waar onze partners MataMassa ontwikkelden, een mobiele applicatie waarmee gebruikers de gang van zaken tijdens verkiezingen kunnen beoordelen en melding kunnen maken van ongerechtigheden. Tijdens de parlementaire en presidentsverkiezingen werd de app door 1.300 gebruikers gedownload – vooral door stadsbewoners, studenten, journalisten en andere opiniemakers. Er werden meer dan 2.100 geverifieerde meldingen geregistreerd die zijn doorgegeven aan de officiële instantie die gaat over verkiezingswaarnemingen. Onlangs bleek tijdens een officiële ontmoeting tussen die instantie en de ontwikkelaars dat er veel waardering was voor de bijdragen van de MataMassa-app aan de waarnemingen. De autoriteiten gaven toe dat zij de verkiezingen niet adequaat konden monitoren en stelden voor de app strategisch in te zetten bij toekomstige verkiezingen.

MALAWI ELECTION INFORMATION CENTRE In Malawi was het kritisch volgen van de verkiezingen


belangrijk omdat burgers zo hun overheid op de weg naar de democratie en respect voor de mensenrechten konden houden. Hivos was een van de financiers van het Malawi Election Information Centre (MEIC). Op de dag van de verkiezingen konden burgers via dat platform gratis tekstberichten versturen, die werden geverifieerd door 4.000 opgeleide waarnemers. De berichten gingen vooral over kleinigheden zoals stemlokalen die te laat opengingen, maar in een aantal gevallen was er sprake van geweld. De meldingen werden doorgegeven aan de verkiezingscommissie en aan de politie zodat die in actie kon komen. Met gezamenlijke persverklaringen wisten het maatschappelijk middenveld en de verkiezingscommissie de rust te bewaren. De sociale media waren belangrijk. Het Twitter-account van MEIC werd gezien als een van de meest betrouwbare informatiebronnen en burgers maakten actief gebruik van de Facebook-pagina om van gedachten te wisselen en observaties voor, tijdens en na de verkiezingen te delen. Informatie van SMS Observers werd dagelijks in persverklaringen naar buiten gebracht en verspreid door de 63 journalisten die aan het project deelnamen. Dit alles bij elkaar had een positieve invloed op de kwaliteit van de verkiezingen - net zoals in Indonesië en Costa Rica.

tieke partijen en hun standpunten – aan de hand van storytelling en datavisualisaties – en konden ze aan discussies deelnemen. Opvallende feiten en waarneming werden gepubliceerd in de weekkrant Semanario Universidad en besproken in het radioprogramma Ojo al Voto 96.7. Binnen een paar maanden lukte het Ojo al Voto om de publieke agenda te beïnvloeden door aan te dringen op transparantie en het recht van burgers op informatie. Uit dat succes blijkt dat een multidisciplinair team van onderzoeksjournalisten, designers en onderzoekers het voor elkaar krijgt om jonge kiezers in politiek te interesseren, mits het kwaliteitsjournalistiek toegankelijk presenteert en het publiek op de juiste plek zoekt: in dit geval op de universiteiten en online.

OJO AL VOTO, COSTA RICA

In het afgelopen jaar zijn twaalf groepen die zich bezighouden met maatschappelijke verandering in Latijns-Amerika begonnen met een iteratief ontwerpproces. Eerst maken zij de blauwdruk voor de aanpak van een verantwoordingskwestie en vervolgens toetsen zij de bruikbaarheid ervan bij burgers, overheidsvertegenwoordigers, bedrijven en andere relevante partijen. Aansluitend evalueren zij hun idee om te

Met het Ojo al Voto-initiatief (‘met het oog op de stem’) in Costa Rica werd een jonger publiek bij de politiek betrokken, een groep kiezers die cruciaal bleek voor de presidentiële verkiezingen van 2014. Dankzij Ojo al Voto, een onafhankelijk online nieuwsplatform, konden jonge kiezers informatie vinden over poli-

40

Ojo al Voto houdt nu het parlement en het stemgedrag van de parlementsleden in de gaten, en geeft informatie over wetsvoorstellen. Hivos is van plan dit succes te herhalen bij de verkiezingen in Guatemala in 2015. Het project maakt deel uit van het Media & Accountability Programme Latijns-Amerika (MAILA) dat Hivos lanceerde om transparantie te stimuleren, de overheid verantwoordelijker te maken en betrokkenheid van burgers te vergroten.

41

bepalen of ze het verder zullen uitwerken of niet. In Nicaragua is bijvoorbeeld een groep bezig met een aantal ideeën over hoe ze de informatie over de bouw van het controversiële nieuwe Panamakanaal kunnen visualiseren, om zo het publieke debat te stimuleren.

ZIMVOICES, ZIMBABWE In Zimbabwe zijn onze inspanningen om meer openheid te creëren minder succesvol dan verwacht. Het programma Zimvoices en de samenwerking met de lokale partners liep goed, maar de impact in de maatschappij viel tegen. In Zimbabwe staat de vrijheid van meningsuiting al lange tijd onder druk. Met Zimvoices wilde Hivos verschillende gemeenschappen een stem geven en actieve bemoeienis van burgers met governance en ontwikkelingsprocessen stimuleren, met name online. Het online platform bleek populair bij burgers die waarde hechten aan transparantie en een verantwoordelijke overheid, maatschappelijke dienstverlening, genderrelaties en de implementatie van de grondwet. Sinds het platform in februari 2014 van start ging, zijn er 500.000 hits geregistreerd. Organisaties gebruiken de gegevens om te pleiten voor meer transparantie en een verantwoordelijke overheid. Ondanks dit succes, bemoeilijken het repressieve klimaat en de economische stilstand het werk van de lokale organisaties nog zozeer dat zij niet in actie kunnen komen. Deze ervaring hebben we meegenomen bij de heroverweging van onze strategie in Zimbabwe. Hivos zal zich richten op de obstakels in het maatschappelijk middenveld door organisaties en netwerken te ondersteunen en tegelijkertijd de onafhankelijke media en culturele expressie te stimuleren.


EEN OPTIMISTISCHE ONDERSTROOM IN CAÏRO Vier jaar na de val van president Mubarak, herinnert alleen de graffiti in de straten rondom het Tahrirplein nog aan de Egyptische revolutie. Er is een farao met een blauw oog te zien, en verderop het skelet van een militair met een roos in zijn mond. Het zijn overblijfsels uit een optimistischere tijd, inmiddels heeft een nieuwe despoot de touwtjes in handen. Same shit, different day? Niet helemaal. Een nieuw soort idealisten kwam in 2014 bijeen op een dak met uitzicht over het plein. Ze hebben veel gemeen met de demonstranten van 2011, maar misschien nog meer met de graffitiartiesten uit die tijd. Wat kan de Arabische wereld van hen verwachten?

Samenwerking, creativiteit en optimisme waren de sleutelwoorden tijdens het ‘Coworking Know-How Camp’ op het dak in Caïro. Het straalde af van de hippe jonge deelnemers uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Zittend op tafels en zitzakken, uitkijkend over het plein, luisterden ze naar elkaar en deden zij op Twitter live verslag van wat zij

hoorden. De sfeer was vrij en ontspannen, maar de ambities serieus. De deelnemers hadden op dat vlak hun strepen al verdiend; allen beheren zij in hun thuisland een coworking space: een fysieke plek waar ondernemers kunnen komen (samen)werken.

SAMENWERKEN EN CREËREN De uitbaters van de coworking spaces waren in Caïro op uitnodiging van het Hivos Mideast Creatives programma. Dat is opgericht om creativiteit en samenwerking onder jonge, sociaal bevlogen ondernemers in het Midden-Oosten en


42

Noord-Afrika te stimuleren. Mideast Creatives richt zich in eerste instantie op Egypte, Jordanië, Tunesië en Libanon. Dat zijn relatief stabiele landen, maar de werkloosheid is er enorm hoog. De veiligste en meest geambieerde carrière is er nog steeds een in de ambtenarij. Voor mensen met meer ambitie, zoals startende ondernemers, bestaan

gezondheidsapps, educatieve computerspelletjes en een actie tegen racisme. Natuurlijk ontstaan er ook vele ‘gewone’ bedrijfjes. Vaak werken zij met het internet, als webbouwers of -designers.

nauwelijks voorzieningen Coworking spaces proberen dat probleem het hoofd te bieden.

en de mensen die hun spaces bezoeken, maakt eens te meer duidelijk dat niet iedereen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika bezig is met oorlog en conflict. Het leven in de regio gaat door. De ondernemers uit dit verhaal proberen dat van hen vorm te geven met lef, creativiteit en doorzettingsvermogen. Het zijn sociaal bevlogen mensen die tegen de stroom in hun weg proberen te vinden. Hivos gelooft dat zij bij uitstek geschikt zijn om een nieuwe, positieve onderstroom te creëren. Hopelijk draagt die op termijn bij aan de verandering waar de regio al zo lang op moet wachten.

ONDERSTROOM Het optimisme en het ondernemerschap van de coworkers op het dak

© Philip Aschauer

Story

43

De ruimtes nodigen jonge ondernemers uit om elkaar met raad en daad bij te staan. Met succes: elk bedrijfje dat er wordt opgericht en ieder initiatief dat er wordt genomen is in de praktijk het resultaat van zo’n samenwerking. Ervaren ondernemers helpen jongeren op weg en specialisten geven specifiek advies. De meesten van hen opereren op het snijvlak van creativiteit en techniek en werken samen aan websites, campagnes of ontwerpen. Zo creëerden zij al


4.2 RIGHTS & CITIZENSHIP Met het Rights & Citizenship-programma ondersteunt Hivos mensen in hun streven naar een maatschappij waarin zijn zich vrij kunnen bewegen, ongeacht hun geslacht, herkomst, seksuele oriëntatie of religieuze overtuiging. Er is steeds minder ruimte om voor dat doel in actie te komen; in 2014 namen meer overheden maatregelen om dergelijke actie te beperken. De nieuwe regering van India, bijvoorbeeld, heeft zijn grip op het maatschappelijk middenveld verstevigd door het moeilijker te maken om financiële steun uit het buitenland te ontvangen. In meerdere Latijns-Amerikaanse landen, maar ook in sommige Afrikaanse landen (Kenia en Egypte bijvoorbeeld) zijn nieuwe wetten omtrent ngo’s van kracht die de overheid meer controle en extra mogelijkheden geeft om in te grijpen. Het werk dat burgers en organisaties doen om dit doel te bereiken kan gevaarlijk zijn, maar hun moed en doorzettingsvermogen zijn noodzakelijk in de strijd voor een eerlijke en vrije samenleving. Een samenleving waarin voor iedereen plaats is, heeft behoefte aan een overheid die alle burgers de ruimte geeft en die de bevolking betrekt bij belangrijke beslissingen. De erkenning van het feit dat iedereen gelijke rechten heeft moet altijd centraal staan. Hivos richt zich daarbij vooral op de rechten van vrouwen, LHBT en mensen met hiv/aids. Vooral de positie van vrouwen en seksuele minderheden staat sterk onder druk; zij zijn vaak de eerste slachtoffers als de vrijheid van burgers in de samenleving beperkt wordt. Gelukkig is er de afgelopen jaren meer erkenning gekomen voor de rechten van mensen met hiv. Internationale organisaties als het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria zien in dat een puur medische aanpak niet werkt. Om succesvol te zijn in de strijd tegen hiv is het ook van belang iets te doen tegen de sociale uitsluiting en isolatie van mensen met hiv. Dat is de reden dat Hivos met het R&C-programma hulp biedt aan burgers en organisaties die zich tegen mensenrechtenschendingen verzetten, en die zich inzetten voor fundamentele politieke rechten en voor de rechten van arme en gemarginaliseerde groepen.


Binnen het R&C-programma werkt Hivos aan vier doelstellingen:

RESULTATEN EN CIJFERS 2014 RIGHTS & CITIZENSHIP Aantal partners: 336 Verplichtingen: €34.391.000 (27% van de totale regionale verplichtingen) Bereik: 7,8 miljoen mensen Belangrijkste partners: Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria | Nederlandse overheid (waaronder MFS-2) | Mama Cash | Noorse overheid | Ford Foundation | Arcus Foundation Belangrijkste resultaten 2014 - Via verschillende programma’s bereikten we meer dan 3.000 (vaak jonge) vrouwelijk leiders. Dit is een belangrijke impuls voor de vrouwenbeweging en de publieke bevestiging van vrouwenrechten wereldwijd; - De vernietiging van de anti-homowet in Oeganda was het resultaat van werk dat LHBT en vrouwenorganisaties hebben verricht in nauwe samenwerking met de juristen van Hivos-partner Human Rights Awareness and Promotion Forum; - Na enige jaren ondersteuning bij de ontwikkeling van hun capaciteiten, zijn er nu meer dan 70 LHBTorganisaties in het oosten en zuiden van Afrika, in Latijns-Amerika en Indonesië die de vaardigheden en strategieën in huis hebben om publiekelijk hun zorgen te uiten en hun rechten te claimen; - In navolging van het Hivos-programma tegen kindhuwelijken in Malawi, kwam ook de Malawiaanse overheid in 2013 in actie. In 2015 werd een nieuwe wet aangenomen waarin de huwbare leeftijd van 15 naar 18 jaar werd verhoogd; wie zich niet aan de wet houdt, riskeert nu een gevangenisstraf van 10 jaar; - In Guatemala en Bolivia kregen meer dan 7.000 mannen die seks hebben met mannen (MSM) gemakkelijker toegang tot relevante hulp en diensten (informatie, condooms, tests, medicijnen); dat is ongeveer de helft van de mannen die risico lopen. Daarnaast wisten we 5.000 vrouwelijke prostitués en 300 transgenders op een vergelijkbare manier te helpen; - Bij de verkiezingen in Irak in 2014 werden 17 nieuwe vrouwelijke parlementsleden gekozen, nadat 300 kandidaten een intensief trainings- en coachingsprogramma van Hivos en partner Al-Amal hadden gevolgd.

44

1. Buitengesloten en gemarginaliseerde burgers de mogelijkheid geven om deel te nemen aan het maatschappelijke leven en als volwaardig burger te functioneren; 2. Meer erkenning voor en aanvaarding van de mensenrechten, goed bestuur en pluralisme; 3. Wetten en beleid die aan de internationale standaard voldoen en zo worden uitgevoerd dat alle burgers ervan kunnen profiteren en bestaande ongelijkheid steeds meer verdwijnt; 4. Effectiviteit van het maatschappelijk middenveld en sociale bewegingen vergroten. Deze doelstellingen hebben betrekking op individuen, op de samenleving als geheel en op de overheid, en betreffen alle onderdelen van de programma’s. Bij de eerste doelstelling gaat het steeds om het versterken van het maatschappelijk middenveld en andere burgerinitiatieven. Dit vormt de basis voor wat het maatschappelijk middenveld kan doen om de publieke opinie en het gedrag in de samenleving te veranderen (tweede doelstelling) en beleidsprocessen te beïnvloeden (derde doelstelling). De vierde doelstelling betreft kennisontwikkeling en het gezamenlijk bedenken van nieuwe ideeën en concepten die het maatschappelijk middenveld effectiever maken. Vrouwenrechten en seksuele diversiteit vormen het belangrijkste aandachtspunt in het R&C-programma.

4.2.1 VROUWENRECHTEN Hivos geeft al decennia steun aan vrouwen overal ter wereld om zich te organiseren en een tegenwicht te vormen in de samenleving. We bouwen verder op de basis die werd gelegd tijdens de succesvolle Beijing Conference (1995) en tijdens het werk voor vrouwenrechten in de periode daarna. Hivos legde daarbij vaak de nadruk op het streven naar verbeterde wetgeving en beleid. Het is gebleken dat dit op zichzelf onvoldoende is om verandering te bewerkstelligen. Ondanks de bemoedigende trends in de wetgeving op het gebied van gelijke rechten, blijft het voor meisjes en vrouwen moeilijker dan voor jongens en mannen om toegang te krijgen tot het onderwijs en de politiek. Bovendien komen

45

er naarmate de positie van vrouwen verbetert steeds meer en fellere tegenreacties uit de conservatieve hoek van de samenleving. Hieruit blijkt de relevantie van onze tweede doelstelling: erkenning en acceptatie van vrouwenrechten in de hele samenleving. Hivos richt zich niet langer alleen op betere wetgeving, maar ook op het beïnvloeden van de publieke opinie over vrouwenrechten. Partners die controversiële kwesties als abortus aanpakken en zich verzetten tegen vrouwenbesnijdenis krijgen onze steun. Daarnaast krijgt ook de economische positie van vrouwen aandacht, dankzij de inspanningen in het kader van de Women@Work campagne (zie onder het kopje ‘Action for Change’). Hier volgen een aantal voorbeelden van werkzaamheden die wij in 2014 hebben ondersteund:

WERKEN AAN LEIDERSCHAP, INDONESIË In Indonesië spreekt het niet vanzelf dat vrouwen politiek of economisch actief zijn. Het percentage vrouwelijke parlementsleden is met 18% hoger dan het ooit is geweest, maar dit aandeel in de macht heeft zich nog niet uitbetaald in een betere positie voor vrouwen in het algemeen, en al helemaal niet als het gaat om seksuele intimidatie en economische ongelijkheid. Hieruit blijkt maar weer dat het belangrijk is om te blijven streven naar een grotere rol voor vrouwen in de politiek, maar ook naar verandering in de publieke opinie en gedrag in de samenleving. We zijn van mening dat werken aan leiderschap daarbij cruciaal is. Daarom leidt Hivos vrouwen op voor een toekomstige leidinggevende rol in de lokale politiek en de samenleving. Het effect daarvan zal natuurlijk pas op de lange termijn zichtbaar zijn, maar het programma in OostLombok is toch een veelbelovend voorbeeld van deze aanpak. Daar worden in gemeenten vrouwenfora opgezet en kredietbanken die vrouwen helpen om een bedrijf te starten. De gedachte is dat vrouwen die deelnemen aan het programma andere vrouwen kunnen leren hoe zij ook weer groepen kunnen vormen en zo invloed kunnen uitoefenen op regionale ontwikkelingsplannen. Sinds 2014 doen vrouwen uit 14 dorpen mee aan het formuleren van jaarlijkse werkplannen. Op districtsniveau hebben groepen vrouwen de lokale overheid opgeroepen beter om te gaan met vrouwenkwesties, om lokaal beleid op te stellen voor het versterken van de economische positie van vrouwen in Oost-Lombok en om daar budget voor vrij te maken.


WOMEN POWER IN POLITICS, IRAK In Irak verzorgde het programma Women Power in Politics (WPP) een training voor 800 vrouwelijke verkiezingskandidaten, allemaal nieuwkomers, uit alle provincies en vanuit verschillende politieke partijen. Van deze vrouwen doorliepen 300 een intensievere training. Daardoor kwamen veel van hen beter uit de verf tijdens debatten, interviews en verkiezingsprogramma’s. Uiteindelijk kregen 17 van hen een zetel in het nieuwe parlement. Het programma biedt nu training en coaching aan 30 tot 40 vrouwelijke aspirant-parlementsleden. De training moet leiden tot meer capabele, resultaatgerichte en invloedrijke vrouwelijke volksvertegenwoordigers in de toekomst. Daarnaast werkten we in Irak met een aantal politieke partijen om hen bewust te maken van de rol van vrouwen in de politiek en leerden we journalisten om ook te schrijven over vrouwen in de politiek. Het resultaat: meer dan 75 publicaties en uitzendingen, En toch, het verkiezingsproces en het feit dat er uiteindelijk maar twee vrouwen in de regering zitten, zegt veel over het gebrek aan politieke wil om vrouwen daadwerkelijk een rol van betekenis te geven. De klassieke rolverdeling tussen man en vrouw zit diep in Irak. Zelfs progressieve partijen die zeggen dat ze geloven in gelijke rechten, plaatsen mannen bovenaan hun kieslijst omdat die een grotere kans hebben om te winnen. Het is dus van groot belang dat wij ons nog meer inzetten voor een mentaliteitsverandering van de politieke leiders, media en kiezers (van wie 50% man is) dan we tot nu toe al gedaan hebben. Het WPP-programma wordt gerealiseerd in samenwerking met de Iraakse Al-Amal Association, drie Nederlandse politieke partijen, de Nederlandse ambassade in Irak, de Iraakse Ambassade in Den Haag en VN Vrouwen. Hivos gaat nu verder onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om nog gerichter samen te werken met politieke partijen en op die manier meer vrouwen een kans te geven politiek actief te zijn.

GEVLUCHTE SYRISCHE VROUWEN, LIBANON De oorlog in Syrië heeft voor een eindeloze stroom vluchtelingen gezorgd. En nadat vrouwen hun land ontvlucht zijn, krijgen zij vaak te maken met seksueel ge-


weld en gedwongen huwelijken. Daarom is Hivos samen met Syrische en Libanese partners van start gegaan met een nieuwe programma voor vrouwelijke vluchtelingen uit Syrië in Libanon. Meer dan 400 vrouwen en 40 mannen hebben in groepsbijeenkomsten voor het eerst hun verhaal kunnen doen over verschillende taboeonderwerpen. De trauma’s zitten diep en de taboes zijn hardnekkig, maar de bijeenkomsten hebben toch een positief effect gehad, omdat de mensen eindelijk de kans kregen om over hun ervaringen te vertellen in een veilige omgeving. Dat is een voorwaarde om dit soort onderwerpen echt aan te pakken. Hivos en haar partners gaan het programma nu uitbreiden met hulp bij traumaverwerking en een bewustwordingscampagne in de gemeenschap.

WOMEN ON THE FRONTLINE, MIDDEN-OOSTEN De Hivos Alliantie ging door met het ondersteunen van voorvechters van vrouwenrechten in het programma Women on the Frontline, opgestart in samenwerking met Oxfam Novib en PWC. In 2014 bood het programma intensieve ondersteuning aan 22 partners. Zelfs toen de situatie in 2014 ernstig begon te verslechteren in Libië, Jemen en Irak, waren partners nog in staat maatschappelijke coalities te vormen en om de tafel te gaan zitten met overheidsfunctionarissen. In Irak nam de Women Empowerment Organisation het voortouw bij het vormen van een ngo-coalitie voor de rechten van vrouwen in conflictsituaties en toekomstige vredesinitiatieven, op basis van resolutie 1325 van de VN Veiligheidsraad. In Syrië namen Hivos-partners het initiatief voor een breed vrouwenplatform. En in Libië werd het Women’s Peace Platform als enige vrouwelijke vertegenwoordiger van het maatschappelijk middenveld uitgenodigd om deel te nemen aan de door de VN geleide vredesonderhandelingen. Women on the Frontline-partners waren vaak uitgesproken actief in beleidsbeïnvloeding. Ikram Ben Saïd, hoofd van de Tunesische organisatie Aswat Nissa, werd uitgenodigd voor een bijeenkomst met de secretaris generaal van de VN in Tunis. Zij belichtte daar de huidige Tunesische transitie vanuit vrouwelijk perspectief. Nederlandse parlementsleden gebruikten de input van onze partners in Jemen in de voorbereiding voor een bijzondere vergadering over de transitie van Jemen in de Tweede Kamer.

46

Vrouwen die actief zijn op maatschappelijk en politiek gebied nemen grote persoonlijke risico’s door ruimte op te eisen en zich uit te spreken over vrouwenrechten. Velen van hen moeten hun land ontvluchten of onderduiken en constant over hun schouder blijven kijken. Een van hen, Salwa Bugaighis, werd op 25 juni 2014 in Benghazi (Libië) bruut om het leven gebracht.

TENÍA QUE SER MUJER, COSTA RICA In Midden-Amerika lanceerde Hivos de campagne ‘Tenía que ser mujer’ (‘dat moet een vrouw zijn geweest’). Dit is een Spaanse uitdrukking die vooral in negatieve zin wordt gebruikt. De campagne stelt stereotypes van vrouwen ter discussie, door de uitdrukking te gebruiken voor positieve en verrassende vrouwelijke rolmodellen. De campagne liep in 2014, in de periode dat ook het WK voetbal voor vrouwen in Costa Rica plaatsvond. De basis van de campagne was een documentaire over de eerste vrouwelijke voetballers in Costa Rica en de speelster van het huidige nationale team. Een verhaal over sterke, vastberaden vrouwen met zelfvertrouwen. De documentaire werd via internet en sociale media verspreid in combinatie met video’s over vrouwen die op andere niet-traditionele manieren aan hun toekomst werken. De campagne leidde tot levendige discussies onder de 68.000 jongeren. Er werden ook flash mobs en videowedstrijden georganiseerd, en een ‘technobus’ bracht de boodschap naar het platteland, de buitenwijken van steden en naar scholen. De campagne werd opgemerkt door meer dan 60 dagbladen en radiozenders, en heeft inmiddels een vervolg gekregen: meisjes meer in contact brengen met techniek. Hivos bekijkt nu met vrouwenorganisaties in Nicaragua en Honduras of een soortgelijke campagne daar ook zou kunnen werken.

Ieder mens heeft recht op vrijheid en een waardig leven

CONEXIÓN EMANCIPATION FONDS, BOLIVIA Met het Conexión Emancipation Fonds in Bolivia ondersteunt Hivos initiatieven die bijdragen aan een solidaire samenleving waarin vrouwen en mannen al hun sociale, politieke en economische rechten kunnen uitoefenen, met name op het platteland. Hivos implementeert en beheert het grootste deel van het fonds, dat wordt gesteund door de Nederlandse en Canadese ambassade. In 2014 vroeg Conexión om nieuwe aanmeldingen en financierde op basis daarvan 22 projecten ter waarde van bijna 1,9 miljoen dollar. Met de projecten werden 15.000 vrouwen bereikt.

47


© Hivos/Cynthia Ngwalo


48

49


De projecten varieerden van het organiseren van de Internationale Dag voor Sekswerkers (2 juni) tot het promoten van toegang tot de rechterlijke macht voor slachtoffers van gendergebaseerd geweld. En van het versterken van vrouwelijke ondernemers tot aan het ondersteunen van vrouwelijke etnische minderheden met politieke ambities. Met “Vrouwen heroveren de publieke ruimte” gaf de organisatie Ciudadanía 239 vrouwen in 9 gemeentes les in politiek leiderschap. Het project leidde ertoe dat er geld beschikbaar kwam voor ‘gender-kwesties’ in 7 van de 9 betrokken gemeentes, en dat het onderwerp werd opgenomen in de strategie voor Bicentennial Patriotic Agenda 2025.

Je mag zijn wie je bent: vrouw, man, homo, hetero of iets daartussenin

Bijna 2.000 vrouwen die werkzaam zijn in de landbouw, bij kleine ondernemingen of coöperaties wisten hun inkomen te verdubbelen dankzij training over productie, design en marketing. Door beleid te beïnvloeden, slaagden zij erin de gemeenten te bewegen tot beter beleid op het gebied van voedselveiligheid, ontbijt op school en ondersteuning voor economische activiteiten. LHBT-organisaties die steun kregen van Conexión werden beter zichtbaar en wisten onderwerpen op de publieke en politieke agenda te krijgen, maar meer zichtbaarheid en meer beleidsbeïnvloeding is nodig om iets te kunnen veranderen aan de diepgewortelde homofobie. Dat was een belangrijke les in 2014.

KINDHUWELIJKEN, MALAWI Zo’n 50% procent van de meisjes in Malawi trouwt voordat ze 18 zijn. Deze kindhuwelijken zijn heel zwaar voor vrouwen, omdat de ongelijke machtsverhoudingen vaak leiden tot huiselijk en seksueel geweld en de jonge meisjes ook niet naar school gaan. Sinds 2011 zijn Hivos en haar partners bezig daar iets aan te veranderen, door te werken aan het bewustzijn van ouders, lokale stamhoofden, religieuze leiders en overheidsambtenaren. Het gaat erom gangbare praktijken ter discussie te stellen en gedrag te veranderen (doelstelling 2), maar ook erkenning van het probleem en steun voor de oplossing van de overheid (doelstelling 3) is van groot belang. De inspanningen hebben ertoe geleid dat het parlement in februari 2015 een wet aannam waarin de huwbare leeftijd van 15 naar 18 werd verhoogd. Het succes was voor een belangrijk deel te danken aan de aanpak waarbij veel partijen – en veel partijen met invloed – zich tegelijk inzetten om de wet erdoor te krijgen. Een andere belangrijke stap was dat de overheid van Malawi een


50

programma lanceerde om kindhuwelijken tegen te gaan. De overheid nam daarbij de verantwoordelijkheid voor dit hardnekkige probleem en betrok verschillende belanghebbenden, onder wie religieuze leiders, bij het uitvoeren en stimuleren van het programma. Om haar vastberadenheid te onderstrepen heeft de overheid er ook voor gekozen om ‘een einde aan kindhuwelijken’ als thema te kiezen voor de Dag van het Afrikaans Kind. Hivos en haar partners constateerden al voor de wet van kracht was dat het aantal kindhuwelijken afnam. In het noordelijke deel van Malawi, waar Hivos samenwerkt met de Foundation for Children’s Rights, liep het aantal kindhuwelijken en –zwangerschappen terug van 5 gevallen naar 2 per schooljaar. En ook de schooluitval als gevolg van zwangerschap liep terug. Meer ouders sturen hun dochters naar school, en dat is te zien aan het aantal aanmeldingen. In sommige klassen zitten nu meer meisjes dan jongens. Er zijn ook ouders die dochters hebben bevrijd uit hun huwelijk; en veel meisjes laten zien dat zij zelf ook weten wat hun rechten zijn door hun ouders tegen te spreken en een huwelijk te weigeren. Kindhuwelijken komen ook steeds vaker in het nieuws op de radio en in de krant. En internationaal zette Hivos het onderwerp ‘kindhuwelijken in Malawi’ op de kaart tijdens de Girl Summit in London. In Malawi zelf zijn regionale symposia een extra impuls geweest om de zaak serieus te nemen en zoveel mogelijk te doen om het gedrag, de mentaliteit, de houding en de praktijk te veranderen.

4.2.2 S EKSUELE RECHTEN EN DIVERSITEIT Hivos was een van de eerste organisaties die zich inzette voor seksuele rechten in combinatie met algemene kwesties omtrent seksuele gezondheid. Hivos heeft een lange traditie in het creëren van mogelijkheden voor seksuele minderheden om zich te organiseren (doelstelling 1), in het opkomen voor de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders (LHBT’s) en voor mannen die seks hebben met mannen maar zichzelf niet als homoseksueel zien (MSM). Dit is nooit eenvoudig geweest. In veel landen is onderdrukking en discriminatie niet alleen een kwestie van mentaliteit en gedrag, het gaat vaak om concreet overheidsbeleid. We combineren ons werk ter plekke daarom met beleids-

51

beïnvloeding op internationaal niveau, bijvoorbeeld door het steunen van de organisatie van de Internationale Dag tegen Homofobie in zo veel mogelijk landen.

HUMAN RIGHTS AWARENESS AND PROMOTION FORUM, OEGANDA In 2014 was de strijd voor betere wetgeving en mentaliteitsverandering bij overheden (doelstelling 3) voor Hivos van groot belang. In Oeganda, waar homoseksuelen de afgelopen jaren meer dan ooit doelwit van discriminatie zijn, ondersteunde Hivos het Human Rights Awareness and Promotion Forum in hun juridische strijd tegen de anti-homowet van 2014. In augustus oordeelde het Constitutioneel Hof dat de wet illegaal was omdat er te weinig parlementsleden aanwezig waren om te kunnen stemmen. De vernietiging van de wet geeft mensenrechtenorganisaties tijd en gelegenheid om te voorkomen dat er opnieuw over het wetsvoorstel gestemd zal gaan worden.

LHBT-RECHTEN, INDIA Ook in India ging het vooral om juridische strijd. Een belangrijke overwinning was de erkenning van de rechten van transgenders, zo’n twee miljoen mensen. De Indiase Hoge Raad erkende transgenders officieel als een derde geslacht en gaf de overheid de opdracht om daar quota aan te koppelen in werk en onderwijs, zoals die ook voor andere minderheden gelden. Dit succes was welkom na een serieuze tegenslag voor de rechten van LHBT’s: het opnieuw strafbaar stellen van homoseksualiteit. Het Indiase strafrecht, ingesteld in de tijd dat de Britten daar heersten, stelt ‘tegennatuurlijke’ seksuele activiteiten strafbaar en beschouwt homoseksualiteit als zodanig. Ofschoon het Gerechtshof in Delhi die wet, sectie 377, in 2009 ongrondwettelijk verklaarde, vernietigde de Hoge Raad van India dat oordeel in 2013. De gevolgen waren in de hele samenleving merkbaar; de toename van rechtenschendingen van seksuele minderheden is immers niet los te zien van die uitspraak. En toch heeft het gevecht van Hivos’ partner Alternative Law Forum tegen sectie 377 iets teweeggebracht in de publieke opinie. Dat blijkt uit de steun voor LHBT-rechten door meerdere feministische organisaties, de Dalit-beweging en groepen als de National Alliance of Peoples Movements.


© Dai Conexión/Maria Kurokawa Fernanda Antuña


52

53


HIV/AIDS-PREVENTIE EN -BEHANDELING, LATIJNS-AMERIKA & AZIË Hivos zet zich in om controversiële onderwerpen die sociaal en politiek gevoelig liggen op de agenda te krijgen, om op die manier mensen controle te geven over hun lichaam, seksuele identiteit en relaties. Aids vormt nog altijd een serieuze bedreiging voor mensen overal ter wereld. Hivos blijft dus vechten tegen hiv/aids. Met drie grootschalige programma’s in Latijns-Amerika en Azië richt de organisatie zich op de groepen die het meeste risico lopen, mannen die seks met mannen hebben, transgenders, prostituees en drugsgebruikers die naalden gebruiken. Hivos geeft hen de kans om voor hun rechten op te komen en strijdt tegen stigmatisering en discriminatie. Het doel is om ervoor te zorgen dat juist deze mensen die veel risico lopen toegang hebben tot gezondheidszorg (voorlichting, tests en behandeling) en dat de organisaties die hen vertegenwoordigen sterker worden. Deze organisaties komen op voor hun rechten en zorgen voor betere leefomstandigheden en meer inspraak. Een aantal van hen houdt de overheidsbudgetten en -uitgaven aan hiv/aids-preventie en -behandeling scherp in de gaten.

GLOBAL FUND Hivos voert drie grootschalige aidsprogramma’s uit die worden gefinancierd door het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria in Bolivia, Guatemala en Zuidoost Azië. In deze programma’s ligt de nadruk op de bevolkingsgroepen die het meeste risico lopen – mannen die seks hebben met mannen (MSM), transgenders en prostituees – en wordt vaak gesteund in de vorm van institutionele financiering en capaciteitsopbouw.

© Hivos/Kat Palasi

In 2014 kregen meer dan 15.000 leden van de betrokken bevolkingsgroepen toegang tot relevante diensten (informatie, condooms, tests en medicijnen). In Zuidoost Azië overtrof het programma in 2014 de eigen doelstellingen: het financierde 360 organisaties in vier landen en zorgde dat meer dan 600 activisten en 80 professionals uit de gezondheidszorg trainingen kregen en kennis uitwisselden. In Guatemala zijn LHBT-organisaties die met hiv werken inmiddels zo mondig dat hun inzet voor beleidsveranderingen vruchten afwerpt. Zo heeft de ombudsman daar tegenwoordig een speciaal loket dat zich bezighoudt met LHBT-rechten. Dat is een belangrijke stap, omdat dit soort instituten bij uitstek geschikt is om kwetsbare groepen te beschermen. Een vervelend neveneffect van de succesvolle strijd voor meer rechten, is


54

55


dat deze groepen nu meer worden gediscrimineerd door conservatieven die niet willen dat er iets verandert. Het grootste succes op het gebied van beleidsverandering voor het Global Fund-programma in Bolivia was de toezegging van de Minister van Gezondheid dat hij meer budget zou vrijmaken voor aidsremmers. Bijna 90 procent van de kosten voor aidsremmers worden nu gedragen door het ministerie. Er was ook vooruitgang op het gebied van de behandeling van hiv-positieve patiënten. Het Global Fund-programma streeft ernaar dat 9 van de 10 patiënten zich houden aan het behandelprogramma en helpt hen een dagelijkse routine te ontwikkelen voor de medicatie. Op dit moment houdt 73 procent zich aan het behandelprogramma, veel meer dan in voorgaande jaren, dankzij de intensieve ondersteuning van het buddyprogramma dat gedragsverandering bij de kwetsbaarste bevolkingsgroepen nastreeft.

MENSENRECHTEN EN DEMOCRATISERING In 2014 was het werk van Hivos op het gebied van mensenrechten en democratisering sterk gericht op maatschappijopbouw en steun voor individuele mensenrechtenactivisten (doelstelling 1). Maar de strijd tegen oneigenlijke wetgeving en repressief overheidsbeleid (doelstelling 3) is en blijft belangrijk in het Midden Oosten, Midden- en Zuid-Amerika en zuidelijk Afrika. In de toekomst zullen deze kwesties meer in lijn worden gebracht met het thema ‘transparantie en verantwoording’ (zie hierboven onder het kopje Expression & Engagement). Daaronder vallen activiteiten die corruptie tegengaan, het publieke debat en campagnes stimuleren en verkiezingen controleren.

“MIJN VADER LEERDE MIJ EEN SERIEUZE LES TOEN IK OPGROEIDE. HIJ ZEI, ‘ZOON, VERMIJD DRIE DINGEN EN ALLES KOMT GOED: VUUR, DIEPE WATEREN EN DE OVERHEID.”

de Indiase politiek. ADR leverde informatie die voor zo’n 1.000 artikelen over electorale en politieke hervormingen is gebruikt. De organisatie ontving prestigieuze prijzen zoals de Times of India Social Impact Award voor belangenbehartiging en emancipatie en de CNN-IBN Indian of the Year Award voor openbare diensten. Maar de politieke verschuiving die na de verkiezingen plaatsvond, vereiste nieuwe strategieën en activiteiten, vooral op het gebied van belangenbehartiging. Een maand na de verkiezingen al pakte de overheid de buitenlandse financiering van ngo’s hard aan: de Centrale Bank moest internationale overboekingen voortaan eerst goedkeuren. Dit heeft ook zijn weerslag gehad op de overboekingen van Hivos aan haar partners. Een aantal transacties werd geblokkeerd en uiteindelijk wel vrijgegeven, maar pas na maanden van touwtrekken. In 8 landen, namelijk Zimbabwe, Kenia, Bolivia, Honduras, Guatemala, Irak, Syrië en Iran, geeft Hivos technische en financiële ondersteuning en hulp bij capaciteitsopbouw van mensenrechtenorganisaties die schendingen monitoren en melden, die werken aan betere wetgeving en beleid, en die streven naar democratische hervormingen.

RAKESH RAJANI (TANZANIAANSE ACTIVIST)

Het voorbeeld uit India laat zien dat een sterk maatschappelijk middenveld nodig is om de machthebbers te kunnen controleren. En dat ngo’s kwetsbaar zijn voor politieke druk, vooral wanneer zij financiële of andere steun krijgen van internationale donateurs. De Indiase verkiezingen hadden in 2014 grote invloed op het werk van de partners van Hivos, omdat het moeilijk voor hen was om bijeenkomsten, trainingen en andere activiteiten te organiseren in de aanloop naar de verkiezingen. Desondanks slaagde onze partner Association for Democratic Reforms (ADR) er in het publiek bewust te maken van het verkiezingsproces en te zorgen voor meer transparantie en verantwoording in


56

57


PERUAANSE INDIANEN WAPENEN ZICH MET BEWIJZEN

Een filmpje van twee tapirs is het symbool geworden van de strijd tussen een groep indianen en een Argentijnse oliemaatschappij. Het is gemaakt met een nachtcamera, diep in het Peruaanse Amazonewoud. De kwaliteit laat te wensen over, maar dat de dieren aan het drinken zijn is goed te zien en te horen. Aan de rand van de drinkplaats is een metalen constructie te onderscheiden; een van de dieren likt eraan. Het is een lekkende oliepijpleiding: de tapirs doen zich te goed aan sterk vervuild water. De oliemaatschappij wilde het niet geloven, maar het is echt zo.. Tot halverwege de jaren ’60 trokken alleen missionarissen diep genoeg het Amazonewoud in om de indianen van Noord-Peru tegen te komen. Niemand anders had interesse in het zeer afgelegen gebied tussen de rivieren Pastaza, Corrientes en Tigre, laat staan mensen met nachtcamera’s. De ontdekking van een reusachtig olieveld veranderde alles. Het leefgebied van de indianen werd, zonder dat zij enige inspraak hadden, omgedoopt tot ‘olieconcessieblok 1AB’, waarna een oliemaatschappij het bos introk, wegen bouwde, pijpleidingen legde en met boren begon. Niet lang daarna ontstonden de eerste problemen.

ZIEK Bij het winnen van olie worden enorme hoeveelheden afvalwater geproduceerd. Tegenover elk vat dat wordt opgepompt, staan negen vaten ernstig vervuild restwater. Het bevat hoge concentraties van kool-


waterstoffen en zware metalen, zoals lood, cadmium, kwik en arseen. Als mensen het op de een of andere manier binnenkrijgen, kan dat leiden tot een schrikbarend aantal ernstige gezondheidsproblemen. Kanker is de belangrijkste, maar ook psychische stoornissen en genetische misvormingen zijn niet uitzonderlijk. In de eerste vier decennia van de oliewinning, werd het restwater simpelweg geloosd in de dichtstbijzijnde rivier. De inheemse groepen die leven in het noorden van Peru, weten precies hoe gevaarlijk het afvalwater van de olie-industrie is. Decennialang hebben zij zich verzet tegen de vervuiling van hun drinkwater. Pas in 2006 leidde een grote opstand ertoe dat Pluspetrol, de oliemaatschappij die werkt in blok 1AB, het restwater begon te injecteren in diepe aardlagen, in plaats van het te dumpen. In een studie uit datzelfde jaar van het Peruaanse ministerie van

Gezondheid, bleek hoe groot de aangerichte schade al was. Gemeten werd dat 98 procent van de Achuar indianen, één van de volkeren in het olieblok, teveel cadmium in hun bloed had. In het bloed van twee op de drie Achuar-kinderen werd teveel lood gevonden.

VERANTWOORDELIJKHEID Dat het afvalwater nu beter wordt verwerkt, betekent niet dat het leefgebied van de indianen nu schoon is. Het opruimen van veertig jaar vervuiling blijft een probleem. In 2006 werd overeengekomen dat Pluspetrol alle vervuiling, ook die van zijn voorganger, moet opruimen. Het bedrijf heeft sindsdien echter weinig ondernomen, en is zijn afspraken allesbehalve nagekomen. Wat Pluspetrol wél gedaan heeft, is volgens de indianen, die tegenwoordig zelf inspecties uitvoeren, van slechte kwaliteit. Het bedrijf probeert op alle mogelijke manieren onder de verantwoordelijkheden uit

58

te komen. Met een legertje aan advocaten worden alle uitspraken die nadelig uitpakken voor het bedrijf aangevochten. Geen enkele andere oliemaatschappij heeft interesse om de exploitatie over te nemen als daarbij de verantwoordelijkheid hoort om oude vervuiling op te ruimen. Pluspetrol weet

king ziek is geworden als gevolg van lood en cadmium in eten en drinken. Een van de voorbeelden van vervuild eten dat wordt opgevoerd is tapirvlees. De indianen weten al jaren dat de dieren drinken uit vervuilde bronnen, maar volgens Pluspetrol was dat onmogelijk: de tapirs zouden vervuild water juist vermijden.

vragen: hoe monitor je de olielekkages efficiënter via google-maps, hoe meet je simpel en goedkoop de waterkwaliteit?

Het filmpje van de nachtcamera maakte nog langer ontkennen onmogelijk. Het is uit 2014 en laat goed zien hoe de strijd tegen bedrijven als Pluspetrol in de toekomst gevoerd zal moeten worden: in het kleinste detail en met onomstotelijk bewijs. De afgelopen drie jaar was Hivos betrokken bij het CoCooN programma, waarbinnen wetenschappers onderzoek deden met zo’n 300 inheemse leiders en milieuactivisten uit diverse Amazonelanden. Zij onderzochten de juridische mogelijkheden en de meest effectieve politieke belangenbehartiging, maar zochten ook oplossingen voor hele concrete

beter in staat om hun territorium en hulpbronnen te verdedigen. In 2014 ging dat gepaard met veel tegenslag en grootschalige protesten, maar ook met belangrijke successen. Zo baseerde de Peruaanse milieudienst zijn officiële klachtenrapport jegens Pluspetrol op 93 olielekkages die door de inheemse groepen zelf in kaart zijn gebracht. De indianen hebben daarmee een belangrijke slag gewonnen. Nu hun eigen metingen voor het eerst serieus worden genomen, voelen zij zich gesterkt om met hun eigen kennis en kunde de bewijsvoering sluitend te maken.

SUCCESSEN Gewapend met de kennis- en ervaringsuitwisseling die het CoCooN programma organiseerde, zijn de indianen uit de Amazonelanden nu

© Teyo van der Schoot

Story

dat, en dreigt keer op keer te vertrekken wanneer de Peruaanse overheid voet bij stuk dreigt te houden. Tegenover die chantage staat Peru machteloos.

TAPIRVLEES Een berucht voorbeeld van de sabotagetechnieken van Pluspetrol is het ter discussie stellen van onderzoek dat wijst op de relatie tussen lekkages en gezondheidsproblemen. Een van zulke onderzoeken, recent uitgevoerd in opdracht van FECONACO, een federatie van verschillende inheemse groepen uit Noord-Peru, toont aan dat inmiddels bijna 80 procent van de bevol-

59


4.3 GREEN ENTREPRENEURSHIP De voedsel- en energieconsumptie zullen de komende decennia sterk toenemen, met alle gevolgen voor het milieu van dien. Tot dusver heeft de intensivering en uitbreiding van de landbouw geleid tot teruglopende biodiversiteit, minder vruchtbare grond, en meer uitstoot van broeikasgassen. Op dit moment valt 52% van alle landbouwgrond in de categorie ‘enigszins verarmd’ of ‘sterk verarmd’, en zorgt landbouw voor 13% van de CO2-uitstoot. De toenemende vraag naar energie heeft ook sterk bijgedragen aan klimaatverandering. En minder biodiversiteit en klimaatverandering vormen weer een bedreiging voor de productiviteit. Uiteindelijk heeft economische groei in algemene zin een enorme impact op het milieu op aarde. In 2008 veroorzaakten de 3.000 grootste bedrijven ter wereld naar schatting voor USD $ 2,15 biljoen aan milieuschade. Arme mensen – met name vrouwen – hebben daar de meeste last van. Om te voorkomen dat het klimaat en het milieu onherstelbaar beschadigd raken, moeten voedsel- en energieconsumptie duurzamer worden. Het programma Green Entrepreneurship (GE) stimuleert ondernemende mannen en vrouwen op het platteland om zich niet alleen economisch maar ook ‘groen’ te ontwikkelen. Deze mensen moeten al heel wat uitdagingen het hoofd bieden, maar zij zijn ook de sleutel tot de oplossing voor veel problemen waar de wereld nu mee kampt: hoe vertragen we klimaatverandering, hoe behouden we diversiteit, hoe zorgen we voor werkgelegenheid? Om alle kansen te benutten, ondersteunt Hivos lokale ondernemers technisch en financieel, koestert Hivos nieuwe initiatieven voor duurzame voedselproductie en hernieuwbare energie, en pleit Hivos bij overheid en andere belanghebbenden voor beleid dat duurzame voedselproductie en hernieuwbare energie stimuleert. Ondernemers op het platteland in ontwikkelingslanden bedienen lokale markten, gebruiken weinig energie, en nemen verantwoordelijkheid voor de omgeving waarvan zij afhankelijk zijn. Ze kennen het verschil tussen winst maken en uitbuiten. Duurzame economische ontwikkeling is in goede handen op het platteland.


Hivos’ doelstellingen zijn om met dit programma:

RESULTATEN EN CIJFERS 2014 GREEN ENTREPRENEURSHIP Aantal partners: 159 Verplichtingen: €55.239.000 (43% van de totale regionale verplichtingen) Bereik: 5.6 miljoen Belangrijkste partners: Triodos Bank | ECOM | IIED | IUCN NL | Oxfam Novib | Ford Foundation | SNV | IDH | Landscapes for People, Food, Nature | Nederlandse overheid (waaronder MFS-2) | EU | ENDEV Belangrijkste resultaten 2014 - Meer dan 200.000 kleine boeren (mannen en vrouwen) kregen toegang tot diensten die hun productie en/of landbouwbedrijven kunnen verbeteren; - 25.000 huishoudens kregen toegang tot hernieuwbare energie (biogas, betere fornuizen) en 240 nieuwe SME’s begonnen met nieuwe -activiteiten op het gebied van duurzame energie; - Bijna 3 miljoen mensen konden een beroep doen op financiële diensten (HTF, TSTF, ZMWF, ProCIF), van wie 75% vrouwen. Daarnaast konden 3,8 miljoen mensen gebruikmaken van microverzekeringen.

1. De economische positie van ondernemers te verbeteren; 2. Het bereik en de capaciteiten voor economische ontwikkeling op het platteland uit te breiden; 3. Nationaal en internationaal voorwaarden te creëren die plattelandsondernemers de kans geven om deel uit te maken van een dynamische groene economie; 4. De positie te verbeteren van kleine boeren die kwetsbaar zijn voor grillige omstandigheden (de markt, het klimaat). Net als in het R&C-programma is de capaciteitsopbouw van individuele personen en organisaties een belangrijk aandachtspunt voor Green Entrepreneurship. Mensen op het platteland voorzien van gerichte input en dienstverlening is van groot belang voor dit werk, evenals het streven naar een verschuiving van de investeringen naar duurzame landbouw en hernieuwbare energie. De kwetsbaarheid van kleine boeren door marktschommelingen en klimaatverandering heeft ertoe geleid dat wij meer zijn gaan investeren in kennisontwikkeling en in het mede ontwikkelen van innovatieve oplossingen in die gebieden. Bovenstaande vier doelstellingen zijn van toepassing op alle thema’s van het GE-programma.

4.3.1 VOEDSEL EN LANDBOUW In 2050 zullen er 9 miljard mensen zijn op aarde en die moeten allemaal kunnen eten. Hivos streeft ernaar de voedselproductie op een duurzame en sociaal rechtvaardige manier te verbeteren. Om dat doel te bereiken, werken we samen met verschillende spelers in de voedselproductie, ook met consumenten. We concentreren ons al jaren voornamelijk op kleine boeren, omdat zij gezamenlijk de meeste levensmiddelen produceren. Onze strategie was altijd al gericht op het versterken van de relatie tussen de kleine boeren en de andere spelers in de waardeketen. In 2014 hebben we bijgedragen aan het opzetten van 1.400 organisaties voor kleine boeren en meer dan 600 groepen voor vrouwen. Meer dan 200.000 kleine boeren (zowel mannen als vrouwen) hebben gebruik kunnen maken van de informatie, training en advies aangeboden via onze programma’s. Doel was productiemethoden en bedrijven te verbeteren en hen in contact te brengen met specifieke (lokale, regionale en internationale) markten.

60

61

In de loop der jaren hebben we ondervonden dat voor dit soort inspanningen een directe betrokkenheid van grote marktpartijen nodig is én dat we een en ander moeten opschalen. Dat geldt ook voor ontwikkelingen gericht op sociale gelijkheid (met name voor vrouwen), duurzaamheid op het gebied van natuur en milieu, en financiële duurzaamheid (doelstelling 2). Om die reden heeft Hivos de afgelopen jaren een aantal programma’s gelanceerd in samenwerking met bedrijven die zelf ook behoefte hebben aan een betrouwbare landbouwproductie. Onze grootschalige programma’s voor het verbeteren van de landbouwketen in Oost-Afrika (koffie), Zimbabwe (verschillende producten), Indonesië (palmsuiker) en Midden-Amerika hebben bijgedragen aan een hoger netto inkomen voor de betrokken mannen en vrouwen. Deze programma’s zijn erop gericht boerderijen rendabel te houden en bestand te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering. Onze inspanningen, waarbij ook lokale boerenorganisaties, ngo’s, bedrijven en consumenten van over de hele wereld betrokken waren, hebben vruchten afgeworpen. Met name in Oost-Afrika hebben duizenden kleine bedrijfjes de weg gevonden naar nieuwe markten en inkomensmogelijkheden, dankzij een aantal grote programma’s (bijvoorbeeld: het Coffee Partnership in Tanzania, 4S@scale en het Horticulture and Food Security-programma in Kenia) die Hivos heeft opgezet in samenwerking met een aantal spelers uit de private sector. Een en ander heeft geleid tot een betere organisatie, meer betrokkenheid van vrouwen en jongeren en training van boeren in methodes die de kwaliteit en kwantiteit van hun oogst én de diversiteit van hun bedrijf duurzaam te vergroten. Onze programma’s combineren verschillende doelstellingen: een beter inkomen, duurzame productie en een gelijkwaardige relatie tussen mannen en vrouwen.

COFFEE PARTNERSHIP, TANZANIA Een van die programma’s is het Coffee Partnership in Tanzania. In het programma werken veel verschillende partijen samen: Tanzaniaanse Coffee Board, een aantal Tanzaniaanse ministeries, ngo’s en organisaties voor koffieboeren, koffiehandelaren ECOM en Armajaro, de Duitse ontwikkelingsbank, de Hans Neumann Stichting, Solidaridad en Hivos. De stichting van Bill & Melinda Gates treedt op als medefinancier. Het programma helpt 85.000 boeren om hun inkomen te verbeteren en draagt in het verlengde daarvan bij aan het levensonderhoud


© Hivos/Lameck Nyagudi


62

63


van meer dan 500.000 arme Tanzaniaanse plattelandsbewoners. Dankzij het programma is de kwaliteit en het volume van de koffieproductie verbeterd, en het inkomen van de boeren verdubbeld. Hivos draagt bij aan het programma door training en onderwijs te verzorgen voor medewerkers van ECOM en Armajaro op het gebied van bijvoorbeeld gelijke rechten voor mannen en vrouwen, biogas en milieubehoud. Vooral vrouwen hebben profijt van de introductie van een nieuw Gender Action Learning System; 10.000 van hen hebben daardoor meer zeggenschap gekregen in hun agrarisch familiebedrijf.

4S@SCALE IN KENIA, OEGANDA EN TANZANIA Met subsidie van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken voert Hivos ook het programma 4S@scale uit (Sustainable and Secure Smallholder Systems for Scale) dat tot doel heeft de levens van 90.000 kleine boeren in Kenia, Oeganda en Tanzania te verbeteren. Het programma bouwt voort op Hivos’ jarenlange ervaring in het ontwikkelen van biogas en de goede samenwerking met koffiehandelaar ECOM. We werken er samen aan om de koffieproductie van boeren rendabel te krijgen en goede ondersteunende diensten te leveren. Dat doen we onder meer door goede landbouwpraktijken te stimuleren – bijvoorbeeld met het gebruik van biogas en bioslib –, door te werken aan diversificatie van inkomen uit landbouw, door meer kredietmogelijkheden te creëren, door meer vrouwen en jongeren te betrekken en door ons in algemene zin in te zetten voor sterkere landbouwcoöperaties. In het eerste jaar was het programma vooral gericht op het bouwen van goede onderlinge relaties tussen de verschillende partners: ECOM Ltd, landbouwdienstverleners SMS en Kawacom, en de uitvoerende instanties voor biogas KENAFF en BSU. We wisten minder boeren te bereiken dan beoogd: niet 12.500 maar 3.000. Omdat er op provinciaal niveau een decentralisatieproces gaande was, mengden de provincies zich ook in de koffiemarkt en dat leidde tot onverwachte moeilijkheden in de relaties tussen coöperatieven en commerciële handelaren. Er wordt gewerkt aan een nieuwe aanpak, in samenwerking met ECOM, om soortelijke programma’s in Indonesië op te starten.


TUINBOUW EN VOEDSELVEILIGHEID, KENIA Voedsel wordt niet alleen op het platteland geproduceerd. Nu het aantal stadsbewoners met zo’n 10% per jaar toeneemt, is tuinbouw in de stad niet alleen een goede manier om voedsel dichterbij de consument te verbouwen maar ook om nieuwe banen te creëren. In 2014 hebben meer dan 1.000 stedelijke boeren in Kenia hun inkomen met 40% kunnen vergroten, dankzij het Horticulture and Food Security-programma. Hun succes zorgt niet alleen voor een meer gevarieerde en duurzame voedselproductie, het maakt hen ook minder kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Hivos zet de activiteiten voort in een nieuw programma dat tot 2019 doorloopt.

VOEDSELVEILIGHEID EN DUURZAAMHEID, CUBA

op het wereldwijde debat over voeding en manieren om kwetsbare groepen met lage inkomens toegang te geven tot veilige, gezonde, betaalbare en duurzaam geproduceerde voeding. Om de nieuwe ideeën over voeding en landbouw te stimuleren, heeft Hivos ook aan het debat in Nederland bijgedragen, in een debatserie met het Ministerie van Buitenlands zaken en Oxfam Novib rond het thema ‘diversiteit op het land en op je bord’. Daarnaast organiseerden we een internationale voedselsafari met de agro-biodiversiteitscommunity (een groep van ruim 30 belangrijke spelers uit het maatschappelijk middenveld van diverse continenten), zorgden we voor input voor beleidsnota’s van de overheid en namen we deel aan het Nederlandse kennisplatform voeding en bedrijven.

4.3.2 ZELF ENERGIE OPWEKKEN

Hivos is een van de weinige internationale organisaties die zich inzet voor voedselveiligheid en duurzaamheid in Cuba. De huidige hervormingen die de voedselproductie in Cuba moeten vergroten, geven ons de gelegenheid om te wijzen op de voordelen van duurzame landbouw. Met steun van de EU en het Zwitserse fonds SDC, werkt het Hivos-programma aan betere voedselveiligheid in plattelandsgemeenschappen en een gezonde ecologische balans. In 2014 gingen bijna 5.000 lokale koffieboeren over op duurzame landbouwmethoden (bijvoorbeeld: diversificatie, wisselteelt, inzet van biologische middelen) en zij dienen nu als voorbeeld voor anderen. Bij het programma zijn ook technisch dienstverleners en de lokale overheid betrokken, waardoor de boeren in Ciego de Ávila nu bij één loket terecht kunnen voor technische en educatieve diensten. Ook daar kunnen andere plaatsen een voorbeeld aan nemen.

FOOD CHANGE LAB Naast het lokale werk met kleine boeren, streeft Hivos naar duurzame oplossingen in de hele keten van voedselproductie en -consumptie (GE-doelstelling 4). Hivos werkte al eerder met International Institute for the Environment and Development (IIED), in het kennisprogramma voor kleine boeren op de mondiale markt; op basis van die ervaring besloten we in 2014 weer samen te werken. Samen zetten we het Food Change Lab op, om te werken aan nieuwe inzichten op het gebied van voedselconsumptie, urbanisatie en transformaties op het platteland. Met het Lab willen we invloed uitoefenen

64

De beschikbaarheid van energie biedt mensen de mogelijkheid om hun leefomstandigheden te verbeteren en activiteiten te ondernemen. Gedecentraliseerde energiesystemen waarbij mensen zelf hun energie opwekken zijn de stuwende kracht achter lokale economische ontwikkeling. Daarom is het belangrijk dat de energiesector zich optimaal ontwikkelt en installaties en bijbehorende diensten levert die zelfstandige energieproductie voor huishoudens mogelijk maakt, vooral op het platteland (GE-doelstelling 2). Huishoudens met vee in Tanzania, Indonesië, Nicaragua en andere landen, kunnen op biogas koken en hun woning verlichten op een manier die de uitstoot van broeikasgassen terugdringt en hen minder afhankelijk maakt van brandhout en fossiele brandstoffen. Nu nog maken miljarden mensen gebruik van deze dure en milieubelastende brandstoffen. Vrouwen hebben extra voordeel bij het gebruik van biogas, want zij hebben vaak de taak brandhout te sprokkelen en moeten koken in de verstikkende rook van houtvuur en kerosinelampen. De drab die overblijft van het biogasproductieproces is een uitstekende organische mest waarmee de landbouwoogst verbeterd kan worden. Naast biogas stimuleert Hivos ook het gebruik van energie-efficiënte fornuizen en andere bronnen van hernieuwbare energie zoals zonne-energie en microwaterkrachtcentrales.

BIOGASINSTALLATIES, OOST-AFRIKA Samen met SNV heeft Hivos grootschalige programma’s opgezet om de productie en het gebruik van biogasin-

65

stallaties te stimuleren. Dit doen we door de ontwikkeling te stimuleren van een biogassector die zichzelf in stand kan houden. In 2014 kregen 8.900 huishoudens in Oost-Afrika – en dus ook vrouwen – op deze manier toegang tot schone energie; in totaal profiteerden 45.000 mensen daarvan. Eigenlijk lag de lat hoger; ons streven was om in 2014 16.000 biogasinstallaties te plaatsen. Maar toen de metselaars en bouwers niet langer met subsidie betaald werden, vertraagde de productie van biomassavergisters. Dit was een neveneffect van onze strategie om het werk geleidelijk over te laten aan een gezonde commerciële biogassector. Maar de overheid in Ethiopië is bereid biogasprogramma’s te steunen.

HERNIEUWBARE ENERGIE, MIDDEN-AMERIKA Er zijn inmiddels 300 biomassavergisters verkocht in Nicaragua; het programma is daar goed op gang. Wij zijn bezig de mogelijkheden voor een soortgelijk initiatief in Guatemala te onderzoeken. Met dit programma doen we iets aan de geringe beschikbaarheid van (moderne vormen van) energie waardoor de ontwikkeling van het Midden-Amerikaanse platteland achterblijft. Ook nu nog gebruikt 1 op de 2 mensen daar hout om op te koken. In 2014 kregen 23.000 huishoudens betere fornuizen of elektriciteit van een microwaterkrachtcentrale, dankzij de steun van Duitse ontwikkelingsorganisatie GIZ/ENDEV. Dit sluit goed aan bij onze aanpak: de ontwikkeling van technologieën voor hernieuwbare energie in Nicaragua, Honduras en Guatemala stimuleren door steun te geven aan microfinancieringsinstellingen die dergelijke projecten financieren. Door die aanpak konden kleine ondernemers actief worden in op de markt voor hernieuwbare energie. In Midden-Amerika maar ook elders blijven Hivos en haar partners ontwikkelingen op het gebied van hernieuwbare energie stimuleren (GE-doelstelling 3; zie ook de 100% Sustainable-campagne onder het kopje Action for Change). Ook in 2014 moedigden we overheden aan om beleid en regelgeving ter formuleren die een energieomslag mogelijk maken. Dat had niet altijd het gewenste effect. De Hondurese overheid stimuleert bijvoorbeeld het gebruik van efficiënte fornuizen, maar verstoort de markt door ze gratis te verstrekken. Klanten wachten natuurlijk liever tot ze een gratis fornuis krijgen en dat leidt niet tot een zelfstandige sector die ook meer werkgelegenheid biedt. Daarnaast had ook de dalende olieprijs in 2014


een ongunstig effect; het leidde ertoe dat de Nicaraguaanse overheid stopte met het stimuleren van hernieuwbare energie. Deze voorbeelden laten zien hoe belangrijk het is dat we ons blijven inspannen om overheden te overtuigen van het belang van hernieuwbare energie. Om die uitdaging het hoofd te bieden hebben we een aantal nieuwe strategieën uitgewerkt. We richten ons nu meer op burgers – en vooral jongeren – en stimuleren hen om hun overheid te overtuigen dat een beleidsverandering wenselijk is.

DOMESTIC BIOGAS, INDONESIË In Indonesië wordt biogas inmiddels door veel melkvee-, varkens- en kippenboeren gebruikt. Dit is een goed voorbeeld van hoe je de economie groener maakt, ondernemerschap stimuleert en banen creëert. De boeren dragen ook bij aan de duurzaamheid en groei van het programma, door hun carbon credits over te dragen onder het Gold Standard-mechanisme voor CO2-beprijzing van het Domestic Biogas-programma in Indonesië (BIRU). Sinds 2009 heeft BIRU meer dan 14.000 huishoudens weten te bereiken en in 2014 zijn 2.861 biogasinstallaties geplaatst. Meer dan 1.000 opgeleide biogastechnici zijn aan het werk geweest om biomassavergisters te produceren. Van de 80 constructiepartners zijn er 50 nog altijd betrokken bij het programma (sommigen zijn nu onafhankelijke biogasdienstverleners, anderen waren niet succesvol). Samen bieden ze 800 mensen werk; en BIRU heeft ook meer dan 1.000 producenten en leveranciers van fornuizen, transportbedrijven en microkredietverleners aan werk geholpen. Ons jaarlijkse onderzoek naar biogasgebruik toont aan dat 90% van de vrouwen die biogas gebruiken om te koken daar positieve ervaringen mee heeft. Een grote meerderheid zegt dat het tijd bespaart omdat ze geen hout hoeven te sprokkelen. Zo’n 70% van de vrouwen gebruikt die tijd nu voor sociale contacten en ontspanning.

© Josh Estey

Een boer zal zijn investering in de vergister in ongeveer drie jaar terugverdienen. In Indonesië zijn 1.089 van de 2.861 nieuwe biogasgebruikers gefinancierd met een microfinanciering; 55% van alle biogasgebruikers hebben krediet gevraagd voor hun vergister in 9 provincies. Het BIRU-programma omvat ook een unieke samenwerking tussen Hivos en de melkinkopers van Nestlé. De samenwerking betreft vrijwel alle 33.000 melkveehouders van Oost-Java. Hivos beheert de bouw van biogasinstallaties beheert en Nestlé stimuleert het gebruik


66

67


© Hivos/Carlos Duarte


68

69


van biogas bij de coöperaties waar het bedrijf zaken mee doet. De coöperaties kunnen een rentevrije lening krijgen en die geleidelijk terugbetalen met korting op de melkleveranties. Na zes jaar weten we inmiddels dat het een hele uitdaging is om de semi-gesubsidieerde biogasmarkt te laten uitgroeien tot een solide, zelfstandige commerciële sector. We hebben alle medewerking van de landelijke overheid gekregen, maar de neiging om regionale programma’s te subsidiëren houdt de ontwikkeling van een onafhankelijke biogassector tegen. BIRU moet meebewegen met de regionale overheid en er tegelijkertijd voor zorgen dat de boeren een grotere eigen bijdrage leveren. De sleutel tot succes is een ‘investeerders incentive’ voor de boeren, in de vorm van een korting die investeren aantrekkelijk maakt. De bouwer van de vergister brengt die korting in rekening bij Hivos. En dat geeft Hivos dan weer wat meer controle over prestaties van de bouwer (bouwkwaliteit, eerlijkheid, after-sales… ). Dit is een wereld van verschil in vergelijking met de hitand-run praktijken van bouwers bij reguliere overheidsaanbestedingen.

4.3.3 D UURZAME FINANCIËLE DIENSTEN Een financiële sector die de reële economie ondersteunt en gericht is op duurzaamheid is nu meer dan ooit noodzakelijk. De financiële crisis in combinatie met klimaatverandering en een dreigend tekort aan natuurlijke bronnen zijn de oorzaak van die noodzaak. Investeren in een echte economie waar iedereen voordeel van heeft, is niet alleen moreel gerechtvaardigd, maar blijkt uit recent onderzoek zelfs winstgevend te zijn1. Hivos werkt al jaren met microfinancieringsinstellingen (mfi’s) die kleine leningen verstrekken aan ondernemende mensen, voornamelijk vanuit het Hivos Triodos Fund (HTF). Deze benadering combineert het verbeteren van de economische positie van mensen (doelstelling 1) met het creëren van een gezonde financiële sector, waaronder ook beginnende mfi’s, die hen betrouwbare diensten kan verlenen (doelstelling 2), vooral op het platte-

land en vooral aan vrouwelijke ondernemers. Deze strategie is doorgaans succesvol; we hebben zo een paar jaar op rij 6 tot 8 miljoen mensen per jaar weten te bereiken, voornamelijk vrouwen. Met onze ambitie om ook het platteland te bereiken hebben we ook resultaat geboekt, maar het beoogde percentage – 75% van de mfi-klanten – hebben we niet gehaald.

HIVOS TRIODOS FONDS In de periode 2011-2015 heeft het Hivos Triodos Fonds (HTF) een tweesporenbeleid gevolgd. Ten eerste streefde het fonds naar een financiële sector die solidair is met het platteland en vrouwen. Anders dan veel andere spelers op het gebied van microfinanciën biedt HTF ondersteuning aan jonge, kleine, getalenteerde, veelbelovende en innovatieve mfi’s die projecten ondersteunen die te risicovol zijn voor commerciële investeerders. Ten tweede streefde het fonds naar meer mogelijkheden voor financiering voor duurzame landbouw en hernieuwbare energie. De doelstellingen voor het streven naar meer mogelijkheden voor financiering waren gebaseerd op cijfers van mfi-klanten die rechtstreeks door HTF worden gefinancierd en indirect door wholesale-banken als Bellwether en Bank Andara. In 2014 liep het aantal klanten terug van 6,5 miljoen naar 4,5 miljoen. Die terugloop werd voor een belangrijk deel veroorzaakt door het feit dat mfi’s volwassen en financieel solide waren geworden en niet langer voldeden aan de HTF-criteria, terwijl zich aan de andere kant veel kleinere - minder solide maar veelbelovende - mfi’s aanmeldden. Bovendien trok HTF zich terug uit Bellwether in 2014; en door interne problemen bij Bank Andara stagneerde de stroom betrouwbare informatie over hun klanten. Het doel om met de mfi’s meer vrouwen te bereiken werd wel behaald, sterker nog: met 78% werd de doelstelling van 75% in 2014 overtroffen. Het platteland bleek echter moeilijker te bereiken. De doelstelling is dat in 2015 minstens 75% van de klanten plattelandsbewoners zijn, maar in 2014 stond de teller op nog maar 53%. Een belangrijke verklaring voor die lagere score is dat de wholesale-banken – ooit opge-

richt voor juist die doelgroep – veel klanten op het platteland hadden. Daarnaast verdween een aantal grotere mfi’s (zoals Kenya Women Finance Trust, Genesis en AMRET) met veel plattelandsklanten dat uit het HTF-portfolio; die worden nu gefinancierd door commerciële partijen als bijvoorbeeld het Triodos Fair Share Fund. Uit deze ontwikkeling blijkt dat het groeiproces van succesvolle mfi’s verloopt zoals de bedoeling is, maar de invloed op het bereik van het HTF was groter dan verwacht. Het aandeel door HTF ondersteunde mfi’s met een agrarische portfolio is 64%. In overeenstemming met deze ontwikkeling is het totale aandeel van rurale mfi’s in het HTF-portfolio in 2014 gegroeid van 14 naar 27 procent. Het aantal microverzekeringen dat onze partner Leapfrog verstrekte was een veelbelovende ontwikkeling. Ongeveer 3,8 miljoen klanten konden in 2014 zo’n verzekering afsluiten. Hoewel we microverzekeringen niet hadden opgenomen in onze prognose voor 2014, beschouwen we de ontwikkelingen wel als een belangrijke bijdrage aan het stimuleren van ondernemerschap. Bovenstaande laat zien dat er meerdere manieren zijn om ondernemers op het platteland te bereiken. Vaak kunnen grotere, meer volgroeide mfi’s klanten op het

Hivos Triodos Fonds Bedrag x 1.000 euro

lobal Alliance for Banking on Values, Real economy, real returns – G The business case for sustainability focused banking, oktober 2014


Bedrag

2013 Organisaties

Bedrag

Leningen

31

44,610

33

34,174

Participaties

10

25,854

11

32,080

-

-

-

-

Totaal

44

70,464

44

66,254

Afrika

10

23,697

11

21,194

Azië

12

20,373

11

13,357

Latijns-Amerika

16

24,663

19

30,189

2

1,731

2

1,514

40

70,464

43

66,254

Garanties

Totaal

70

Zorgen voor meer en betere toegang tot financiering voor een duurzame agrarische sector en hernieuwbare energie betekent meer investeren in groene industrieën, duurzame productieprocessen en producten. De doelstelling voor het HTF-portfolio is dat er meer investeringen in een duurzame agrarische sector en hernieuwbare energie worden gedaan: van 5% in 2010 naar 25% in 2015; in 2014 staat de teller op 17 procent. We hebben ondervonden dat financiering van een groene sector lastig is te organiseren vanuit Nederland. Een ander obstakel was de beperkte beschikbaarheid van fondsen voor groene ondernemingen. HTF is nu bezig de strategie aan te passen; met de opbrengst van de aandelen Mibanco (en mogelijk van nog meer anderen aandelen) komen binnenkort middelen vrij om opnieuw te investeren. Daarmee kunnen mfi’s gefinancierd worden die op het punt staan om HTF te verlaten. In 2015 blijft HTF zich concentreren op de financiering van startende mfi’s die

2014 Organisaties

Wereldwijd 1

platteland beter bedienen dan kleine, lokale mfi’s. Ze zijn op grotere schaal actief en hun activiteiten in de stad vormen een tegenwicht voor de kosten en het risico van hun activiteiten op het platteland. Het verschaffen van agrarische leningen lijkt wat het HTF betreft echter meer iets voor kleine mfi’s.

71


actief zijn op het platteland, de agrarische sector, het streven naar gelijke rechten en duurzaamheid. Eind 2014 zijn Hivos en Triodos begonnen met het ontwikkelen voor een strategie voor de langere termijn. Die strategie is gericht op een fonds dat investeert in schaalbare SME’s die bijdragen aan een duurzame, solidaire en groene economie.

‘GROENE’ ECONOMISCHE ONTWIKKELING Met het volwassen worden van de microfinanciële sector is Hivos op zoek gegaan naar manieren om de activiteiten expliciet te koppelen aan het stimuleren van groene economische ontwikkeling. We hebben onze lobby extra kracht bijgezet en gevraagd om aandacht voor de sociale normen in de sector en de inzet van microfinancieringen voor groene economische activiteiten (GE-doelstelling 3). Daarmee speelden we in op de toenemende interesse van de microfinanciële sector in hernieuwbare energie, de groene waardeketen en de zoektocht naar oplossingen voor milieuproblemen als zakelijke kans. Hivos speelt een belangrijk rol in de vertaalslag van die interesse naar de praktijk, door standaarden te ontwikkelen, goede praktijkvoorbeelden te laten zien en de sector bij te staan bij de ontwikkeling van groene financiële producten (die bijvoorbeeld het gebruik van groene energie stimuleren). We deden dat vooral aan de hand van de Green Performance Agenda, een belangrijk instrument waarmee mfi’s kunnen testen hoe groen hun organisatie is en waarmee ze plannen kunnen maken voor een (nog) duurzamere toekomst. Het resultaat is dat een kwart van de 21 mfi’s die in 2014 steun kregen van Hivos nu


bezig zijn om groener te worden – omdat zij zakelijke kansen zien in die ontwikkeling. Hivos ondersteunt via een aantal grotere fondsen ook productieactiviteiten. In Zimbabwe kregen 11.000 kleinschalige productiebedrijven een lening. Een aantal van die ondernemingen is actief in de verwerking van duurzame producten, bijvoorbeeld bananen verpakken. Op die manier krijgt de agrarische sector van Zimbabwe een impuls, waarbij er bijzondere aandacht is voor bedrijven die door vrouwen worden geleid (een derde van de bedrijven die steun krijgen). Het Hivos Triodos Fonds is ook meer gericht op een duurzame agrarische sector (‘eerlijke’ of biologische producten), biodiversiteit, ecologische verantwoorde aanpassingen voor koffieboeren, en financieringen van de groene waardeketen. Op dit moment wordt 18% van de HTF-fondsen gebruikt voor een duurzame agrarische sector en hernieuwbare energie; we streven naar 23% in 2015. Hivos en Triodos Bank zijn ook partners in het Triodos Sustainable Trade Fund, dat in 2014 80.000 kleine boeren wist te bereiken. Het door Hivos gesteunde SME Impact Fund (voor het MKB) in Tanzania verstrekte leningen aan 9 kleine en middelgrote bedrijven in de agrarische waardeketen die anders te klein of juist te groot zouden zijn om voor financiering in aanmerking te komen en bereikte zo 1.100 boeren. Het SME Impact Fund werkt op basis van duurzame principes.

72

“WE HEBBEN DE WAARHEID GENEGEERD DAT EEN GOEDE BOER EEN VAKMAN IS VAN DE BOVENSTE PLANK, EEN SOORT ARTIEST.” WENDELL BERRY (AMERIKAANSE DICHTER, ACTIVIST EN BOER)

73


Story

AMARANT EN DE ANDEREN MAKEN EEN COMEBACK

Zoals zoveel hoofdstedelingen in de wereld mopperen ook de ‘Nairobians’ over de hopeloze files, en lijden ze aan structureel tijdsgebrek. Aan de verkeersopstoppingen kunnen de supermarktkoks niets doen, maar voor de drukke, moderne hoofdstedeling hebben ze een goed verhaal. Maak bijvoorbeeld eens een stamppotje van amarant: je

inheemse groenten verdrijven insecten zelfs. Bovendien geldt voor veel soorten dat zij stikstoffixerend zijn. Dat betekent dat zij de grond voeden met stikstof (een meststof), waar andere planten dat juist aan de grond moeten onttrekken om te groeien. Boeren gebruiken dat soort voedende groenten graag om te zorgen dat hun akkers niet uitgeput raken.

gezond, gebalanceerd dieet samen te stellen.

Dat vergeten groenten de grond voeden en goed groeien is mooi, maar voor de consument zijn voedzaamheid en smaak nog altijd belangrijker. Gelukkig stellen amarant, nachtschade en de andere soorten ook op dat gebied niet teleur. Ze komen in allerlei smaken en zijn bijzonder gezond. Nachtschade is bijvoorbeeld een bron van proteïne en ijzer; een prima vleesvervanger. In Oost-Afrika, waar net als in bijna de hele wereld te eenzijdig wordt gegeten, bieden de groenten uitkomst. Er zijn nog maar weinig mensen die er omkomen van de honger, maar tegelijkertijd lukt het de meerderheid niet om een

marktkoks in Kenia, is één van die organisaties. Behalve met koks, zoekt Farm Concern de samenwerking met boeren, winkels, restaurants, media en scholen om de groenten in de markt te zetten. De inspanningen van de organisatie zijn tot nu toe een enorm succes. Rondom Nairobi kunnen boeren de vraag niet meer bijbenen: in sommige supermarkten is de verkoop van bepaalde groenten met 600 procent gestegen. Als dat zo doorgaat, is straks algemeen bekend wat amarant is, hoe je nachtschade klaarmaakt en hoe lang een vignaboon gekookt wordt.

GROENTEMARKETING Omdat de vergeten groenten van Oost-Afrika zo goed zijn voor mens en milieu, werkt Hivos samen met lokale organisaties in de regio om ze nog populairder te maken. Farm Concern, het brein achter de super-

© FCI

Wat was amarant ook alweer? Hoe maak je Afrikaanse nachtschade klaar? En hoe lang kook je een vignaboon? Veel traditionele Oost-Afrikaanse groenten worden niet meer zo vaak gegeten als vroeger. In de Keniaanse hoofdstad Nairobi probeert een groep koks dat te veranderen. In supermarkten laten zij zien hoeveel er mogelijk is met het vergeten eten. Hun kookdemonstraties zijn zo succesvol dat boeren rondom de stad de vraag niet meer kunnen bijbenen. Dat is goed voor die boeren, maar eigenlijk voor iedereen.

zet het in een handomdraai op tafel. Het is bovendien lekker, vreselijk gezond, helemaal in en honderd procent Keniaans.

PERFECT AANGEPAST Amarant, in de volksmond terere genoemd, is een plant die al sinds mensenheugenis groeit in OostAfrika. Een echte local dus. Net als elke andere inheemse groente, is amarant daarom perfect aangepast aan een leven in Oost-Afrikaanse omstandigheden. Er is niet veel voor nodig om de plant tot wasdom te laten komen en hij laat zich niet snel uit het veld slaan door insecten of plagen. Sterker nog: sommige


74

75


4.4 ACTION FOR CHANGE Economie, politiek en cultuur zijn mondiaal met elkaar verweven geraakt. Voor een belangrijk deel is dat goed nieuws: zo ontstaan meer banen, nieuwe oplossingen voor problemen en meer kansen om te leren van anderen hoe zij met hun leefomgeving omgaan. Maar de wereld van vandaag is ook gebouwd op een ongelijke verdeling van macht en rijkdom, op een systeem dat ertoe leidt dat ons gedrag in het Noorden schadelijke gevolgen heeft voor mensen in de rest van de wereld. Recente crises hebben nog eens aangetoond dat veranderingen ‘daar’ onmogelijk zijn zonder dat wij ‘hier’ in actie komen. Het oplossen van mondiale problemen vergt inzet van mensen overal ter wereld. Veel lokale verbeteringen verwateren weer als burgers, bedrijven en overheden – in het Zuiden én het Noorden – hun verantwoordelijkheid niet nemen en niets doen. Met het Action for Change-programma (AfC) wil Hivos een bijdrage leveren aan de veranderingen die nodig zijn in het Noorden om de levens van mensen in ontwikkelingslanden te verbeteren, veranderingen bij overheden en in het bedrijfsleven, maar ook bij mensen thuis. De boodschap is niet altijd leuk, maar harder nodig dan ooit.

Met het AfC- programma wil Hivos:

RESULTATEN EN CIJFERS 2014 ACTION FOR CHANGE Aantal partners: 20 Verplichtingen: €6.749.000 (5% van de totale verplichtingen) Bereik: 5 miljoen Belangrijkste partners: Nationale Postcode Loterij | Nederlandse overheid (waaronder MFS-2) | Floriculture Sustainability Initiative (IDH) Belangrijkste resultaten 2014 - 10.000 kinderen werden uit het arbeidsproces gehaald en gingen weer naar school in zes Afrikaanse landen; wereldwijd werd 30 nieuwe Kinderarbeidvrije Zones gecreëerd; - In Indonesië werd een nieuw feed-in-tarief voor windenergie ingesteld; - Meer dan 30 bloemenkwekerijen in Kenia hebben toegezegd dat zij hun beleid op het gebied van seksuele intimidatie zullen aanpassen.

1. De invloed van de stem en visie van het Zuiden op internationale ontwikkelingskwesties vergroten; 2. Energiebesparing stimuleren, en wereldwijd de toegang tot en overstap naar duurzame energie bespoedigen; 3. Alle vormen van kinderarbeid afschaffen en het recht op goed en voltijds onderwijs voor alle kinderen opeisen; 4. Het recht op degelijk werk opeisen voor alle vrouwen die in de formele en informele economie werkzaam zijn. Wat de eerste doelstelling betreft, gaat het om een heel scala aan activiteiten rond thema’s die ook bij andere Hivos-programma’s aan bod komen. De overige drie zijn specifiek gericht op drie belangrijke Hivos-campagnes: 100% Duurzaam, Stop Kinderarbeid en Women@Work. Wat deze doelstellingen gemeenschappelijk hebben is dat Hivos de lobbyen beïnvloedingscapaciteiten van het maatschappelijk middenveld wil versterken in de landen waar de organisatie actief is. De campagnes zijn gericht op overheden, het bedrijfsleven en burgers/ consumenten.

4.4.1 KLIMAAT EN ENERGIE Een overgang naar 100% hernieuwbare energie is een ambitieuze doelstelling waarvoor een ingrijpende wijziging nodig is in het beleid van overheden en bedrijven, en een vertaalslag van dat beleid naar investeringen in groene energie. Tegelijkertijd wil Hivos ervoor zorgen dat iedereen in ontwikkelingslanden toegang krijgt tot hernieuwbare energie. Deze twee doelstellingen vormen de basis van het Sumba Iconic Island-programma, het hart van de Hivos energie- en klimaatcampagne. Samen met allerlei belanghebbenden wil Hivos dit Indonesische eiland voorzien van 100% hernieuwbare energie. Dat zal niet alleen een grote impact hebben op het leven van de 650.000 eilandbewoners, maar ook aantonen dat een dergelijk grootschalige energieshift niet alleen hard nodig is om meer uitstoot van broeikasgassen te voorkomen, maar ook haalbaar. In de loop der jaren zijn er met het Sumba-initiatief opvallende resultaten behaald. Het leven van de inwoners is veel beter geworden. Zo kon in 2007 slechts 24% van


76

77

de bewoners gebruikmaken van elektriciteit maar in 2014 was dat gestegen tot 37%. Er zijn in die periode alleen investeringen gedaan in hernieuwbare energie, met name zonne-energie voor thuisgebruik en irrigatie, en waterkracht. Meer dan 200 huishoudens op het platteland gebruiken biogas en maken mest van de resterende bioslurry. In 2014 kwam er een tweede microwaterkrachtcentrale die een lokale gemeenschap nu voorziet van elektriciteit. Ook het overheidsbeleid begint te veranderen. In Indonesië werd in 2014 een nieuw feed-intarief vastgesteld voor de verkoop van windenergie aan het nationale net; dat stimuleert investeringen in deze vorm van energie. Bovendien heeft een vooraanstaande energieadviescommissie van President Widodo het voorbeeld van Sumba gekozen als een van de voorkeursscenario’s. Ook internationaal zien overheden en bedrijven Sumba als een voorbeeld dat navolging verdient. Naast de Aziatische ontwikkelingsbank en de Noorse overheid, doen nu ook Deense en Franse ontwikkelingsorganisaties mee. We hebben ook goede resultaten behaald op het gebied van investeringen door bijvoorbeeld de lokale overheid, het Indonesische ministerie van Energie, donateurs als de Deense ontwikkelingsorganisatie DANIDA, en bedrijven als Sewatama. In 2014 zegden ze baanbrekende nieuwe investeringen toe van in totaal meer dan €1 miljoen voor verschillende projecten, waaronder ook windturbines, een project dat is gebaseerd op Hivos’ windmetingen van de afgelopen twee jaar. De specifieke aanpak van het Sumba-programma om een brede coalitie van spelers te betrekken en hen tot concrete stappen te bewegen heeft een belangrijke rol gespeeld bij het behalen van de resultaten. Bovendien bieden de ervaring en het onderzoek op Sumba een uitstekende onderbouwing voor praktische groene energieoplossingen.

SE4ALL, VERENIGDE NATIES Hivos’ rol in het Sumba-programma heeft ook in het voordeel van onze internationale lobby gewerkt. We bouwen voort op de mogelijkheden die de VN-campagne Sustainable Energy for All (SE4ALL) ons biedt. Het doel van SE4ALL is dat in het jaar 2030 iedereen overal ter wereld gebruik kan maken van duurzame energie. De campagne zorgt dat duurzame energieoplossingen wereldwijd aandacht krijgen en dat is iets waar Hivos zich al jaren voor inzet. In Midden-Amerika is het Hivos partnernetwerk voor energiebeleid, dat door Hivos wordt ge-


© Hivos/Gerdien ten Cate


t s e b e th , l o o Sch k r o w o t e c a pl 78

79


leid, een belangrijke speler. Dat bleek in 2014 ook tijdens het SE4ALL-congres in Chili, waar het Hivos-partners lukte om het maatschappelijk middenveld te betrekken bij het ontwikkelen van nationale actielijsten. In Oost-Afrika ging ons Energy Change Lab van start om energieoplossingen te creëren die tot meer banen, een verantwoordelijke overheid en decentrale (off-grid) energieproductie leiden. De goede relaties die we hebben opgebouwd met vrouwelijke parlementsleden in Kenia maakten het mogelijk om meer aandacht te vragen voor vrouwenrechten (schone, ‘groene’ fornuizen en meer vrouwelijke ondernemers in energie) in het Keniaanse energiebeleid.

CO2-uitstoot van Nederlandse datacenters terug te dringen, hebben we gezien dat veel bedrijven zich er bewust van zijn dat een overstap naar hernieuwbare energie nodig is. Toch is ook een aantal datacenters niet bereid om informatie te geven, of blijven ze elektriciteit uit kool en gas gebruiken. Het idee om samen te gaan werken met lokale Nederlandse energieorganisaties bleek moeilijk uitvoerbaar, omdat de meeste zich richten op lokale kwesties en niet op relaties met de brede mondiale energiebeweging.

Op mondiaal niveau maakt het nieuwe maatschappelijke platform ACCESS het mogelijk om de promotie van een groen en solidair energiebeleid extra kracht bij te zetten. We publiceerden twee rapporten, één over de (trage) voortgang op nationaal niveau en één over het Energie SDG. Ook organiseerden we een maatschappelijke bijeenkomst over SE4ALL in Leusden in Nederland. Daarnaast was Hivos een van de organisatoren van een hoorzitting in het Europese Parlement om aandacht te vragen voor het belang van hernieuwbare energie voor boeren; dat leidde tot positieve reacties over de rol van het maatschappelijk middenveld.

Het doel van de campagne Stop Kinderarbeid is het uitbannen van alle vormen van kinderarbeid. De campagne gaat uit van het principe dat geen enkel kind zou moeten werken, maar op school hoort te zitten. Het doel is daarom: formeel voltijds onderwijs van goede kwaliteit voor alle kinderen tot en met 15 jaar. In het streven naar die lange-termijndoelstelling werkt Stop Kinderarbeid aan specifieke doelen, zoals het instellen van Kinderarbeidvrije Zones en maatregelen tegen kinderarbeid in de productieketen. Het mobiliseren van burgers, consumenten, en lokale partners is daarbij van groot belang.

EXPEDITIE SUMBA

In de loop der jaren heeft de campagne steun gekregen van de EU, ILO en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. De campagne wordt gesteund vanuit het Mensenrechtenfonds van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de periode van mei 2014 tot april 2017. In Afrika, Azië en Latijns-Amerika is de campagne gericht op het uitbreiden van het aantal Kinderarbeidvrije Zones. Kinderarbeidvrije Zones zijn plaatsen, dorpen, boerenbedrijven of plantages waar geen kinderarbeid voorkomt en alle kinderen naar school gaan. Wij benaderen ouders, kinderen, werkgevers, leraren, vakbonden en overheden, om hen te overtuigen dat kinderarbeid niet goed is en dat alle kinderen recht op onderwijs hebben. In 2014 kwamen er meer dan 30 Kinderarbeidvrije Zones bij; lokale gemeenschappen namen het voortouw en eisten goed onderwijs voor hun kinderen.

In Nederland organiseerden we weer de Expeditie Sumba-wedstrijd. Tijdens het evenement, dat ook op de tv wordt uitgezonden, kunnen deelnemers een reis naar het eiland winnen en deelnemen aan een van de hernieuwbare energieprojecten. Honderden kandidaten meldden zich aan, ook uit Indonesië. Van de selectie van kandidaten werd in de media uitgebreid verslag gedaan. Met een documentaire over de voortgang van het project op Sumba wisten we meer dan 200.000 mensen te bereiken, ook op muziekfestivals en via sociale media. Met een crowdfunding-actie haalden we meer dan €15.000 op voor Sumba.

ELEKTRICITEITSBEDRIJVEN & HERNIEUWBARE ENERGIE Het rapport dat gepubliceerd werd door een groep ngo’s, waaronder Hivos, over de verschillen in duurzaamheid tussen elektriciteitsbedrijven, werd opgepikt in de media en onderwerp van veel discussie. Al die aandacht dwong de elektriciteitsbedrijven om hun beleid op dat gebied toe te lichten. Bij onze pogingen om de


4.4.2 SCHOOL, DE BESTE WERKPLAATS

van het project is het aantal Kinderarbeidvrije Zones in Zimbabwe, Oeganda, Mali, Turkije, India en Nicaragua uit te breiden, en meer corporate sociale verantwoordelijkheid (CSR) te vragen van bedrijven. Het project Omar’s Droom ontvangt geld van de Nationale Postcode Loterij om ervoor te zorgen dat ook in Kenia, Ethiopië, Marokko en Ghana Kinderarbeidvrije Zones komen, en partners in Mali, Senegal en Burkina Faso voor te bereiden om dat voorbeeld te volgen. Deelnemers hebben hun inzet al laten zien, in Zimbabwe bijvoorbeeld, waar het parlement de overheid aanspoorde om de kwestie aan te pakken. De gebiedsgerichte aanpak is succesvol gebleken: meer dan 10.000 kinderen in zes Afrikaanse landen werden uit het arbeidsproces gehaald en gaan nu (weer) naar school. De ervaring leert dat deze aanpak ook geholpen heeft om huiselijk geweld en alcoholmisbruik terug te dringen. Bovendien stimuleren Kinderarbeidvrije Zones de dialoog en de economische ontwikkeling in de gemeenschap.

‘STOP KINDERARBEID’ TENTOONSTELLING In Nederland wist het Stop Kinderarbeid-programma een breed publiek van consumenten, beleidsmakers en bedrijven te bereiken. De Internationale Dag tegen Kinderarbeid was de ideale dag om in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem een expositie te openen. Het nieuws van de opening trok de aandacht van het Jeugdjournaal (280.000 jonge kijkers), de landelijke radio, de krant, en allerlei websites. Jaarlijks komen er 500.000 bezoekers naar het museum, dus de expositie zal de komende jaren een groot publiek weten te bereiken.

TOOLKIT ‘KINDERARBEIDVRIJ INKOPEN BIJ OVERHEIDSINSTANTIES’ Om de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven te vergroten, werd de toolkit ‘Kinderarbeidvrij inkopen bij overheidsinstanties’ aangeboden in de Tweede Kamer aan minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Zij beloofde de toolkit aan te bevelen bij landelijke en gemeentelijke overheidsinstanties. Ook bedrijven reageerden positief, omdat zij het waardeerden dat de campagne zich inzet voor concrete oplossingen.

‘OUT OF WORK AND INTO SCHOOL’ In Mali werd het nieuwe project ‘Out of Work and into School’ gelanceerd in het bijzijn van Ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders, en vertegenwoordigers van internationale organisaties als ILO en UNICEF. Doel

80

Naar aanleiding van onze eerdere schoenencampagne en in reactie op vergelijkbare problemen in de kledingindustrie nemen organisaties en bedrijven in de schoenenbranche hun beleid voor maatschappelijk verant-

81

woord ondernemen (mvo) en duurzaamheid nu serieuzer. Bedrijven als Van Lier en Euro Shoe gaan deelnemen aan mvo-initiatieven en zijn van plan hun ervaringen met duurzame productie uit te wisselen. In samenwerking met de Fair Labor Association gaan we onderzoek doen naar kinderarbeid in de schoenensector in Agra, India. Bedrijven in de schoenenbranche hebben al laten weten dat ze bij het onderzoek en vervolgacties betrokken willen worden.

4.4.3 POWER OF THE FAIR TRADE FLOWER Voor vrouwen overal ter wereld betekent een baan een beter en minder afhankelijk bestaan. Maar ongeschoolde vrouwelijke arbeiders in ontwikkelingslanden betalen vaak een hoge prijs. Ze werken onder gevaarlijke omstandigheden, maken lange dagen en hebben te maken met seksuele intimidatie. Vaste contracten, een eerlijk loon en vrijheid van vereniging lijken voor velen onbereikbaar. Met de ‘Power of the Fair Trade Flower’- campagne wil Hivos de positie van vrouwen in de Oost-Afrikaanse snijbloemenbranche versterken. De campagne maakt deel uit van het Women@Work-programma, waarin we ons inzetten voor betere arbeidsomstandigheden voor vrouwen in internationale productieketens zoals koffie, bloemen en kleding. Veel ‘typisch Nederlandse’ bloemen worden gekweekt in Oost-Afrika en daar werken vooral vrouwen in de bloemensector, meestal onder slechte omstandigheden. Ze krijgen slecht betaald en hebben geen baanzekerheid, en bovendien hebben ze vaak te maken met seksuele intimidatie en gezondheidsrisico’s door het gebruik bestrijdingsmiddelen. Net als bij koffie en cacao kan een fairtrade-certificering hier veel betekenen. Het fairtrade-label stelt heldere eisen aan de betaling en werkomstandigheden. Bedrijven in Afrika die ‘eerlijke’ bloemen kweken, geven het goede voorbeeld. Ze behandelen vrouwen en mannen gelijk en betalen hen een eerlijk loon. Maar er zijn op dit moment (nog) maar weinig eerlijke bloemen te krijgen in de winkel. Door consumenten bewust te maken kunnen we ook groothandels en de detailhandel overtuigen dat ze meer eerlijke bloemen moeten verkopen.

ALBERT HEIJN Op Moederdag 2014 kondigde Hivos de samenwerking aan met de grootste supermarktketen van Nederland,


Albert Heijn. Lilianne Ploumen, de Nederlandse Minister voor Buitenlandse handel en Ontwikkelingssamenwerking, liet vervolgens weten dat zij achter de programma-eisen stond. Dit nieuws kreeg veel aandacht in onder meer De Telegraaf. De samenwerking met Albert Heijn is voor het winkelpubliek een bewijs dat het mogelijk is om eerlijke bloemen te kopen en voor handelaren en detaillisten een stimulans om die aan te bieden. Eerlijke bloemen zijn daardoor beter zichtbaar geworden in de supermarkten, de plek waar 20% van de totale bloemenverkoop plaatsvindt. De campagne had ook als resultaat dat Jumbo Hivos benaderde voor een samenwerking in een soortgelijke consumentencampagne ten behoeve van een leefbaar loon. Een ander aspect van de campagne was dat we samen met de bloemenbranche willen werken aan de groei van de handel in eerlijke bloemen. Hivos is een van de initiatiefnemers van het Floriculture Sustainability Initiative (FSI), dat een duurzame productie van bloemen voorstaat. FSI maakt deel uit van het Initiatief Duurzame Handel (IDH), dat zich inzet voor meer duurzame productieketens. Hivos organiseerde ook een rondetafelgesprek tijdens de internationale bloemenbeurs IFTEX in Nairobi, waar we onze partners de business case ‘Investing in Women, it Pays’ presenteerden en lieten zien hoe een investering in sociale duurzaamheid van bloemenkwekers winstgevend kan zijn. Presentaties door Hivos-partners droegen bij aan meer begrip; ze worden nu regelmatig uitgenodigd bij bloemenkwekerijen om te helpen bij het opstellen van een vrouwvriendelijker beleid op de werkvloer. Tijdens het Bridge the Gap-evenement, dat we samen met FMO en het Ministerie van Buitenlandse Zaken organiseerden, zegden investeerders toe dat zij zich meer zouden richten op het financieren van vrouwelijke ondernemers.

landen werden op hoog niveau gepresenteerd en vormden een solide basis voor de lobby voor een betere wetgeving. Hivos zocht ook contact met de beleidsmakers door een evenement te verzorgen tijdens de bijeenkomst van de VN-commissie voor de positie van vrouwen in New York, in samenwerking met het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.

TRUE PRICE Hivos slaagde erin en constructieve dialoog op gang te brengen met Nederlandse bloemenkwekerijen in Kenia, ondanks hun negatieve reactie. Aanvankelijk vreesden zij dat de campagne hun handel negatief zou beïnvloeden. Meningsverschillen bestaan nog steeds, maar Hivos geldt nu als een geloofwaardige partner. Dat komt omdat we cruciale belanghebbenden om de tafel hebben weten te krijgen (werkgevers, het maatschappelijk middenveld, arbeiders, de overheid enzovoort) en omdat we onze argumenten baseren op onderzoek door alom gerespecteerd organisaties. True Price liet bijvoorbeeld zien dat eerlijke bloemen een aantrekkelijk bedrijfsmodel kan zijn. Waarschijnlijk speelde ook alle media-aandacht in Nederland en de reactie daarop van consumenten een rol.

“IK KAN U BELOVEN DAT VROUWEN DIE SAMENWERKEN – VERBONDEN, GEÏNFORMEERD EN ONTWIKKELD – VREDE EN VOORSPOED KUNNEN BRENGEN OP DEZE VERLOREN PLANEET.” ISABEL ALLENDE (CHILEENSE SCHRIJVER EN JOURNALIST)

Onze pogingen beleidsmakers en politici te beïnvloeden zijn vooral gericht op de Nederlandse politiek, maar het gaat steeds vaker ook om overheidsvertegenwoordigers in Oost-Afrika. Door in de betrokken landen vertegenwoordigers van de ministeries van Werkgelegenheid, Gender en Landbouw uit te nodigen voor onze evenementen kregen we meer aandacht voor beleid dat de rechtspositie van vrouwen op de werkvloer verbetert. Onze partners in het Zuiden hadden veel succes met hun overheidslobby ten behoeve van de preventie van en strijd tegen seksuele intimidatie bij bloemenkwekerijen. De onderzoeksresultaten uit vier Oost-Afrikaanse


82

83


HET EERLIJKE VERHAAL VAN JULIA EN TAMBUZI Julia Gichuki werkt al 15 jaar voor dezelfde baas en is niet van plan om ooit nog te vertrekken. Ze is tevreden over haar salaris en de arbeidsvoorwaarden, de voorzieningen en de inspraakmogelijkheden. Elke morgen gaat ze met plezier naar haar werk. Lang niet alle werknemers in de Keniaanse rozenkweek delen haar enthousiasme. Veel vrouwen in deze sector werken voor een hongerloon onder slechte omstandigheden. Wat is er anders voor Julia?

De dag van de familie Gichuki begint om zes uur, het schemert nog. Rondom het kleine houten huisje van Julia en Steven hangt een dikke ochtendmist. In de verte steekt het topje van Mount Kenya voorzichtig door de nevel omhoog. Binnen maken de Gichuki’s zich klaar. Na het ontbijt gaan de kinderen naar de opvang en naar school en klokken Julia en Steven (allebei 32) in bij rozenkwekerij Tambuzi. In de kassen van Tambuzi groeien rozen van topkwaliteit. Het oogsten vindt plaats in een rustig tempo, het uitzoeken van de juiste exemplaren is een zeer nauwkeurig karwei. Als


VOORBEELD

Zo is er voor de werknemers van Tambuzi een lunchkantine en een kliniek. Ook is er voor het personeel de mogelijkheid om tegen gereduceerd tarief te investeren in zonnepanelen of gasoventjes. Toen het oude huis van Julia en Steven een paar jaar geleden afbrandde, stelde het bedrijf voor een zacht prijsje bouwmaterialen beschikbaar, zodat het paar niet op straat zou komen te staan.

Julia heeft het bedrijf zien groeien. Niet alleen in omvang, maar ook in de manier van werken. Het personeel heeft meer inspraak gekregen in de dagelijkse gang van zaken en er zijn in de loop der jaren allerlei voorzieningen bijgekomen.

De maatregelen die de leiding van Tambuzi getroffen heeft, zijn een voorbeeld in heel Kenia. Een veel te groot deel van de rozenkwekerijen in het land neemt het namelijk veel minder nauw met de zorg voor

ervaren kracht is Julia verantwoordelijk voor een groep van ongeveer 5 plukkers. Ze heeft geleerd hoe ze eerste hulp kan verlenen bij ongelukken. Tussen de middag heeft ze twee uur vrij om voor haar jongste kind te kunnen zorgen, dat nog borstvoeding krijgt. Het is een luxe die niet veel werkende moeders is gegeven in Kenia.

84

personeel. Het ongeschoolde werk in de kassen wordt meestal gedaan door vrouwen, vaak onder slechte omstandigheden. In de sector worden elementaire arbeidsrechten geschonden, komt seksueel misbruik veelvuldig voor en richt blootstelling aan pesticiden gezondheidsschade aan. Vrouwen verdienen vaak niet meer dan 1,25

van de lokale gemeenschap en het milieu. Zo heeft Tambuzi een waterzuiveringsstation aangelegd. Op het derde bordje pronkt het bekende Fairtrade logo. Dit keurmerk garandeert dat werknemers premies ontvangen die ten goede komen aan de ontwikkeling van de gemeenschap. Nummer vier is het Fair

nen Julia en Steven omgerekend zo’n 100 euro netto per maand. Dat is voor ongeschoold werk in Kenia een heel goed salaris. Een salaris dus, dat ervoor zorgen kan dat de kinderen het beter krijgen. Het is uiteindelijk waar de bordjes voor de deur om draaien. Rozenkwekers die werken op een

© Hivos/Leonard Fäustle

Story

euro per dag, wat ook in een land als Kenia veel te weinig is om van te leven.

BORDJES VOOR DE DEUR Voor de ingang van Tambuzi, net onder het naambord, hangen zes bordjes, als trofeeën onder elkaar. Er staan keurmerken op die het bedrijf heeft verdiend. Twee daarvan zijn van de Kenya Flower Council, opgericht door de bloemensector zelf. Het instapniveau, zilver, laat zien dat Tambuzi zich aan de wet houdt. Goud, dat in het hele land slechts aan drie andere kwekerijen is toegekend, stelt aanvullende eisen op het gebied van de ontwikkeling

85

Flowers Fair Plants-keurmerk, dat in tegenstelling tot Fairtrade geen premies oplevert, maar consumenten wel laat zien dat de bloemen van een betrouwbare en duurzame kwekerij komen. Tot slot prijken er op de toegangspoort van Tambuzi ook nog de logo’s van Global Gap (duurzame landbouw) en LEAF (Liking Environment And Farming).

DRIJVENDE KRACHT Julia en Steven hebben de middelen om hun kinderen naar een goede school te sturen. Als ze ouder zijn, kunnen zij misschien naar de universiteit, net als de kinderen van een aantal oudere collega’s. Elk verdie-

duurzame en eerlijke manier, kunnen ervoor zorgen dat arme mensen in landen als Kenia het beter krijgen. Maar kwekers kunnen niet zonder kopers. Daarom vertelt de Hivos campagne Power of the Fair Trade Flower de verhalen van Julia en vele anderen. Hivos is een drijvende kracht achter nieuwe wetgeving, verbeteringen in de bloemensector en bewustwording van de bloemist en de consument. En als u goed kijkt, ziet u de logo’s die op de bordjes van Tambuzi staan, steeds vaker terug tussen de rozen.


5. DOEN WE HET GOED? In een professionele organisatie als Hivos vindt continu terugkoppeling plaats over alle inspanningen die geleverd worden: we willen weten of ons werk het gewenste effect heeft. Ook willen we leren van de praktijk: wat werkt wel en wat werkt niet en onder welke omstandigheden? Evaluatie, het monitoren van de voortgang, het meten van resultaten en goed management zijn de belangrijkste instrumenten om inzicht te krijgen in de vooruitgang die we boeken.

RESULTATENBEOORDELING De resultatenbeoordeling van Hivos is gebaseerd op de resultatenovereenkomsten die we met alle partnerorganisaties zijn overeengekomen tijdens de initiële contacten. Wij zijn van mening dat deze resultatenbeoordeling onze partnerorganisaties helpt bij het verbeteren van hun effectiviteit. Dit houdt in dat, voor zover dat mogelijk is, de partnerorganisaties zelf (in overleg met Hivos) de indicatoren en methodes moeten vaststellen voor het beoordelen van hun resultaten. Dat is beter dan dat deze door donoren worden opgelegd. Onze partners verstrekken ons jaarlijks een voortgangsrapportage gebaseerd op indicatoren die passen bij hun eigen situatie. De programmaleiders van Hivos bezoeken de partners en hun projecten tussentijds om de resultaten, of het gebrek daaraan, met hen te bespreken. Onze partners willen sociale veranderingen tot stand brengen, maar het duurt vaak geruime tijd voordat de resultaten hiervan zichtbaar worden. Dat gebeurt vaak pas, ondanks alle inspanningen, na tien


86

87

jaar. Het is soms moeilijk om de bijdragen van de individuele spelers vast te stellen. Zeker als we te maken hebben met processen die zich pas na een langere periode ontvouwen en waarbij veel verschillende sociale spelers betrokken zijn, waarvan een aantal van deze sociale spelers een partnerorganisatie van Hivos is. Ondanks het feit dat de resultatenbeoordeling een complex proces is, geloven we dat deze aanpak zorgt voor een solide fundament om ons werk te kunnen monitoren en te kunnen evalueren. We richten ons op het voortdurend versterken van dit fundament. Zo vragen we regelmatig aan externe onderzoekers of zij de resultaten van de projecten en onze partners willen evalueren.

EVALUATIES Een groot deel van ons evaluatiebudget gebruiken we voor gezamenlijke evaluaties met andere Nederlandse organisaties die subsidies ontvangen vanuit MFS-2 van de overheid. WOTRO, een onafhankelijk wetenschappelijk instituut, is verantwoordelijk voor deze evaluaties. Zij bestrijken vier gebieden: ‘MDG’s’, ‘Capacity Development’, ‘Civil Society Strengthening’ en ‘Lobby & Advocacy’. Het rapport waarin de basislijn beschreven staat, beslaat meer dan 200 studies van Zuidelijke organisaties in acht verschillende landen, waaronder 30 Hivos partnerorganisaties. In 2014 rondde de diverse evaluatieteams de eindlijnmeting af en schreven ze hun definitieve rapporten. Deze rapporten worden gepubliceerd in 2015.


Met behulp van AIDD werd een evaluatie van het Omar’s Droom-project tegen kinderarbeid afgerond. Hivos besloot dat de diversiteit hiervan qua inhoud, landen en plannen van aanpak een meer kwalitatieve evaluatieaanpak rechtvaardigde. De focus van de evaluatie werd uitgebreid door ook de MV Foundation in India, die zich richt op het stoppen van kinderarbeid, erbij te betrekken. Beide organiseerden in het verleden activiteiten in de staat Andrea Pradesh (met hulp van Hivos) en het nog lopende project in Bihar (ondersteund door Stichting Kinderpostzegels Nederland (SKN)). Hivos en SKN droegen het uitvoeren van deze evaluatie op aan het Zweedse consulaat Andante. Het rapport wordt medio 2015 verwacht. Twee onderzoekers van de Universiteit van Leuven voerden een evaluatiestudie uit naar het ‘Kenya Media’programma en het ‘Tanzania Media Fund’ (TMF). In de studie lag de focus op de mediaproductie welke door deze programma’s werd ondersteund en het effect hiervan op een grotere verantwoordelijkheid vanuit de overheid. De studie wees uit dat de ‘regionale focus’, de ‘media echo’ en het ‘uitdragen van dingen die fout gingen’ hielpen om verantwoorde antwoorden te krijgen van krachtige spelers, terwijl mediaproducties die ‘hot topics’ uitdroegen, minder succesvol leken te zijn. Hivos en SNV hebben gezamenlijk een evaluatie voorbereid van het ‘Africa Biogas Partnership’-programma. ACE Europe zal deze evaluatie uitvoeren waarbij de nadruk zal liggen op Tanzania en Burkina Faso. De centrale focus van deze evaluatie is om de kernambitie van het programma te toetsen, namelijk het faci-

literen, stimuleren en ontwikkelen van een marktgeoriënteerde biogassector in de operationele landen. De evaluatie zal in 2015 gehouden worden. Hivos initieerde ook een studie naar de resultaten van 10 jaar ondersteuning voor bewegingen en organisaties die zich wereldwijd inzetten voor de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders. Deze studie zal vooral de bevindingen van het bestaande programma verwerken en van de projectevaluaties die in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. Het zoeken naar bewijs is een integraal onderdeel van het door Hivos geïmplementeerde programma ‘Making All Voices Count’. Meer dan 25 procent van de financiële middelen zijn toegewezen aan het onderzoeken van initiatieven die helpen om bewijslast op te bouwen. Hiermee kan de aanname worden getest dat een verbeterde feedback tussen burgers en overheid essentieel is om tot een beter bestuur, een verbeterde dienstverlening en een versterkte democratie te komen. Dit onderzoek, uitgevoerd door het Institute of Development Studies (IDS) aan de Universiteit van Sussex in Brighton in het Verenigd Koninkrijk, zal ons helpen te begrijpen welke bemiddeling wel of niet werkt en welke bemiddeling een aanzienlijke bijdrage levert aan het uitdragen van kennis op dit gebied.

INSPECTIES EN FINANCIËLE VERANTWOORDING

troleerd financieel overzicht aan te leveren. Alleen partners met een eenmalig, kortlopend contract of organisaties die minder dan € 25.000 van Hivos ontvangen, zijn hiervan uitgezonderd. Partners moeten de financiële situatie van hun gehele organisatie tot in detail – dus niet alleen de bijdrage van Hivos – in hun jaaroverzicht tonen. Dit geeft ons inzicht in de kwaliteit van het financieel management van onze partners, als ook de legitimiteit van hun uitgaven. Hivos taxeert of de financiële reserves van de organisatie redelijk zijn, of hun uitgaven in lijn zijn met het budget en of partners voldoende inkomsten krijgen vanuit andere bronnen. Hivos voert op reguliere basis financiële controles uit bij de partnerorganisaties. Een vermoeden van fraude kan bijvoorbeeld een reden voor een dergelijke controle zijn. Vaker is het echter zo dat we zien dat het financiële en/of administratieve management van een partner ondersteuning nodig heeft. Als het partners niet lukt om hun financiële situatie te overleggen of als sprake is van mismanagement of fraude, passen we ons sanctiebeleid toe. In 2014 trok een aantal potentiele fraudezaken de aandacht van Hivos. In Guatemala waren de interne controles niet sterk, waardoor de financieel manager van een van onze partners in staat was fondsen te verduisteren. De organisatie ontdekte op enig moment dat fondsen ontbraken en kwamen onmiddellijk in actie. De organisatie bracht de zaak voor de rechter en ze verbeterden hun interne controles. Hivos stond achter de acties die werden genomen en

l l a e n i g a m I e l p o e p the HIVOS JAARVERSLAG 2014

In aanvulling op een gedetailleerd rapport, vraagt Hivos haar partners om een grondig, extern gecon-

88

89

continueerde de relatie met deze organisatie. Een soortgelijke zaak deed zich voor in Zuid-Afrika. Ook hier werd de fraude door de organisatie zelf ontdekt en werd onmiddellijk actie genomen. De meeste van de donateurs, inclusief Hivos, besloten om de financiële ondersteuning voort te zetten. In beide zaken bleek de schade aan de projecten die door Hivos werden ondersteund veel minder dan voor de andere donateurs – ongeveer US 5.000 dollar. In Zimbabwe werden twee organisaties geïnspecteerd omdat hun financiële rapportage gaten vertoonden die ze niet goed konden uitleggen. De inspecties toonden een zeer zwak administratief systeem aan, dat bovendien werd verergerd door een permanent tekort aan financiële middelen. De organisaties leenden tijdelijk geld van het ene project om andere projecten te financieren, hiermee vooruitlopend op inkomsten uit de verkoop van culturele producties. Hun verwachtingen hierover bleken echter te optimistisch. Het inspectierapport en de hierop volgende forensische controle toonden aan dat geen sprake was van fraude. Omdat een van de organisaties een belangrijke speler is in het creëren van meer ruimte voor vrijheid van meningsuiting en publiek debat in Zimbabwe, besloot Hivos de organisatie een laatste kans te geven. En tot slot kon een mediaorganisatie in Tanzania niet voldoende bewijs leveren van de activiteiten die zij met de hulp van Hivos hadden moeten implementeren. Nader onderzoek wordt op dit moment nog uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn bij het samenstellen van dit jaaroverzicht nog niet bekend.


6. ONZE PARTNERS Hivos vindt het belangrijk om de stem te horen van iedereen die bij dit werk betrokken is. We werken nauw samen met een groot aantal stakeholders. Dat zijn allereerst onze partnerorganisaties in het Zuiden, de Nederlandse bevolking, de Nederlandse overheid, onze andere donateurs zoals Amerikaanse stichtingen en bilaterale agentschappen, het bedrijfsleven en – zeker niet in de laatste plaats – de eigen medewerkers van Hivos. Hivos heeft langdurige partnerovereenkomsten met verschillende organisaties, financiers, kennisinstituten en ondernemingen, inclusief de Hivos Alliantie voor de uitvoering van het co-financieringsprogramma MFS-2 van de Nederlandse overheid en het Europese Alliance2015-netwerk.

AMERIKAANSE STICHTINGEN Hivos werkt sinds 2005 samen met de Open Society Foundations (OSF), een initiatief van de filantroop George Soros. OSF werkt aan het bouwen van stevige en tolerante democratieën waarvan de regeringen zich verantwoordelijk voelen voor hun inwoners. Die missie sluit perfect aan op het beleid van Hivos. Wat begon als een samenwerking op het gebied van kunst en cultuur in Centraal-Azië, ontwikkelde zich richting de gebieden van transparantie en verantwoording. Zowel OSF als Hivos zijn lid van het ‘Transparency and Accountability Initiative’ (T/AI) en OSF is de belangrijkste ontwikkelaar van het ‘Making All Voices Count (MAVC)’-programma dat samen met Hivos is uitgerold.


90

91

De Ford Foundation, waarmee Hivos verschillende samenwerkingen heeft, is ook lid. Deze samenwerking beslaat een breed gebied, inclusief de rechten van homoseksuelen, vrouwenrechten, financiële diensten en duurzame productie. Hivos en de Ford Foundation werken samen in Oost-Afrika, Zuid-Afrika, LatijnsAmerika en India. De samenwerking tussen Hivos en de ‘William and Flora Hewlett Foundation’ ging in 2008 van start. Zij waren actief betrokken bij de ontwikkeling en de financiering van het Twaweza-programma in Oost-Afrika. Net als Hivos focust deze Stichting zich in toenemende mate op de kwesties transparantie en verantwoording en ook innovatie staat hoog op de agenda. De Hewlett Foundation is eveneens een partner van T/AI. Hivos werkt sinds 2010 samen met het Omidyar Network. Net zoals OSF is deze filantropische investeringsmaatschappij een belangrijke financier van het MAVC-programma. Omidyar is ook een partner in twee regionale programma’s van Hivos: de ‘Africa Transparancy and Technology Initiative (ATTI)’ in OostAfrika en de ‘Southeast Asia Technology and Transparancy Initiative (SEATTI)’. We werken ook samen binnen het kader van T/AI en binnen het ‘Open Government Partnership (OGP)’. Hivos werkt met Arcus, een internationale stichting voor sociale rechtvaardigheid en voor de promotie van rechten van seksuele minderheden.


NEDERLANDSE ORGANISATIES Hivos werkt samen met een aantal Nederlandse organisaties die dezelfde waarden hanteren. Een goed voorbeeld hiervan is onze langdurige samenwerking met Oxfam Novib. Deze samenwerking omvat diverse gebieden. In 2009 hebben we een belangrijke stap gezet door afspraken te maken over onze respectievelijke rollen in het Zuiden. Sinds 2010 hebben Hivos en Oxfam Novib gezamenlijk het thematische kennisprogramma over biodiversiteit en landbouw geleid. Hivos werkt nauw samen met SNV bij de biogasprogramma’s in Afrika, Indonesië en Nicaragua. SNV heeft veel technische ervaring kunnen opdoen bij soortgelijke programma’s in Nepal en op andere plekken in de wereld. Deze ervaring bleek van onschatbare waarde.

Jouw vrijheid houdt pas op waar die van een ander begint. En natuurlijk waar de aarde grenzen stelt

Samen met de National Council of City Links tussen Nederland en Nicaragua (LBSNN) zijn we het ‘Caminando Juntos’-programma aan het implementeren. Dit initiatief streeft naar een bijdrage van Nederlandse gemeenten aan beter onderwijs en een betere zakelijke ontwikkeling in Nicaragua. Het programma zal tot december 2015 worden voortgezet. Ook zetten we onze betrokkenheid voort bij ‘STOP AIDS NOW! (SAN!), een initiatief van het Aids Fonds, Cordaid, ICCO, Hivos en Oxfam Novib. Om nieuwe en effectieve strategieën te ontwikkelen, brengen deze organisaties hun expertise samen en brengen ze hun partners met elkaar in contact. Hivos is lid van Partos, de groep voor non-profit ontwikkelingsorganisaties in Nederland. Partos telt meer dan honderd lidorganisaties. Partos maakt zich sterk voor de ontwikkelingssector en werkt toe naar een kwaliteitsverbetering van hun leden. Hivos is lid van de beleidswerkgroep ‘Advocacy’. Samen met een aantal leden van Partos die eveneens fondsen van de Nederlandse overheid ontvangen, richtte Hivos een platform voor gezamenlijke evaluaties op. Voor het hernieuwbare energie-project Sumba ontwikkelden afgestudeerden van de Technische Universiteit Delft en Partners for Water een mechanisme waarmee water opgepompt kan worden met behulp van de rivierstromen.

ALLIANCE2015 Hivos is een van de oprichters van Alliance2015, de eerste strategische samenwerking binnen Europa. Dit netwerk leidt zijn naam af van de UN Millennium Development Goals. Deze doelen moeten in 2015 bereikt worden. Alliance2015 is actief in meer dan 80 landen en heeft 13 gezamenlijke kantoren. De andere leden zijn Acted (Frankijk), Concern (Ierland), Welthungerhilfe (Duitsland), Ibis (Denemarken), Cesvi (Italië) en People in Need (Tsjechië). De Zwitserse ontwikkelingsorganisatie Helvetas Swiss Intercooperation neemt deel sinds 2014. In 2013 (over 2014 zijn nog geen gegevens bekend) bedroegen de gezamenlijke uitgaven in totaal € 575,1 miljoen, tegenover € 604,5 miljoen inkomsten. Een groot deel van de Alliance2015-operaties focussen zich op het verlenen van noodhulp en wederopbouw.

STAKEHOLDERS PARTNERORGANISATIES EN CIVIL SOCIETY

HIVOS ALLIANTIE In 2009 vormde Hivos, IUCN NL, Mama Cash en Free Press Unlimited een strategisch verbond onder de


naam Hivos Alliantie. Gezamenlijk implementeerden deze organisaties programma’s onder het co-financieringssysteem van MFS-2, welke zijn gebaseerd op de meerjarenstrategie voor de periode 2011-2015. De Alliantie-leden werken samen op een aantal themagebieden. Tot 2014 werkten Hivos en Free Press Unlimited samen met internetprovider XS4ALL binnen het ‘Internet Protection Lab’. Dit ‘lab’ geeft activisten, voorvechters van mensenrechten en journalisten in autoritaire landen of landen die zich in een overgangsfase bevinden, de middelen en de methodes voor vrije en veilige toegang tot internet. Hivos en Mama Cash ondersteunden vrouwenrechten en vrouwenorganisaties wereldwijd. Zij deden dit vanuit invalshoeken die elkaar aanvulden. Mama Cash financiert relatief jonge, in ontwikkeling zijnde activistengroeperingen voor vrouwen- en meisjesrechten. De partners van Hivos hebben een bredere scope en zijn actief in het verdedigen van het beleid. Samen met IUCN NL is Hivos betrokken bij het ‘Leaders for Nature India’-initiatief. Dit programma heeft tot doel om tot een duurzamer en sociaal-relevant bedrijfsleven te komen.

92

Hivos voert regelmatig overleg met haar partnerorganisaties op de verschillende continenten. Dit overleg vindt over het algemeen plaats ter voorbereiding op

93

een nieuw businessplan of het vaststellen van een meerjarenstrategie. Overleg met partners vindt ook plaats tijdens conferenties die een specifiek thema behandelen. Regionale kantoren en lokale vertegenwoordigers organiseren regelmatig vergaderingen waar partnerorganisaties en andere lokale actoren hun visie kunnen delen op specifieke operationele onderdelen van ons beleid. Dit helpt ons om nieuwe kwesties te identificeren en onze strategie waar nodig aan te passen. De aanwezigheid van Hivos-kantoren in Afrika, Azië en Latijns-Amerika is van cruciaal belang voor dit proces. Het overleg is meestal relatief informeel. Volgens het businessplan voor 2011-2015 voegde Hivos de input vanuit de samenleving in het Zuiden formeel toe aan het beleid, terwijl daarnaast ruimte bleef voor flexibiliteit. Het oorspronkelijke idee om een adviesraad te vormen voor elk apart regionaal kantoor is vervangen door de opzet waarbij we verschillende maatschappelijk actoren raadplegen voor verschillende punten in onze beleidscirkel. Zo hebben we de zekerheid dat we verschillende meningen te horen krijgen. Dit is ook de reden dat de onze Raad van Toezicht drie leden heeft die afkomstig zijn uit de regio’s waar we actief zijn.

OVERHEID EN TWEEDE KAMER De grootste donateur van Hivos, het Nederlandse ministerie voor Buitenlandse Zaken, is natuurlijk een belangrijke stakeholder. Dus is het belangrijk om Nederlandse politici en ambtenaren te informeren over ons werk, maar ook over de algemene praktijk van ontwikkelingssamenwerking. Dit geldt vooral voor de thema’s van Hivos die ook prioriteit krijgen van de Nederlandse overheid. Voorbeelden hiervan zijn vrouwenrechten, verdedigers van mensenrechten, internetvrijheid en rechten voor LHBT’s. Hivos deelde via haar partners informatie met Nederlandse politici. Deze informatie is gebaseerd op de ontwikkelingen in de landen waar dingen goed werken. Opmerkelijk was de continue vraag om aandacht voor het grote aantal politieke gevangenen in Syrië en het bezoek aan de Tweede Kamer en het ministerie met partners uit Iran, Irak en Syrië. Hivos informeerde de Nederlandse overheid continu over de situatie in diverse landen (vooral Oeganda). Deze informatie was gebaseerd op direct contact met lokale LHBT-bewegingen. Tijdens de politieke onderhandelingen over het budget voor 2015


deed Hivos aanbevelingen op het gebied van klimaatfinanciering. In mei 2014 bezocht minister Ploumen het hoofdkantoor van Hivos om de programma’s en de toekomstplannen te bespreken. Wij hechten veel waarde aan het onderhouden van goede relaties met de Nederlandse ambassades in de landen waar we werken. De staf van de regionale Hivos-kantoren is daarbij enorm belangrijk.

BEDRIJFSLEVEN In de afgelopen jaren werkten we binnen een serie van gebieden steeds vaker samen met het bedrijfsleven om zo meer te kunnen bereiken. Het belang van de private sector moet, met het oog op hun aanwezigheid in ontwikkelingslanden en hun budget, niet onderschat worden. Ook staan bedrijven steeds meer open voor een samenwerking met CSO’s of lokale ngo’s. Een groeiend aantal bedrijven ziet maatschappelijk verantwoord ondernemen als een onderdeel van hun bedrijfsstrategie en hun zakelijk handelen. Voor de ontwikkeling van een meer duurzame en levensvatbare koffiesector breidden we in 2014 onze samenwerking met ECOM uit. Naast het Coffee Partnership Tanzania en onze langdurige samenwerking met 4s@scale in Oost-Afrika, gingen we van start met de eerste fase van ‘Green and Social Coffee in Sumatra’ (GSCS). Dit Publiek-Private Partnerschap (PPP) wil schaalbare duurzame innovaties voor de koffieproductie in Sumatra ontwikkelen. Het programma wordt gefinancierd door Hivos, ECOM en het Initiatief Duurzame Handel (IDH). Een andere samenwerking die deels gefinancierd wordt door IDH is onze PPP met Verstegen Kruiden & Sauzen bij de duurzame productie van witte peper op het Indonesische eiland Bangka. In december dienden we een uitgebreid voorstel in voor een PPP in Kenia en Oeganda bij de ‘Facility for Sustainable Entrepreneurship and Food Security’ van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen met Albert Heijn werkten we aan het uitbreiden van het deel “eerlijke” (gecertificeerde) bloemen in Nederlandse supermarkten. Dit initiatief past binnen de bredere aanpak van Hivos om het bedrijfsleven te betrekken bij het verbeteren van de positie van vrouwelijke arbeidsters binnen de productieketen. Voor wat betreft de bloemenindustrie is Hivos lid van het ‘Floriculture


Sustainability Initiative’, een platform dat grootschalige ondernemingen binnen dit domein omvat. Hivos werkt sinds 1994 nauw samen met de Triodos Bank, voornamelijk via het Hivos Triodos Fonds en het Noord-Zuid Spaarplan. Het kapitaal van HTF komt deels van de Nederlandse cliënten die een Noord-Zuid rekening bij de Triodos Bank hebben. HTF combineert kennis van de financiële dienstverlening met die van ontwikkelingsprocessen. Deze kennis wordt gebruikt voor het verstrekken van microkredieten en een aantal andere diensten. De portfolio van HTF bedraagt ongeveer € 70 miljoen. Hivos en de Triodos Bank werken ook samen binnen het Triodos Sustainable Trade Fund (TSTF). Dit fonds verstrekt handelsfinancieringen aan productieorganisaties. Hivos werkt samen met de Rabobank Foundation om leningen aan landbouwcoöperaties in Indonesië en Kenia te financieren zodat landbouwers hun investeringen in biogasinstallaties kunnen financieren. Samen met PwC, realiseerden we ons programma ‘Women on the Frontline’. Dit programma stelt vrouwen in het Midden-Oosten in staat om op politiek niveau te participeren en het geeft Arabische vrouwen een stem binnen de internationale politieke forums.

holders, instituten, opinie- en beleidsmakers. Het aantal @hivosorg-volgers ging in bijna een jaar naar 1.790 en het totaal aantal volgers op Twitter nam toe naar meer dan 12.000. In vergelijking met 2013 verwierf Hivos 63 procent meer ‘vrienden’ via onze Facebookpagina’s. Dit betekent een totaal van bijna 25.000 ‘vrienden’. Een aantal van onze belangrijkste promotionele aandachtstrekkers op social media waren de ondersteuning die we boden aan de Oegandese LHBT-gemeenschap, de Hivos Social Innovation Award, de Digital First Aid Kit en de #WithSyria campagne. De leden van de Humanistische Alliantie (waarvan Hivos er één is) organiseren elk jaar netwerkdagen voor hun medewerkers en hun supporters. Wereldbericht (‘World Message’), de elektronische nieuwsbrief van de humanistische omroep HUMAN, houdt het Nederlandse publiek ook op de hoogte van ons werk. Onze samenwerking met de Nationale Postcodeloterij stelde ons in staat om de impact die onze programma’s hebben op het dagelijks leven in ontwikkelingslanden onder de aandacht te brengen van een breder publiek, onder andere door middel van nationale TV-uitzendingen.

HIVOS – ONZE MEDEWERKERS De medewerkers van Hivos zijn ons sociale kapitaal, daarom bevorderen we opzettelijk een gevoel van openheid en actieve deelname. Investeren in onze mensen is onderdeel van ons beleid. Om dit doel gestalte te geven brachten we alle activiteiten in het kader van interne trainingen (zowel voor individuen als voor teams) bij elkaar in de Hivos Academy. In 2014 vernieuwden we de Academy en lanceerden we de eerste e-learning-modules. Deze zullen in de komende jaren uitgebreid worden. Het nieuwe intranet HiVoice is in april succesvol gelanceerd. Alle Hivos-medewerkers wereldwijd volgden hiervoor een training. Het project voldeed aan alle gebruikersvoorwaarden, bleef binnen budget en liep slechts een vertraging van drie maanden op. De grootste uitdaging voor 2015 en daarna is dat al onze medewerkers bekend raken met de vele functies van HiVoice en deze gaan gebruiken voor het delen van informatie, het leggen van contact met collega’s en het verbeteren van de samenwerking. Ook zijn we zo verzekerd van een betere integratie van het werk dat we in verschillende delen van de wereld doen.

NEDERLANDSE PUBLIEKE EN PRIVATE DONATEURS Hivos organiseerde verschillende publiekscampagnes om het Nederlandse publiek over hun werk te informeren en hen hierbij te betrekken. Het tonen van die betrokkenheid kon bijvoorbeeld door het ondertekenen van een petitie, ons te ‘liken’ op Facebook of door duurzame bloemen te kopen. Om te communiceren met het Nederlandse publiek maakten we gebruiken we verschillende soorten media, zowel betaalde als gratis publiciteit. Naast traditionele media organiseerden we ‘live’ evenementen en zetten we online media in (eigen websites, sociale media zoals Facebook en Twitter). In 2014 trok onze website 531.000 unieke bezoekers. De digitale nieuwsbrief van Hivos bereikte 6.500 mensen. Het Hivos-account op Twitter zag het aantal volgers stijgen met 70 procent. Ook de regiokantoren kregen meer volgers dankzij het nieuwe internationale Twitter-account @hivosorg. Dit Twitter-acount richt zich op internationale donateurs, maatschappij, stake-

94

e l p o e P e l p o e are p 95


7. ONZE ORGANISATIE Hoe ziet de interne structuur van Hivos eruit, hoe wordt Hivos bestuurd en hoe wordt toezicht gehouden? Het belang dat wij hechten aan transparantie en openheid willen we weerspiegelen in ons functioneren en in onze organisatorische structuur. Dit is terug te zien in onze managementstructuur, de controle op balans en evenwicht en een duidelijke scheiding in toezicht, management en implementatie. Het management van Hivos is georganiseerd volgens het Raad van Toezicht-model. In onze structuur zoeken we naar een balans tussen de noodzaak om flexibel te kunnen zijn, dat is immers zo karakteristiek voor ons werk, en een gedegen en effectief controlesysteem. Om dit te bereiken heeft onze organisatie een interne en externe controle ingevoerd.

WIJZE VAN BESTUREN EN ADVIESORGANEN De Raad van Toezicht houdt toezicht op de Directie, treedt op als diens werkgever en houdt toezicht op het optreden van Hivos als organisatie. De managementverantwoordelijkheid in juridische zin ligt bij de Directie, zoals in de statuten van de Stichting is opgenomen. De Directie wordt gevormd door de Algemeen Directeur en de directeur Programma’s en Projecten. De Algemeen Directeur vertegenwoordigt Hivos binnen de Raad van Toezicht van het Hivos Triodos Fonds. Hij maakt ook deel uit van het Bestuur van de Alliance2015. De Directeur Programma’s en Projecten treedt op als


96

97

voorzitter van de Raad van Toezicht van het Triodos Sustainable Trade Fund. In 2013 werd hij eveneens bestuurslid van de Stichting Gezamenlijke Evaluatie van de ngo’s die fondsen ontvangen via de MFS-2 faciliteit van de Nederlandse Overheid. Een raad van individuele adviseurs vervult een adviesfunctie. Deze raad bestaat uit comités en experts op de verschillende gebieden die gerelateerd zijn aan onze thema’s. Nieuwe regelgeving met betrekking tot de rol van deze Adviesraad werd in 2013 geïntroduceerd. De adviseurs leveren regelmatig input op de beleidsvorming voor onze belangrijkste programma’s. De hoofden van de bureaus delen dit advies met het Bestuur.

INTERNE ORGANISATIE In 2014 maakten we een begin met het aanpassen van onze interne organisatie en onze structuur. Dat deden we met het oog op onze nieuwe visie Future Calling, maar ook vanwege de op handen zijnde sterke afname van fondsen vanuit de Nederlandse Overheid vanaf het jaar 2016 en daarna. We gaan richting een toekomst waarin ondersteunend management niet meer de belangrijkste rol voor Hivos zal zijn, maar één van de middelen of strategieën. Ook gaat Hivos meer de focus leggen op het bij elkaar brengen van en het bemiddelen tussen ontwikkelingsspelers en stakeholders om innovaties en oplossingen voor aanhoudende uitdagingen te vinden. We adopteerden sociale innovatie als de leidende strategie voor die toekomst.


In 2014 werd de structuur voor 2015 en verder ontwikkeld. Deze structuur bestaat uit vier regionale eenheden, te weten de gebieden Centraal- en Zuid-Amerika (Costa Rica), Oost-Afrika (Nairobi), Zuid-Afrika (Harare), Zuid-Oost Azië (Jakarta) en een hoofdkantoor (Den Haag). De structuur van het nieuwe hoofdkantoor zal bestaan uit twee belangrijke programmadepartementen: ‘Open Society’ en ‘Green Society’. Hierin zullen de programma’s van de zes themagebieden onder worden gebracht. Ondersteunende afdelingen met de naam ‘Finance, Support and Control’, maar ook ‘Finance, IT, Tender Support and Control’ en een afdeling ‘Strategy, Communication and Information’ completeren deze structuur. Kijkend naar de komende kansen en uitdagingen, zal de afdeling Human Resources rechtstreeks rapporteren aan de Directie. Dat geldt ook voor de onafhankelijke Senior Controller.

REGIONALE AANWEZIGHEID Hivos gelooft in het werken in de nabijheid van haar maatschappelijke partners, begunstigden en andere stakeholders in het Zuiden. Aan het einde van de jaren ’80 begonnen we de verantwoordelijkheid voor veel van onze programma’s in het Zuiden te delegeren naar onze regionale kantoren. Inmiddels worden de meeste van de programma’s uitgevoerd door lokale Hivosmedewerkers in de verschillende regio’s. In onze visie zijn de kantoren in het Zuiden de eenheden waarin partners/potentiële partners, informatiestromen en ideeën voor potentiële programma’s bij elkaar komen en waar modellen om deze te financieren, worden ontwikkeld. Hoewel het onze ambitie is om sterke eenheden in het Zuiden te creëren die door lokale eigenaren worden geleid, vraagt ons strikte financieringslandschap om een efficiënte samenwerking van de organisatie (zoals het gebruik van gezamenlijke systemen en het delen van kennis). We zijn dus op zoek naar een optimale balans tussen regionale autonomie en centraal management. De komende jaren zal ‘beheer’ versus ‘bezit’ van regionale eenheden onderwerp van gesprek zijn. In 2014 had Hivos regionale kantoren in Zuid-Afrika, Oost-Afrika, Indonesië, Zuid-Amerika en MiddenAmerika. Na het sluiten van ons regionale kantoor in Bangalore in 2013, werd een lokaal gevestigde suborganisatie in Mumbai verantwoordelijk voor het Hivosprogramma in India. Wij versterkten in de afgelopen jaren onze aanwezigheid ter plekke met lokale kantoren op nationaal niveau. In 2014 vestigden we dergelijke


kantoren in Ecuador, Guatemala, Nicaragua, Tanzania, Oost-Timor en Zuid-Afrika. De meeste van deze nationale kantoren werden opgezet om grootschalige Hivosprogramma’s, die voornamelijk werden gefinancierd door institutionele donateurs, uit te voeren en te leiden. Onze liaison officer in Beiroet ondersteunde de ontwikkeling en uitvoering van de Hivos-programma’s voor West-Azië.

HOOFDKANTOOR In 2013 legde ons hoofdkantoor vooral de aandacht op politieke ontwikkelingen, kwaliteitscontrole, marketing en communicatie, ICT, beleidsvorming en kennis en onderwijs. De regionale kantoren concentreerden zich op een effectief beheer van de meeste van onze programma’s. In 2014 staken we veel energie in de overgang naar een kleinere organisatie. We veranderen geleidelijk van een organisatie die zich vooral bezig houdt met het financieren van maatschappelijke organisaties in het Zuiden naar een organisatie die samenwerkingen tot stand brengt en ideeën en financieringsmodellen bedenkt voor transformerende oplossingen voor sociale problemen. Voor ons hoofdkantoor betekende dit een omvangrijke reorganisatie, welke uiteindelijk zal leiden tot het terugbrengen van het aantal medewerkers met 1/3 op het moment dat het MFSII-programma eind 2015 is afgelopen. In het licht van onze collectieve vaardigheden en onze kennisoverdrachtcultuur bewegen we ons meer richting ondernemerschap en creativiteit. We zijn constant onze projectmatige manier van werken aan het verbeteren. In 2014 betekende deze verbetering het invoeren en het versterken van ons financiële systeem, onze projectadministratie en ons HR-beleid om zo een grote hoeveelheid van onze donateurs en stakeholders beter te kunnen bedienen. Om deze uitdagingen aan te gaan, maakten we gebruik van interne en externe ondersteuning van gespecialiseerde adviseurs, ontwikkelden we trainingstrajecten voor verschillende groepen medewerkers (daarbij onder andere gebruik makend van onze online leeromgeving Hivos Academy) en stimuleerden we de ontwikkeling van onze medewerkers met leersessies en een creatieve omgeving. Naast het gebruik van communicatietechnologieën om de onderlinge samenhang te behouden, vinden we ook de ontwikkeling van onze medewerkers belangrijk. Het belang van de Hivos Academy bij het bevorderen van

98

een gemeenschappelijke visie en een betere samenwerking werd in 2014 algemeen erkend. Verwacht wordt dat bestaande en nieuw ontwikkelde e-learning modules binnen de Hivos Academy deze positieve ontwikkeling verder zullen uitbreiden. Sessies met medewerkers over de ‘theory of change’ van Hivos werden in 2014 gecontinueerd. Dit beeld van onze kijk op verandering bood een gemeenschappelijke bodem voor ons werk en speelde een belangrijke rol in de wereldwijde teambuilding.

KANTOREN EN AFDELINGEN Hivos gaat in januari 2015 werken volgens de nieuwe organisatorische opzet, tijdens het jaar 2014 zijn geen grote wijzigingen binnen de organisatie doorgevoerd. Een korte samenvatting: de Directie gaf leiding aan het dagelijkse bestuur van Hivos. De Directie werkte nauw samen met het managementteam, waartoe de vier programmadirecteuren behoren, alsmede het hoofd van het bureau Audit and Evaluation en de regionale kantoordirecteuren.

Ieder mens heeft recht op een écht duurzame wereld

Onze programma’s werden gecoördineerd (en in samenwerking met de regionale kantoren geïmplementeerd) door vier bureaus: • Sustainable Economic Development; • Democratisation, Rights, aids and Gender; • Culture, ICT and Media, and; • External Relations. Het bureau Toetsing, Evaluatie en Controle (TEC) was verantwoordelijk voor de interne financiële controle en de structuur van de administratieve organisatie (inclusief ICT). Kwaliteitscontrole, het monitoren van de resultaten en zorgdragen voor evaluaties behoorden ook tot de taken van dit bureau. Het bureau Externe Relaties (BER) was verantwoordelijk voor de externe communicatie en de fondsenwerving onder het publiek. Het bureau voerde ook campagnes voor belangenbehartiging uit. Het Office for Donor Relations (ODR) ondersteunde de bureaus en de regionale kantoren in het verkrijgen van institutionele fondsen. De afdeling Human Resources was verantwoordelijk voor alle zaken die de medewerkers betroffen, waarbij de nadruk lag op het reorganisatieproces in 2014.

99


PERSONEEL EN ORGANISATIE In 2014 had Hivos in totaal 339 werknemers (2013: 338), waarvan er 141 gestationeerd waren op het hoofdkantoor in Den Haag (2013: 135) en 185 werkzaam waren in de regio’s (2013: 203). Hivos heeft 13 expatriates in dienst. Deze aantallen zijn inclusief alle medewerkers van de grootschalige programma’s die door Hivos ingevoerd zijn. Medewerkers op de regionale en lokale kantoren – uitgezonderd de expatriates – komen uit de respectieve regio’s en zijn in dienst op basis van lokale arbeidscondities. De positie van de expatriates valt onder de Expatriates (Legal Position) Regulations 2012. De missie van Hivos en haar humanistische waarden geven richting aan het Human Resources-beleid van de Stichting. Dit beleid is gebaseerd op de onderstaande principes: • Rechtvaardigheid: gelijke behandeling en gelijke mogelijkheden, met ruimte voor op maat gemaakte oplossingen, respect voor het individu; • Juridische zekerheid: duidelijkheid over de rechten en plichten van de werknemers en over de behoeften en mogelijkheden binnen Hivos; • Open en heldere communicatie; • Individuele verantwoordelijkheid van medewerkers (en het management) ten aanzien van de resultaten; • Ruimte voor initiatief en creativiteit. Een risico-evaluatie van de arbeidsomstandigheden, welke verplicht is binnen de Nederlandse wetgeving, werd in 2013 op het hoofdkantoor uitgevoerd. Hivos scoorde goed op diverse onderdelen, zoals het organiseren van noodhulpverlening, de vrijheid van medewerkers om de organisatie van hun werkzaamheden te beïnvloeden en een positieve werkomgeving. Kwesties waaraan aandacht besteed moest worden, waren het formuleren van een up-to-date arbeidsvoorwaarden- en verlofbeleid als onderdeel van HRM, het klimaat binnenshuis, welke nog verder verbeterd moet worden, en de hoeveelheid werk. Vanwege de grote hoeveelheden werkzaamheden in het kader van de reorganisatie, moesten deze kwesties worden uitgesteld. Hieraan zal in 2015 aandacht besteedt worden.

DIVERSITEIT Hivos wil het optimale uit haar medewerkers halen. Dit betekent dat de specifieke karakteristieken, achtergronden en kwaliteiten in overweging genomen moeten worden. Diversiteit voegt waarde toe aan onze


organisatie. Diversiteit heeft niet alleen betrekking op de meest duidelijke verschillen tussen mensen, zoals geslacht, leeftijd, etnische afkomst en fysieke uitdagingen, maar ook op minder zichtbare kenmerken zoals voorkeuren en behoeften, seksuele oriëntatie, werkstijlen en karakters. Dit diversiteitsbeleid van Hivos is gebaseerd op het herkennen van en inspelen op het belang van diversiteit. Het diversiteitsbeleid is een integraal onderdeel van ons HRM-beleid. Een positieve institutionele aanpak en houding zijn daarbij essentieel. Het lokaal werven van kantoormedewerkers op regionaal of landelijk niveau is hiervan een goed voorbeeld. De ratio vrouwelijk/mannelijk van medewerkers in managementposities is 50:50, deze ratio is 53:47 op ons hoofdkantoor. Er werden 37 jonge medewerkers (onder 35 jaar) in 2014 op het hoofdkantoor aangenomen, vergeleken met 33 in het voorgaande jaar.

AFWEZIGHEID DOOR ZIEKTE Medewerkers van Hivos zijn erg betrokken bij hun werk. Dit is natuurlijk positief, maar het kan ook leiden tot overwerk. Hivos voert om die reden een actief beleid met betrekking tot afwezigheid veroorzaakt door ziekte. We zijn alert op initiële signalen en bieden adequate ondersteuning. In 2014 was de afwezigheid veroorzaakt door ziekte 3,5 procent, een belangrijke vermindering in vergelijking met de 4,9 procent in 2013.

TRAINING EN EDUCATIE Elke jaar wijst Hivos 2,5 procent van de medewerkerskosten toe aan de ontwikkeling van de vaardigheden en competenties van medewerkers. Dit gebeurt binnen het kader van de Hivos Academy. De belangrijkste functie van deze Academy is het interne educatietraject voor de programmamedewerkers. Hivos Curriculum gaat de tweede fase in. De nieuwe opzet is in lijn met de eisen die voortkomen uit het Future Calling-traject en omvat de ontwikkeling van e-learning modules. Andere belangrijke onderdelen van de Hivos Academy zijn de trainingen en cursussen voor programmateams of voor individuele werknemers. Deze trainingen en cursussen richten zich op specifieke vaardigheden, zoals het leren van een vreemde taal. Nieuwe medewerkers mogen een introductieprogramma over de humanistische ‘roots’ van Hivos volgen. Dit introductieprogramma kwam in 2014 online beschikbaar.

100

ONDERNEMINGSRAAD Het hoofdkantoor en een aantal regiokantoren beschikken over een Ondernemingsraad. In 2014 vergaderde de Ondernemingsraad van het hoofdkantoor zeven keer. Deze zeven keer ontmoette de Ondernemingsraad de Directie en bij twee gelegenheden ook de Raad van Toezicht. Het belangrijkste onderwerp van gesprek was de reorganisatie. Met het oog op de drastische veranderingen en de verwachte vermindering van het aantal medewerkers, was sprake van nauw overleg en samenwerking, waarbij over en weer de verschillende posities en rollen van de Ondernemingsraad en de Directie gerespecteerd werden. De Ondernemingsraad van het hoofdkantoor publiceerde haar eigen jaaroverzicht.

CERTIFICERING EN KWALITEIT De kwaliteit van het functioneren van Hivos wordt elk jaar door drie onafhankelijke instellingen onderzocht. Elk van deze instellingen heeft een eigen aanpak en expertise. Extern accountant PricewaterhouseCoopers (PwC) beoordeelt vooral de kwaliteit van het financieel beheer en rapportage, maar ook de kwaliteit van de administratieve structuur. De jaarrekening van Hivos over 2014 werd door PwC goedgekeurd (zie de verklaring in het hoofdstuk Jaarrekening). LRQA beoordeelt of Hivos de internationale ISO 9001norm naleeft. Het bijbehorende certificaat wordt verleend voor een periode van drie jaar, met tussentijdse inspecties op zowel het hoofdkantoor als de regionale kantoren. ISO 9001 richt zich op de controle van procesefficiëntie, doeltreffendheid en de capaciteit om als organisatie te verbeteren. Het huidige ISO 9001-certificaat loopt tot 31 december 2015. Naast het ISO 9001 certificaat heeft Hivos ook het Partos 9001 certificaat, een sectorspecifieke kwaliteitsnorm die is gedefinieerd door Partos, de Nederlandse Vereniging van ngo’s die actief zijn op het gebied van internationale ontwikkeling. Het Partos 9001 certificaat is eveneens geldig tot en met 31 december 2015. Het hercertificeringproces voor beide certificaten gaat in mei 2015 van start. Het Nederlandse Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF) controleert of Hivos de CBFstandaard voor goede doelen naleeft. Afgezien van uitgaven efficiency en – in het bijzonder – welk percentage van de ingezette middelen gebruikt wordt voor het bekostigen van de fondsenwerving, heeft dit certi-

101

ficaat betrekking op de kwaliteit van het management en de transparantie en kwaliteit van de communicatie. De Code Wijffels is een integraal onderdeel van het CBF-certificaat. Het certificaat stelt normen vast voor de kosten van fondsenwerving en wordt toegekend voor drie jaar. Tussentijds vindt een toetsing plaats. Het huidige certificaat van Hivos is geldig tot 1 mei 2017.

GEDRAGSCODE Hivos heeft de Partos-gedragscode en de gedragscode van Alliance2015 ondertekend. Hivos ondertekende ook de internationale gedragscode van de International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (IFRC).

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN Maatschappelijke Verantwoordelijkheid (MVO) Hivos onderschrijft al jarenlang het belang van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Onze doelstellingen en de interne maatregelen hiervoor zijn vastgelegd in het Hivos MVO-beleid 2012. Deze beleidsnota beschrijft de vier gebieden van onze doelstellingen: integriteit en het omarmen van de Hivos-waarden, diversiteit en gelijkheid, goed werkgeverschap en milieubeheer. Voor zover maatschappelijk verantwoord ondernemen betrekking heeft op onze medewerkers, gebruiken wij tevredenheidsenquêtes om processen te monitoren. Een dergelijke enquête is niet verplicht, maar de reorganisatie van vorig jaar had een grote sociale en emotionele impact. Wij deden ons uiterste best om degenen die ontslagen moesten worden bij te staan op hun weg naar een nieuwe toekomst. Desondanks realiseert de Directie zich dat deze veranderingen een grote last betekenen voor alle betrokkenen. Wij blijven investeren in een positief werkklimaat waarin we onze MVO-doelen kunnen blijven realiseren. Omdat MVO zich ook richt op milieubeheer, formuleerden we een aantal concrete maatregelen voor de komende jaren. Zo compenseerden we onder meer de CO2-voetafdruk van alle Hivos-kantoren via onze biogasprogramma’s. Toch vinden we compensatie alleen niet voldoende. Ons doel is om de totale hoeveelheid van vervuiling te reduceren. Om het broeikaseffect tegen te gaan, hebben we ons als doel gesteld onze


vliegreizen in 2015 met tien procent terug te dringen in vergelijking met 2012. Om een basislijn voor dit doel te formuleren, stelden we een gedetailleerde inventaris van reizen per vliegtuig per organisatorische eenheid op. Hierdoor werd duidelijk dat het erg moeilijk zal worden om dit doel te behalen. Door het groeiend aantal programma’s in verre locaties en het toenemend aantal programma’s die direct door Hivos worden geleid, was de CO2-uitstoot via vliegreizen met 35 procent toegenomen. Desondanks worden verplichte reizen nu meer economisch gepland, is een videoconferentie-programma operationeel en voor verplichte reizen binnen Europa wordt vervoer per trein sterk aanbevolen. In 2014 is een monitoringsysteem gelanceerd dat het ons mogelijk moet maken om meer inzicht te krijgen in de reden voor het reizen per vliegtuig. De bedoeling hiervan is om realistische doelen te definiëren en maatregelen op te stellen die daarop aansluiten. Voor 2015 moet een nieuwe flexibele standaard ontwikkeld worden die past bij de samenstelling, de geografische spreiding en het formaat van onze programma’s alsmede het aantal medewerkers. Voortbordurend op eerdere MVO-maatregelen werd voor de medewerkerslunches op de kantoren zoveel mogelijk gebruik gemaakt van biologische en eerlijke producten. We schaften eerlijke en groene koffie en thee aan en we gebruikten papieren koffiekopjes die hergebruikt en vervolgens gerecycled kunnen worden. Ook afvalpapier, batterijen en printercartridges worden gerecycled. Voor kopiëren en printen wordt gecertificeerd papier met een eco-label gebruikt. Onze kan-

toren werden schoongemaakt met organisch afbreekbare producten. Waar mogelijk maakten we gebruik van waterbesparende toiletten en energiezuinig licht, inclusief zeer economische LED-lampen en bewegingssensoren. Het hoofdkantoor van Hivos gebruikte groene elektriciteit en gas, en het regionale kantoor in Zimbabwe liep deels op zonne-energie. Details van de Key Performance Indicator, onze CO2-voetafdruk, het MVOoptreden per kantoor, evenals de geplande acties voor 2015, zijn terug te vinden in het Hivos MVO Rapport 2014 dat online beschikbaar is.

VEILIGHEIDSBELEID Hivos is actief in een aantal onveilige staten. Werken in deze landen betekent dat medewerkers geconfronteerd kunnen worden met onveilige situaties (dit kan natuurlijk ook gebeuren in andere landen). Medewerkers moeten op deze situaties worden voorbereid. Om die reden heeft Hivos het veiligheidsprogramma ‘Safety matters!’ geformuleerd. Dit beleid is gebaseerd op een integrale aanpak van alle onderdelen binnen de beveiligingsketen: preventie, voorbereiding, troost en nazorg. Het is een dynamisch programma, dat ons in staat stelt om te gaan met nieuwe situaties en nieuwe uitdagingen. Elk jaar volgt een aantal medewerkers een praktische beveiligingsopleiding om te worden voorbereid op risicovolle situaties in de landen waar ze werken. In 2014 is het beleid naar de recente situatie bijgewerkt, met een focus op de landen waar medewerkers van Hivos de meeste kans lopen om geconfronteerd te worden met veiligheidskwesties.

“ELEKTRISCHE STROOM IS OVERAL IN ONGELIMITEERDE HOEVEELHEDEN AANWEZIG EN KAN ALLE MACHINES TER WERELD AANDRIJVEN ZONDER DAT WE KOLEN, OLIE, GAS OF ANDERE GEBRUIKELIJKE GRONDSTOFFEN NODIG HEBBEN.” NIKOLA TESLA (SERVISCH-AMERIKAANSE UITVINDER, INGENIEUR EN FUTURIST)


102

103


Particuliere fondsenwerving Donaties (x 1.000 euro)

2014

2013

2012

2011

598

659

1.219

1.048

35

77

70

169

917

522

510

299

Totaal eigen fondsenwerving

1.550

1.258

1.799

1.516

Nationale Postcode Loterij

2.869

1.350

4.090

1.328

Overige

2.612

215

370

1.672

Hewlett Foundation

1.517

744

5.782

Omidyar Network

715

1.008

545

Ford Foundation

573

Stop Aids Now!

504

Just India Fund

418

American Jewish World Service

170

Arcus Foundation

129

Doen Foundation

82

145

7

329

Donaties en giften Legaten Klimaatfonds CO2-compensatie

Human Rights Watch

500

Ford Foundation

842

American Jewish World Service

377

Children's Investment Fund Foundation

Totaal donaties

985 795

2.799

Unitarian Universalist Holdeen Indian Progr. Totaal donaties derden

569

277 9.597

8.586

15.118

5.866

11.147

9.844

16.917

7.382

HET BEDRIJFSLEVEN

Noord-Zuid Spaarrekeningen Triodos Bank


De belangrijkste financier van Hivos is het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. In 2014 ontvingen we € 53 miljoen binnen het raamwerk van de MFS-2 subsidieregeling. Het beleid van Hivos was het afgelopen decennium gericht op het verbreden van het financiële draagvlak voor ons werk. Naast het verwerven van donaties van particulieren in Nederland, richtten we ons op het benaderen van grote, internationale financiers. Dit bleek een vruchtbare aanpak te zijn. In 2014 bedroeg ons totale inkomen, afgezien van de bijdrage van de Nederlandse regering, iets meer dan 62% van de totale omzet. Nogmaals, dit resultaat is vooral te danken aan de succesvolle samenwerking met bilaterale agentschappen, filantropische stichtingen, de Europese Unie en andere internationale donoren. In veel gevallen ontwikkelden we met deze partijen gezamenlijke programma’s. Onze eigen fondsenwerving in Nederland bedroeg bijna € 1,6 miljoen in 2014.

VOORDELEN VAN EIGEN FONDSENWERVING

Spaartegoeden van particulieren (x 1.000 euro)

Totaal spaartegoeden

8. FONDSENWERVING 2014

106.891

112.438

102.691

93.179

104

Samenwerken met het bedrijfsleven is voor ons werk enorm zinvol om de armoede in het Zuiden terug te dringen, maar het omvat ook het beheer van mondiale publieke goederen. Innovatieve vormen van publiek-private samenwerkingsverbanden leveren een grote bijdrage aan duurzame ontwikkeling. Dit effect

105

is zelfs nog groter als deze samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties ook een zakelijk belang delen. Het samenwerkingsverband met de Triodos Bank (gevestigd in Zeist, Nederland) is al sinds 1994 erg succesvol. In de afgelopen jaren heeft Hivos zich gericht op het betrekken van meer bedrijven bij de uitvoering van haar werkzaamheden. Deze bedrijven zijn vaak bereid om deel te nemen aan ontwikkelingswerkzaamheden die passen binnen het raamwerk van hun Maatschappelijk Verantwoord Ondernemenbeleid. Daarnaast zien bedrijven dat ook steeds meer als onderdeel van hun core business. Ter illustratie: het veilig stellen van de levering van kwalitatief hoogwaardige tropische landbouwproducten, zoals koffie en cacao, heeft ook duidelijk een zakelijk belang. Dit kan leiden tot meer duurzame lokale omstandigheden, maar ook tot betere inkomenscondities. Het bedrijfsleven kan ook producten en diensten aanbieden waarvan de Hivos-programma’s profijt kunnen hebben. Het Hivos Klimaatfonds biedt bedrijven, maatschappelijke organisaties, overheidsinstellingen en particulieren de mogelijkheid om hun uitstoot van broeikasgassen te compenseren. Deze bijdragen worden ingezet om ontwikkelingslanden te voorzien van duurzame energie. Het Hivos Klimaatfonds is opgericht in 2007 en sindsdien hebben meer dan honderd bedrijven zich voor dit compensatieplan ingeschreven. Deze CO2-compensatie wordt namens


Hivos beheerd door de Climate Neutral Group (CNG). CNG verhandelt een deel van haar ‘carbon credits’ via het consumentenmerk Green Seat. De totale omzet van de verkoop van de ‘carbon credits’ via deze verkoopkanalen bedroeg € 917.000,-.

PARTICULIEREN Hivos heeft in Nederland een kleine, maar toegewijde groep van particuliere supporters. Particuliere supporters lijken over het algemeen steeds meer interesse te hebben in het ondersteunen van specifieke activiteiten en campagnes, zoals het LGBTrechtenprogramma van Hivos, het Sumba-initiatief en de Stop Kinderarbeid-campagne. De mensen die hieraan een bijdrage leveren, zijn te vinden onder humanisten en anderen die veel waarde hechten aan zelfbeschikking, emancipatie en duurzaamheid. Dit kunnen ook groepen zijn die geldinzamelingsacties organiseren. In 2014 groeide het totaal aantal personen die Hivos ondersteunden, met 7 % naar in totaal 8.546 personen. We zijn blij dat we bij de Nederlandse inwoners een toenemende betrokkenheid zien als het gaat om ons werk op het gebied van de LGBT-rechten. Ook op andere gebieden blijven de activiteiten van Hivos en haar partnerorganisaties een beroep doen op delen van de Nederlandse samenleving. Sommige van onze supporters willen bijdragen aan specifieke thema’s; andere personen organiseren zichzelf tot groepen vrijwilligers. Hivos kan bijvoorbeeld al meer dan 25 jaar rekenen op de steun van de vrijwilligers van de tweedehands boekenwinkel in Barneveld. Mede dankzij hun inspanningen heeft Hivos het mogelijk kunnen maken dat meer kinderen naar school gaan. De Stichting Samen Verder uit Eindhoven ondersteunde verschillende specifieke projecten van Hivos met hun jaarlijkse Paasactie. De Stichting Ontwikkelings-samenwerking De Bilt ging in 2014 enthousiast van start en wierf fondsen waarmee we extra biogasinstallaties op het eiland Sumba konden bouwen. Het Xandra Fonds is een van de particuliere fondsen van onze individuele sponsors. Dit fonds stimuleert vrouwelijke ondernemers met een duidelijk groen en duurzaam profiel. Hivos is blij met dit initiatief, omdat het sterker maken van vrouwen een belangrijk aandachtspunt is in onze strategie. We zijn iedereen zeer dankbaar voor al hun inspanningen.


De bijdragen van particulieren die ten gunste kwamen van Hivos-projecten bedroegen €1,6 miljoen in 2014 (in 2013 was dit €1,2 miljoen). De kosten van fondsenwerving in Nederland staat op 15,6 %, een aanzienlijke vermindering in vergelijking met de 22,3% in 2013 en ruim onder de 25 %-norm die het Nederlands Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF) heeft ingesteld. Hivos heeft de CBF-gedragscode overgenomen en volgt de code voor haar activiteiten op het gebied van fondsenwerving bij particulieren.

kunnen realiseren. Hivos is sinds 2007 begunstigde van de Nationale Postcode Loterij. In 2014 ontvingen wij €1.519.100 voor het ‘Telephone Tree’-voorstel, in aanvulling op de jaarlijkse financiering van € 1.350.000,00. ‘Telephone Tree, Shelter Me’ is een project dat de Indonesische huishoudelijke hulpen in de Arabische Golfstaten uit hun isolement wil halen. We zijn zeer dankbaar voor deze donatie en bedanken alle deelnemers van de Nationale Postcode Loterij die dit mogelijk maakten.

Naast donaties stellen Nederlandse inwoners ook financiële middelen beschikbaar voor ontwikkelingsactiviteiten in het Zuiden. Het ‘Noord-Zuid Sparen’ van de Triodos Bank, waarbij kredieten worden verstrekt aan microfinancieringsinstellingen in ontwikkelingslanden, is een optie. Het aantal spaarders steeg van 9.136 in 2013 naar 9.230 in 2014, met een totaal bedrag aan spaargeld van €106,8 miljoen, tegen € 112,4 miljoen euro in 2013.

Dit jaar kregen wij ook een plek in de jaaragenda van de Nationale Postcode Loterij (2,4 miljoen mensen ontvingen deze kalender). In deze agenda krijgen de loterijdeelnemers allerlei kortingen en vouchers aangeboden. Onze bijdrage dit jaar waren kortingsbonnen voor het Internationale Film Festival in Rotterdam. Een artikel over onze ‘Free to be me’-campagnewebsite verscheen op het Facebook-account van de Loterij (155.000 volgers).

Alles bij elkaar droegen bijna 18.000 mensen op verschillende manieren bij aan het realiseren van de doelstellingen van Hivos.

INSTITUTIONELE FONDSEN

OPBRENGSTEN VAN ACTIES VAN DERDEN Acties van derden maken een belangrijk deel uit van de financiering die Hivos ontvangt uit particuliere bronnen. In 2014 resulteerde dit in een bedrag van bijna € 9,6 miljoen.

NATIONALE POSTCODE LOTERIJ De drastische bezuinigingen door de Nederlandse regering benadrukten des te meer het belang van particuliere fondsenwervende organisaties zoals de Nationale Postcode Loterij. De Postcode Loterij is al meer dan 25 jaar een betrouwbare manier om geld voor goede doelen in te zamelen. Vorig jaar werd, dankzij de 3,5 miljoen deelnemers, € 312 miljoen euro door de Postcode Loterij gedoneerd aan 90 liefdadigheidsinstellingen die zich richten op een rechtvaardige en groene wereld. De huidige Nederlandse regering is van plan om haar beleid ten aanzien van de kansspelen te wijzigen. Wij hopen dat er voor de Postcode Loterij voldoende ruimte zal blijven om haar succesvolle fondsenwerving voort te kunnen zetten. Zonder de steun van deze loterij hadden we een aantal van onze initiatieven niet

106

In de afgelopen jaren versterkte Hivos haar relatie met een aantal internationale particuliere financieringsorganisaties. Dit resulteerde in verschillende grootschalige programma’s, die ook in 2014 konden worden gecontinueerd. Belangrijke financierings-/ implementatiepartners zijn de William and Flora Hewlett Foundation, het Omidyar-Network, de Open Society Foundation en de Ford Foundation (bedragen zijn opgenomen in de tabel ‘Fondsenwerving vanuit particuliere bronnen’). Wij werken ook uitgebreid samen met het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria. In een aantal landen fungeert Hivos als ‘hoofdontvanger’ en als fondsmanager voor de financiële middelen uit het Global Fund.

OVERHEIDSSUBSIDIES Hivos ontving in 2014 €53 miljoen van haar belangrijkste financier, de Nederlandse regering, als onderdeel van de MFS-2-subsidieregeling. Daarnaast ontvangt Hivos ook al jarenlang financiële middelen van andere overheids- en publieke instellingen. In 2014 ontvingen we in totaal € 82 miljoen vanuit deze bronnen. Het grootste deel hiervan komt vanuit de bilaterale agentschappen. In 2014 ontving Hivos € 11,9 miljoen euro van de Deense regering en SIDA (Zweden) droeg onder andere voor € 5,2 miljoen bij aan het ‘Expression and Engagement’-programma (zie hoofdstuk 4.1 Expression &Engagement). Samen met de regeringen van de Verenigde Staten, het Verenigde Koninkrijk, Estland, Letland en Tsjechië, droeg SIDA ook bij aan het ‘Digital Defenders Partnership’ (DDP) om de vrijheid veilig te stellen van digitale activisten die wonen in landen waar sprake is van onderdrukking. Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken is de belangrijkste financier van het ‘African Biogas Partnership Programme’ welke € 20 miljoen euro omvat (voor meer informatie over het programma, zie het gedeelte over het overkoepelende ‘Green Entrepreneurship’-programma). Er werd US$ 45 miljoen ter beschikking gesteld voor vier jaar voor ‘Making All Voice Count’ door een donorconsortium waartoe ook USAID, SIDA, en de Engelse overheidsinstelling voor ontwikkelingshulp DFID (leiding) behoren alsmede het particuliere fonds Omidyar-Network.

In 2014 beheerde Hivos Global Fund-programma’s in Bolivia, Guatemala en vier landen in Zuidoost-Azië. Deze programma’s waren gericht op het verminderen van de kwetsbaarheid van bevolkingsgroepen die het meeste risico lopen, in het bijzonder seksuele minderheden en de impact die hiv en aids op hen heeft. Het regionale programma in Zuidoost-Azië is in de tweede fase, het Global Fund trok hiervoor een aanvullend bedrag uit van meer dan US $ 6 miljoen voor een periode van drie jaar. Het Bolivia-programma omvat US$ 14 miljoen tot 2015

107


9. RAAD VAN TOEZICHT VAN HIVOS VERSLAG 2014 Het veranderende landschap op het gebied van ontwikkelingssamenwerking heeft Hivos in veel opzichten beïnvloedt. Het jaar 2014 was een jaar waarin bestaande programma’s resultaten opleverden en waarin nieuwe initiatieven en partnerschappen werden opgezet. Maar ook het jaar waarin we geleidelijk aan sommige activiteiten staakten en nieuwe mogelijkheden onderzochten. De Raad van Toezicht is blij met het besluit van de minister van Buitenlandse Zaken om een strategisch partnerschap met Hivos aan te gaan. Het betekent een veel kleiner budget dan de huidige financieringsregeling – tot nu toe voor Hivos de belangrijkste bron van financiering – maar het is wel een voortzetting van een vruchtbare samenwerking met een betrouwbare relatie. De harde realiteit is echter wel dat het budget dat de Nederlandse regering aan ons ter beschikking stelt om te investeren in de kritieke samenlevingen in het Zuiden, serieus wordt teruggebracht. Gedwongen door het vooruitzicht van een veel lager budget heeft Hivos noodgedwongen haar kantoor in India moeten sluiten en zullen twee vestigingen in Latijns-Amerika met elkaar gaan fuseren. Dit terwijl we een aantal grootschalige programma’s op het gebied van onder andere transparantie en verantwoordelijkheid en seksuele rechten implementeren. Deze programma’s vragen om continue betrokkenheid. De Raad van Toezicht is blij te merken dat Hivos andere institutionele financiers aan zich heeft verbonden en dat Hivos zich ook bezig houdt met een


108

109

verbeterde organisatie en manier van werken. Tot slot was de Raad van Toezicht verheugd om te zien dat Hivos actief nieuwe gebieden aan het verkennen is zoals investment management alsmede de nieuwe aanpak richting ‘Groene Samenlevingen’. De nieuwe strategische lijn van Hivos vraagt om een organisatorische structuur die en een bestuursmodel dat overeenkomt met deze nieuwe visie. Voor de Raad van Toezicht betekende dit dat het internationale profiel verbeterd moest worden. Drie nieuwe leden met expertise in India, Zuid-Afrika en Midden-Amerika op het gebied van sociale innovatie sloten zich bij de Raad aan in 2013. Helaas moesten twee van hen, Alda Facio en Trevor Ncube, aan het einde van 2014 aftreden. Wij danken hen voor hun waardevolle bijdragen. Er wordt gezocht naar vervanging voor hen. De Raad van Toezicht heeft de vorming van lokale besturen goedgekeurd, te beginnen in Zuid-Afrika. Wij zijn van mening dat een dergelijke verandering een noodzakelijke stap is om de wortels van Hivos te versterken in de samenlevingen waar Hivos actief is. Het jaar 2014 was een uitdagend jaar voor de organisatie, zo moest een aanzienlijke vermindering van het personeel voorbereid worden. De Raad van Toezicht stond in nauw contact met de Directie en met de Ondernemingsraad om ervoor te zorgen dat deze taak op een transparante en verantwoorde wijze werd uitgevoerd. Terwijl de gevolgen pas tegen het einde van het jaar goed duidelijk werden, verwachten we dat we hiermee zeker nog een jaar te maken zullen krijgen als


Overzicht van de Raad van Toezicht /schema van aftreden (per 31 december 2014) Toetreding, of herbenoeming in

Name (termijn lidmaatschap)

Aftreden resp. herbenoeming in

Functies

Toetreding, of herbenoeming in

Name (termijn lidmaatschap)

Aftreden resp. herbenoeming in

Functies

2012

Dhr. J.E.C. de Groot LL.M. voorzitter (eerste termijn), lid remuneratiecommissie

2016

directeur TNT Express N.V.; voorzitter Raad van Toezicht Wetlands International;

2011

Mr M. Karman (eerste termijn), voorzitter auditcommissie

2015

openbaar accountant, vennoot Dubois & Co. Registeraccountants; lid Raad van Toezicht Stichting Hivos-Triodos Fonds;

bestuurslid Hermitage Amsterdam; bestuurslid Salzburg Global Seminar; lid Raad van Advies Staatsbosbeheer;

lid Raad van Toezicht Stichting Het Juridisch Loket;

ambassadeur Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie, VNO-NCW/ IUCN. 2013

Ms A. van Gorsel M.A. Vicevoorzitter (eerste termijn), voorzitter remuneratiecommissie,

2017

voorzitter Albeda College; vicevoorzitter bestuur Rotterdam Offensief;

lid Raad van Commissarissen Rabobank Groene Hart Noord; bestuurslid Streekmuziekschool Alphen aan den Rijn. 2014

bestuurslid Maintenance Education Consortium;

Mr A.P. Mesker M.A. (tweede termijn), lid auditcommissie

2018

bestuursvoorzitter VKBBO; bestuurslid Skills Nederland 2014

Dhr. Prof. M. Baud (derde termijn)

2018

directeur Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika (CEDLA Amsterdam); hoogleraar Universiteit van Amsterdam; (mede-) voorzitter South-South programme for Research on the History of Development (Sephis)

2013

Ms A. Facio (eerste termijn)

2014

Econoom; voormalig beleidsadviseur VNO-NCW – MKB Nederland; voorzitter Transport Commissie Business Europe.

2013

Mr T. Ncube (1st term)

2014

Executive Chairman Alpha Media Holdings (Zimbabwe); Executive Deputy Chairman of M&G Media Pty. Ltd. (South Africa)

2014

Mr Dr J. van de Ven (tweede termijn)

2018

directeur Bosal Emission Control Systems; lid groepsraad Bosal International; partner investeringsmaatschappij Oraxys S.A.;

internationaal adviseur vrouwenrechten Costa Rica

lid Raad van Advies Moleculaire Wetenschappen R.U. Nijmegen 2013


110

111

Mr V. Vivekanandan (eerste termijn)

2017

secretaris Fisheries Management Resource Centre (fishMARC), India


© Conexión/Maria Fernanda Antuña


112

113


Leden van de Raad van Toezicht hebben recht op € 237 vakantiegeld per dagdeel. De reis- en verblijfskosten van de internationale leden worden volledig vergoed. De totale onkosten voor de Raad van Toezicht in 2014 bedroeg € 13.417 (waarvan € 8.295 vakantiegeld), vergeleken met € 28.600 in 2013. Het verschil komt omdat sommige leden geen declaratie indienden voor hun vacatiegeld of hun reisonkosten. In lijn met de richtlijnen van het Nederlandse Centrale Bureau van Fondsenwerving (CBF) en de ‘Code Wijffels’ hebben wij vastgesteld dat geen van de leden in 2014 andere (neven-) functies bekleedden die tot een belangenconflict met hun taak als toezichthouder van Hivos konden leiden.

TOEZICHTHOUDENDE ROL In 2014 kwam de Raad van Toezicht formeel zes keer bijeen. Deze vergaderingen werden bijgewoond door leden van de Directie en een aantal keer, afhankelijk van het onderwerp, door senior managers vanuit de organisatie. Er waren ook regelmatig informele bijeenkomsten en uitwisselingen onder de raadsleden en de directieleden. De Raad van Toezicht ontmoette leden van de Ondernemingsraad van het hoofdkantoor van Hivos in april en in oktober. De activiteiten van de Raad van Toezicht hadden gedurende het jaar voornamelijk betrekking op de uitvoering van hun toezichthoudende rol. In aanvulling


daarop fungeerde de Raad als klankbord voor de Directie. Evenals in het voorgaande jaar, gaf de Raad hun niet aflatende aandacht aan de implementatie van de strategie en de organisatorische consequenties daarvan. De Raad van Toezicht heeft twee permanente commissies, een auditcommissie en een remuneratiecommissie, waaraan de voorbereiding van een aantal specifieke taken is gedelegeerd. De auditcommissie bestaat uit twee leden; Marcel Karman (voorzitter) en August Mesker, In 2014 bediscussieerde de auditcommissie de jaarlijkse cijfers met de algemeen directeur en de controller. Ook raadpleegde de commissie de externe auditor over zijn bevindingen met betrekking tot de financiële controle en over de verwerking, de waardering en de presentatie van de HTF-deelnames. De auditcommissie raadpleegde de algemeen directeur en de controller over de grondslagen voor de begroting van 2015 en het herziene rekensysteem. Ook bediscussieerde de auditcommissie het voorstel voor de oprichting van de Hivos Mideast Creative Fund en Hivos Impact Investment Management B.V. met de Directie. De remuneratiecommissie bestaat uit Anja van Gorsel (voorzitter) en Jan Ernst de Groot. De commissie evalueerde het functioneren van het bestuur als geheel en dat van de individuele leden.

114

De commissie adviseerde de Directie over de beloning van de directieleden. In 2014 vergaderde de remuneratiecommissie verschillende keren met de directieleden om de dynamische situatie van Hivos te bespreken en het functioneren en de effectiviteit van de directieleden binnen deze context. Als input voor deze vergaderingen vroeg de commissie input van de andere leden van de Raad van Toezicht, de Ondernemingsraad en leden van het management team, zowel op het hoofdkantoor als in de andere regio’s. De belangrijkste onderwerpen die werden besproken met de Ondernemingsraad waren de nieuwe strategische richting, de hierbij betrokken organisaties en de consequenties hiervan voor de werknemers van Hivos. Nadat de externe auditor zijn bevindingen had toegelicht, ging de Raad van Toezicht akkoord met de jaarrekening 2014 en werd het jaarplan voor 2015 besproken. De Raad van Toezicht verleende daarna decharge aan het bestuur voor het gevoerde beleid over 2014.

de Raad het gevoel dat hun toegevoegde waarde af en toe werd aangetast door de tijd en aandacht die nodig was voor de formele taken van de Raad in hun statutaire en toezichthoudende rol. Uit de evaluatie bleek ook de wens van de Raadsleden om meer betrokken en geïnformeerd te worden over de regionale programma’s en ontwikkelingen van Hivos. Aan beide bevindingen zal gedurende 2015 gewerkt worden. Namens de Raad van Toezicht wil ik de Directie en alle overige medewerkers van Hivos bedanken voor hun niet aflatende inspanningen. Zij bleven streven om te komen tot een vrije, eerlijke en duurzame wereld, ondanks de onzekerheden die het huidige proces van strategische en organisatorische veranderingen met zich mee bracht. De Haag, april 2015 Namens de Raad van Toezicht Jan Ernst de Groot, voorzitter

ZELFEVALUATIE De Raad van Toezicht evalueerde haar eigen functioneren als onderdeel van de jaarlijkse zelfevaluatie. We concludeerden dat we een aantal zaken beter hadden kunnen doen. Terwijl de bijdragen en de verbondenheid van de internationale leden zeer gewaardeerd werd, had

115


ADVIESRAAD De Adviesraad wordt voorgezeten op basis van een roulatiesysteem.

BIJLAGE 1 BESTUUR Deze bijlage geeft een overzicht van de bestuurslichamen binnen de Hivos Stichting per 31 december 2014, waarbij ook de professionele betrekkingen en expertise worden genoemd.

RAAD VAN TOEZICHT Een overzicht van de leden van de Raad van Toezicht, hun functie binnen de Raad en relevante professionele betrekkingen worden weergegeven in Hoofdstuk 9 van het Jaaroverzicht.

Algemeen directeur Directeur Programma’s en Projecten

RAAD VAN TOEZICHT HIVOS TRIODOS FUND Ms E. Aubel-Bezemer Ms N.C.C. van den Berg (voorzitter) Mr J. de Groot Mr E. Huizing Mr M. Karman Mr Drs. P. Valks


Gender, vrouwen en ontwikkeling Ms Edith van Walsum Directeur ILEIA – Kenniscentrum voor Duurzame Landbouw Mensenrechten en democratisering Mr Maurits Berger Hoogleraar Islam en het Westen, Universiteit van Leiden Mr Boris Dittrich Directeur Pleitbezorging (Advocacy) Seksuele Minderheden (LHBT-programma) Human Rights Watch (Berlijn) HIV/AIDS Mr Russell Kerkhoven Voormalig senior programmaleider IRC, International Centre on Water, Sanitation and Hygiene; Consultant / maatschappelijk ondernemer Blue Leaf. Mr Paul Janssen Consultant hiv/aids & international public health management Ms Anita Hardon Hoogleraar Antropologie van zorg en gezondheid, Universiteit van Amsterdam ICT en media Ms Valerie Frissen Principal Scientist, TNO; Hoogleraar ICT en Sociale Verandering, Erasmus Universiteit Rotterdam Ms Sarah Cummings Knowledge Ecologist en Editor-in-Chief, Knowledge Management for Development Journal Mr Erwin Blom Mede-oprichter mediaonderneming Fast Moving Targets

DIRECTIE, UITVOEREND BESTUUR Mr E. Huizing (voorzitter) Mr B. Witjes

Duurzame economische ontwikkeling Ms Hedwig Siewertsen Directeur DOB Equity Mr Volkert Engelsman CEO Eosta, Nature & More Ms Gemma Crijns Consultant / adviseur (mensenrechten, duurzame ontwikkeling) lid van verschillende besturen en adviesraden

Kunst en cultuur Mr Chris Keulemans Schrijver, journalist, artistiek directeur Tolhuistuin (culturele, kunstzinnige en culinaire ontmoetingsplaats, Amsterdam)

Business Manager Product & Portfolio Management, BNG Bank Publicist / columniste Algemeen directeur, UTZ Certified Algemeen directeur Hivos Openbaar accountant, Dubois & Co. Registeraccountants Lid Raad van Toezicht, Open Universiteit

Communicatie en lobby Mr Bart Westra Bestuurslid Wereldwinkel Abal Amsterdam Ms Inge de Zaaijer former) Senior managing consultant Berenschot BV Mr Gé Key Directeur/partner Animal Farm Amsterdam

116

117


Directie Algemeen directeur Edwin Huizing

BIJLAGE 2 ORGANOGRAM 2014

Directeur Programma’s en Projecten Ben Witjes

Audit & Evaluation, Finance and IT

Sustainable Economic Development

Hoofd Jappe Kok

Hoofd Carol Gribnau

Office for Donor Relations

Democratisation, Rights, AIDS and Gender

Coördinator Sabine Maresch

Hoofd Tini van Goor

Regionaal kantoor Zuid-Afrika Directeur Corina Straatsma

Lebanon

Coördinator Joyce Kuis

Doreen Khoury

Hoofd Loe Schout

Patricia Rivera Scott

Nicaragua Dineke van den Oudenalder

Regionaal kantoor Oost-Afrika Culture, ICT and Media

Doris Ortiz

Guatemala Regionaal kantoor Midden-Amerika Directeur Dineke van den Oudenalder

Human Resources

Ecuador

Directeur Will Janssen

Tanzania Rakesh Rajani

Zuid-Afrika External Relations

Regionaal kantoor Zuid-Afrika

Hoofd Mirna Hovius

Director Tanja Lubbers

Paul Jansen

Malawi Cynthia Ngwalo

Regionaal kantoor Zuidoost-Azië Directeur ad interim Yolanda Weldring

Oost-Timor Yolanda Weldring

Hivos India Advisory Services Directeur Ingrid Srinath


118

119


BIJLAGE 3 UITGAVEN PER LAND UITGAVEN PER LAND IN 2014 BEDRAGEN IN EURO’S Land Afrika Algerije Afrika-breed * Benin Burkina Faso Kameroen Ivoorkust Egypte Ethiopië Ghana Kenia Liberië Malawi Mali Mozambique Nigeria Regio Oost-Afrika * Regio Zuid-Afrika* Zuid-Afrika Tanzania Tunesië Oeganda Zambia Zimbabwe Totaal


Totaal

13,905 1,225,064 14,913 661,766 66,515 19,243 268,540 596,034 194,498 9,150,571 189,302 1,571,640 309,082 6,937 26,397 8,560,034 2,450,349 1,044,715 5,096,050 36,000 1,912,216 1,121,159 14,709,644 49,244,493

Azië Bahrein Bangladesh Cambodja India Indonesië Iran Irak Jordanië Kirgizië Libanon Libië Maleisië Myanmar Pakistan Filipijnen Regio: Azië-breed * Regio: MENA Sri Lanka Syrië Thailand Oost-Timor Totaal

Latijns-Amerika Bolivia Brazilië Colombia Cuba Ecuador El Salvador Guatemala Honduras Nicaragua Peru

112,440 6316 619,112 2,640,288 6,850,654 2,099,640 1,058,776 12,000 45,000 345,982 76,090 231,048 41,595 50,467 481,603

Regio: Zuid-Amerika*

2,151,168 1,888,048 2,746 1,121,814 34,173 239,428 20,108,387

4,175,561 250,408 205,333 1,033,810 742,106 29,700 7,496,040 719,533 3,590,512 685,562 1,112,237

Regio: Midden-America * Totaal

4,275,528 24,316,331

Wereldwijd *

14,724,844

nederland HIVOS TOTAAL

1,759,242 110,153,298

* Inclusief HTF uitgaven

120

121


Kerngetallen Azië bedragen x EUR 1.000

Kerngetallen Afrika bedragen x EUR 1.000 Financiële verplichtingen (passiva) Aantal partnerorganisaties

Financiële verplichtingen (passiva) Afrika per programma • Expression & Engagement • Green Entrepreneurship • Rights & Citizenship • Action for Change


67,333 325

Financiële verplichtingen (passiva) Aantal partnerorganisaties

25% 62% 11% 2%

Financiële verplichtingen (passiva) Azië per programma • Expression & Engagement • Green Entrepreneurship • Rights & Citizenship • Action for Change

Kerngetallen Latijns-Amerika bedragen x EUR 1.000 22,130 210


18% 31% 46% 5%

Financiële verplichtingen (passiva) Latijns-Amerika per programma • Expression & Engagement • Green Entrepreneurship • Rights & Citizenship •

122

123

Kerngetallen wereldwijd bedragen x EUR 1.000 20,644 149

10% 23% 66%


13,066 94

Financiële verplichtingen (passiva) wereldwijd per programma • Expression & Engagement • Green Entrepreneurship • Rights & Citizenship • Action for Change

60% 14% 23% 3%


© Hivos/Leonard Fäustle


124

125


Colofon Hivos Hoofdkantoor Raamweg 16 2596 HL Den Haag +31 70 376 55 00 www.hivos.nl Concept & design: Sazza


WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND

Recommend Documents