Mensenwerk
Nico van Schaik roemt betrokken en gemotiveerde medewerkers
”Mensen zijn de bouwstenen van ons bedrijf” Het succes van een bedrijf valt of staat met de mensen die er werken. Nico van Schaik, directeur van Bouwbedrijf van Schaik, weet dat als geen ander. ”Het gaat goed met ons bedrijf en dat hebben we te danken aan onze medewerkers. We zijn gezegend met een club enthousiaste, gemotiveerde mensen die het erg naar de zin heeft.”
Bij Van Schaik draait alles om mensen. Dat wordt meteen al duidelijk als je het kantoor in Breukelen betreedt. Aan de linkerzijde naast de receptie hangt een reusachtige fotocollage van alle medewerkers. Een mooi eerbetoon aan de bouwstenen van het bedrijf. ”Mensen zijn de belangrijkste schakels binnen ons bedrijf. Met gemotiveerd personeel bereik je de beste resultaten”, vertelt Nico van Schaik. ”M’n vader, van wie ik het bedrijf heb overgenomen, heeft aandacht voor en vertrouwen in de mens thuis altijd nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. Alle medewerkers zijn even belangrijk. Respect is de basis van een gezonde werksfeer.”
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
Door samen te bespreken wat de beste aanpak is, creëer je betrokkenheid. Vruchten Nico van Schaik doet er dan ook alles aan om er voor te zorgen dat iedere werknemer het naar de zin heeft en dat zijn of haar talenten optimaal benut worden: ”Het is de kunst te ontdekken waar iemand goed in is, wat zijn of haar kwaliteiten zijn. Vervolgens zorgen wij dat de persoon op de juiste plek binnen het team terechtkomt. Ik ben er van overtuigd dat deze werkwijze z’n vruchten afwerpt. Je haalt het beste uit mensen als je ze tot hun recht laat komen en dat zie je weer terug in de kwaliteit.” Bij Van Schaik wordt talent gekoesterd. De kennis en ervaring die in het bedrijf zitten, worden behouden voor een volgende generatie vaklieden. Medewerkers worden aangemoedigd leermeester te worden om zodoende nieuw komers wegwijs te kunnen maken in het vak. Poffertjeslunch Het personeelsverloop bij Van Schaik is erg klein. En dat is uniek in de bouwwereld. ”Onze
5
medewerkers zien Van Schaik als één grote familie. Eigenlijk als een soort tweede thuis. Het positieve gevolg is dan ook dat mensen gedurende een lange tijd bij ons blijven werken. Vijftien tot twintig jaar is eerder regel dan uit zondering”, aldus Nico van Schaik. ”We geven onze medewerkers heel veel eigen verantwoor delijkheid en merken dat dit erg gewaardeerd wordt. Ieder project dat we uitvoeren, wordt van tevoren doorgesproken. Daarbij horen we graag ieders mening. Door samen te bespreken wat de beste aanpak is, creëer je betrokken heid. Ook bij de nieuwkomers die het vak nog moeten leren. Bij Van Schaik houden we er van
te overleggen en niet alles van bovenaf op te leggen.” Om de hechte band in stand te houden organi seert het bouwbedrijf met regelmaat gezellige bijeenkomsten. Zo komt het personeel eens in de maand bij elkaar en zijn de poffertjeslunch en kerstbijeenkomst inmiddels een jaarlijks terugkerende traditie geworden.
Product in beeld
Stutten en stempelen: een vak apart
Liever een extra stempel dan één te weinig In de Amsterdamse Vinkenstraat staan meer dan honderd jaar oude woningen. Rijp voor de sloop zou een toevallige passant waarschijnlijk zeggen. Maar daar is de gemeente geen voorstander van. Het alternatief is een grootschalige renovatie waarbij de achtergevel eruit moet en een nieuwe fundering geplaatst wordt. Op de juiste plaatsen stutten en stempelen is daarbij noodzakelijk, weet Peter Hoogendoorn, uitvoerder bij Bouwbedrijf van Schaik: ”Als je dit werk niet goed inschat en uitvoert, zouden de panden tijdens onze werkzaamheden als een kaarten-
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
huis ineenstorten.” met de constructeur een stut- en stempelplan. Maar dat is niet het enige dat nodig is bij dit precieze en risicovolle werk. “Stutten en stempelen is een continu proces”, vertelt Peter. “Het plan wordt gemaakt op basis van een inspectie van het pand in bewoonde staat. Maar pas bij de ontmanteling zie je precies hoe het in elkaar zit. Vaak is er in al die jaren heel wat aan de woningen verbouwd. Je komt de gekste dingen tegen, zoals oorspronkelijke steunmuren waar helemaal geen fundering meer onder zit en wanden die zo slecht zijn dat je de stenen er zo uit kunt trekken. Dit werk is elke keer uniek. Het is onmogelijk van te voren alles precies uit te denken of rekenen. Ook als wij zelf een extra doorgang maken zodat er bijvoorbeeld een kraantje naar binnen kan, moet dit worden opgevangen. Je blijft telkens opnieuw bekijken hoe je het pand stabiel kunt houden.”
Stutten en stempelen worden vaak in één adem genoemd, maar het zijn twee verschillende technieken. Stutten is bedoeld om het omvallen van muren te voorkomen en stempelen behoed het pand voor instorting.
Goed plan is niet voldoende Om te bepalen op welke plaatsen ondersteuning nodig is, maakt de werkvoorbereider in overleg
Liever te veel dan te weinig Op de begane grond werd de houten vloer vervangen door een betonnen vloer met daar onder heipalen van twintig meter lang. “Die betonnen vloer moet onder de oude muren door worden gestort. Onder de muren plaats je dan kleine stempeltjes zoals aangegeven op het plan. Als we zien dat de muur net even ver derop erg slecht is, zetten we daar gewoon nog een stempel neer. De jongens hier op de bouw
Vooruitblik
6
In de volgende nieuwsbrief besteden we aandacht aan: Duurzaam bouwen, er is meer dan het stapelen van stenen.
plaats hebben daar oog voor en denken actief mee. Belangrijk is dat ze in staat zijn verder te denken dan de ruimte waarin ze zich bevinden. Ze overzien de gevolgen voor het hele pand. Als ze het niet vertrouwen komen ze dat melden en we plaatsen liever een stempel te veel dan één te weinig. Je collega's werken erboven en eron der, dan neem je het zekere voor het onzekere. Dit soort vakmanschap is een combinatie van kennis, jarenlange ervaring en gevoel.”
Zoeken naar creatieve oplossingen Bij het plaatsen van stutten en stempels kijkt Peter ook altijd welke invloed deze hebben op de werksituatie: “Het pand mag niet instorten, maar we moeten ook nog goed kunnen werken. Dat vergeet de constructeur wel eens. Met lage stutten is het onmogelijk om een werkmaterieel naar binnen te rijden en moet je telkens op de knieën. Dan moet je creatief zijn en met een nieuw voorstel komen. Zo storten we wel eens een werkvloertje waardoor er op de grond weer een verband ontstaat en de stutten op een meter hoogte weg kunnen. En dat soort oplossingen bedenken is juist het leuke van dit renovatiewerk. Daardoor komt je vakmanschap echt goed tot zijn recht.”
COLOFON Scharnier is een uitgave van Bouwbedrijf van Schaik en wordt verspreid onder relaties in een oplage van 500 exemplaren.
Bouwbedrijf van Schaik, Poeldijk 1, 3621 CZ Breukelen, Tel. (0346) 262344
Redactie: Esther de Wit
Productie en vormgeving: Vermaas & Koning, Driebergen
Druk: Drukkerij Kerckebosch, Zeist
Projectnieuws Projectnieuws
Van Schaik Bouwnieuws 7 november 2009
Vakmanschap door jarenlange ervaring
Goed timmerwerk aan basis geslaagde renovatie
Goed timmerwerk is vakmanschap. Dat bleek tijdens de restauratie van een oud herenhuis
Betrokken Betrokkenheid. Dat is waar het bij Bouwbedrijf van Schaik en zeker bij Nico om draait. Betrokken zijn bij de klanten, het product en de medewerkers van het bedrijf. Nico is opgegroeid in het bedrijf van zijn vader. Waardering voor mensen, samenwerken met verschillende partijen, flexibiliteit en in staat zijn snel te schakelen, zijn eigenschappen die hij met de paplepel ingegoten heeft gekregen. Zijn medewerkers weet hij te motiveren. Het is geweldig om te zien hoe men elkaar enthousiasmeert en stimuleert, waardoor een goed product kan worden geleverd aan de klant. Een mooi voorbeeld van doeltreffend overleg met de klant is het renovatieproject voor De Key - De Principaal in Amsterdam, waarover u in deze nieuws brief kunt lezen. En ook over samen crea tieve oplossingen bedenken in bijvoorbeeld renovatiewerk omdat het onmogelijk is van te voren alles precies uit te denken. Betrokkenheid... een steviger basis voor een mooie toekomst kan ik me niet voorstellen. Ankie van Schaik Echtgenote van Nico van Schaik, directeur Bouwbedrijf van Schaik
met souterrain aan de Van Eeghenstraat in Amsterdam. Deze woning is aan de binnenzijde
van Bouwbedrijf van Schaik was als timmerman nauw betrokken bij de renovatie. ”Een prachtig project”, zoals hij het zelf omschrijft. ”Een mooie gelegenheid om eens te laten zien wat we bij Van Schaik allemaal kunnen op het gebied van ambachtelijk timmerwerk.”
en verder ... De klant
2
‘Sneller beslissen, sneller bouwen!’
Perspectief
4
Marloes van Haaren voorvechter architectuurherstel
Mensenwerk
5
De meerwaarde van een persoonlijke aanpak
1
Product in beeld Liever een extra stempel dan één te weinig
6
In de woning aan de Van Eeghenstraat zijn veel authentieke details in ere hersteld. Denk aan het lijstwerk rond de deuren, de lambriseringen en de geprofileerde trapspijlen.”Het bestaande houtwerk dat we konden hergebruiken hebben we volledig gerestaureerd. Daar waar nog geen materiaal voorhanden was, bijvoorbeeld in het geval van een nieuwe doorgang, hebben we lijsten en profielen nagemaakt in onze eigen timmerfabriek”, aldus Gijs. ”Andere elemen ten die in de woning zijn aangepakt zijn de kozijnen en de vaste trappen. De kozijnen zijn vernieuwd en qua uitstraling geheel in overeen stemming gebracht met de rest van het pand. Alle hardhouten trapleuningen in het pand zijn
onder een dikke verflaag vandaan getoverd en de vaste trap van de bel-etage naar het souter rain is in oude stijl herbouwd. Een uitdagend karwei was het terugbrengen van een inpandig balkon met eikenhouten vlonders.” Lovend is Gijs over de manier waarop de radiatoren van de centrale verwarming zijn weggewerkt. ”In een mooi oud huis zijn radiatoren een doorn in het oog. Ter plekke hebben we bedacht dat het fraai zou zijn de lambrisering door te trekken en de radiatoren hier achter te verbergen. Het resultaat deed een ieder verbazen.” Lees verder op pagina 3
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
volledig kaal getrokken, om vervolgens weer in oude staat te worden hersteld. Gijs Klarenbeek
1
De klant
Dubbelfunctie opzichter en directievoerder biedt kansen
”Sneller beslissen, sneller bouwen!” De Key - De Principaal is de projectontwikkelaar van Woonstichting De Key. Projecten worden voor een belangrijk deel gerealiseerd in Amsterdam. Sinds november 2008 wordt gewerkt aan de renovatie van een aantal panden in de Zaanstraat en de Zaandijkstraat in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt. De nieuwe aanpak springt daarbij in het oog. Scharnier sprak met Ad Geels, opzichter bij De Key - De Principaal en in dit geval tevens directievoerder van het
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
betreffende project en met projectleider Lida Voorn.
2
Jaren voor de daadwerkelijke start van de renovatie begint al het voortraject bij de De Principaal - De Key. Na het besluit om te gaan renoveren, wordt er in een projectteam waarin medewerkers van De Principaal en De Key zit ting hebben, in overleg met de bewoners van de betreffende panden een architect gekozen (WVAU Architecten) en bepaald wat er precies gaat gebeuren. Na deze periode begint het jaar waarin de bewoners tijdelijk of definitief uitge plaatst worden. Pas als alle bewoners weg zijn start de renovatie. Het project aan de Zaanstraat en de Zaandijk straat behelst een grootschalige renovatie van twee huizenblokken. De panden worden gestript, om vervolgens een nieuwe indeling te krijgen. In een aantal gevallen worden wonin gen samengevoegd. Dit alles met als doel de woningen geschikt te maken voor de toekomst en aantrekkelijker voor diverse doelgroepen. Er komen kleine woningen, samengevoegde woningen, woningen in de sociale huur en in de vrije sector huur- en koopwoningen.
Van alle partijen, ook van de aannemer, wordt verwacht dat ze snel en flexibel meewerken aan oplossingen...
Naast de nieuwe indeling wordt ook de funde ring en de gevel aangepakt. De woningen in de Zaandijkstraat worden in november 2009 opgeleverd en in april 2010 de woningen in de Zaanstraat. Er zijn dan in totaal vijfenveertig woningen gerealiseerd. In tien daarvan keren de oorspronkelijke bewoners terug. De overige woningen gaan de sociale huur, de vrije sector huur of de verkoop in. Bouwbedrijf Van Schaik is aangesteld als aan nemer van het renovatieproject. Vooraf zijn een aantal bedrijven geselecteerd op basis van: ervaring met renoveren, werken met het Eenheidsprijzenboek, het kunnen leveren van de gewenste kwaliteit en het beschikken over een eigen timmerfabriek. Aan de hand van deze criteria is aan bouwbedrijf Van Schaik het project gegund.
Dubbelfunctie versnelt beslissingsproces Om de aanvang van de renovatie direct te laten starten zodra de laatste woning leeg is, heeft De Key - De Principaal al ruim voor deze start gekozen voor het werken in een bouwteam met aannemer, architect, constructeur, adviseurs en opdrachtgever. Na globale opnames van bewoonde wonin gen, het casco en na nauwkeurig onderzoek naar de fundering is er in het bouwteam gewerkt aan het bepalen van de eindkwali teit in relatie tot het beschikbare budget. In die tijd is ook een bouwaanvraag ingediend. Toen de woningen
leeg waren is er gestart met het strippen van de woningen. Gebreken als zwam, houtrot, scheuren in bouwmuren en de aanwezigheid van asbest werden toen pas echt zichtbaar. Van iedereen in het bouwteam, maar vooral van de architect, de opzichter/directievoerder en de uitvoerder word een adequate en alerte inzet gevraagd. Tijdens het bouwproces houdt de opzichter/ directievoerder samen met de uitvoerder con stant in de gaten of er punten zijn waarop bijgestuurd moet worden en samen overleggen ze over de juiste oplossingen. Bij wijzigingen in bijvoorbeeld aantallen terugkeerders is, waar nog mogelijk, snel het plan qua categorie (koop of huur) en indeling aangepast. In de meeste gevallen neemt de opzichter contact op met de architect, de constructeur en de projectlei der. Van alle partijen, ook van de aannemer, wordt verwacht dat ze snel en flexibel meewer ken aan oplossingen, zodat er snel beslissingen genomen kunnen worden en het bouwproces gewoon doorloopt. Je committeert je met z’n allen aan een dynamisch proces dat stukje bij beetje gevormd wordt en waarvan het precieze verloop vooraf niet bekend is. Je moet op elkaar kunnen vertrouwen.
Avontuurlijk karakter ”Als opzichter en directievoerder tegelijk sta je heel anders in een renovatieproces dan gebruikelijk. Het is niet langer achteraf toetsen aan vooraf opgestelde criteria. Nee, je denkt en beslist voortdurend mee over de te volgen weg. Je bent veel meer betrokken bij het proces. Persoonlijk gezien vind ik deze
aanpak een uitdaging. Het is een avontuurlijke re manier van werken waarbij ik m’n kennis en ervaring op een breder terrein kan toepassen”, aldus Ad Geels. ”Dat avontuurlijke zit ‘m er vooral in dat je van tevoren niet exact weet waar je tegenaan gaat lopen en dat je soms creatief moet zijn met de oplossing die je bedenkt. Wat mij ook erg aan spreekt is dat je zélf invloed kunt uitoefenen op hoe het project uiteindelijk gerealiseerd wordt.” Ook Lida Voorn ervaart de projectorganisatie, zoals deze is ontstaan, als positief: ”Je merkt dat de betrokken personen zich veel bewuster zijn van het proces.”
Vakmanschap door jarenlange ervaring vervolg van pagina 1
Zeer geslaagde, uitdagende klus ”De restauratie van de woning was een inten sief project. Iedere week werd er vergaderd met de opdrachtgever en de architect. Met elkaar werd van dag tot dag bekeken wat aangepakt zou worden en hoe het er uit zou komen te zien. Erg fascinerend om op deze manier met een restauratie bezig te zijn. Iedere dag bracht iets nieuws”, aldus Gijs. Alles moest tot in de kleinste details kloppen. Ieder ontwerp werd uitvoerig besproken en daarop volgde het uitzoeken van de materi alen. Inmiddels is de woning aan de Van Eeghen straat opgeleverd. De opdrachtgever vindt het resultaat in één woord ‘fantastisch’. We kijken terug op een zeer geslaagd project. Gijs Klarenbeek: ”Het was een uitdagende klus, waarbij onze jarenlange ervaring met timmerwerk zeer goed van pas kwam.”
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
Voor herhaling vatbaar De renovatie is nu zo’n elf maanden onderweg en verloopt voorspoedig. Het bouwteam is goed op elkaar ingespeeld. ”Natuurlijk heb ben we in het begin wat kleine strubbelingen gehad. Dat is niet meer dan logisch als je een nieuwe weg inslaat. Teamleden moeten denken en doen op elkaar afstemmen. De rode draad is weliswaar vooraf uitgezet, maar de details moeten nog ingevuld worden. En, er moet een oplossing gezocht worden voor onaangename verrassingen waar je tijdens de renovatie mee te maken krijgt”, vertelt Lida Voorn. ”Het voor deel is dat we dankzij de dubbelfunctie van Ad snel beslissingen kunnen nemen over de bouw technische oplossingen.” Waar de betrokken partijen, voordat het project van start ging, duidelijke afspraken over hebben gemaakt is dat mensen flexibel inzetbaar moeten kunnen zijn. ”Je draait je uren op een ander tijdstip en dat vraagt om een andere manier van plannen”, aldus Lida Voorn. ”We zijn nu bijna een jaar op weg en er is sprake van een goede samenwerking tussen de betrokken partijen. Straks na de oplevering maken we de definitieve balans op over dit dynamische proces.”
3
Beter Verbeteren-subsidie voor behoud van originele uitstraling Perspectief
Marloes van Haaren voorvechter architectuurherstel In Amsterdam zijn de afgelopen 25 jaar zo’n 70.000 woningen behouden voor de sloop, opgeknapt en verbeterd. Woningverbetering startte in 1980 als een experiment en is in de loop der tijd uitgegroeid tot een volwaardig beleids instrument. Marloes van Haaren is architect en sinds 1999 tevens supervisor van de subsidieregeling Beter Verbeteren, die bedoeld is voor huizenbezitters - zowel particulieren als woningcorporaties - die hun pand willen renoveren met behoud van het oorspronkelijke architectonische beeld. Van haar hand is ‘Het Beste Verbeterboek’, een prachtig overzichtswerk waarin de 24 beste verbeterprojecten van de afgelopen acht jaar op fraaie wijze zijn gedocumenteerd.
moet de huizenbezitter een dossier overhan digen met daarin foto’s, archieftekeningen en tekeningen van de huidige situatie en de voor gestelde verbeteringen. Daar ga ik samen met de Commissie voor Welstand mee aan de slag. Belangrijk zijn de authentieke details. Die zijn namelijk heel erg bepalend voor de uitstraling. Ik let er goed op dat deze voldoende aandacht krijgen’, vertelt Marloes van Haaren. ‘Het defi nitieve oordeel volgt als ik het pand in het echt heb gezien. Het kan er op papier allemaal mooi uitzien, ik wil toch eerst de situatie met eigen ogen aanschouwen. Als je een woning in z’n omgeving ziet kun je pas écht bepalen welke elementen en sfeer behouden moeten blijven.”
Eerst vervallen, nu gewild Eén van de vele geslaagde voorbeelden van de regeling Beter Verbeteren is de renovatie van meerdere panden in de Orteliusstraat in het Amsterdamse stadsdeel De Baarsjes. Hier werd duidelijk dat het aanpakken van een
Het Beste Verbeterboek. Architectuurherstel als cultureel ambacht is geschreven door Marloes van Haaren en Marinus Oostenbrink. De uitgave telt 130 pagina’s in kleur en is rijkelijk geïllustreerd met foto’s van onder andere Roos Aldershoff. ISBN: 9789068684636.
SCHARNIER Van Schaik Bouwnieuws Nummer 7, November 2009
Architectuurherstel is een groot goed. Het herstellen van panden in originele staat, voorzien van authentieke details. De regeling Beter Verbeteren is ontstaan als gevolg van de respectloze omgang met de Nederlandse bouw- en architectuurtraditie tijdens renova ties. Vooroorlogse panden werden voorzien van kunststof kozijnen, keramische pannen maakten plaats voor betonnen sneldekkers en in het metselwerk was meer dan eens niets van het oorspronkelijke terug te vinden. Met als gevolg dat van het originele gevelbeeld weinig overbleef. Onder supervisie van Marloes van Haaren zijn sinds 1999 ruim 5000 woningen verbe terd. Deze bevinden zich hoofdzakelijk in de Berlagiaanse ‘20-’40 gordel en de 19e-eeuwse ring van Amsterdam. ”De subsidieregeling is bedoeld voor huizenbezitters die hun pand willen renoveren met behoud van de uitstra ling zoals de architect het ooit bedoeld heeft. Om in aanmerking te komen voor de regeling
Behoud oorspronkelijke beeld Bij iedere restauratie heb je te maken met het spanningsveld tussen het oorspronkelijke architectonische beeld en de eisen die de woningbezitter anno 2009 aan comfort, veilig heid en isolatie stelt. Schuiframen kunnen dan wel het authentieke beeld bewaren, een goed isolerende werking hebben ze niet. Bovendien zijn ze erg inbraakgevoelig. ”In samenwerking met de industrie zijn inmiddels goede vervan gers ontwikkeld, die geen afbreuk doen aan de uitstraling van het pand”, aldus Marloes van Haaren. ”Besef echter wel dat een goede reno vatie niet alleen van de ramen afhangt. Ook de andere details van de gevel moeten kloppen, denk aan profielen, glas in lood, balkonhekken en metselwerk.”
individueel pand de omgeving opwaardeert, zowel in financiële zin als op het gebied van leefbaarheid. Meerdere huiseigenaren hebben hun woning in deze straat de afgelopen jaren aangepast aan de comforteisen van deze tijd, mét herstel van de oorspronkelijke details. En denk maar niet dat het hier alleen grote aanpassingen betreft. Soms zijn het juist de kleine dingen die er toe doen, bijvoorbeeld het terugbrengen van brievenbussen met het oor spronkelijke uiterlijk. Inmiddels heeft de Orteliusstraat haar verval len karakter van zich afgeschud. De straat is nu zeer gewild bij huidige bewoners en nieuwe kopers. Om het renovatieproces makkelijker te laten verlopen en naar een hoger niveau te til len pleit Marloes voor kennisoverdracht over materialen en constructies. ”Hoe deden ze het vroeger en op welke manier kun je dit op een zinnige manier herinterpreteren? Inmiddels zijn samen met de fabrikanten goede standaard details ontwikkeld die het werk makkelijker en goedkoper maken. Dat vind ik een heel posi tieve ontwikkeling. Het zorgt ervoor dat restau reren in originele staat een stuk bereikbaarder wordt. Maar voor lang nog niet alles is reeds een oplossing gevonden en dus zullen we door moeten blijven zoeken.”
4