WBL Nieuwsbrief Lopikerkapel ………………………………………. Foto: Miranda Spek
Werkgroep Behoud Lopikerwaard Jaargang 33, nummer 104. Voorjaar 2013
WBL Nieuwsbrief 33-‐104. Voorjaar 2013 Van de redactie
Stichting WBL De Stichting WBL heeft ten doel: het be-‐ houd en de versterking van het eigen ka-‐ rakter van de Lopikerwaard en naaste om-‐ geving: te weten de natuur-‐, landschaps-‐ en cultuurhistorische waarden in samen-‐ hang met de leefomgeving.
Inhoudsopgave
Van de redactie Uit het bestuur Van het front Excursieprogramma 2013 Landschapsuitjes in de Lopikerwaard Wandelen in de Lopikerwaard Spelt keert terug in de Lopikerwaard Met de dierenarts op pad: Keizersne-‐ de (1) Het Jaar van de Patrijs Boerenleven in Benschop De Utrechtse Waarden, broedplaats Boekbespreking Prettige Paasdagen WBL publicaties Colofon 2
2 3 6 8 10 12 15 17 21 23 26 27 29 30 31
Voor u ligt de voorjaarseditie van de WBL Nieuwsbrief. Hoewel de astronomische lente officieel al is aangebroken, is ten tijde van het schrijven van dit voorwoord de gevoelstemperatuur in de Lopiker-‐ waard nog ver beneden nul. Ik hoop dat rond Pasen, als deze editie bij u in de bus valt, de lente ook feitelijk zijn intrede heeft gedaan. Deze nieuwsbrief nodigt u namelijk uit om erop uit te trekken in de Lopikerwaard: we presenteren het WBL excursieprogramma voor 2013; we lichten de, door de WBL-‐geïnitieerde, landschaps-‐ uitjes nader toe; en laten het eerste deel van een nieuwe serie met beschrijvingen van wandelroutes in de Lopikerwaard het daglicht zien. Aan de slag dus! Mocht het weer toch nog tegen zitten of is na een dag van buitenactiviteit de duis-‐ ternis weer ingevallen, dan bevat deze nieuwsbrief nog voldoende leesvoer om u aangenaam te verpozen. Lees over de te-‐ rugkeer van traditionele gewassen in de Lopikerwaard, bezie het treurige lot van de patrijs, of blik terug in de geschiedenis aan de hand van herinneringen aan het boerenleven in Benschop. Laat u informe-‐ ren over de geschiedenis van de dierge-‐ neeskunde en leer hoe de IJsselsteinse jeugd wordt onderwezen in de historie van hun eigen stad. Het mooiste hebben we voor het laatst bewaard. Bezie de prachtige foto van Mi-‐ randa Spek op pagina 29 en geniet van het lentegevoel dat deze uitstraalt. Rest mij nog u prettige Paasdagen en een spoedig begin van het voorjaar toe te wensen. Jan Reijnders, hoofdredacteur
Uit het bestuur In de rubriek ‘uit het bestuur’ snijdt de voorzitter een actueel thema aan dat valt binnen het interessegebied van de WBL. Ditmaal komen vooral ontwikkelingen aan de orde die weliswaar gebiedsoverstijgend zijn, maar die toch de Lopikerwaard di-‐ rect raken. Het gaat hierbij om de vraag waar de windmolens in de provincie Utrecht worden geplaatst; vragen rond het provinciale beleid ten aanzien van de stiltegebieden; en de vraag hoe de Provincie de ontwikkeling ziet van het agrari-‐ sche landschap in de buitengebieden.
Windturbines bij de Reinaldaweg ………………………………………………………………………………………….... Foto: Jan Reijnders
Windenergie Allereerst is er de heikele kwestie van de bouw van windturbines. Gelukkig zijn de eerdere plannen om het pro-‐ vinciale windturbinequotum in de Lo-‐ pikerwaard te plaatsen van de baan. Blijkens de PRS zet de Provincie nu in op het bereiken van ten minste 50 megawatt aan windenergiecapaciteit in 2020. Ze wil om die reden op een beperkt aantal locaties ruimte bieden voor grootschalige windturbines met een ashoogte van 60 meter en meer.
Op deze locaties mogen geen belem-‐ meringen ontstaan voor het realiseren van een dergelijk project. De volgende locaties lijken ruimte te bieden voor een nadere uitwerking hiervan: • locaties gelegen langs het Amster-‐ dam-‐Rijnkanaal nabij Baambrugge en ten zuiden van Houten; • een locatie langs de A2 ter hoogte van Breukelen; • locaties langs de A12 ten zuidwes-‐ ten van Woerden en in het plan-‐ gebied van Rijnenburg; 3
locaties op bedrijventerrein Lage Weide te Utrecht en op bedrijven-‐ terrein Het Klooster te Nieuwe-‐ gein. Voor alle genoemde locaties wordt als voorwaarde gesteld dat er voldoende draagvlak moet zijn bij de betrokken gemeentebesturen. Concretisering van de plannen dient te gebeuren via initiatieven vanuit de markt. De Pro-‐ vincie geeft daarbij aan open te staan voor initiatieven die leiden tot intensi-‐ vering van de benutting van genoem-‐ de locaties, zodanig dat er meer dan de beoogde 50 megawatt gerealiseerd wordt. Vliegen en spelevaren in de lucht De WBL wordt herhaaldelijk benaderd door bewoners van ons gebied met de vraag of het toegestaan is om hier op te stijgen met delta motorvliegers of met op afstand bestuurde modelvlieg-‐ tuigen. Het antwoord op deze vraag is af te leiden uit het feit dat een belang-‐ •
rijk deel van ons werkgebied in de plannen is opgenomen als stiltege-‐ bied. Op deze plaatsen zijn genoemde activiteiten niet geoorloofd. In voor-‐ komende gevallen zal de WBL dan ook niet aarzelen om bij de bevoegde au-‐ toriteiten op handhaving aan te drin-‐ gen. Overigens is de WBL voorstander van uitbreiding van het stiltegebied in de Lopikerwaard. Zij zal daar bij de Provincie voor pleiten. Ten aanzien van de stiltegebieden vermeldt de PRS het volgende: ‘In de provincie Utrecht hebben wij 13 stilte-‐ gebieden aangewezen’ [zie het onder-‐ staande kaartje]. ‘In deze gebieden handhaven wij de rust die aanwezig is. Activiteiten die de geluidsbelasting negatief beïnvloeden zijn niet meer mogelijk in een gebied dat als stiltege-‐ bied is aangewezen. Wij regelen dit via de ruimtelijke verordening. Gebiedsei-‐ gen geluiden zoals die van landbouw zijn van deze bepaling uitgesloten.’
Recreatie .......................................................................................................... Bron: Concept-‐Ontwerp PRS en PRV
4
Dit wordt nader toegelicht als volgt: ‘De kernkwaliteit “rust en stilte” is een belangrijke waarde en vormt een te-‐ genhanger van het leven in de stad. Het beleid voor stiltegebieden is erop gericht dat mensen en dieren stilte kunnen ervaren. Vooral in de vrije tijd moeten mensen rust kunnen vinden. Daarom richten wij ons bij de stiltege-‐ bieden op de recreatiemogelijkheden. Criteria bij de gebiedskeuze zijn dat het gebied waardevol is vanuit het oogpunt van natuur en landschap, cul-‐ tuurhistorie en recreatie en dat het een redelijke akoestische basiskwali-‐ teit heeft. Om de geluidskwaliteit te kunnen borgen hebben de gebieden een minimale omvang van ten minste 300 ha. Het beleid voor stiltegebieden is erop gericht functies, die tot een extra geluidsverstoring leiden, te we-‐ ren. Ook richt het beleid zich op het voorkomen van een toename, en bij voorkeur het verminderen, van gemo-‐ toriseerd verkeer door stiltegebieden en op het weren van start-‐ en lan-‐ dingsbanen voor de luchtvaart.‘ (Bron: Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-‐2028, p. 87). Bedrijfsgebouwen De WBL wordt regelmatig benaderd met de vraag of er in het buitengebied gebouwd mag worden. Met name waar het gaat om bestemmingswijzi-‐ ging van voormalige agrarische be-‐ drijfslocaties. Het PRS stelt hierover het volgende: ‘Voor vrijkomende agrarische bedrij-‐ ven is ons beleid gericht op sloop van overbodig geworden bedrijfsbebou-‐ wing. Om dit te stimuleren is er in ruil voor sloop hiervan ruimte voor één of meer extra woningen (ruimte-‐voor-‐ ruimte) of voor een passende bedrijfs-‐ functie. Indien alle bedrijfsgebouwen
worden gesloopt en dit is ten minste 1.000 m2 dan is één extra woning aan-‐ vaardbaar. Als 2.500 – 4.000 m2 wordt gesloopt zijn twee extra woningen toegestaan en vanaf 4.000 m2 kunnen drie woningen worden gebouwd. Drie woningen is ook het maximum. De woningen moeten op de kavel worden gebouwd, tenzij bouw op een andere locatie leidt tot meer ruimtelijke kwa-‐ liteit. Als ten minste 50% van de bedrijfsge-‐ bouwen wordt gesloopt is de vestiging van een niet-‐agrarisch bedrijf moge-‐ lijk. Deze sloopeis van 50% geldt niet bij vestiging van een kleinschalige woonzorgvoorziening, recreatieve be-‐ levingsmogelijkheden, hervestiging van een bedrijf in het landelijk gebied en realisatie van functies ten behoeve van extra natuur in de groene contour. Verharding en bouwwerken, geen ge-‐ bouw zijnde, tellen niet mee in de re-‐ kensom. Dienstwoningen en cultuur-‐ historisch waardevolle bebouwing hoeven niet te worden gesloopt. Waardevolle gebouwen kunnen een functie krijgen die bijdraagt aan het behoud van de cultuurhistorische waarden. Afwijken van de genoemde maatvoe-‐ ring en saldering door de algehele sloop op meerdere percelen samen te voegen is mogelijk, mits dit leidt tot meer ruimtelijke kwaliteit. De vraag of sprake is van meer kwaliteit is een verantwoordelijkheid van de gemeen-‐ te. Wij gaan er van uit, dat bij functiewij-‐ ziging op vrijkomende agrarische be-‐ drijfspercelen de omliggende grond in agrarisch gebruik blijft.’ (Bron: Provin-‐ ciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-‐ 2028, p. 63). Wim Boesten
5
Van het front In de rubriek ‘van het front’ wordt verslag gedaan van WBL-‐activiteiten op het ge-‐ bied van de ruimtelijke ordening. Verder wordt de lezer op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen op dit gebied. breiding van het bedrijventerrein te Willeskop waarin het herinrichtings-‐ plan voorzag. Als groep van bewoners, Stichting Hugo Kotestein en WBL heb-‐ ben we uiteindelijk de leden van de Provinciale Staten kunnen overtuigen van de kwaliteit van ons plan. Men zag in dat dit een prachtig voorbeeld was van kleinschalige gebiedsontwikkeling waarbij alle belangen worden gediend. ‘Bazenwoning’ IJsseloord .......... Foto: Onderwijsgek In de definitieve PRV die op 4 februari 2012 is vastgesteld, mag het bedrij-‐ Groen licht van de provincie voor het venterrein met één hectare worden behoud van IJsseloord uitgebreid onder de voorwaarde dat In nummer 32-‐101 van de WBL tegelijkertijd 4,5 hectare extra natuur Nieuwsbrief is uitvoerig verslag ge-‐ en het herstel van de steenoven wordt daan van een plan voor de herin-‐ gerealiseerd. Jan Snel B.V. en de ge-‐ richting van het terrein van de voor-‐ meente Montfoort zijn nu aan zet om malige steenoven ‘IJsseloord’ tussen het plan in werkelijkheid om te zetten. Snel en Krekenburg in Willeskop. Dat plan is tot stand gekomen in een unie-‐ Bestemmingsplan buitengebied ke samenwerking tussen het bedrijf Montfoort Jan Snel, de bewoners in de omgeving, Het ontwerp bestemmingsplan bui-‐ de Stichting Hugo Kotestein en de tengebied van de gemeente Mont-‐ WBL. Voor Stichting Hugo Kotestein en foort heeft veel discussies opgeroe-‐ de WBL ging het om het behoud van-‐ pen. Niet zozeer vanwege het beleid en een nieuw leven voor het laatste en de regelgeving maar vanwege de restant van de baksteenindustrie langs bestemmingswijziging van voormalige de Hollandse IJssel en de verbetering agrarische bedrijfslocaties. Deze heb-‐ van de kwaliteit van het landschap al-‐ ben gemeen dat de bestemmingswij-‐ daar. De gemeente Montfoort wilde ziging in strijd is, of lijkt, met het ruim-‐ graag meewerken aan dit plan maar telijk beleid van de gemeente voor het de Provincie Utrecht stond bepaald landelijk gebied, waaronder het vige-‐ niet te trappelen. Het ontwerp voor rende bestemmingsplan. De indruk de nieuwe Provinciale Ruimtelijke ontstaat dan dat het maken van een Structuurvisie biedt de gemeenten in nieuw bestemmingsplan wordt ge-‐ Utrecht West weinig of geen moge-‐ bruikt om de strijdigheden met het lijkheden tot uitbreiding van bedrij-‐ bestaande bestemmingsplan te legali-‐ venterreinen. Het ontwerp voor de seren. Belanghebbenden raken daar-‐ nieuwe Provinciale Ruimtelijke Veror-‐ door gefrustreerd. De WBL vindt dat dening (PRV) verbood dan ook uit-‐ 6
het bestuur en de politiek zeer terug-‐ houdend moeten zijn met afwijkingen ten opzichte van het eerder vastge-‐ stelde ruimtelijke beleid en de regels voor het landelijk gebied. Als er wordt afgeweken dan dient er een gedegen ruimtelijke onderbouwing te zijn met een uitvoerige afweging van alle be-‐ trokken belangen. Reclamegeld voor rotondes Eén van de WBL-‐donateurs wees ons op de reclameborden op de rotondes in de provinciale wegen. Deze roton-‐ des liggen in het buitengebied waar de Landschapverordening van de Provin-‐ cie Utrecht (LSV) geldt. Deze verorde-‐ ning is in 2011 vastgesteld. De WBL is daarbij nauw betrokken geweest ten einde maximale bescherming van het cope-‐landschap te bereiken. De LSV verbiedt dergelijke reclame-‐uitingen in het buitengebied. We hebben de Pro-‐ vincie om uitleg gevraagd. Haar reac-‐ tie was dat de LSV een uitzondering maakt voor een tweetal borden van 30 bij 70 centimeter ten einde bedrijven de gelegenheid te bieden het groen-‐ onderhoud van de rotondes te spon-‐ soren. Ik heb de LSV er op nageslagen en moet constateren dat je bij die uit-‐ zonderingregel niet aan reclamebor-‐ den moet denken maar borden voor naamsvermelding. Wij vinden het een gevaarlijke ontwikkeling als de Provin-‐ cie regels maakt die niet voor haarzelf gelden. Straks komen er ook nog sponsorborden langs de provinciale wegen voor het wegonderhoud! De reclameborden waar het om gaat, blij-‐ ken echter ook nog veel groter te zijn (70 bij 100 centimeter). Voor de kleine borden waren blijkbaar geen sponsors te vinden. De WBL zal deze kwestie nader onderzoeken en vragen hier-‐ over aan de Provincie voorleggen.
Bomenkap WBL-‐donateurs spreken hun zorg uit over de bomenkap die bij diverse ge-‐ meenten in zwang lijkt te raken. In IJsselstein gaat het om bomen bin-‐ nen de bebouwde kom die ten prooi vallen aan de nieuwe mode, in Lopik om bomen in het buitengebied. Na-‐ tuurlijk is ook de WBL voorstander van veel groen in de directe leefomgeving. Dat wil echter nog niet zeggen dat we altijd in verweer komen tegen bomen-‐ kap. De bomenkap in Lopik is zeer ge-‐ detailleerd aangekondigd in de lokale pers. Als reden is het uitdunnen of sa-‐ nering wegens ziekte aangegeven. Ter compensatie zijn elders in de gemeen-‐ te op geschikte locaties nieuwe bo-‐ men aangeplant. De bomenkap in IJs-‐ selstein hangt echter samen met be-‐ sparing op onderhoudskosten. IJssel-‐ stein streeft naar sober en doelmatig onderhoud van de openbare ruimte. Hoewel de bewoners daarbij worden betrokken voelt de bomenkap als kwa-‐ liteitsverlies van de woonomgeving. Ook de Provincie hanteert graag de motorzaag. Ze is van plan de populie-‐ ren bij de brug over de IJssel in Mont-‐ foort te kappen. De WBL heeft daar-‐ over met de Provincie gesprekken ge-‐ voerd en getracht haar hiervan te weerhouden. Als alternatief is er voor gepleit nu de helft om te zagen en die te herplanten, en pas over 15 à 20 jaar de andere helft te verwijderen. De bomen zijn weliswaar 60 jaar oud maar kerngezond. Volgens onze bo-‐ menexperts kunnen ze wel 100 jaar worden. De provincie vindt echter dat populieren van 60 jaar oud geveld moeten worden. In fasen kappen vindt ze te duur. De provincie staat dus niet open voor een alternatief. Herman Boonekamp
7
Excursieprogramma 2013 De WBL-‐excursies vormen een vast bestanddeel van de activiteitenkalender van de Werkgroep Behoud Lopikerwaard. De excursiecommissie presenteert het pro-‐ gramma voor 2013. openen en ons kennis te laten maken Inleiding met een moderne manier van boeren. Ook dit jaar is het ons weer gelukt u Zij melken de koeien met behulp van een afwisselend programma aan te een robot. bieden. Het landschap van-‐ en het Wij wensen u veel plezier bij de excur-‐ werken in de Lopikerwaard komen sies. Als vanouds wordt de donateurs-‐ uitgebreid aan bod. dag door het WBL-‐bestuur verzorgd. In het specifieke, normaal afgesloten, De uitnodiging wordt u te zijner tijd gebied De Hoge Grienden kunt u zien toegezonden via brief en/of mailbox. hoe waardevol het is om een grien-‐ denlandschap in stand te houden. Mieke Sinke Daarnaast willen we voor het eerst de Piet Mulder lagere schooljeugd actief betrekken bij Ingeborg Geensen onze regio en kennis laten maken met alles wat er leeft in vijvers en sloten. Ook volwassenen zijn welkom. EXCURSIES 2013 In de nacht dat de klok weer een uur terug gaat, willen we laten zien hoe Deelname gaarne aanmelden via mooi het is om in een niet verlicht email op:
[email protected] (tenzij landschap te lopen en hoe je zintuigen anders vermeld in de excursiebe-‐ hiermee omgaan. Het is een evene-‐ schrijving). ment dat landelijk wordt georgani-‐ seerd en dat we samen met het IVN Deelname geschiedt op eigen risico. willen aanbieden. De cultuurhistorische waarden komen 1. Landgoed Linschoten uitgebreid aan bod in de excursie naar Zondag 28 april het Landgoed Linschoten. Het huis is Voorjaarsexcursie over het landgoed al sinds de zeventiende eeuw in ge-‐ Linschoten onder leiding van de na-‐ bruik en staat met het parkbos nog tuurgids van het landgoed. Maak ken-‐ steeds op een bijzondere plek. nis met de unieke flora en fauna (o.a. Bij het bedrijf De Natuurhoeve zijn we reiger-‐ en roekenkolonies) en cultuur-‐ welkom voor een rondleiding. De zui-‐ historische elementen als duivento-‐ velproducten die ze maken, worden ren, koetshuis en ijskelder. bereid met zorg voor de omgeving. Zo Er kunnen maximaal 25 personen is de melk afkomstig van koeien die in deelnemen. Zij dienen ouder te zijn de lente en de zomer in de wei grazen dan 12 jaar. Laarzen worden aanbevo-‐ en er wordt de nodige aandacht be-‐ len. De start is om 11.00 uur op de steed aan het welzijn van de koe en parkeerplaats langs de provinciale weg het behoud van het milieu. bij Linschoten. Kosten: € 5,-‐ per per-‐ We hebben de familie Verhoeven be-‐ soon. Deelname vooraf aanmelden via reid gevonden hun stal voor ons te 8
[email protected] of telefonisch bij Piet Mulder: 0348-‐460723. 2. Natuurexcursie De Hoge Grienden Zaterdag 25 mei Het natuurgebied De Hoge Grienden is een voormalige griendcultuur en wordt voor een deel als griend in stand gehouden. Voor het overige is het gebied verwilderd en in een moe-‐ rasbos veranderd. Er is een bijzondere plek ontstaan, veilig voor vele planten en dieren en uniek in de Lopiker-‐ waard. De boswachter neemt ons mee naar dit gebied met reeën, kleine zoogdieren, amfibieën en vele vogels. De start is om 10.00 uur bij de familie Oskam, Achterdijk 1, Lopikerkapel. We verzamelen aan de Lopikerweg Oost bij de vlag van Staatsbosbeheer. De kosten bedragen € 5,-‐-‐. Aanmelden via
[email protected] is gewenst. 3. Kinderexcursie: Op Jacht naar Wa-‐ terdiertjes Zaterdag 8 juni Op zaterdag 8 juni kunnen kinderen in de leeftijd 6-‐12 jaar kennis maken met de wondere wereld van bootsman-‐ netjes, schaatsenrijders en wat nog meer in hun netje terechtkomt. Met emmers en netjes vangen we allerlei bijzondere slootdiertjes. Op kaarten zoeken we de namen op en leren we over hun voedsel en gedrag. We ver-‐ zamelen om 14.00 uur bij de parkeer-‐ plaats van de Rabobank in Lopik. Meenemen: een schepnetje en een emmertje. Er zijn geen kosten aan de excursie verbonden. U kunt uw kind aanmelden via
[email protected] of bij Ingeborg Geensen: 06-‐48960003. 4. Excursie Natuurhoeve Benschop Zaterdag 22 juni We zijn te gast bij de Natuurhoeve in Benschop, die streekeigen zuivelpro-‐
ducten maakt. Daar krijgen we een rondleiding in het bedrijf door de heer Lekkerkerker en uitleg over hun duur-‐ zame manier van werken, met aan-‐ dacht voor milieu en dierenwelzijn. De excursie start om 14.00 uur bij Bene-‐ deneind NZ 322 in Benschop. Vooraf aanmelden via
[email protected] wordt aanbevolen. 5. Donateursdag Zaterdag 31 augustus Het programma vindt u te zijner tijd in de uitnodiging die u wordt toege-‐ stuurd. Het is dan ook te vinden op de internetsite: www.wbl-‐web.nl 6. Bezoek modern boerenbedrijf Zaterdag 21 september Op de boerderij van de familie Ver-‐ hoef worden de koeien sinds drie jaar met een robot gemolken. De familie stelt ons in de gelegenheid kennis te maken met dit moderne bedrijf. We worden verwelkomd met een kopje koffie of thee en daarna rondgeleid. Starttijd 13.30 uur op de Lopikerweg West 59 te Lopik (Cabauw). Kosten voor de excursie incl. koffie of thee bedragen € 3,-‐-‐. Tevoren aanmelden via
[email protected] is gewenst. 7. ‘Nacht van de Nacht’ wandeling Zaterdag 26 oktober Beleef de nacht eens anders en geniet van het donker. In samenwerking met het IVN doen we mee aan dit evene-‐ ment en laten we ons verrassen door de geluiden en de verschijnselen, die je in het donker op een andere manier waarneemt. De wandeling gaat door de Lopikerhout en de uiterwaarden van de Lek. Goede wandelschoenen worden aangeraden. De start is om 20.00 uur bij de parkeerplaats Rabo-‐ bank, Rembrandtplein, Lopik. Deel-‐ name vooraf aanmelden is niet nodig.
9
Landschapsuitjes in de Lopikerwaard Bij hennep denk je al gauw aan hasj en illegale praktijken. Maar een paar eeuwen geleden werd er touw van gemaakt en was hennepteelt een belangrijke bron van inkomsten voor veel boeren in de Lopikerwaard. Wim Boestens fascinatie voor dit soort historische feiten, bracht hem op het idee om landschapsuitjes aan te bieden waarin mensen niet alleen kennismaken met de natuur in de Lopikerwaard, maar ook met oude ambachten. les kunnen vertellen over het ontstaan De hele dag in touw van het landschap, de natuur en de ‘Weet jij hoe ze vroeger touw maak-‐ geschiedenis.’ Wim hoopt dat als het ten?’, vraagt de WBL voorzitter en-‐ project wat bekendheid krijgt, meer thousiast. ‘En velen met jou ook niet. ondernemers zich aanmelden. ‘We Daarom lijkt het me zo leuk om de ge-‐ staan open voor iedereen die iets schiedenis van oude ambachten te leuks aan te bieden heeft. Ik zie het als verbinden aan de prachtige natuur, een soort zwaan kleef aan project.’ wandel-‐ en fietspaden en andere be-‐ zienswaardigheden van de Lopiker-‐ waard en dat aan te bieden als land-‐ schapsuitjes.’ Heel wat uren werk heeft Boesten er al inzitten. Samen met Herman Boonenkamp zocht hij naar partijen die aan wilden haken bij zijn idee. En dat is gelukt. Zo zijn Abrona en Recre-‐ atie Landschap Rosenboom in Ben-‐ schop de uitvalsbasis voor een aantal arrangementen. Wordt de IJsselstein-‐ se bibliotheek verantwoordelijk voor de administratieve afhandeling en het geven van informatie. En is polder-‐ wachter Marcel Blekendaal verant-‐ woordelijk voor de inhoudelijke opzet van de uitjes en de ontwikkeling van de website. Op landschapsmenu.nl staan inmiddels filmpjes van zes heel De Polderwachter …………….….... Foto: Miranda Spek verschillende arrangementen. Polderwachter Marcel Blekendaal Zwaan kleef aan houdt kantoor in het C-‐Fordt in ‘We hebben een subsidie van Leader Maarsseveen. Een ‘werk’ uit 1881 aan (Europees subsidieprogramma voor de rand van de Bethunepolder en on-‐ plattelandsontwikkeling) ontvangen derdeel van de Nieuwe Hollandse Wa-‐ en een bijdrage van de provincie terlinie. Rondom het fort grazen drie Utrecht, vertelt Boesten. ‘Daarvan lei-‐ pasgeboren landgeitjes. ‘Ze komen den we bijvoorbeeld eigen gidsen op. ons maai-‐team versterken’, lacht Ble-‐ Zodat zij de deelnemers straks van al-‐ 10
kendaal. Hij noemt zichzelf een wan-‐ delend kunstwerk. Waarom eigenlijk? ‘Ik schilder het landschap’, legt hij uit. ‘Niet met verf, maar met verhalen. De polder fungeert daarbij als achter-‐ grond. Ik wil mensen verwonderen. Of er nu een groep ambtenaren voor me staat of een schoolklas, het kan bij ie-‐ dereen en dat geeft veel voldoening.’ Van landmeten tot tenen vlechten De WBL benaderde Blekendaal om mee te denken over de inhoud van de landschapsuitjes. ‘Het is de bedoeling dat mensen de schoonheid van het landschap van de Utrechtse Waarden ontdekken, maar ook zelf iets doen. En zo zijn we op oude ambachten geko-‐ men.’ Het resulteerde in zes verschillende arrangementen: Van de boer op met een IJsselsteinse boer tot een rondlei-‐ ding bij een eendenkooi in Blokland. Maar ook landmeten of iets maken van wilgentenen onder leiding van kunstenaar Jan van Schaik. ‘Elk arran-‐ gement heeft naast het uitoefenen van een oud ambacht ook een wande-‐ ling met een gids en koffie of lunch op
een leuke locatie’, vertelt Blekendaal. ‘Zelf trek ik de polder in. Onderweg lees ik verhalen voor en geef een spoedcursus polsstokspringen.’ Voorproeven Voor de website officieel de lucht in gaat en mensen de arrangementen kunnen gaan boeken, organiseert de WBL samen met de polderwachter een publiekspresentatie op 13 april. ‘Mensen kunnen dan “komen proe-‐ ven” van de arrangementen.’ Wat Ble-‐ kendaal betreft is er veel mogelijk. Zo werkt hij met de Stichting Struinen en Vorsen een idee uit om iets voor be-‐ woners van de Vinexwijk Leidsche Rijn te organiseren. Hij kan nog uren door-‐ praten, maar zijn volgende afspraak is er. Lachend rondt de polderwachter het interview af: ‘Dit project is een grote verrassing. We zien wel waar het naartoe gaat.’ De jonge landgeitjes maken onder het toeziend oog van hun moeder vrolijke bokkensprongen. Maar op de foto… nee, dat willen ze niet. Snel nemen ze de benen. Miranda Spek
‘Landschapsuitje’ bij Willeskop …………………………..……………………………………………………………………. Foto: Jan Reijnders
11
Wandelen in de Lopikerwaard (1) De Lopikerwaard is een gebied met prachtige wandelroutes. Onderstaande route gaat grotendeels over onverhard terrein: hout-‐ of graskades, door weilanden en door natuurgebieden. De route is op verschillende plaatsen te beginnen. Hij is eventueel uit te breiden naar andere fraaie wandelpaden of -‐routes. Deze beschrijving is het begin van een serie over de wandelmogelijkheden in de Utrechtse Waarden, waarbij iedere keer een ander startpunt wordt belicht. Vanuit deze startpunten kan men zelf bepalen hoe lang men de route wil maken. Daarbij gaat het van ommetjes van een paar kilometers tot dagtochten van 20 kilometer of meer.
De wandeling start op het parkeerter-‐ rein bij de knik in de Damweg tussen Oudewater en Polsbroekerdam. Vanaf het parkeerterrein gaat u niet het hek over naar de Noorzijdse Kaderoute maar volgt u linksaf de graskade tot u weer aan de Damweg komt. Deze steekt u over en volgt het pad over de Hoenkoopse Achterkade langs de Ben-‐ schopper Molenvliet. Halverwege houdt u links aan om het pad langs het weiland te volgen tot u aan de brug naar het Pieterspad komt. Dit gaat u volgen tot aan de Noordzijdseweg. 12
Pieterspad Het nieuwe Pieterspad is een 1,2 km lang boerenlandpad over het land van melkveehouder Pieter Bogaard. Aan hem heeft het pad zijn naam te dan-‐ ken. Het werd op 4 juli 2012 officieel geopend door de burgemeesters van Lopik en Oudewater. Het loopt van de Noordzijdseweg tot de Achterkade Noordzijde en sluit aan op een be-‐ staand wandelpad, de Hoenkoopse Achterkade.
Bruggetje bij Pieterspad ......... Foto: Frans Meijdam
Op de Noordzijdseweg aangekomen kunt u een pauze houden in restau-‐ rant ‘De Kwakel’ (geopend van woensdag tot en met zondag vanaf 10.00 uur). Vanuit ‘De Kwakel’ loopt u linksaf over de Noorzijdseweg richting Polsbroekerdam. Onderweg ziet u prachtige boerderijen die karakteris-‐ tiek zijn voor dit gebied. In Polsbroe-‐ kerdam steekt u de Damweg over en vervolgt u Benedeneind Noordzijde tot aan zorgboerderij ‘Abrona De Haan’ (huisnr. 408) . Hier kunt u in de zo-‐ mermaanden het ‘Bezoekerscentrum de Utrechtse Waarden’ bezoeken en eventueel iets drinken. Vanaf het par-‐ keerterrein loopt u door het weiland richting de uitkijktoren op de Noord-‐ zijdse kade. Vanaf deze toren heeft u een prachtig uitzicht op het unieke natuurgebied bij Willeskop. Afhanke-‐ lijk van het jaargetijde zijn hier heel veel vogels te zien: ganzen, smienten en diverse eendensoorten in de win-‐ ter; weidevogels als grutto’s, tureluurs en scholeksters in het voorjaar en zang-‐ en kleinere weidevogels in de zomer. Er zijn ook verschillende roof-‐
vogels als de buizerd, kiekendief en verschillende valkensoorten te zien. Bij de uitkijktoren gaat u rechtsaf en volgt u de graskade tot u linksaf een bruggetje ziet. Dit steekt u over om via een kade bij de Bloklandse dijk uit te komen. Hier gaat u linksaf de houtka-‐ de op. Daarna buigt u opnieuw linksaf richting uitkijktoren. Onderweg ziet u een gevarieerd landschap met schrale weilanden, waar de oorspronkelijke vegetatie van dit gebied weer naar voren komt. Vooral in het voorjaar bloeien hier vele bloemen. Bij de uit-‐ kijktoren aangekomen gaat u weer rechtsaf over een fraaie houtkade tot aan de parkeerplaats waar uw wande-‐ ling begonnen is. Onderweg heeft u vele uitzichten op de ondiepe plassen waar veel vogels te vinden zijn. Neem een verrekijker mee om ze van dichtbij te kunnen bekijken. Tijdens de route die circa 13 km lang is, zijn er verschillende bankjes om te kunnen rusten, te eten of van de na-‐ tuur te genieten. Verschillende startpunten Op het kaartje is de route ingetekend. U kunt in Oudewater starten, maar dan moet u eerst via de Damweg naar het startpunt lopen (circa 3 km). U kunt natuurlijk ook bij het ‘Bezoekers-‐ centrum de Utrechtse Waarden’ of restaurant ‘De Kwakel’ in Polsbroek beginnen. Het ‘Bezoekerscentrum de Utrechtse Waarden’ is geopend van 1 april tot 1 oktober op woensdag t/m vrijdag van 9.00 tot 16.00 uur. Restau-‐ rant ‘De Kwakel’ is geopend van woensdag t/m zondag vanaf 10.00 uur. Tenslotte kun u ook in Montfoort beginnen door daar vanaf het stads-‐ kantoor de Noordzijdse Kaderoute of de Bloklandroute te volgen. U komt dan via Blokland bij de M.A Reinalda-‐ weg. Die steekt u over naar de Blok-‐
13
landse Dijk (circa 3 km). Hier komt u vanzelf bij de parkeerplaats en het kruispunt waar de beschreven route start. Oudewater en Montfoort zijn bereik-‐ baar met buslijn 107 vanuit Gouda of Utrecht (tweemaal per uur. Op zondag eenmaal per uur). Andere wandelmogelijkheden De beschreven wandelroute is uit te breiden omdat deze op verschillende plaatsen aansluit op andere routes. • Bij het bruggetje naar het Pieters-‐ pad kunt u in plaats van het brug-‐ getje over te gaan ook de Hoen-‐ koopse Achterkade blijven volgen tot u bij de kruising van de Schut-‐ terskade en de Schenkelkade komt. Hier kunt u linksaf naar Polsbroek en rechtsaf naar Haast-‐ recht gaan via de Molenvlietroute. Sinds kort is het ook mogelijk om door het weiland rechtdoor te gaan om via het Kruiswijkpad naar de Oost Vlisterdijk langs het rivier-‐ tje de Vlist dat stroomt tussen Haastrecht en Schoonhoven. • Bij restaurant De Kwakel kunt u ook via een bruggetje naar de overkant en dan rechtsaf gaan. Al snel ziet u links een ‘kerkenpad’, een pad dat door het weiland tot aan de Achterkade loopt. Op deze prachtige houtkade gaat u linksaf. U blijft de kade volgen totdat u aan de linkerkant via een brugge-‐ tje door het weiland kunt overste-‐ ken naar ‘Recreatieboerderij Ro-‐ senboom’ (herkenbaar aan een uitkijktoren!). Daar kunt u pauze houden en wat eten of drinken. Vanuit ‘Rosenboom’ steekt u de wetering over naar Benedeneind Noordzijde waar u rechtsaf slaat.
14
Voorbij boerderij Schep (huis-‐ nummer 324) en vlak voor de Na-‐ tuurhoeve (huisnummer 322) slaat u linksaf een graspad in. Dit loopt uit op een betonpad. Daar slaat u rechtsaf. Vlak voor het einde van het betonpad gaat u linksaf door het weiland weer terug naar de Noordzijdse kade. Van daaruit keert u linksaf weer terug naar de parkeerplaats aan de Damweg of gaat u rechtsaf terug naar Mont-‐ foort via de Reinaldaweg en Blok-‐ land.
Besluit Het grootste deel van de wandeling gaat over onverhard terrein. Het is om deze reden aan te bevelen om stevig (waterdicht) schoeisel te dragen. In de volgende nieuwsbrief worden u wandelmogelijkheden vanuit een an-‐ der uitgangspunt binnen de Lopiker-‐ waard aangeboden. Peter Both Peter Both is lid van de wandelvereni-‐ ging TeVoet. Hij heeft voor de provin-‐ cie Utrecht de wandelroutes in de Utrechtse Waarden in kaart gebracht. Hij onderzoekt nu de mogelijkheden om nieuwe verbindingen te ontwikke-‐ len. Verder houdt hij zich bezig met het maken van een wandelknooppun-‐ tennetwerk en de promotie van wan-‐ delroutes in de Waarden. Voor meer informatie is hij bereikbaar op telefoonnummer 06-‐29625545 of via e-‐mail:
[email protected]
Spelt keert terug in de Lopikerwaard Spelt staat weer in de belangstelling bij de biologische landbouw. Het heeft minder bemesting nodig en is beter resistent tegen ziekten. De consumptie ervan past ook prima in een gezond voedingspatroon. Het eeuwenoude gewas viert nu zijn come-‐ back in de Lopikerwaard. Ons jongste redactielid ging op onderzoek uit.
V.l.n.r.: Ruwe spelt, gepelde speltkorrels en het kaf .......................................................Bron: Huijts nl.wikipedia.org
Spelt werd 9000 jaar geleden al ver-‐ bouwd, en nu weer! Een tijd lang is het niet of bijna niet gebruikt omdat de ‘gewone’ tarwe makkelijker te ver-‐ bouwen was. Tegenwoordig zijn er steeds meer bedrijven die spelt op-‐ nieuw gaan verbouwen. Zo ook Hans de Leeuw uit Lopik, aan wie ik ook wat vragen heb mogen stellen. Spelt in Lopikerwaard Hans de Leeuw heeft de spelt in okto-‐ ber 2012 gezaaid en in augustus 2013 zal het worden geoogst. Dan wordt het naar molen ‘De Valk’ in Montfoort gebracht, die het gaat pellen en ver-‐ malen. Voor het pellen zijn speciale stenen nodig. Ze zijn gemaakt van zandsteen, en ze mogen niet te dicht tegen elkaar staan omdat de speltkor-‐ rels anders worden geplet. Het meel gaat verkocht worden aan verscheide-‐ ne winkels in de Lopikerwaard. Welke dat zijn is nog niet duidelijk. Het zal ook aan bakkers worden verkocht die er speltbroden, speltkoekjes en ande-‐ re speltlekkernijen van gaan maken.
De spelt zal waarschijnlijk als streek-‐ product worden verkocht. Daar zijn meerdere eisen aan gesteld: het moet uit de streek zelf komen, het mag niet buiten de streek zijn bewerkt en het moet binnen de streek verkocht wor-‐ den. Nu denkt u misschien: waarom wordt het dan verbouwd? Het idee is ont-‐ staan toen wat mensen van de molen in Montfoort gingen brainstormen. Het idee om spelt te gaan verbouwen hebben ze verder uitgewerkt en ze zijn onder andere naar Hans de Leeuw ge-‐ stapt om te vragen of hij het wilde gaan verbouwen. In samenwerking met wethouder Spelt van Lopik is in oktober de eerste spelt gezaaid. Hans de Leeuw doet mee omdat hij het een uitdaging vindt. Hij heeft ook allerlei andere aparte gewassen staan zoals artisjokken en pompoenen. Hij wil altijd duurzaam verbouwen en met spelt gaat dat goed omdat dat een heel sterk graan is dat geen of weinig bestrijdingsmiddelen nodig heeft.
15
Het land waar de spelt staat is bij de Zuiderparklaan in Lopik. Er is nu nog niet veel van te zien. Bovendien is het terrein in dit jaargetijde nog niet erg fotogeniek. Vandaar dat ik hier volsta met de volgende foto.
Spelt halmen …… ……. Bron: westpointnaturals.com
Spelt Spelt is, zoals eerder gezegd, een heel oud gewas. Het wordt beschouwd als de voorloper van de huidige tarwe. Tot in de middeleeuwen werd spelt volop verbouwd, totdat de gewone tarwe kwam, die een veel hogere op-‐ brengst had. Gewone tarwe hoefde namelijk niet speciaal gepeld te wor-‐ den en spelt wel. Bij tarwe zijn de ‘schilletjes’ namelijk met de korrel vergroeid. Ook was spelt moeilijker te oogsten omdat het heel hoog werd. Spelt is heel gezond, en veel mensen zijn daar nu mee bezig; daardoor wordt het nu steeds meer verbouwd. Voedingsstoffen in % Eiwitten Koolhydraten Vetten Mineralen Voedingsvezels/cellulose
Spelt 13,10 67,70 1,90 1,75 8,80
Tarwe 11,60 62,50 1,90 1,60 1,80
Bron: www.speltwinkel.nl
Spelt zit boordevol met voedingsstof-‐ fen, meer dan gewone tarwe. In de
16
tabel linksonder ziet u het verschil tus-‐ sen spelt en gewone tarwe. Speltbrood Een echte lekkernij die gemaakt wordt van spelt is speltbrood. Naast lekker is het ook gezond. Het geeft voor lange-‐ re tijd veel energie waardoor je min-‐ der gaat ‘snacken’. Daarom staat hier-‐ onder een recept van speltbrood. Zelf heb ik het niet kunnen maken omdat ik bij de winkel geen speltmeel kon vinden, maar dat kan hopelijk eind dit jaar wel. Ik heb al wel een keer spelt-‐ brood gegeten, en ik vond het erg lek-‐ ker! Benodigdheden: -‐ Bakblik (ca. 900 ml) -‐ Oven Ingrediënten: -‐ 50 gram gebroken lijnzaad -‐ 50 gram zonnebloempitten -‐ 50 gram sesamzaad -‐ 10 gram gist -‐ 500 gram speltmeel -‐ 1 flinke theelepel zeezout -‐ 500 milliliter warm water -‐ Boter om in te vetten Bereidingswijze: Rooster de zaden en pitten even in een koekenpannetje en vet het bak-‐ blik in. Doe alle droge ingrediënten in een kom en meng goed door. Daarna water toevoegen en mixen (niet kne-‐ den) en in het bakblik scheppen, glad-‐ strijken en ca. één uur laten rijzen tot het volume verdubbeld is. Ondertus-‐ sen de oven voorverwarmen op 200°C. Als het deeg goed genoeg gerezen is, in de oven zetten en ca. 50 minuten bakken. Geniet er van! Bron: smulweb.nl Yvet Boele (13 jaar)
Met de dierenarts op pad: Keizersnede (1) Bij de mens is de keizersnede, onder de gecontroleerde omstandigheden van een steriele operatiekamer in een modern ziekenhuis, routine geworden. Onder de omstandigheden in een open loopstal is dat een heel andere zaak. In deze afleve-‐ ring van de serie ‘Met de dierenarts op pad’ bespreekt Wim van der Putten de ge-‐ schiedenis van de keizersnede (sectio caesarea) bij dieren. vruchtbaarheid uit. Ze werden steeds De aanloop moeilijker drachtig en hadden vaak Het geboorteproces is nog steeds een moeilijke geboortes. Met de schapen gecompliceerd proces dat het uiterste bijvoorbeeld verliep alles voorspoedig vergt van het lichaam (en de geest) totdat men de Texelaar, het populair-‐ met daaraan verbonden de nodige ri-‐ ste Nederlandse schapenras, bij elkaar sico’s. De uitspraak dat mannen ster-‐ selecteerde. Het gevolg was een veel ven op het slagveld en vrouwen in het te grote kop en veel biefstuk aan de kraambed was vroeger niet zonder dik bevleesde billen. Bij de helft van reden. Daarom is er door de weten-‐ de geboortes moest en moet daarom schap veel ondernomen om die grote hulp verleend worden. gevaren weg te nemen. Zo ging het ook met het rund: het Toch is moeder natuur enorm creatief werd of veel melk of veel vlees en te werk gegaan om het geboortepro-‐ sommige probeerden beiden, het ces zo soepel mogelijk te laten verlo-‐ compromis. Op sommige bedrijven pen. De mensheid heeft daar echter werd de keizersnede nog de enige soms andere ideeën over en probeert mogelijkheid om alles in stand te hou-‐ de natuur naar haar hand te zetten in den. plaats van haar te koesteren. Vooral in Bij de gezelschapsdieren zoals de hond de dierenwereld is het niet alleen bij en kat werd er helemaal een bonte domesticeren gebleven. Men is de kermis van gemaakt. Naast de oer-‐ dieren soms ook danig gaan verbou-‐ sterke boerderijkat ontwikkelde men wen. Men liet de voortplanting niet zelfs een soort mobiel bontje op poot-‐ meer over aan de wetten van de na-‐ jes. tuur maar ging daar doelbewust in De diversiteit binnen de hondenpopu-‐ sturen. latie is bijna grenzeloos geworden: het Op de boerderij probeerde men meer kleinste hondje past in een dames-‐ melk, vlees en eieren uit die dieren te handtasje terwijl de grootste zo sterk halen en vader-‐ en moederdieren die is geworden dat deze met gemak zijn dat vererfden kregen en krijgen nog eigenaresse achter zich aan kan sle-‐ steeds voorrang. Eigenlijk een voor de pen, wat helaas ook nog al eens ge-‐ hand liggende beslissing want anders beurt, met alle gevolgen van dien. zou er ook geen vooruitgang zijn. Het Door dat enorme uiteen trekken van boeren gezegde van ‘Je kunt geen de oorspronkelijke hond is niet alleen twee ruggen uit een varken snijden’ is het hart compleet vervormd maar zijn hier echter ook van toepassing. Steeds er ook alle mogelijk denkbare erfelijke meer inteelt door die smalle basis van afwijkingen ingeslopen. Heel veel die-‐ supervaders en -‐moeders holde niet renartsen wereldwijd hebben daar alleen hun vitaliteit maar ook hun
17
driftig aan zitten sleutelen. De voort-‐ planting van sommige van deze hon-‐ den heeft nog weinig met de natuur te maken: alleen kunstmatige insemina-‐ tie en keizersnede kunnen zulke uit-‐ wassen nog in stand houden. Vaak zijn eindeloze pogingen nodig om zulke honden drachtig te krijgen terwijl de gewone straathond dat in een zucht voor elkaar krijgt. Het geboorteproces Het geboren worden is een zeer fijn afgesteld proces. Buiten de geboorte-‐ periode heeft de doorgang door het bekken en weke delen bij lange na niet de ruimte om een volwassen vrucht te laten passeren. Daarom begint het li-‐ chaam al weken voor de eigenlijke ge-‐ boorte zich voor te bereiden op het eigenlijke grote gebeuren. Het dier zelf merkt daar niet veel van maar in het lichaam is het een drukte van be-‐ lang. Een cascade van hormonen gaat de geboorteweg klaar maken. Heel belangrijk daarbij is het hormoon Re-‐ laxine: in het oersterke benige bekken en kruis ontstaan daardoor zachte plekken zodat het kan gaan wijken, scharnieren en daardoor verruimen. Hieraan kan een boer ook zien en voe-‐ len dat de geboorte nadert. En als alles is verweekt dan gaat hij ook ‘s-‐nachts kijken want dan gaat het spoedig gebeuren. Je zou daardoor een instabiel bekken verwachten maar dieren hebben daar geen weet van, tenminste niet zichtbaar voor de eige-‐ naar. De nauwe en stugge schede ver-‐ andert van een smal slootje in een brede rivier. Er moet ook nogal wat doorheen. Het blijft verbazingwek-‐ kend hoe een dergelijk groot kalf of veulen er door heen gekund heeft. Maar de perskracht van een koe of paard is ook enorm. Bij hulpverlening moet je dan ook goed opletten dat je
18
bij een perswee niet met de arm be-‐ kneld raakt tussen het kalf en de bek-‐ kenrand. Het is wel eens gebeurd dat een dierenarts er een botbreuk aan overhield. Het begin van de geboorte wordt in-‐ gezet door de vrucht zelf. Op het ein-‐ de van de dracht krijgt deze ruimte-‐ gebrek, en relatief steeds minder voe-‐ ding en zuurstof. Als reactie daarop maakt de vrucht een hormoon aan dat de moeder aan het werk zet. Dus de vrucht zelf trekt aan de bel dat ze eruit wil. Bij een koe bijvoorbeeld (met een draagtijd van 40 weken) begint al een paar weken voor de eigenlijke geboor-‐ te het verruimings-‐ en verwekingspro-‐ ces. Er zijn tegenwoordig hormonen die de geboorte eerder en gepland op gang kunnen brengen. Bij een koe begint dan ongeveer 36 uur na de toediening het uitdrijven van het kalfje. Omdat het verruimings-‐ en verwekingsproces in dat geval voor een groot deel is overgeslagen, stagneert de geboorte vaak en wordt alsnog een keizersnede noodzakelijk. Toen dit duidelijk werd, zijn de meest dierenartsen gestopt met het toedienen van hormonen. Dat werden dus weer verlossingen midden in de nacht en in het weekend. Stagnatie van de geboorte Bij dieren was en is stagnatie van de geboorte vooral een probleem bij de koeien. Het paard heeft van nature een ruimere geboorteweg en daar-‐ door weinig problemen. Dat gold ook voor het schaap totdat het Texelse schaap werd gecreëerd. In de helft van de gevallen moet nu bij dit schaap bij de geboorte hulp verleend worden. Zolang je als hulpverlener met je hand door de geboorteweg kunt, is het mo-‐ gelijk om met een touwtje een lusje om de kop van het lam te doen,
Trekkracht als geboortehulp bij een koe .......................................................................................... Foto: Emmy Sluis
een beetje trekkracht, en het pro-‐ bleem is opgelost. Lukt dat niet omdat het lam toch te groot is of omdat de handen van de hulpverlener te groot zijn, dan wordt het alsnog een keizer-‐ snede. Bij de koe is het altijd veel moeilijker gegaan. Vooral bij de vaarzen (de eer-‐ ste dracht), een te nauwe geboorte-‐ weg en stieren die een te groot en te grof kalf vererven. Vaak stagneert dan ook het geboorteproces. Soms steken de pootjes van het kalfje nog net wat naar buiten. Je kunt er dan twee touwtjes aan vast knopen. Met extra trekkracht van een of twee personen kan het kalfje geboren worden. Lukt dit niet dan moet er ingegrepen wor-‐ den. Foetotomie In geval van nood wordt de mens in-‐ ventief. Al eeuwen geleden had men ‘koemeesters’ want dierenartsen en gediplomeerde veeverloskundigen be-‐ stonden toen nog niet. Die koemees-‐
ters waren in staat het inmiddels dode kalfje binnen in de baarmoeder van de koe in stukken te verdelen en te ver-‐ kleinen en zodoende naar buiten te brengen. Foetotomie heet deze kun-‐ de. Eeuwenlang heeft men koeien, paarden en schapen op deze manier van de baringsdood weten te redden. Speciaal gereedschap werd hiervoor ontwikkeld, vingermesjes, beitels, ha-‐ ken en mesjes op lange ijzeren stan-‐ gen (zie onderstaande tekeningen).
Gereedschappen foetotomie ..Bron: Richter & Götze
19
Vingermesjes foetotomie ……. Bron: Richter & Götze
De koe werd dan neergelegd met het achterste deel op een grote zak met stro. Buren werden als hulp erbij ge-‐ haald en dan kon het spektakel begin-‐ nen. Het was een heel geworstel om deze klus te klaren zonder dodelijke afloop voor het moederdier. Door het urenlang persen van de koe was de baarmoeder zo strak om het kalfje gaan zitten dat het leek alsof deze va-‐ cuüm gezogen was. Want als het kalfje niet via de natuurlijke weg geboren kon worden, wachtte men in de hoop dat de tijd alsnog een normale ge-‐ boorte zou bewerkstellen. Het kalfje overleefde dat wachten meestal niet. Dat maakte ook niet meer uit want dat was toch al ten dode opgeschreven. Met een arm in de koe werd het kalfje dan in stukken verdeeld. Het moeilijke en bijzondere van deze kunde was wel dat de huid van het dode kalfje intact werd gelaten. Dit was vooral nodig om te voorkomen dat men bij het uit-‐ schieten van een scherp werktuig niet door de enkele millimeters dunne baarmoederwand zou gaan. Dit zou onherroepelijk de dood van het moe-‐ derdier tot gevolg hebben. Urenlang lag men dan te worstelen achter de koe, alles ging op het gevoel, weinig ruimte, een droge geboorteweg en je arm te kort om er goed bij te kunnen. Later hebben de veeverloskundigen dit werk overgenomen. Zij waren daar vaak heel bedreven in. In het voorjaar hadden zij soms meerdere van zulke zware karweitjes op één dag (en
20
nacht). Ik heb nog een veeverloskun-‐ dige gekend waarvan de rechterarm bijna de dubbele omvang had van de linkerarm. Zo trok men in weer en wind, dag en nacht op een fiets of mo-‐ tor door de polder, in die tijd nog zon-‐ der een mobieltje. Verdoving voor het dier was er toen nog niet. Maar meestal was dit zo uit-‐ geput van het uren persen dat het de ingreep onderging alsof het half onder narcose was. Hoogstwaarschijnlijk verdoofd door de endorfine ( morfine-‐ achtige stoffen) die in een dergelijke situatie in het lichaam zelf worden aangemaakt. Meestal overleefde het moederdier het wel, afhankelijk van de bedrevenheid van de hulpverlener. Dierenartsen kwamen daar nog prak-‐ tisch niet aan te pas. Al eeuwen zocht men naar slimmere en betere oplossingen. De prognose voor de moederdieren was zeker niet slecht maar dat ging altijd ten koste van het kalfje, veulen of lam. Maar voor een oplossing moest men nog lang geduld hebben. Pas ruim 50 jaar geleden werd de keizersnede voor dieren werkelijkheid. Hoe dat in zijn werk ging en nog steeds gaat, is het onderwerp voor de volgende nieuwsbrief. Wim van der Putten
……………………………..………. Foto: www.debuorkerij.nl
Het Jaar van de Patrijs 2013 is het Jaar van de Patrijs, het Jaar van de Steenmarter, het Jaar van de Vuur-‐ salamander, het Jaar van de Boerderij …. Er schijnen zelfs mensen te zijn die 2013 tot het Jaar van het Voorlezen hebben verheven! Als diersoort kun je maar beter niet genomineerd worden. Je bent dan of gedoemd uit te sterven of je geniet deze twijfelachtige eer, zoals de steenmarter, omdat je zo veel overlast bezorgt.
Een klucht Patrijzen ……………………………………………...………………………….. Foto: Adri de Groot www.vogeldagboek.nl
Eeuwenlang is de patrijs in Nederland een zeer algemene broedvogel ge-‐ weest. In de vijftiger jaren van de vori-‐ ge eeuw was Nederland nog een waar patrijzenparadijs, maar daarna is het met de patrijs snel bergafwaarts ge-‐ gaan. Sinds de jaren zeventig zijn de aantallen met ruim 95% (!) afgeno-‐ men. In grote delen van Nederland is hij al verdwenen. Sovon en Vogelbe-‐ scherming Nederland besloten geza-‐ menlijk de noodklok te luiden. Zij heb-‐ ben 2013 uitgeroepen tot het Jaar van de Patrijs. Met behulp van vrijwilligers probeert men zo veel mogelijk kennis over de patrijs te verzamelen, want voor goe-‐ de bescherming is kennis nodig. In het buitenland, met name in Engeland, is
er al veel bekend over de oorzaken van het instorten van de patrijzen-‐ stand. Men wil nu onderzoeken welke factoren in Nederland een rol spelen. De vrijwilligers doen mee aan drie tel-‐ lingen die een beeld moeten geven wat betreft aantallen en broedsucces. Tellingen en nader onderzoek dragen er hopelijk toe bij dat de patrijs toch nog behouden kan worden. Bolvormige hoenders Patrijzen zijn grappige bolvormige hoenders met een relatief kleine kop en fraaie tekening op rug, borst en flanken. Ze houden niet erg van vlie-‐ gen, maar kunnen wel heel hard ren-‐ nen ondanks hun weinig atletische voorkomen. De haan heeft een donker 21
soort hoefijzer op zijn borst. Bij het vrouwtje is deze vlek kleiner en min-‐ der duidelijk. Een patrijs wordt wel eens voor een vrouwtjesfazant aange-‐ zien, maar een fazantenvrouwtje heeft een lange staart, geen roodbruine kop en geen donkere borstvlek. De patrijs is een ietwat nerveuze en waakzame vogel die zich op de grond het meest gelukkig voelt. Je zult hem nooit in een boom zien zitten. De ‘Twelve Days of Christmas’, een be-‐ kende Engelse Christmas Carol is orni-‐ thologisch gezien dan ook een won-‐ derlijk lied: On the first day of Christmas, My true love sent to me, A partridge in a pear tree ………… Er volgen nog tien coupletten waarin o.a. tortelduifjes, kippen, ganzen en zwanen cadeau worden gedaan. Een patrijs in een perenboom is dus een heel uniek geschenk en misschien wel een teken van grote liefde. De winter brengen patrijzen door-‐ gaans in groepsverband door. Deze groepen worden ‘kluchten’ genoemd. Omstreeks februari hebben de paren zich gevormd. Patrijzen zijn, in tegen-‐ stelling tot fazanten, monogaam. De vrouwtjes zijn niet bepaald zuinig in het leggen van eieren. Vaak depone-‐ ren meerdere hennen hun eieren in hetzelfde nest, zodat soms legsels van 30 à 40 eieren worden gevonden! Het nest is een onopvallend kuiltje tussen de vegetatie. Bij het beschermen van hun jongen passen de ouders dezelfde truc toe als sommige steltlopers: ze doen alsof ze gewond zijn om de aan-‐ dacht van de vijand af te leiden. Rode lijst Hoe is deze uitbundig eierenleggende akkervogel op de Rode Lijst gekomen?
22
Een patrijs heeft een kruiden-‐ en in-‐ sectenrijk biotoop nodig, met hout-‐ wallen, heggen en zogenaamde ruige overhoekjes. Als gevolg van de inten-‐ sieve landbouw is het voor de patrijs ideale landschap praktisch verdwenen. Landbouwpercelen zijn vergroot en in monoculturen van raaigras en maïsak-‐ kers veranderd. Pesticiden zorgen er-‐ voor dat insecten (het voedsel voor de kuikens) verdwijnen waardoor de kui-‐ kens verhongeren. Ook vallen kuikens en broedende hennen steeds vaker ten prooi aan rovers omdat er geen sprake meer is van natuurlijke dek-‐ king. Houtwallen, rommelhoekjes etc. zijn immers verdwenen. Door gebrek aan voedsel en dekking overleven te-‐ genwoordig ook steeds minder vol-‐ wassen vogels de winter. De jacht heeft ook nog zijn steentje bijgedragen aan de teloorgang van de patrijs, maar gelukkig is het in Neder-‐ land sinds 1998 verboden om op pa-‐ trijzen te jagen. In veel andere Euro-‐ pese landen overigens (nog) niet. In Engeland en België prefereert men blijkbaar de Gevulde Patrijs. Misschien kan het tij nog enigszins ge-‐ keerd worden. Ook veel andere akker-‐ vogels zullen van maatregelingen die de patrijzen ten goede komen profite-‐ ren. Maar als je diep in mijn hart kijkt, vrees ik dat de patrijs tot uitsterven is gedoemd. In monoculturen van raai-‐ gras en maïs hebben weidevogels en akkervogels niets meer te zoeken. De enige vogelsoort die gedijt in ons in-‐ dustriële landschap is de gans waar-‐ van er de komende jaren 500.000 ver-‐ gast en geschoten zullen worden. Alle reden om dan maar massaal aan de Gevulde Gans te gaan … Everdien Smeenk
Boerenleven in Benschop Bij toeval ontmoette ik de 78-‐jarige Wouter Garskamp. Ik vroeg hem te vertellen over zijn leven in Benschop, zijn kindertijd, de oorlog en over veranderingen in het boerenleven. Het was mooi zijn herinneringen aan te horen, vooral omdat ik zelf IJsselsteinse van geboorte ben. Natuurlijk spraken wij af in zijn boerderij waar ik werd onthaald met een kom soep in de keuken, dichtbij de oude schouw. Wouter Garskamp is geboren en getogen in Benschop, ‘op het dorp’. Hij woont in zijn ou-‐ derlijk huis, een authentieke boerderij met een deel waar de koeien hebben ge-‐ staan. Hij heeft altijd met koeien gewerkt en natuurlijk op het land, soms als het nodig was, ook bij de buren.
Wouter (rechts op de foto) met een logé en bokkenwagen.………………..…..…………………… Archief: Wouter Garskamp
Een bok aan tafel ‘Ik was negen jaar oud toen ik een bokkenwagen kreeg van mijn ouders’, vertelt Wouter. ‘Natuurlijk was de aangeschafte bok gecastreerd om hem fris, vrolijk en volgzaam te houden. En nog, dat weet iedereen toch over bok-‐ ken en geiten, was het dier vaak niet te houden of bleef hij zomaar stil staan op de weg en wilde niet meer voor-‐ of achteruit. Een wortel voor zijn neus laten bungelen hielp dan soms wel. De bok liep de wortel achterna en
de kar werd voortgetrokken. Op de terugweg rook de bok zijn stal en wa-‐ ren we in een ommezien weer thuis. Hij was trouwens meestal bij ons bin-‐ nen, gewoon in huis. Voor een deel was dit ook om diefstal van het dier te voorkomen. Een bok was je in de oor-‐ logstijd zo kwijt. Samen met onze her-‐ dershond zat hij aan de eettafel en kregen zij elk wat wils’. Wouter voegde aan dit verhaal nog toe dat een bok heel makkelijk zinde-‐ lijk te maken is. 23
Wouter Garskamp
Een beetje God Zijn ouders waren protestant en hij vanzelf ook. Het geloof heeft altijd een grote rol gespeeld en nog. Een mooie uitspraak van hem is dat hij in andere mensen vaak een beetje God ziet. Elke dag leest hij in de bijbel en noteert hij opvallende uitspraken. Zoals bijvoor-‐ beeld de tekst: ‘Beter is een gebuur die nabij is dan een broeder die verre is’. Met liefde en enthousiasme vertelt Wouter over zijn ouders en hoe hij beiden heeft verzorgd tot hun overlij-‐ den. ‘Mijn moeder is dik in de negen-‐ tig jaar oud geworden Zij was een energieke vrouw die altijd bezig was. Ze poetste zelfs de hoorns van de koeien. Het was haar bedoeling dat de dieren er tiptop uitzagen. Jammer trouwens’, zegt Wouter, ‘dat de hoorns tegenwoordig afgezaagd wor-‐ den. Mijn ouders zouden er van grie-‐ zelen. Voor de dieren betekenen hoorns macht’. Als hij dit zegt, laat
24
……………………………………………… Foto: Gert van Leusden
Wouter een foto zien van een prachti-‐ ge roodbonte koe mét hoorns. Ach, er is zoveel veranderd. In zijn ‘vroegste jeugd’ die hij zich herinnert bleef alles hetzelfde. De dagen kwa-‐ men als vanzelf en de tijd ging voort zonder dat er iets veranderde, jaren lang. Eigenlijk was dit de mooiste tijd van zijn leven, toen zijn ouders nog jong, sterk en vrolijk waren en zij vol-‐ op konden genieten van de verbon-‐ denheid met de natuur in de Lopiker-‐ waard. Voederbiet als postpakket ‘In de oorlogstijd’, zegt Wouter -‐ ‘ik was acht of negen jaar -‐ vervoerde ik per kar of op de fiets voederbieten. De voederbieten waren met een boor en schraper uitgehold en in de bieten werd boter en aardappelmeel ver-‐ stopt. Zelfs brieven werden erin ge-‐ smokkeld’. Zo onbevangen als hij was als kind, reed hij de ‘moffen’ soms bij-‐ na ondersteboven. Er waren trouwens
bij hem thuis ook een korte tijd Duit-‐ sers ingekwartierd. Zij waren op door-‐ reis en moesten een slaapplek heb-‐ ben. Een legerpredikant en een pas-‐ toor lagen nota bene samen in de bedstee in de opkamer. Gelukkig heeft hun verblijf niet lang geduurd.
Wouter, zijn zus Rie en het paard met de vier neus-‐ gaten ............................. Archief: Wouter Garskamp
Een andere bijzondere gast in oorlogs-‐ tijd was een gewond paard uit Bra-‐ bant. Het dier was als enige overle-‐ vende uit een brandende boerderij gered en had brandwonden aan neus, oren en aan de huid. Het paard werd geopereerd en kreeg er twee ‘nieuwe neusgaten’ bij, waardoor hij weer goed kon ademen. Hij werd geadop-‐ teerd door de familie Garskamp en kwam er grotendeels weer bovenop (zie foto boven). De rest van zijn leven moest het paard het doen met oor-‐ en oogkleppen vanwege het oorlogs-‐ trauma. Te veel onverwachte geluiden en bewegingen om hem heen kon hij niet meer verdragen.
Wouter herinnert zich nog heel goed het geluid van de Duitse vliegtuigen die over kwamen en vooral ook het klikken van de laarzen van de Duitsers als zij naderbij kwamen. Moderne melktank De familie Garskamp ging uit melken met de hondenkar en naar de kerk met paard en wagen. Pas ruim na de oorlog veranderden er langzaam din-‐ gen in hun leven. Vader overleed in 1980 en pas daarna mocht er een melktank worden aangeschaft. Dat wilde vader voorheen niet. Hij vond dit echt te modern. Hij was immers niet anders gewend dan de melkbus-‐ sen aan de weg te plaatsen. Thuis hadden zij ongeveer 25 koeien. Dat was voor toen een mooi aantal. Eigen-‐ lijk zou het veel beter zijn als elke boer ook in deze tijd zo’n koppel had, zo tussen de 25 en 40 koeien lijkt Wouter voldoende. Het is overzichtelijk en be-‐ ter voor de koeien en daarbij zouden de boeren dan ook geen mestover-‐ schot meer hebben. Levensmotto Wouter’s levensmotto is: ‘Vergeet hetgeen wat achter je ligt en zorg dat je goed heen mag gaan. Kijk naar el-‐ kaar om en help waar je kan!’ Ik merk trouwens dat Wouter enorm geniet van de natuur om hem heen in Benschop. ‘Kijk eens naar de meeu-‐ wen’, zegt hij, ‘hoe zij wonderlijk vlie-‐ gen door vernuftig hun vleugels op en neer te bewegen. En hoe wij alleen al kunnen lopen, armen en benen kun-‐ nen bewegen en hup hup hup daar gaan we. De natuur is groots in kleine en grote dingen’. Hoe dan ook, blijdschap vindt Wouter in de eenvoud. Hij is blij met een glas wijn maar ook met gewoon een glaas-‐ je water.
25
Levenslied dan valt de geur van bloem en kruid Nu hij van zijn ‘oude dag’ mag genie-‐ met zonneschijn en zoet geluid ten, denkt Wouter nog vaak aan wat zij altijd thuis met elkaar zongen als er Dan weet ik welk genot het is iets te vieren was. Hij noemt twee een boer te zijn, gezond en fris coupletten van hun eigen ‘levenslied’: ik zing met frisse moed wat heeft die boer het goed’ ‘Als ik ’s morgens vroeg, net uit bed mijn deur en luiken openzet Willemien V eldhuizen
De Utrechtse Waarden, broedplaats Tussen A12, A2, de Lek en de Vlist wonen en werken mensen beslist aan behoud van hun middeleeuwse cope-‐landschap, moderne melkveehouderij en ondernemerschap. Drie prachtige stadjes langs de Hollandse IJssel rivier Bezorgen veel bewoners en bezoekers plezier. Aan elkaar verknoopt door henneptouwen en door enthousiaste mensen met de handen uit de mouwen. Ruim 80 kilometer dorpslinten in ons gebied willen we leefbaar houden, wie niet? Kunnen ondernemen met ruimtelijke kwaliteit, het uitdragen van de streekidentiteit, bovendien kan het recreatieve aanbod nóg beter geregeld, en zien we onze netwerkorganisatie graag verzegeld én willen we meer ruimte geven aan creativiteit! Dát zijn onze ambities voor de komende tijd! Vanuit die gedachte ligt er een kans in Utrecht-‐West Grensoverstijgende zaken samen aanpakken is het best Ruimte, recreatie, bedrijvigheid, duurzame landbouw, energie en water Niet alleen nu, juist ook voor later Laten we onze krachten bundelen en leren van elkaar Want door te delen krijg je meer, echt waar. Marieke Leentvaar 26
Boekbespreking Piet Broeders, Jan Blankestijn en Charles Burghard: Geschiedenis geef je door! Handleiding lessenpakket ‘IJsselstein 700 jaar stad’, 2e bewerkte uitgave, Drukkerij Libertas, Bunnik 2012. • Woonplaats van fatsoenlijke luij-‐ den (18e eeuw); • Bijten op een houtje (19e eeuw); • Hoog van de toren (20e eeuw). De auteurs zeggen niet volledig te zijn. Dat klopt t.a.v. vier Bataafse Grafheu-‐ vels A.D. 50 na Chr., die net ontdekt waren toen dit boekje in staat van wording was. In de WBL Nieuwsbrief Jaargang 30 nr. 95 lieten we daar pro-‐ vinciaal archeoloog Remy Ooyevaar over aan het woord. Inmiddels is op die plek de Gemeentewerf gevestigd en waakt de Gerbrandy-‐toren over de vondst. ‘De liefde tot zijn land is ieder aange-‐ De zes lesbrieven zijn doorspekt met boren’. Met deze gevleugelde woor-‐ plaatselijke informatie. Om de lesbrief den van Joost van den Vondel (1587-‐ van de 19e eeuw (1795-‐1945), ‘Bijten 1679) zijn WBL-‐lid Piet Broeders met op een houtje’, eens te nemen: waar Jan Blankestijn en Charles Burghard kwamen die 24 meubelfabrieken (blz. het kennelijk niet eens, daar zij een 59) vandaan in IJsselstein? Nauwkeu-‐ boekje samenstelden onder het mot-‐ rig wordt uitgelegd hoe het griend-‐ to: ‘Geschiedenis geef je door! Hand-‐ werk met de ‘wilgenstobben’-‐ leiding lessenpakket ‘IJsselstein 700 opbrengst, voor haringtonnetje, bo-‐ jaar stad’’. tervat, fruitmand, wasmand, meubilair De WBL houdt zich vooral bezig met -‐ wat je nu nog ziet in ‘De Broedkorf’ natuureducatie maar een uitstapje in Oudewater, en de permanente col-‐ naar cultuurhistorie in de Lopiker-‐ lectie in het Stadsmuseum MIJ -‐ ver-‐ waard, door drie IJsselsteinse pedago-‐ vangen werd door houtbewerking. De gen, is een recensie waard. Voor wie is arbeidsmarkt (informeel in de grien-‐ het spiraal-‐boekje bestemd? Voor on-‐ den, waar vrouwen-‐ en kinderarbeid derwijskrachten van groep zeven en gewoon was) werd formeler. De Firma acht en voor docenten van de klassen Schilte was in 1858 de eerste hout-‐ een en twee van de middelbare verwerkende fabriek. Haast alle scho-‐ school. Het zijn 6 lesbrieven met een len in Nederland hebben nu inventaris chronologische opbouw: e e van Schilte. Steenovens (het restant • Het boerendorp (10 -‐12 eeuw); e bij ‘Snel’ in Montfoort, waar de WBL • Met Fulco op pad (14 eeuw); momenteel voor strijdt) en touwslage-‐ • De Van Egmonds aan de macht e rijen worden besproken. Als pedago-‐ (16 eeuw);
27
gen aan het woord zijn, wordt de les-‐ suggestie niet vergeten. Op het digischerm stadsplattegronden projecteren. Verschillen met de huidi-‐ ge situatie door de leerlingen laten noteren. Met foto’s die de leerlingen zelf ter plekke gemaakt hebben de verschillen laten zien. Namen laten verklaren: wat betekent ‘Lameroen’ op het huis in de Touwlaan? Waar komt de naam ‘Pasqualinitoren’ van-‐ daan? Waar was café ‘De Strik’? Wie kan vertellen over opvang van slachtoffers na de slag om Arnhem (Oosterbeek 17-‐9-‐1944, Airborne, One bridge too far) de bevrijding van IJssel-‐ stein van de Duitsers op 8 mei 1945? Het is logisch dat men veel literatuur van J.G.M. Boon, uiteraard van Dr. P. (Piet) Broeders en vele uitgaven van de Stichting Historische Kring IJssel-‐ stein (HKIJ) als bronnen vermeldt. Een periode ‘De van Egmonds aan de macht’ verhaalt over het Kasteel IJs-‐ selstein. Hiervan staat nog de Loy-‐ ertoren, toegeschreven aan de Me-‐ chelse bouwmeester Rombout II Kel-‐ dermans die in dienst van Floris van Egmond ook het kasteel van Leerdam en een in Schoonhoven bouwde. De Nicolaas pseudobasilica krijgt in op-‐ dracht van Floris tussen 1532 en 1535
een toren en wat voor een! Er zijn prachtige illustraties bij dit hoofdstuk verzameld. Voor jongelui, die een beroepskeuze willen doen, niet nodig: als je dit leest, word je geschiedenislera(a)r(es). ‘Met Fulco op pad’ is een lespakket waar C. Johan Kieviet zeer trots op geweest zou zijn. Hier zal groep zeven en acht van smullen. Is er al weer een herdruk van ‘Fulco de Minstreel’? Alle lespakketten te bespreken voert te ver. Als achtergrondinformatie voor docenten is het een prachtig hulpmid-‐ del. Het werkje barst van de website-‐ vermeldingen bij ieder pakket. Dat maakt, dat Joost van den Vondels’ bewering bevochten moet worden. Want de scholier van heden weet soms via Google Earth meer, om maar wat te noemen, van de topografie van Bali, dan van die van de Lopikerwaard. What’s App, SMS, YouTube, Facebook, Twitter, iPa(o)d en wat voor een socia-‐ le media ook, alles wil aandacht. De TV moest ook inburgeren. De liefde tot de Lopikerwaard zal in sterke mate be-‐ vorderd worden door het gebruik van dit educatief materiaal. Eise Jongsma
Geïnformeerd blijven? Geef uw E-‐mail adres door!
Om de communicatie met u, leden/donateurs, te vergemakkelijken zou de WBL graag beschikken over uw e-‐mailadres. Correspondentie via de reguliere ‘papieren’ post is niet alleen tijdrovend maar ook tamelijk kostbaar. Dit weerhoudt ons ervan om regelmatig met u in contact te treden. Wanneer we zouden beschikken over uw e-‐mailadres zouden wij beter in staat zijn om u snel te informeren over lopende WBL activiteiten, aankondigingen te doen van excursies, en dergelijke. Wij roepen daarom onze leden/donateurs op om hun e-‐mailadres bij ons aan te melden via de website: www.wbl-‐web.nl/lidmaatschap.
28
Prettige Paasdagen
Appelbloesem in Lopikerkapel …………………………..……………………………………………….... Foto: Miranda Spek
De redactie van de WBL Nieuwsbrief wenst u Prettige Paasdagen. Wij vinden dat de winter maar eens afgelopen moet zijn. We hopen met u dat het voorjaar zich nu snel aandient om de Lopikerwaard weer tot leven te wekken.
29
WBL uitgaven WBL-‐Natuurwijzer Dieren WBL-‐Natuurwijzer Planten Vouwkaart (6-‐vouws, geplastificeerd) of poster Ledenprijs € 4,-‐-‐ per stuk (winkelprijs is €_5,-‐-‐ per stuk) en € 7,50 per set Mythe van het Groene Hart (2006) -‐ 100 pagina's-‐in kleur Door Harm Hoogendoorn Ledenprijs € 10,-‐-‐ Dierenarts in de Lopikerwaard (2003) -‐ 60 pagina's -‐ fotoboek Door Gé Tielens en Peter Arno Broer Ledenprijs: € 5,-‐-‐ Holland in Touw (2002) -‐ 120 pagina's -‐ 70 foto's Door B.R. Feis, H. Hoogendoorn en P. Stoppelenburg Ledenprijs: € 13,-‐-‐ (winkelprijs € 15,75) Oude Bedrijven in de Lopikerwaard 96 pagina's -‐ 60 foto's Door B.R. Feis. Deel 5 Waardenreeks Ledenprijs: € 8,-‐-‐ (winkelprijs € 10,-‐-‐) Tuinen in de Lopikerwaard 226 pagina's -‐ 130 foto's Door P.A.W. Broeders Ledenprijs € 10,-‐-‐ (winkelprijs € 15,-‐-‐) Wandelen in Oudewater 45 pagina's Door C.J.H. Meijerink Ledenprijs: € 6,25 (winkelprijs € 7,50) Routekaart Lopikerwaard (€ 0,50) Willem van Bezooyen, de laatste machi-‐ nist van het gemaal ‘De Batauwe’. (2006) -‐ 52 pagina's. Cultuurhistorisch en persoonlijk verslag van de bemaling in de 30
polder 'Batuwe' Lopikerkapel. Met foto's en oud kaartmateriaal. Door Lydia Blom. €.10,-‐ Ook te verkrijgen via Lydia BLom:
[email protected] Genoemde uitgaven zijn af te halen bij: • Het WBL secretariaat, Herman Boone-‐ kamp, Lekdijk West 8 te Lopik, tel. 0348-‐553632. • Eise Jongsma, Frankrijkstraat 156, IJs-‐ selstein, tel. 030-‐6874217. Aanbevolen publicatie (uitgave van De Utrechtse Waarden): Linten in de Leegte. Handboek groene be-‐ bouwingslinten in de Utrechtse Waarden. Twee delen: 119 en 87 pagina’s in kleur. Redactie: De Leeuw, Van Meekeren, Schik, Steenbergen en Sturkenboom Het boek ‘Linten in de Leegte’ is voor € 18,95 verkrijgbaar bij de VVV’s in de re-‐ gio (IJsselstein, Lopik, Oudewater, Mont-‐ foort), de boekhandels in de streek (zie www.lintenindeleegte.nl) en de Stichting Groene Hart (plus verzendkosten). WBL-‐leden krijgen reductie. De ledenprijs bedraagt € 15,-‐-‐. Alleen af te halen bij Eise Jongsma, Frank-‐ rijkstraat 156, IJsselstein. Graag eerst even bellen: 030-‐68 74217.
Donatie 2013 al gestort?
Heeft u er ook al aan gedacht uw do-‐ nateursbijdrage voor het jaar 2013 over te maken? U kunt deze storten op bankrekening 1053029 ten name van ‘Penn. Stichting WBL’ Graag wel met opgave van uw naam en adres. Dat bespaart ons veel overbodig zoekwerk. Dank voor uw medewerking.
Colofon WBL Nieuwsbrief Is een uitgave van de Stichting WBL: Werk-‐ groep Behoud Lopikerwaard. De stichting is ingeschreven in het stichtin-‐ genregister K.v.K. onder nr. 41179802. Bestuur WBL Voorzitter: Wim Boesten Secretaris: Herman Boonekamp Penningmeester: Theo Hattink Tweede penningmeester: Eise Jongsma Leo van den Berg Wim van der Putten Jan Reijnders Secretariaat WBL H.A.L. Boonekamp Lekdijk West 8 3411 MT Lopik Telefoon 0348 553632
[email protected] Redactie Nieuwsbrief Kopij en info aan: Redactie WBL Koperwiekweg 19 3403 ZT IJsselstein 06 19674710
[email protected] Samenstelling redactieteam Eise Jongsma Wim van der Putten Jan Reijnders (hoofdredactie) Miranda Spek Nely den Toom Jeugdlid: Yvet Boele Vormgeving Nieuwsbrief Theo Hattink (correctie) Jan Reijnders (vormgeving) Excursiecommissie Mieke Sinke Piet Mulder Ingeborg Beenen
Vrijwilliger natuureducatie Theo Hattink (scholen IJsselstein) Fotografie en illustraties: De Buorkerij, W. Garskamp, A. de Groot, F. Huijts, G. van Leusden, PRS, F. Meijdam, L. Oepts, Onderwijsgek, J. Reijnders, Richter & Götze, E. Sluis, M. Spek, Westpoint Naturals. ©-‐Copyright berust bij betreffende foto-‐ graaf of illustrator en de WBL WBL lidmaatschap WBL lid/donateurs dragen minimaal €.15,-‐-‐ per persoon of € 20,-‐-‐ per gezin (één woon-‐ adres) bij. Het contributiejaar loopt van ja-‐ nuari tot en met december. U kunt uw bij-‐ drage overmaken op bankrekening 1053029, ten name van ‘Penn. Stichting WBL’. Graag onder vermelding van uw naam en adres. Indien u zelf uw bijdrage aan het begin van het jaar overmaakt dan bespaart dit ons kosten en kan de donatiebijdrage laag blij-‐ ven. Leden/donateurs ontvangen drie keer per jaar de WBL Nieuwsbrief, uitnodigingen voor lezingen / excursies en korting op di-‐ verse uitgaven van de WBL. Opzegging van het donateurschap graag melden vóór 1 november van het lopende jaar. Schriftelijk bij het WBL-‐secretariaat. De volgende WBL Nieuwsbrief verschijnt eind augustus 2013. Kopij, maximaal 2 pagi-‐ na’s in Word (incl. afbeeldingen als los jpg-‐ bestand bij te leveren) vóór 24 juni 2013 naar:
[email protected] WBL op internet Site: www.wbl-‐web.nl E-‐mail:
[email protected]
Gedrukt bij Drukkerij van Midden, Benschop 31
Paardenbloemen zien reikhalzend uit naar het voorjaar .................................................................. Foto: Lidi Oepts
