WE ZIJN TROTS OP ONS NIEUWE BEDRIJF

HAVEN

4

HOOGSPANNINGSLIJN IN DE HAVEN KRIJGT UPGRADE

8

krant

GELEVERD VAN ZEESCHIP TOT BIJ JE THUIS

Familie Gillis werd twee keer onteigend

19

OP ONTDEKKING IN DE ‘NIEUWE’ HEDWIGEPROSPERPOLDER

“WE ZIJN TROTS OP ONS NIEUWE BEDRIJF”

NUMMER 4 DECEMBER 2015

23

HOE DUURZAAM IS DE HAVEN?

HAVEN

2

krant

8

Voorwoord

Ambitieuze havenplannen De Klimaattop in Parijs zette nog maar eens in de verf dat de klimaatverandering om krachtige maatregelen vraagt. Dit najaar trokken er opnieuw verschillende herfststormen over Vlaanderen, waarbij het water op de Schelde dreigend hoog kwam te staan. Dankzij de overstromingsgebieden van het Sigmaplan, zowel rondom het havengebied Antwerpen als elders, kon wateroverlast vermeden worden. Op pagina (p. 12) maak je kennis met de Potpolder van Lillo en de Hedwige-Prosperpolder. De havennatuur beschermt ons niet alleen tegen overstromingen; een leuke extra is dat je er ook prachtig kunt wandelen en fietsen. Ook de havengemeenschap neemt haar verantwoordelijkheid als het op klimaat aankomt, door samen werk te maken van concrete oplossingen. Hoe ze dat doen, lees je in het derde duurzaamheidsverslag van het havengebied Antwerpen (p. 23). Duurzame ontwikkeling betekent ook dat we oog hebben voor de mens in en rond de haven. Zo werden Bert en Veronique Gillis twee keer getroffen door onteigening, een keerzijde van de havenuitbreiding. Hun verhaal lees je op p. 16 in deze Havenkrant.

Nog op de Linkerscheldeoever besliste de Raad van State een deel van het GRUP ‘Afbakening zeehavengebied Antwerpen, deel havenontwikkeling Linkeroever’ te schorsen. Daardoor worden de plannen voor een Saeftinghedok een tijdje on hold gezet. De Raad is niet zeker of de natuur- en havenontwikkeling op de Linkerscheldeoever in overeenstemming zijn met de Europese Habitatrichtlijn. Het Europese Hof van Justitie moet zich nu over de zaak uitspreken. Wil je op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen in jouw regio? Op www.havenvandetoekomst-antwerpen. be volg je het laatste nieuws op de voet.

Ik wens je fijne feest dagen en een voor spoedig Nieuwjaar. Jan Hemelaer, Proces manager Ontwikkeling Havengebied Antwer pen, Vlaamse overheid

inhoud

De havenontwikkeling beïnvloedt ook het leven in de polderdorpen en de mobiliteit in het havengebied. Dat beide thema’s vragen oproepen bij de bevolking, werd duidelijk op de recente debatavond van de Beverse Milieuraad. Onze redacteurs sprokkelden de opvallendste reacties ter plaatse (p. 27).

16

NUMMER 4 • DECEMBER 2015

3

8 Van zeeschip tot bij je thuis

Een verse vangst grijze garnalen, de splinternieuwe wagen die je besteld hebt of een lading kleren: hoe geraken jouw dagelijkse producten van het zeeschip op hun bestemming?

16 Familie Gillis werd twee keer getroffen door onteigening

Vandaag verhuren Bert Gillis (38) en zijn vrouw Veronique (36) machines en baten ze een doe-het-zelfzaak uit. “Ik ben trots op alles wat we hebben verwezenlijkt, na alle stress en tegenslag.”

19 Op ontdekking in de ‘nieuwe’ Prosperpolder

De KWB’ers van Nieuwkerken-Waas namen geen blad voor de mond tijdens hun bezoek aan de infokeet van de Prosperpolder.

23 Hoe duurzaam is de haven?

Burgers, bedrijven én overheden, de voltallige havengemeenschap timmerde in een open dialoog aan het derde duurzaamheidsverslag van het havengebied Antwerpen. VERDER IN DIT NUMMER

19

4 6 12 27 30

Upgrade hoogspanningslijn moet energiebevoorrading verzekeren Stand van zaken ontwikkelingszone Saeftinghe Natuur beschermt ons tegen overstromingen Debat over leefbaarheid Linkerscheldeoever Uit in de haven

We zijn zeer benieuwd wat je van de Havenkrant vindt. Je opmerkingen en suggesties zijn welkom op [email protected]

23

Colofon De Havenkrant is een magazine over de ontwikkeling van het havengebied Antwerpen. Het wordt uitgegeven door het Departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid. Verantwoordelijke uitgever: Jan Hemelaer HOOFDREDACTIE: Jan Hemelaer, procesmanager Redactie, concept en lay-out: Pantarein Publishing Druk: Artoos Redactieadres: Koning Albert II-laan 20 bus 2, 1000 Brussel, tel. 02 553 71 32, [email protected] De meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. Copyright beelden: p. 4-7: Michiel Mels, p. 8-11: GHA, p. 12: W&Z, p. 13, 15, 29: Yves Adams, p. 14, 16-27 Michiel Mels, p. 25: Indaver, p. 28, 29, 30: Ludo Goossens, p. 33: Waterbus.nl RECHTZETTING In de gedrukte Havenkrant van september slopen enkele foutjes in het artikel ‘Op zoek naar sporen uit de Steentijd’ (p. 27-29). In de digitale versie op www.havenvandetoekomst-antwerpen.be vind je de gecorrigeerde versie van het artikel.

HAVEN

4 Havenzicht

krant

‘Snelweg voor elektriciteit’ moet energiebevoorrading verzekeren

D

e elektriciteitsbevoorrading van ons land verzekeren, de groei van het havengebied Antwerpen mogelijk maken en een Europees energienet uit bouwen: met het Braboproject gaat hoogspanningsnetbeheer der Elia grote uitdagingen aan. De komende jaren bereidt Elia de upgrade van de bestaande hoogspanningslijn langs de A12 van Zandvliet tot Liefkenshoek, en verder tot Kruibeke, voor.

De laatste grote werken aan het hoogspanningsnet dateren van de jaren 70. Sindsdien is het havengebied Antwerpen sterk gegroeid en is ook het elektriciteitsverbruik toegenomen. Om de verdere economische groei van de haven mogelijk te maken en de energiebevoorrading in ons land te verzekeren, wil Elia het hoogspanningsnet versterken.

380KV-RING VOOR HAVEN Met de vervanging van de 150 kV-hoogspanningslijn langs de A12 door een lijn van 380 kV maakt Elia de 380 kV-ring door het havengebied rond. Aan de westkant van de Schelde loopt immers al een 380 kV-lijn komende van Zandvliet over Doel tot Liefkenshoek. Het project Brabo zal de totale transportcapaciteit aanzienlijk verhogen. Twee lijnen zorgen voor meer zekerheid dan één, zeker in geval van storingen op het net. 380 kilovolt (kV) is de hoogste spanning in het Belgische elektriciteitsnet en geldt als de snelweg voor elektriciteit. De inves-

teringen van Elia passen binnen Europese plannen. Europa vraagt haar lidstaten om voldoende import- en exportcapaciteit te voorzien. Dat moet de concurrentie tussen energieleveranciers doen toenemen en de energieprijs doen dalen. Elke Europese lidstaat moet tot 15% van zijn nationale productiecapaciteit aan elektriciteit kunnen invoeren of uitvoeren. Daarvoor moeten de aansluitingen met de buurlanden worden versterkt. Door het Braboproject kan 20% meer elektriciteit vanuit Nederland ingevoerd worden.

OPMERKINGEN? Voor de werken in 2019 starten, moet het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor het Braboproject nog goedgekeurd worden. Daarna worden de milieueffecten meer in detail onderzocht in het project-MER (milieueffectenrapport).

www.elia.be/brabo [email protected]


ZANDVLIET

DOEL

LILLO Liefkenshoek KETENISSE

KALLO

BEVEREN

MERCATOR

Vernieuwing en versterking lijn Bestaande lijn Hoogspanningsstation

5

6

HAVEN

krant

Eerste onderzoeken Ontwikkelingszone Saeftinghe van start B

egin 2016 starten de eerste voorbereidende onderzoeken op de plaats waar in de toekomst de Ontwikkelingszone Saeftinghe gepland is. Naast een archeologisch vooronderzoek brengt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA) er onder meer de stabiliteit van de bodem in kaart.

Tijdens hun vooronderzoek scannen de archeologen de bodem met een lange buis vol sensoren, hier in Prosperpolder.


Het havengebied Antwerpen heeft nood aan extra infrastructuur voor de behandeling van containers. Tot die conclusie kwam de Vlaamse Regering deze zomer. Tegelijk benadrukte ze het belang van een goede mobiliteitsontsluiting van de Waaslandhaven en een sterke samenwerking tussen alle Vlaamse havens. De bevoegde ministers kregen de opdracht om de aanpak voor de Ontwikkelingszone Saeftinghe, waar ruimte voorzien is voor een dok, verder uit te werken.

7

met een kracht van 10 tot 20 ton. Hoe meer weerstand de grond biedt, hoe groter zijn draagvermogen. Op basis van die resultaten volgen grondboringen en een grondwatermeting. In het labo worden stukjes grond onderzocht op verontreiniging en eigenschappen als doorlatendheid en densiteit. Wim Supply: “Op basis van al die informatie kunnen we bepalen welke funderingen en technieken nodig zijn voor de bouw van de kaaimuren en wegen.”

SCHORSING

SPOREN UIT HET VERLEDEN

Op 20 november 2015 besliste de Raad van State het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) havenontwikkeling Linkeroever deels te schorsen (zie kaderstuk). De schorsing heeft echter geen invloed op de geplande vooronderzoeken van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA). “Uit de voorbereidende studies blijkt dat er op korte termijn nood is aan een eerste fase van de Ontwikkelingszone Saeftinghe, inclusief een nieuw dok. Om op tijd klaar te zijn – de bouw van zo’n dok duurt ongeveer vier jaar – starten we begin 2016 met enkele vooronderzoeken. De experten zijn aangesteld en met de betrokken eigenaars en gebruikers van de gronden worden afspraken gemaakt over de toegang tot hun terreinen”, aldus Wim Supply van het Havenbedrijf.

In januari 2016 start ook het archeologische vooronderzoek. Een terreinvoertuig scant de bodem op archeologische sporen en een sondeermachine verricht grondboringen. Het volledige archeologische onderzoek duurt mogelijk twee jaar, afhankelijk van wat in de bodem wordt aangetroffen.

KAAIMUREN EN WEGEN Waar de kaaimuren, spoorwegen en weginfrastructuur moeten komen, onderzoekt het GHA de stabiliteit van de bodem. Eerst wordt de draagkracht van de grond gemeten met een elektrische sondering. Bij die techniek wordt een stalen punt de grond in gedrukt

De volgende stap is de opmaak van een milieueffectrapport. Dat project-MER brengt in kaart welke impact de realisatie van de Saeftinghezone op het milieu kan hebben. Tijdens het bijhorende openbaar onderzoek kan iedereen zijn bemerkingen, advies en suggesties overmaken. Op dit ogenblik is de timing voor het project-MER nog niet duidelijk.

Hou www.havenvandetoekomst-antwerpen.be in de gaten voor het precieze tijdstip en locatie van het openbaar onderzoek. Meer info: www.portofantwerp.com/ nl/ontwikkelingszone-saeftinghe

Raad van State schorst GRUP gedeeltelijk Op 20 november werd het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) ‘Afbakening zeehavengebied Antwerpen, deel havenontwikkeling Linkeroever’ gedeeltelijk geschorst. De Raad van State schorst het deel dat betrekking heeft op het Saeftinghedok en de omliggende omgeving (Doel-centrum). De Raad van State houdt met de schorsing de bouw van het dok tegen, omdat ze niet zeker is of de proactieve natuurontwikkeling, die een voorwaarde is om de haven verder uit te breiden, helemaal volgens de Europese regels gebeurt. Daar moet het Europese Hof eerst een uitspraak over doen. De gedeeltelijke schorsing heeft geen rechtstreekse gevolgen voor de Rechterscheldeoever, noch voor de natuur- en landbouwgebieden die het GRUP op de Linkerscheldeoever voorziet. Andere havenprojecten op de Linkerscheldeoever zoals het Logistiek Park Waasland en de afwerking van het Verrebroekdok vallen buiten de schorsing. Ook de vooronderzoeken voor de bouw van het Saeftinghedok kunnen van start gaan.

8

HAVEN

krant

Van zeeschip tot bij je


thuis

9

41

% van het goederenver voer van en naar de haven verloopt via de binnenvaart. Een verse vangst grijze garnalen, de splinternieuwe wagen die je besteld hebt of een lading kleren: hoe geraken jouw dagelijkse pro ducten van het zeeschip op hun bestemming? Drie schakels in de binnenvaartketen leggen het uit.

Het havengebied Antwerpen ligt meer dan 80 kilometer landinwaarts. De haven sluit daardoor naadloos aan op het 1.500 km lange Belgische binnenvaartnetwerk en is vandaaruit rechtstreeks verbonden met de grote Europese vaarwegen. Dat maakt dat binnenschepen de strategische regio’s in het Europese hinterland zeer snel kunnen bereiken. Elke week vertrekken 925 binnenschepen van en naar 368 bestemmingen in Europa. Nu al gebeurt 41% van het goederenvervoer van en naar de haven via de binnenvaart. Dat zo veel bedrijven kiezen voor transport over water hoeft niet te verwonderen. Het is een filevrij en duurzaam vervoermiddel.

HAVEN

10

krant

De terminaloperator JO VERMEERSCH, DP WORLD

er l Ned

“Een terminaloperator laadt en lost zeeschepen uit de hele wereld. De binnenvaartoperatoren geven de nummers van de containers door die overgeladen moeten worden op hun binnenschip. Een goede planning is dus cruciaal. Dankzij moderne communicatiesystemen als het Automatic Identification System (AIS) kunnen we op elk moment live volgen waar een binnenschip zich bevindt. Loopt het door omstandigheden vertraging op, dan kunnen we proactief ingrijpen en onze planning aanpassen.”

and

B elg

ië

HAVENGEBIED ANTWERPEN 1

S

e ch

ld

e

2

Ru

pe

De binnenschipper STEFAN COUPÉ, ZELFSTANDIGE “Ik vaar elke dag van de inlandterminal in Meerhout naar het havengebied Antwerpen of Rotterdam en terug. We lossen de containers voor export in de haven en laden hetzelfde binnenvaartschip met containers die naar het hinterland moeten. Het schip is continu in beweging. We zijn met een ploeg van vijf die elkaar aflossen. Een week lang verblijven we op het schip, daarna zijn we een week thuis en is het de beurt aan vijf andere collega’s.” “De sector staat niet stil en blijft investeren. Zo hebben we onlangs een hybride schip in de vaart gebracht, dat een dieselmotor combineert met een elektromotor. Die vergroening vind ik belangrijk.”

l

u Le

De binnenvaartoperator

ve ns

e

Vaa r

PHILIPPE GOVERS, BCTN

t 3 BINNENVAART LEUVEN

“Een binnenvaartoperator is een transporteur over water. Wanneer een zeeschip aankomt in de haven, maken wij een afspraak met de terminaloperator waar het schip zal worden gelost en geladen. De containers worden daar overgeladen op onze lichters (kleine schepen). Vandaar gaat het via het binnenvaartnetwerk naar een van onze inlandterminals. Voor de laatste kilometers tot bij de klant laden we de goederen over op vrachtwagens.”


“Onze schepen varen vlotter door de haven” Instream Slimme en efficiënte binnenvaart

11

De binnenvaart in cijfers

E

en betere doorstroming van binnenvaartschepen zodat goederen snel op hun bestem ming in het hinterland geraken. Dat is het effect van het online planningsplatform Barge Traffic System (BTS). Alle containerter minals en alle binnenschepen die containers laden en/of lossen in de Antwerpse haven maken er gebruik van.

Philippe Govers van binnenvaartoperator BCTN: “Mensen willen de nieuwe schoenen of smartphone die ze online besteld hebben zo snel mogelijk in huis hebben. Maar voor een container van een zeeschip op een binnenvaartschip kan worden overgeladen, moet hij heel wat hindernissen nemen: aanmeren en lossen aan een terminal in de haven, controle door de douane, overladen op een binnenvaartschip, door de sluis varen… Vroeger moest je voor al die stappen apart een afspraak maken. Dankzij de samenwerking van alle betrokken partijen in het project Instream worden alle verkeersstromen in de haven beter op elkaar afgestemd. Met het Barge Traffic System (BTS) hebben we bijvoorbeeld een webapplicatie om het laden en lossen efficiënt in te plannen. Onze schepen varen nu merkelijk vlotter door de haven.” Via de webapplicatie BTS vragen binnenvaartoperatoren bij de terminals een afspraak aan om containers te lossen of te laden. Moeten ze meerdere terminals aandoen, dan signaleert BTS of de geschatte aankomsttijd haalbaar is, rekening houdend met de gemiddelde vaartijd tussen terminals en met de geschatte behandelingstijd. Terminaloperators kunnen op hun beurt hun planning terugkoppelen aan de binnenvaartondernemers. Beide partijen kunnen via BTS bovendien de sluisplanning en de positie van binnenschepen in de haven raadplegen. Jo Vermeersch van DP World: “Centraal plannen heeft als voordeel dat de verschillende terminals in de haven hun los- en laadactiviteiten onderling beter op elkaar afstemmen. Dat maakt de doorlooptijden van de binnenvaart beduidend korter, de terminals zetten hun tijd en materieel efficiënter in en inactiviteit van de havenarbeiders wordt vermeden.” BTS is een van de concrete resultaten van Instream, een project dat werkt aan een slimme en efficiënte binnenvaart in het havengebied Antwerpen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA) verzamelde alle betrokken partijen rond de tafel: binnenvaartoperatoren, binnenschippers, terminaloperatoren, rederijen, verladers en expediteurs. Samen zoeken ze naar nieuwe oplossingen om de doorstroming van de containerbinnenvaart te verbeteren. www.portofantwerp.com/instream

41%

van de totale goederentrafiek van en naar het havengebied Antwerpen verloopt via binnenvaart

48.200

binnenschepen per jaar doen de haven aan

600 miljoen

consumenten liggen binnen bereik van een binnenvaartschip

7x minder externe kosten

Als je een vracht per binnenschip vervoert, liggen de externe kosten* 7 keer lager dan als je diezelfde vracht over de weg vervoert. (Bron: Binnenvaartmagazine, VITO) *De maatschappelijke kost van milieuschade, geluidsoverlast, veroorzaakte ongevallen en files.

2/3de minder CO2

Per gepresteerde tonkilometer (het vervoer van 1 ton over 1 kilometer) ligt de CO2-uitstoot van de binnenvaart twee derde lager dan die van het wegvervoer. (Bron: Binnenvaartmagazine, Federaal Planbureau)

12

HAVEN

krant

Ruimte voor de rivier is beste verzekering tegen overstromingen D

oor de Schelde op goed uitge kozen plekken meer ruimte te geven, worden dorpen en steden beter beschermd. Dat principe is de sleutel van het Sigmaplan, een ambitieus project dat Vlaanderen stap voor stap beter beschermt tegen overstromingen. De Potpol der in Lillo en de Hedwige-Pros perpolder op de grens met Neder land zijn er een onderdeel van.

lands of stroomopwaarts liggen minder risico lopen. Grote oppervlakten slikken en schorren vormen dus een natuurlijke buffer voor het wassende water. Op die manier beschermen ze het achterland.

MINDER DIJKONDERHOUD Het Hedwige-Prosperproject met zicht op de Schelde en de kerncentrale van Doel.

3 januari 1976. Een woeste noordwesterstorm raast over ons land. In de polders ten noorden van Antwerpen en het Waasland slaat hij bressen in de dijken. Ongeveer 2.850 hectare land en 1.750 woningen lopen onder water. Overstromingen vanuit de Schelde zijn van alle tijden. Maar door de klimaatverandering, het verlies aan natuurlijke overstromingsgebieden en de zeespiegelstijging zijn de hoogwaters op de rivier spectaculair gestegen. Om vergelijkbare rampen als in 1976 te voorkomen, lanceerde de overheid in 1977 het Sigmaplan. In 2005 werd het plan aangepast aan de recentste wetenschappelijke inzichten. Het uitgangspunt: de wijde regio rond de Schelde en haar zijrivieren veiliger maken en in een klap een antwoord bieden op de Europese natuurdoelen. Daarbij is ontpoldering - naast dijkverhogingen en de aanleg van overstromingsgebieden - een van de technieken om de rivier

opnieuw ruimte te geven en het ecosysteem weer veerkrachtig te maken.

WAT IS ONTPOLDERING? Ontpolderen betekent: land teruggeven aan de rivier. De getijden krijgen er opnieuw vrij spel: het ontpolderde gebied overspoelt bij vloed, maar het water trekt zich weer terug bij eb. Op die manier ontstaan in die getijdengebieden slikken en schorren. Slikken en schorren zijn ecosystemen die van nature voorkomen langs kusten en riviermondingen, zoals het Verdronken Land van Saeftinghe. Ontpolderde gebieden beschermen ons tegen overstromingen. Ze kunnen een grote watermassa bergen en halen daardoor bij hevig stormtij letterlijk de druk van de ketel. De extreme energie van het water wordt getemperd, zodat de gebieden die meer in-

Bovendien hebben dijken achter deze natuurgebieden het minder hard te verduren. Het water beukt er niet voortdurend tegen. En voor het aan de dijk komt, heeft het water al een lange weg afgelegd en energie verloren. Omdat de golven de dijken minder belasten, is er minder onderhoud en dijkversteviging nodig. In het havengebied voorziet het Sigmaplan zowel op de Rechterscheldeoever als op de Linkerscheldeoever een ontpoldering. Zo ontstond in de potpolder van Lillo een natuurgebied van 10 hectare, een heuse trekpleister voor vogels. Het Hedwige-Prosperproject op de Linkerscheldeoever bestaat uit twee polders aan beide zijden van de grens tussen België en Nederland, in totaal 465 hectare. Straks komt hier een grensoverschrijdend getijdengebied waar eb en vloed twee keer per dag vrij het gebied in- en uitstromen en een grillig landschap van slikken en schorren boetseren. Van dat adembenemend schouwspel genieten ook recreanten met volle teugen (zie kaderstukken).


13

Het Sigmaplan …

De potpolder van Lillo

260 km realiseert

beschermt

honderdduizenden

voorkomt

1 miljard euro materiële schade

Vlamingen tegen wateroverlast

MINDER WATEROVERLAST Ontpolderde gebieden hebben de samenleving nog veel meer te bieden. Een belangrijke economische functie is dat ze de schade door wateroverlast helpen indammen. Zo wordt de jaarlijkse, gemiddelde schade door overstromingen voor heel Vlaanderen momenteel geschat op ruim 50 miljoen euro. In 2010 liep dat zelfs op tot 100 miljoen euro. De overvloedige regenval in november van dat jaar had nochtans opgevangen kunnen worden, als de rivieren meer ruimte hadden gehad, zo bleek uit onderzoek. En er is nog meer. Slikken en schorren zijn ook natuurlijke waterzuiveraars. Ze spelen bijvoorbeeld een belangrijke rol bij het verwijderen van stikstof. En dat is precies een van de stoffen die nog in te hoge concentraties in de Schelde aanwezig zijn. Hoe meer de rivier zichzelf kan zuiveren, hoe minder werk de (dure) zuiveringsinstallaties nog moeten leveren en hoe beter we de Noordzee beschermen.

GEZONDE ONTSPANNING Naast die regulerende natuurdiensten, leveren slikken en schorren ook ‘culturele’ diensten. Wie al eens langs de Schelde wandelt of fietst, kan het beamen: getijdengebieden zijn een adembenemend decor voor recreanten. De Schelde biedt op die manier instant ontspanning aan duizenden Vlamingen.

creëert meer dan

4.000 hectare nieuwe natuur

18 grote projecten langs

260 km rivieren

Sigmaplan bewijst zijn nut

D

e wijde regio rond de Schelde en haar zijrivieren beter bescher men tegen overstromingen: dat is wat Vlaanderen wil bereiken met het Sigmaplan. Dat dat aardig lukt, bleek de afgelopen jaren telkens weer bij stormtij. Het Sigmaplan heeft zijn nut al ruimschoots bewezen. In de nacht van 5 op 6 december 2013 raasde de zogeheten sinterklaasstorm door West- en Noord-Europa. Het waterpeil op de Schelde en haar zijrivieren bereikte een gevaarlijke hoogte. Gelukkig kon het overtollige water tijdig afvloeien naar twaalf natuurgebieden langs de Schelde, de Durme, de Rupel en de Nete. Daardoor bleven Antwerpen en de andere steden en dorpen langs de getijdenrivier van waterellende gespaard. In oktober 2014 en januari 2015 trok weer een hevige storm over Vlaanderen. Opnieuw bood het Sigmaplan bescherming. Onder meer het overstromingsgebied Paardeweide in Berlare en Wichelen trad toen in werking en ving overtollig water uit de Schelde op.

Het Sigmaplan moet Vlaanderen niet alleen tegen het wassende water beschermen, het biedt in een klap een antwoord op de Europese natuurdoelen. Langs de Schelde en haar zijrivieren ging de voorbije decennia heel wat waardevolle natuur verloren. Om die in ere te herstellen creëren Waterwegen en Zeekanaal en het Agentschap voor Natuur en Bos in alle Sigmagebieden samen maar liefst 4.000 hectare ruimte voor natuur.

WELKOM! Ook jij geniet van die prachtige natuur want in zowat alle Sigmagebieden zijn recreanten meer dan welkom. Fietsen, wandelen, spelen, vissen of gewoon even uitblazen: ook in de toekomst kun je ervoor terecht aan de Schelde en haar zijrivieren. Waar mogelijk voorziet het Sigmaplan nog meer ontspanningsmogelijkheden voor buurtbewoners en recreanten. www.sigmaplan.be

14

HAVEN

krant

Eropuit in de Scheldenatuur

I

n het aantrekkelijke Scheldelandschap kun je van alles beleven: ontspannende fietsen wandel routes, vogels spotten vanuit de kijkhutten, een boottochtje maken, een terrasje doen, … Veel overstromingsgebieden in de haven zijn nog in volle ontwikkeling, elders kun je nu al aanschuiven.

1 Hedwige-Prosperproject, Beveren (BE) en Emmadorp (NL)

2 GROOTSTE BRAKWATERSCHORRENGEBIED VAN EUROPA IN DE MAAK Ten westen van Doel ontvouwt zich het Hedwige-Prosperproject van het Sigmaplan. Twee polders aan weerszijden van de Belgisch-Nederlandse grens worden teruggegeven aan de Schelde. Het getij, dat het gebied twee keer daags zal binnenstromen, vormt er een grillig landschap van slikken, schorren en platen in brak water (mengsel van zoet en zout water). De Hedwige-Prosperpolder verbindt de schorren op de Linkerscheldeoever aan de ene kant en het Verdronken Land van Saeftinghe aan de andere kant. Het totaalgebied wordt met zijn 4.000 hectare het grootste brakwaterschorrengebied van West-Europa.

Wil je weten hoe het gebied er straks uit zal zien? Breng dan een bezoek aan de infokeet van het Hedwige-Prosper project. Je kunt er elke werkdag terecht tussen 8.30 en 16.30 uur. Infokeet Hedwige-Prosperproject, Zoetenberm 6a, 9130 Doel; info@ hedwigeprosper.be; 03 575 91 73. www.sigmaplan.be/hedwige-prosperproject

Potpolder Lillo


15

WANDELEN IN POTPOLDER LILLO Het Sigmaplan beschermt Vlaanderen tegen overstromingen en wil tegelijk de omliggende natuur herstellen. In de potpolder van Lillo is dat goed gelukt. Bezoekers genieten volop van de ontluikende getijdennatuur. De potpolder van Lillo is zowat tien hectare groot en ligt stroomopwaarts van Fort Lillo langs de Schelde. Via openingen in de oude, verlaagde Scheldedijk, stromen de getijden de potpolder weer binnen. Hierdoor ontstonden slikken en schorren, waar talloze bodemdiertjes in rondkruipen. Die trekken op hun beurt zeldzame vogels als kluten en visdiefjes aan.

Het hele jaar door kunnen bezoekers van het gebied proeven vanop de ringdijk. Die omarmt de potpolder en houdt het wassende water tegen. Buiten het broedseizoen, dat tussen maart en juni valt, is het wandelpad aan de waterrand open. www.sigmaplan.be/nl/projectgebieden/dijkwerken/potpolder-lillo

Klimaatmodellen voorspellen extremere overstromingen

E

en betere bescherming tegen overstromingen is allesbehalve een overbodige luxe, zeker nu zelfs de mildste klimaatmodellen meer en extremere waterover last voorspellen.

In haar Klimaatrapport van september 2015 bevestigt de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) dat het aantal problematische overstromingen sinds 1970 opmerkelijk gestegen is, zowel wereldwijd als in België. Ons land blijft kwetsbaar voor overstromingen door het stijgende zeeniveau, voorspelt de VMM. Door de toename van de bevolking en de welvaart veroorzaken overstromingen bovendien sneller en meer schade dan vroeger. Het Klimaatrapport van de VMM kan je inkijken op www.milieurapport.be/nl/publicaties

16

HAVEN

krant


17

FAMILIE GILLIS WERD TWEE KEER GETROFFEN DOOR ONTEIGENING

“We zijn jong en we willen vooruit” E

erst moest het land bouwbedrijf van zijn ouders plaatsmaken voor een overstromings gebied. Vijf jaar later moest ook hij zijn boer derij verlaten. Vandaag verhuren Bert Gillis (38) en zijn vrouw Veronique (36) machines en baten ze een doe-het-zelfzaak uit in Verrebroek. “Ik ben trots op alles wat we hebben verwezenlijkt, na alle stress en tegenslag.”

“Ik ben trots op het bedrijf dat we hebben uit gebouwd, na alles wat we hebben meegemaakt.”

“Ik ben geboren en getogen in Muggenhoek, een gehucht bij Kieldrecht”, vertelt Bert Gillis. “Mijn ouders hadden daar een boerderij met akkers en mestvee. Al toen ik vijf jaar oud was, wist ik: ik zet het landbouwbedrijf van mijn ouders voort. Als ik terugdenk aan mijn jeugdjaren, zie ik me altijd buiten lopen, tussen de koeien, over onze velden. ‘Ge kust er muzen horen lopen’, zo stil was het toen in de polders. Zo ver het oog reikte, zag je akkers en weilanden. Wanneer ik nu uit mijn raam kijk, zie ik overal huizen en gebouwen.” “In 2006 viel de brief in de bus: het bedrijf van mijn moeder, in een loods van de boerderij, moest verdwijnen voor een overstromingsgebied. Mijn pa heeft toen ettelijke brieven geschreven, aan de gemeente, de provincie, de Vlaamse overheid. Het haalde niets uit. In 2008 verhuisde hun zaak naar een pand 500 meter verderop in dezelfde straat.”

ZWAAR ZIEK “Twee jaar later kregen mijn ouders te horen dat ook het woonhuis, de boerderij en de helft van de gronden onteigend werden. Vier maanden kregen ze om hun huis, waar ze meer dan dertig jaar lief en leed hadden gedeeld, te

verlaten. Dat was een heel donkere periode. Mijn vader was zwaar ziek en is een maand later gestorven. Maar tijd om te rouwen was er niet, we moesten mijn mama helpen verhuizen. We hebben toen het huis naast de doe-hetzelfzaak gerenoveerd. Mijn mama woont er nog altijd, midden in de polders.” “Dat de geschiedenis zich zou herhalen, wisten mijn vrouw en ik al in 2008. De man van de onteigeningscommissie wond er geen doekjes om: “Binnen vijf jaar kom ik terug.” En effectief: hij was het die twee jaar geleden het nieuws bracht dat ook ons huis en de aanpalende loods voor de bijl moesten. In tien jaar tijd had ik een mooi landbouwbedrijf uit de grond gestampt: 45 hectare akkers en weilanden in een straal van 1 kilometer rond de boerderij en 50 mestkoeien. Dat moest allemaal verdwijnen.”

VOORUIT “We zagen al snel in dat het geen zin had om ons krampachtig vast te klampen aan onze poldergrond. Er was daar geen toekomst meer voor ons. De bouwaanvraag voor een nieuwe loods die we enkele jaren eerder hadden ingediend, was geweigerd. We zijn jong en we willen vooruit.”

HAVEN

18

krant

“Ik had mijn pa indertijd beloofd dat ik de winkel zou overnemen. Hij vond het belangrijk dat zijn werk werd voortgezet. Zo rijpte het plan om de doe-het-zelfzaak uit te bouwen en op zoek te gaan naar een strategische locatie. Die vonden we net buiten Verrebroek, langs de provinciale weg naar Kieldrecht, ideaal gelegen. Maar alle vergunningen en papierwerk in orde krijgen, had nog heel wat voeten in de aarde. Deze zomer is onze zaak eindelijk opengegaan. We verkopen gereedschap en verhuren machines zoals minigravers, frezen, cirkelzagen, …”

VECHTER “Veronique, mijn vrouw, staat in de winkel en ook mijn mama helpt bijna elke dag een handje. De trouwe klanten van vroeger hebben hun weg naar hier gevonden. Het doet haar deugd om onder de mensen te zijn. Een echte vechter is ze.” “Zelf ben ik nog boer in bijberoep: 25 hectare maïs, graan en sui-

kerbieten. Dat heb ik nodig. Hier een hele dag binnen zitten, dat gaat niet. Mijn hele leven heb ik buiten in vrijheid doorgebracht. Maar ik moet eerlijk zijn, eigenlijk is het een hobby, want ik verdien er amper iets aan. Op zo’n kleine schaal aan landbouw doen brengt vandaag niks meer op.”

SCHONE POLDERNATUUR “Dat de haven almaar meer oprukt, daar kunnen we mee leven. Wat me wel zwaar op de maag ligt, is dat onze polders moeten verdwijnen voor natuur. De Hedwigepolder is nu toch ook schone natuur, maar dat moet allemaal weg. ‘Om Antwerpen tegen overstromingen te beschermen’, zeggen ze.” “Ook bij de Grondenbank van de Vlaamse overheid heb ik mijn bedenkingen. Er zit nauwelijks ruilgrond in. Zelf hebben we 5 hectare uit de Grondenbank kun-

nen ruilen. De overige 20 hectare zijn we kwijt. Aan de begeleiding van bemiddelaar Lieve Verfaillie van het departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) heb ik wel veel gehad. Ze heeft veel moeite gedaan om onze zaak te bepleiten bij de verschillende instanties. Ze is ook altijd eerlijk geweest.”

TROTS “Vandaag kijk ik de toekomst positief tegemoet. Ik ben trots op het bedrijf dat mijn vrouw en ik hebben uitgebouwd, en dat na alles wat we hebben meegemaakt. Als koppel zijn we er sterker uitgekomen. We krijgen bemoedigende reacties van buren, vrienden en klanten. Ik hoop alleen dat het nu gedaan is en dat ze ons hier met rust zullen laten.”

www.bert-gillis.be

Weerslag op de landbouw? Voor 174 landbouwbedrijven op de Linkerscheldeoever heeft de realisatie van het GRUP Afbakening zeehavengebied Antwerpen grote gevolgen. Hun gronden of gebouwen of delen ervan worden onteigend. De impact verschilt naargelang het bedrijf. Van de 174 landbouwbedrijven zijn er: • 102 bedrijven die 5 hectare of minder verliezen; • 51 bedrijven die 5 tot 20 hectare verliezen; • 21 bedrijven die meer dan 20 hectare verliezen, waarvan 11 bedrijven meer dan de helft van hun totale bedrijfsoppervlakte. Individuele begeleiding De Vlaamse Regering wil de gevolgen van de havenontwikkeling voor landbouwers zo goed mogelijk opvangen. Daarvoor heeft ze een flankerend landbouwbeleid uitgewerkt. Landbouwers kunnen bijvoorbeeld een vergoeding krijgen als ze andere gewassen telen, hun bedrijf verplaatsen of elders op een kleinere oppervlakte aan landbouw gaan doen. Voor persoonlijke begeleiding kunnen ze terecht bij de Bemiddelaar Grootschalige Vlaamse Infrastructuurprojecten. www.bemiddelaar.mow.vlaanderen.be

“Wat me zwaar op de maag ligt, is dat onze polders moeten verdwijnen voor natuur.”


INFOKEET EN WANDELPAD SCHETSEN BOEIEND VERHAAL

Op ontdekking in de ‘nieuwe’ Prosperpolder “L

oopt de Prosperpolder straks helemaal onder water? Trekken jullie beschermde vogels aan? En waarom moet de landbouw hier plaatsmaken voor natuur?” De KWB’ers van Nieuwker ken-Waas namen geen blad voor de mond tijdens hun bezoek aan de infokeet van de Prosperpol der. Gids Pieter ging geen enkele vraag of onderwerp uit de weg: “De mensen appreciëren een eerlijk antwoord.”

19

20

HAVEN

krant

“Het nieuwe natuurgebied wordt mooi, maar het blijft jammer voor de landbouw.” KWB-lid Fons Andries

Op een frisse herfstdag arriveren vijftien leden van de KWB van Nieuwkerken-Waas aan de Vlaamse Prosperpolder. De groep heeft een afspraak voor een wandeling door het gebied en een rondleiding in de vernieuwde infokeet. Terwijl ze haar wandelschoenen aantrekt, vertelt een vrouw: “Ik ben hier als jonge mama nog komen betogen tegen de kerncentrale van Doel. Vandaag wordt er nog veel meer landbouwgrond ontpolderd. Ik wil wel eens weten waarom dat zo belangrijk is.” De toon is gezet: dit wordt een boeiende voormiddag.

KOFFIE EN KOEKJES Bovenop de pas aangelegde ringdijk, met uitzicht over de Prosperpolder, staat de vernieuwde infokeet van het project. Daar wacht gids Pieter zijn gezelschap op met koffie, thee en koekjes. De wanden van het gebouw tonen grote foto’s van de polder en van de getijdennatuur die er straks zal komen. Brochures en een infozuil met aanraakscherm vertellen de bezoekers meer over het project.

Aan het plafond van de infokeet hangen kleurplaten van kinderen. “We krijgen heel wat bezoekers over de vloer”, vertelt de gids. “Ik heb al groepen universitairen begeleid, maar evengoed een groep schoolkinderen, havenloodsen, zelfs nonnetjes … Iedereen die het Prosperpolderproject met eigen ogen wil zien, is hier welkom.”

HELDERE UITLEG Gids Pieter start zijn verhaal met een korte, gloednieuwe animatiefilm over het Prosperpolderproject. In heldere taal maakt hij duidelijk wat er precies gebeurt in het gebied: de landbouw verdwijnt en de hele polder wordt een overstromingsgebied. Zo lopen de omliggende dorpen en steden straks niet meer onder water bij een felle noordwesterstorm. Tegelijk komt er langs de oevers van de Schelde waardevolle getijdennatuur. Die is uniek in Europa en helpt ons ecosysteem in stand te houden.

“Maar vruchtbare landbouwgrond is toch ook natuur?” merkt iemand op. “Is die dan minder belangrijk dan de Scheldenatuur? En waarom mag de haven van Antwerpen wél blijven, en zelfs uitbreiden?” “Dat is inderdaad een pijnlijk punt”, geeft de gids toe. “Uiteraard is landbouw erg waardevol, maar het kan ook op andere plaatsen. Getijdennatuur is enkel mogelijk naast de Schelde. Hetzelfde geldt voor de haven: die moet aan het water liggen, en ze is ontzettend belangrijk voor onze economie. Ook Vlaanderen beschermen tegen overstromingen kan enkel als je het water dicht bij de rivier opvangt. Soms moet de overheid moeilijke beslissingen nemen. En dat gaat nooit zonder slag of stoot.”

WANDELSCHOENEN AAN Na de rondleiding trekt de groep naar buiten voor een wandeling over de 9 meter hoge ringdijk. Als de oude Scheldedijk straks wordt afgebroken, zal deze nieuwe dijk het water stoppen. Gids Pieter geeft meer uitleg bij het landschap. “We zijn hier vlak bij de Schelde: in


21

Bovenop de pas aangelegde ringdijk, met uitzicht over de Prosperpolder, staat de vernieuwde infokeet van het project.

de verte zie je een containerschip varen. De rode radartoren wordt binnen enkele jaren hier op de ringdijk geplaatst. In het oosten zie je de kerncentrale van Doel en de Doelpolder. Dat was vroeger landbouwgebied, maar vandaag is het natte natuur.” Aan de grens met Nederland stopt de ringdijk abrupt: enkele meters verder bewerkt een boer zijn akker. “Het gebied dat je hier ziet, met akkers en bomen, is de Nederlandse Hedwigepolder”, vertelt de gids. “Onze noorderburen hebben lang getwijfeld of ze de Hedwigepolder wel zouden ontpolderen. Nochtans was dat zo afgesproken in het Scheldeverdrag van 2005. Intussen zijn de procedures voor de onteigeningen opgestart. Het Hedwige-Prosperproject wordt 465 hectare groot. Samen met het Verdronken Land van Saeftinghe krijg je hier één aaneengesloten overstromingsgebied van wel 4.000 hectare. Dat is goed voor de natuur én voor onze veiligheid. Het biedt ook mogelijkheden voor recreatie, maar die plannen zijn nog niet helemaal duidelijk.”

Bezoek de infokeet! Zonder gids: De infokeet is elke werkdag open tussen 8.30 en 16.30 uur. De keetwachtster is aanwezig om uitleg te geven. Over de ringdijk mag je vrij wandelen. Het Vlaamse deel van de dijk is al klaar en is ongeveer 3 kilometer lang. Wil je ook in het projectgebied wandelen, dan vraag je best een rondleiding met een gids aan.

Met gids: op aanvraag bij pieter@jusbox. be. De gids schetst op een heldere manier het verhaal achter het Prosperpolderproject. Hij neemt je ook mee voor een wandeling over de ringdijk en door het nieuwe natuurgebied. De wandelingen variëren van 1 tot 1,5 uur (4 à 6 kilometer).

Infokeet Hedwige-Prosperproject, Zoetenberm 6a, 9130 Doel; [email protected]; 03 575 91 73.

22

HAVEN

krant

MOTIVATIE

POSITIEF

We wandelen verder naar het pompstation. Dat moet straks een teveel aan water achter de ringdijk terug naar het overstromingsgebied pompen. Er wordt volop gebabbeld en de grapjes zijn niet van de lucht: “Het lijkt hier wel een film van Nils Holgersson, met al die wilde ganzen!” Iedereen heeft zo zijn eigen motivatie om de rondleiding te volgen. “Ik ben vogelspotter en lid van Natuurpunt”, vertelt Bart. “Ik wil graag weten welke soort natuur hier wordt aangelegd, en of er beschermde vogels worden aangetrokken.” Even verderop klinkt een ander verhaal. “Mijn zoon werkt in de haven en mijn schoondochter in de kerncentrale van Doel”, zegt een vrouw. “Maar in onze buurt wonen veel landbouwfamilies. De verhalen die je hoort over de ontpoldering zijn altijd erg zwart-wit: voor of tegen. Hier krijg ik tenminste genuanceerde informatie.”

Het Hedwige-Prosperpolderproject heeft op termijn veel voordelen: voor onze veiligheid, voor de natuur, voor recreatie ... Dat is de teneur van de meeste gesprekken. “Maar toch blijft het jammer voor de landbouwers”, klinkt het unaniem in de groep. “Zij hebben zeker recht op nieuwe gronden, of toch minstens op een financiële compensatie.” Ook het mobiliteitsprobleem duikt nog even in de gesprekken op: “Het economische belang is natuurlijk groot, maar als de haven zo blijft groeien, moet de overheid dringend werk maken van betere vervoermethodes. Met de trein of met de boot, maar zeker niet met nog meer vrachtwagens. De wegen rond Antwerpen zitten nu al overvol. En nu gaan we een taverne zoeken, hopelijk zonder in de file te staan!”


23

B

DERDE DUURZAAMHEIDSVERSLAG RESULTAAT VAN UNIEKE SAMENWERKING HAVENGEMEENSCHAP

Hoe duurzaam is de haven?

urgers, bedrijven én overheden, de voltal lige havengemeenschap timmerde in een open dialoog aan het derde duurzaamheidsverslag van het havengebied Antwer pen. “Het verslag is een katalysator om duurzamer te gaan werken”, zeggen Eric de Deckere van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Bert Pichal van Maatschappij Linker scheldeoever.

Het duurzaamheidsverslag is het werk van de voltallige havengemeenschap. Hoe uniek is dat? Eric de Deckere: “Dat is bijzonder uniek. Het is wereldwijd het enige gebiedsdekkende duurzaamheidsverslag, waarbij alle havenpartners betrokken zijn. Samenwerking op gebiedsniveau biedt meer mogelijkheden om samen duurzame oplossingen uit te werken. Onder meer de havens van Rotterdam en Gent lieten zich al inspireren door onze aanpak.” Hoe zijn jullie te werk gegaan? Bert Pichal: “Dat zo veel partijen eraan meewerken, maakt de opmaak tot een complex, maar vooral gedragen proces. Bij de presentatie van het vorige duurzaamheidsverslag in 2013 lanceerden we een open oproep om mee te werken aan deze derde editie. 120 mensen gingen op die uitnodiging in, zowel burgers, bedrijven als overheden. Hun eerste taak: het verslag evalueren en analyseren hoe het volgende nog beter kan. Daarop bundelden alle betrokkenen hun krachten in aparte werkgroepen, die meerdere keren per jaar samenkwamen. Ze legden de indicatoren vast om elk thema in kaart te brengen, gaande van het nakomen van weten regelgeving, tot omgevingskwaliteit, watergebruik en emissies. Voor al die informatie gingen ze te rade bij de bedrijven zelf, maar ook bij onderzoeksinstellingen en overheidsinstanties.”

Bert Pichal van Maatschappij Linkerscheldeoever en Eric de Deckere van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.

24

HAVEN

krant

zorgt. People en Planetaspecten als mobiliteit, milieu en natuur zijn veel minder bekend. Om die beeldvorming bij te stellen, is er dus duidelijk nog werk aan de winkel.” Eric de Deckere: “Er loopt nu al een hele reeks projecten om de band tussen de haven en de omwonenden te versterken: de bustours door de haven, de tweejaarlijkse Vlaamse Havendag, boottochten op de Schelde, een bezoek aan het Havencentrum Lillo of aan het MAS Havenpaviljoen. Met het onthaal- en recreatieplan Havenland schakelt de havengemeenschap nu een versnelling hoger. Het project wil zo veel mogelijk mensen wegwijs maken in de recreatiemogelijkheden in de haven.”

Eric de Deckere: “Er loopt nu al een hele reeks projecten om de band tussen de haven en de omwonenden te versterken: de bustours door de haven, de tweejaarlijkse Vlaamse Havendag, boottochten op de Schelde...”

Het warmtenetwerk ECLUSE sluist energie uit afval door naar bedrijven in de Waaslandhaven.

Welke criteria hanteerde het duurzaamheidsverslag? Eric de Deckere: “We volgen de standaard van het Global Reporting Initiative (GRI): een internationaal onafhankelijk kader, en wereldwijd een van de meest gebruikte. Het is een objectieve basis om duurzaamheid samen met alle betrokkenen in kaart te brengen. Op basis daarvan kwamen we in overleg met de stakeholders tot een lijst van 80 indicatoren, waarvan we er 24 extern hebben laten screenen door het auditbedrijf PricewaterhouseCoopers (PwC). Die audit in combinatie met de GRI-standaard garandeert de betrouwbaarheid van het duurzaamheidsverslag.” De carpooldatabank, de fietscampagne OngeHAVENd, de geluidskaart van de haven, … De twee vorige duurzaamheidsverslagen zetten mee opmerkelijke acties in gang. Bert Pichal: “Het duurzaamheidsverslag is veel meer dan een rapport. Het is duidelijk een katalysator voor alle betrokkenen om de eigen werking onder de loep te nemen en binnen de organisatie actie te ondernemen. Niet alleen het verslag zelf, maar ook de redactie en de discussies in de werkgroepen zetten aan tot zelfreflectie en initiatief.”

Eric de Deckere: “Sinds de havengemeenschap samen werk maakt van het duurzaamheidsverslag, zetten verschillende partners al tal van gezamenlijke initiatieven op. Naast de carpooldatabank, de fietscampagne OngeHAVENd en de geluidskaart van de haven denk ik bijvoorbeeld aan de energiebesparing die het warmtenetwerk ECLUSE realiseert. Indaver, SLECO, Infrax, FINEG en Maatschappij Linkerscheldeoever werken samen om de stoom die bij de verbranding van afval vrijkomt, door te sluizen naar bedrijven in de Waaslandhaven.” Een haven is geen eiland. Haar wortels en banden reiken tot in alle geledingen van de maatschappij. Het duurzaamheidsverslag bracht ook die maatschappelijke beleving in kaart. Wat leert die? Bert Pichal: “Dat we ook beleving in kaart brengen, mag je gerust uniek noemen. We vinden het belangrijk om te weten hoe de maatschappij de haven beleeft en hoe beide elkaar kruisen. Dat gingen we na in een bevraging van een duizendtal mensen die in en rond de haven wonen en werken. Wat bleek? Het grote publiek kent en waardeert de haven vooral als economische motor die voor veel werkgelegenheid

Welke internationale weerklank kregen de twee vorige duurzaamheidsverslagen? Eric de Deckere: “De havengemeenschap behaalde de jongste jaren tal van onderscheidingen. Zo riep het International Seafarers’ Welfare Assistance Network het havengebied Antwerpen in 2014 uit tot Port of the Year en in 2013 kreeg ze de Environmental World Ports Award. Het duurzaamheidsverslag heeft er mee voor gezorgd dat de duurzaamheidsinspanningen van de havengemeenschap internationaal als een goed voorbeeld worden gezien.” Bert Pichal: “Vandaag wordt duurzaamheid nog al te vaak als een eng milieuverhaal beschouwd. Het havengebied Antwerpen benadert duurzaamheid op een integrale manier en zet de drie pijlers centraal: People, Planet en Prosperity. Dat hebben we nu ook geëxpliciteerd in onze missie: ‘De Haven van Antwerpen wil koploper blijven in het creëren van duurzame toegevoegde waarde’. Die ambitie verzekert op lange termijn winst voor alle partijen, voor zowel de samenleving, het milieu als de bedrijven.” Welke ambitie heeft de havengemeenschap op het vlak van duurzaamheid? Eric de Deckere: “De haven wil koploper blijven in het scheppen


van duurzame toegevoegde waarde. Tegelijk leggen we bewust geen afzonderlijke doelstellingen op voor het havengebied, omdat op internationaal, regionaal en stedelijk niveau al heel wat plannen bestaan. Wel hopen we dat dit verslag voor bedrijven een extra duwtje in de rug is om duurzaamheid verregaand te integreren in hun dagelijkse beleid.” Begin december vond in Parijs de 21ste VN-klimaatconferentie plaats. Welke acties onderneemt het havengebied Antwerpen om de klimaatopwarming tegen te gaan? Eric de Deckere: “In september ondertekenden we samen met 75 bedrijven, ngo’s en academici een open brief waarin werd opgeroepen actie te ondernemen tegen de opwarming van het klimaat. Daarmee engageerden de ondertekenaars zich om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 met 70 procent terug te dringen én het klimaatvraagstuk hoog op de politieke agenda te houden.”

25

“Duurzaamheidsverslag zet aan tot actie”

H

et duurzaamheidsverslag toont zwart op wit hoe de haven scoort op het vlak van duurzaamheid. “Het resultaat is zeker niet alleen een goed nieuwsshow, maar net met die kritische invraagstelling en onze Wegwijzer Duurzaam Ondernemen hopen we bedrij ven aan te zetten tot actie”, zegt Sofie Coppens, adviseur milieu en duurzaamheid bij Alfaport.

Bert Pichal: “Dit jaar produceerde het windmolenpark Wind aan de Stroom haar eerste kilowatturen. Op termijn moet dat uitgroeien tot het grootste onshorewindmolenpark van België.” De 193 lidstaten van de Verenigde Naties keurden in september 17 nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 goed. Hoe kan het havengebied Antwerpen die helpen realiseren? Bert Pichal: “De havengemeenschap is vastberaden om met de Sustainable Development Goals (SDG’s) aan de slag gaan. De VN bestempelen samenwerking en dialoog als een van de sleutels om tot een duurzame wereld te komen. En laat dat nu net de aanpak zijn die we al van in het begin hanteren bij de opmaak van onze duurzaamheidsverslagen.”

Alfaport is het platform van en voor ondernemingen en beroepsverenigingen uit de Antwerpse haven binnen Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland. Samen met Maatschappij Linkerscheldeoever en Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is Alfaport de drijvende kracht achter het duurzaamheidsverslag. Sofie Coppens: “Voor de bedrijfswereld zijn de stijgende werkgelegenheid en de economische groei uiteraard een opsteker. Maar daarnaast springen in deze jaargang drie thema’s bijzonder in het oog: de nieuwe initiatieven rond onderwijs, de verbeterde luchtkwaliteit en het dalende aandeel van het spoor in het goederentransport.”

AANDEEL VAN HET SPOOR DAALT “Het havengebied Antwerpen heeft zich altijd geprofileerd als dé spoorhaven bij uitstek. Het aandeel van het spoor in het achterlandtransport van en naar de haven neemt echter jaar na jaar af. Dat heeft meerdere oorzaken: vanuit Belgische havens is het bijvoorbeeld 15 tot 40% duurder om naar een Duitse bestemming te sporen dan vanuit de Duitse havens, over een gelijke afstand. Bovendien is de spoorinfrastructuur op vele plekken verouderd en bemoeilijken vele regels en procedures de keuze voor het spoorvervoer. Gelukkig is er beterschap in zicht: eind vorig jaar ging de nieuwe Liefkenshoekspoortunnel open en in het samenwerkingsverband Railport Antwerpen werken het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, Maatschappij Linkerscheldeoever, Alfaport , Voka-Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland en essenscia samen aan de versterking van het spoor. Tegen 2030 zou 15% van het containertransport via het spoor moeten verlopen.”

De Liefkenshoekspoortunnel moet er mee voor zorgen dat tegen 2030 15% van het containertransport via het spoor verloopt.

www.duurzamehavenvanantwerpen.be www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals

26

HAVEN

krant

INVESTEREN IN OPLEIDING “Degelijk onderwijs is belangrijk om de werkgelegenheid in de haven te verzekeren. De havengemeenschap neemt tal van initiatieven om het onderwijs beter af te stemmen op de noden van de haven. Zo biedt Karel de Grote-Hogeschool voortaan het keuzevak Breakbulk (goederen als suiker, fruit, aardappelen, die in grote loten worden verscheept) aan. En vanaf eind 2015 vinden alle watergebonden opleidingen van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) plaats op één locatie, de Campus Leerhaven op de Linkerscheldeoever: basisschool De Spits, scheepvaartschool Cenflumarin en de maritieme opleidingen van het Centrum voor Volwassenenonderwijs. Daarnaast maken we kinderen en jongeren al van kleins af aan warm voor de haven: Handhaven is een hilarische bustour door de haven waarbij drie jonge acteurs hun publiek op sleeptouw nemen.”

BETERE LUCHTKWALITEIT “De bedrijfswereld is ook opgetogen over de verbetering van de luchtkwaliteit in het havengebied. De inspanningen van de industrie en de scheepvaart, en de uitvoering van de actieplannen voor fijn stof en NOx om de uitstoot terug te dringen werpen duidelijk hun vruchten af. Wel moeten de emissies van de transportsector nog omlaag. Dat is belangrijk omdat net roetfracties uit de uitstoot van vracht- en personenwagens de gezondheid de meeste schade toebrengen.”


27

HAVENGEMEENSCHAP IN DEBAT OVER LEEFBAARHEID LINKERSCHELDEOEVER

Welke impact heeft de groei van de Waaslandhaven? A

cht panelleden uit alle uithoeken van de haven gemeenschap, 200 inwoners uit Beveren en een thema dat duidelijk leeft. De debatavond van de Beverse Milieuraad over ‘De impact van de groei van de Waaslandhaven op de leefbaar heid van de Beverse woonker nen’ leverde vuurwerk op. De Havenkrant sprokkelde enkele opvallende reacties.

BETEKENT DE GROEI VAN DE HAVEN STILSTAND OP DE WASE WEGEN?

JA

NEE

Raf Van Roeyen, schepen van Mobiliteit van de gemeente Beveren:

Jan Hemelaer, procesmanager Ontwikkeling Havengebied Antwerpen:

“De besluitvorming rond de ontsluiting van de Waaslandhaven en de polderdorpen errond verloopt veel trager dan andere ontwikkelingen in de haven. Als lokaal bestuur is dat erg frustrerend. De inwoners van Beveren kampen elke dag met structurele files op de E17, sluipverkeer door de dorpskernen en geluidsoverlast die daarmee gepaard gaat. Maar er zou eindelijk schot in de zaak komen. Binnen twee jaar starten de werken aan een vlottere en veiligere verbinding tussen de E17 en de E34 in Zwijndrecht. Die moet het sluipverkeer in de omliggende gemeenten tegengaan. In 2019 is het de beurt aan de westelijke ontsluiting. Die moet het havenverkeer scheiden van het lokaal verkeer en de leefbaarheid van de dorpen in het Waasland flink verbeteren. Zo komen er twee nieuwe afrittencomplexen en een derde rijstrook in beide richtingen voor de E34 van voor Vrasene tot aan de verbinding met de E17.”

“De komende jaren zijn er veel veranderingen op til: in januari verhuist rederij MSC naar de Waaslandhaven, in 2016 gaat de Deurganckdoksluis open. Dan zijn er nog de plannen om de Saeftinghezone te ontwikkelen (nvdr. de Raad van State schorste dat deel van het GRUP op 20 november). Die ingrepen zullen extra verkeer genereren. Om dat mobiliteitsvraagstuk op te lossen, zet de Vlaamse overheid in op een mix van maatregelen: grootschalige infrastructuurwerken als de herinrichting van de verbinding van de E17 met de E34, de Oosterweelverbinding, de westelijke ontsluiting, maar ook investeringen in comfortabel openbaar vervoer en in water- en spoorinfrastructuur. Zo gaat Vlaanderen voluit voor een meer leefbare modal split: tegen 2030 moet 40% van al het goederentransport in het havengebied via de binnenvaart verlopen, 20% via het spoor en maar 40% meer over de weg.”

28

HAVEN

krant

WORDT DE GROEI VAN DE HAVEN ER EEN ZONDER VERVUILENDE STOFFEN?

JA Greet Bernaers, directeur infrastructuur en milieu Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA): “In december 2008 tekenden de Vlaamse overheid, de havengemeenschap en de stad Antwerpen het eerste ‘Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen’ uit. Dat plan omvatte een arsenaal aan maatregelen om de uitstoot van luchtvervuilende stoffen terug te dringen. Met succes. Tussen 2000 en 2013 daalde de uitstoot van fijn stof, stikstofdioxide en zwaveldioxide sterk. Voor de komende jaren zijn de luchtkwaliteitsnormen strenger. Daarom werkten de partners in 2014 een geactualiseerd actieplan uit. Dat moet garanderen dat we de dagen jaargrenswaarden voor fijn stof en NO2 respecteren zodat de lucht in en rond de haven opnieuw gezonder wordt.”

NEE Erik Grietens, beleidsmedewerker integraal ruimtebeheer Bond Beter Leefmilieu (BBL): “Het klopt dat overheid, industrie en scheepvaart de afgelopen jaren veel inspanningen hebben geleverd om de luchtkwaliteit te verbeteren. Maar de ambities voor de toekomst reiken niet ver genoeg. Wij pleiten voor een lage emissiezone in de haven: die weert de oudste vrachtwagens uit het havengebied en dat zal de luchtkwaliteit gevoelig verbeteren. Ook de luchtvervuiling door schepen wordt stiefmoederlijk behandeld. Naast wegverkeer is ook scheepvaart immers een belangrijke bron van luchtvervuiling. Zeeschepen hebben vaak verouderde motoren en varen met zware stookolie. Vanaf 2030 zouden de emissies van verzurende stikstofoxiden (NOx) van scheepvaart in Europa zelfs hoger liggen dan die van het ganse wegverkeer in Europa. Verschillende Noordzeelanden hebben daarom een voorstel uitgewerkt om een lage-emissiezone in te voeren op de Noordzee, de zgn. NOx Emission Control Area (NECA). Maar of die er zal komen, is hoogst onzeker.”


29

KAN DE RECREANT VOLDOENDE GENIETEN VAN DE NATUUR IN EN ROND HET HAVENGEBIED?

NEE Boudewijn Vlegels, schepen van Leefbaarheid Polderdorpen van de gemeente Beveren: “De inwoners van Beveren en de polderdorpen hebben het er moeilijk mee dat veel van de natuurgebieden in de haven niet toegankelijk zijn. Waar ze vroeger konden fietsen of wandelen door de polders, komt nu nieuwe natuur, waar ze niet altijd welkom meer zijn. Dat wringt.”

KOMT ER OOIT EEN EINDE AAN DE UITBREIDING VAN DE HAVEN?

JA

JA

Peter Van de Putte, directeur Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO):

Stephan Vanfraechem, directeur VOKA-Alfaport:

“In 2013 en 2014 keurde de Vlaamse Regering het GRUP ‘Afbakening zeehavengebied Antwerpen’ definitief goed. Met die beslissing gaf de regering haar fiat voor de verdere ontwikkeling van het havengebied Antwerpen en stelde het ook een fysieke grens aan de uitbreiding van de Waaslandhaven. De afbakening van het zeehavengebied geeft aan waar de haven zich verder kan ontwikkelen, maar ook waar landbouw mogelijk blijft en waar er natuur komt. Die rechtszekerheid is cruciaal voor bedrijven die nieuwe investeringen plannen, maar ook voor alle bewoners uit de regio.” (nvdr. op 20 november werd het GRUP door de Raad van State gedeeltelijk geschorst, maar de afbakening bleef gehandhaafd)

“Het GRUP legt duidelijke grenzen op aan de groei. Tegenover de oorspronkelijke plannen voor uitbreiding van 1978, wordt de haven zelfs kleiner. Er is nu veel meer ruimte voor natuur, zelfs landbouw en minder voor havenactiviteiten. Wat zeker is, is dat de haven in 2030 of in 2050 totaal anders georganiseerd zal zijn dan nu. De uitdagingen zijn niet min: de transitie naar een kringloopeconomie, de klimaatuitdagingen, het energievraagstuk. De havengemeenschap doorloopt momenteel een participatief traject om die uitdagingen aan te gaan.”

JA Johan Baetens, medewerker van Natuurpunt-WAL: “Recreanten zijn wel degelijk welkom: op de wandelen vlonderpaden van het Rietveld Kallo, in het oerlandschap van het Grensperk Groot Saeftinghe, op het fietsnetwerk door de haven, in grote delen van het netwerk ecologische infrastructuur, in de ecogolf van Beveren. In het onthaal- en recreatieproject Havenland onderzoeken Vlaamse, Nederlandse en lokale partners hoe ze bezoekers nog beter kunnen laten genieten van het havenlandschap. Op termijn gaan wellicht nog meer natuurgebieden open, maar daar beslist de Vlaamse overheid over.” “Op de Linkerscheldeoever is de inrichting van nieuwe natuurgebieden volop bezig. Samen met het bestaande Verdronken Land van Saeftinghe ontstaat zo op de grens van Vlaanderen en Nederland een aaneengesloten brok natuur van 4.500 hectare. Eens die nieuwe gebieden ontluiken en ze de beschermde dieren en planten in het havengebied een robuuste habitat bieden, heeft de natuur opnieuw meer draagkracht om bezoekers met open armen te ontvangen.”

HAVEN

krant

UIT in de haven

30

Wie spot een containermastodont?

De grootste containerschepen ter wereld vanop enkele meters afstand bewonderen? Het kan in het havengebied Antwerpen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf maakte voor de liefhebbers een kaart met de beste locaties. Cruiseschepen, baggerboten, roroschepen, containerschepen, olietankers, sleepboten, binnenschepen, in de haven kun je de grootste en meeste geavanceerde vaartuigen op slechts enkele meters afstand spotten. Het Havenbedrijf heeft een kaart samengesteld waarmee je je eigen plek kunt kiezen om een containermastodont, oersterke havensleepboot of zwaar beladen tankerschip te zien passeren. Download de kaart via www.portofantwerp.com/nl/ schepen-spotten

Fiets door 19de-eeuws havengebied

‘t Eilandje, de Scheldekaaien en het Zuid: tot in de 19de eeuw het decor voor de haven, nu drie bruisende stadswijken. Een gids toont je per fiets hoe de voormalige havengebieden het voorbije decennium een facelift kregen. De Scheldekaaien zijn vandaag een staalkaart van moderne architectuur. Het Zuid loopt over van kunst, cultuur en ontspanning, met het nieuwe justitiepaleis als opvallende stadsbaken. De oude loodsen op het Eilandje worden gebruikt voor televisieopnames en één van de oudste dokken is omgevormd tot jachthaven. Met de opening van het Museum aan de Stroom (MAS) in mei 2011 lijkt de metamorfose van de buurt compleet. http://www.antwerpenaverechts.be

Op www.MarineTraffic.com of www.VesselTracker. com volg je welke schepen de haven aandoen


31

Knotsgekke kinderdoetocht in Beveren

Ontdek Beveren met een gekke doe-wandeling op je smartphone of tablet. Een app neemt je mee op stap door de gemeente en daagt jou en je team uit met allerlei leuke vragen en grappige opdrachten. Wie is het meest creatief met de foto’s, video’s en audio-opnames die je onderweg maakt? Ideaal voor een uitstap met het gezin en voor kinderfeestjes. http://www.beveren.be/activiteiten

Met de waterbus naar de haven?

Wie de files in en rond Antwerpen wil vermijden, heeft vanaf 2017 wellicht een waardig alternatief voor de auto: de waterbus. De Antwerpse havenschepen Marc Van Peel plant drie lijnen met meerdere tussenstops: een regiolijn van Bazel tot het Steenplein in de binnenstad, een stadslijn van Kruibeke tot het MAS en een havenlijn van Linkeroever tot Liefkenshoek. De Antwerpse waterbus mikt op zowel toeristen als werkenden. De mosterd haalde de haven uit het buitenland: zo vervoert de Waterbus tussen Rotterdam en Dordrecht jaarlijks 1,75 miljoen reizigers. Ook in Londen en Hamburg kun je pendelen over het water.

Een bloeiende haven in een leefbare omgeving

M

et meer dan 900 bedrijven en zowat 150.000 directe en indirecte banen is het haven gebied Antwerpen bepalend voor onze welvaart. De Vlaamse Regering heeft beslist om het havengebied Antwerpen verder te ontwikkelen in overleg met zoveel mogelijk betrokkenen en in even wicht met de omgeving.

ACTIE

Tot waar de haven in de toekomst precies zal ontwikkelen, is vastgelegd in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP). Dat GRUP kwam tot stand door jarenlang intensief overleg met provincies, gemeenten, belangenorganisaties en experts. Samen met het GRUP keurde de Vlaamse Regering een uitgebreid actieprogramma goed. Dat moet de groei van het havengebied verzoenen met leefbare polderdorpen, een duurzame landbouw en robuuste natuur.

De ontwikkeling van het havengebied Antwerpen wordt stapsgewijs uitgevoerd met plannen en projecten. Het kan gaan om zowel infrastructuurprojecten, zoals de bouw van een spoorlijn, als maatregelen die het evenwicht met de leefomgeving verzekeren, zoals de inrichting van groene buffers. Omdat sommige gronden een andere bestemming krijgen, zijn ook onteigeningsplannen en een sociaal begeleidingsplan uitgetekend.

A12 Breda

“Uitbouwen van een duurzame haven voor de toekomst (2030), waarbij nieuwe welvaart wordt gecreëerd in een leefbare en gezonde omgeving.”

N

Nederland Zandvliet Berendrecht

België

Stabroek

Hoevenen

Kieldrecht A12 Antwerpen - Ekeren

Meerdonk

Sint-Gillis-Waas

Verrebroek

Kallo

rugge

ate - Zeeb

E34 Zelz

Melsele

Zwijndrecht

Antwe rpen

Beveren t Gen

Volg de voortgang van het actieprogramma op www.havenvandetoekomst-antwerpen.be via de zes thema’s:

MARITIEME EN ECONOMISCHE ONTWIKKELING WONEN, LEVEN EN LANDBOUW ROBUUSTE NATUUR

MOBILITEIT MILIEU RECREATIE, ERFGOED EN LANDSCHAP

Antwerpen

Stadskern

WE ZIJN TROTS OP ONS NIEUWE BEDRIJF

Recommend Documents