WBL Nieuwsbrief. Uitgave van de stichting WBL Werkgroep Behoud Lopikerwaard Secretariaat: Lekdijk West MT Lopik

WBL Nieuwsbrief

Uitgave van de stichting WBL

Werkgroep Behoud Lopikerwaard www.wbl-web.nl Secretariaat: Lekdijk West 8 3411 MT Lopik Jaargang 31, nr. 99 Augustus 2011 In dit nummer o.a.: De WBL in actie Mob-complex Benschop: een koude-oorlog monument 27 augustus donateursdag Wijziging redactieformule

Van de redactietafel U heeft al eens van de 'Weikeuien' gehoord? Yvet Boele vertelde in het vorige Bulletin over de Lopikse dialecten. Daar horen in de buurtschappen en dorpen ook bijnamen bij. Een „weikeui‟ is iemand van het geslacht Verwey. Velen met die naam maken de Lopikerwaard nog steeds (on) veilig. Een vredig soort was in ieder geval Pieter Otto, een Lopiker Vadertje Cats. Een gedichtje namen we op: De Nacht. Een kleinzoon (de appel valt niet ver van de boom: Lopikerweg-Oost richting Benschop) beschrijft - nu wel proza - een modern Koude-Oorlog Monument: het MOB-complex Benschop (deel II). Zoals Bep Murk streed voor behoud van het, in functionalistische stijl gebouwde, zenderstation van de Wereldomroep, zo doet de WBL dat voor dit Koude-Oorlog monument uit de 40-er jaren. Nooit hoefde het na WO-II, Godzijdank, geledigd te worden voor WO-III. U kunt alle technische en historische gegevens lezen in Johan de Jong‟s bijdrage aan dit Bulletin. De flora en fauna vond U beschreven in nr. 31/98. Noteert U de excursiedata weer en de donateursdag: 27 augustus 2011, zie ook blz 19, in het bijzonder. Subsidie-kommer en kwel ten spijt: de WBL heeft haar sponsors. Een goede vakantie en behouden thuiskomst.

Inhoud WBL Nieuwsbrief nr 99 Augustus 2011 3 5 9 11 13 14 17 19 20 22 23 24 26 27

Van de Bestuurstafel WBL in actie tegen het dempen van Sloten Verrijking van de natuur Het MOB-complex bij Benschop Openstelling MOB-complex en lezing Gijsbert Franco Baron von Derfelden van Hinderstein (3) Verknocht aan de knotwilg Aankondiging Donateursdag Terugblik excursies Tiendweg Willeskop Gedicht De muskusrat WBL-Uitgaven Colofon

Eise Jongsma, eindredacteur

Stichting WBL De Stichting WBL heeft ten doel: het behoud en de versterking van het eigen karakter van de Lopikerwaard en naaste omgeving: te weten de natuur-, landschaps- en cultuurhistorische waarden in samenhang met de leefomgeving. Zie artikel 2 van de statuten. Inschrijving K.v.K. te Utrecht onder nummer 41179802

Wilt U zo goed zijn uw mailadres via onze website, www.wbl-web.nl aan ons door tegeven. Dit voor eventuele flitsberichten. B.v.d. uw secretaris. 2

Van de Bestuurstafel Dat de WBL bij velen leeft in onze Lopikerwaard, is alom bekend, zeker als het om aantasting gaat van cultuurhistorische waarden. Deze keer werden we benaderd met een leuk, nieuw initiatief voor ons WBL Bulletin (het Jubileumnummer 100 is in aantocht) met een wat ruimere opzet: om naast de gangbare inhoud, óók ruimte te geven aan artikelen met een sociale tint.”Wat gebeurt er nu en gebeurde in het verleden in de Lopikerwaard?“, dus een breder aanbod van onderwerpen. Andere voorbeelden: Steeds meer kinderen uit de Lopikerwaard gaan, na de middelbare school, naar de stad in plaats van te blijven in eigen dorp? Opvolging in boerenbedrijven? Hoe werkt het openbaar vervoer alhier en wie gebruiken dat? De Redactie zal ook aandacht schenken aan dit initiatief. We hopen op een leuke respons. Verder zijn Herman Boonekamp en ondergetekende op bezoek geweest bij de Lopikse wethouders Perlot en Spelt. We hadden een gesprek, met uiteindelijk een constructieve inhoud. Hierbij kwam de “Lopiker-Meerwaard Regeling” aan de orde, hetgeen in theorie een fraaie regeling is, maar waar wij kanttekeningen zetten bij de uitwerking en controle ervan. Dit hebben we ook nadrukkelijk aan de orde gesteld en met de toezegging van de wethouders, dat we al in een vroeg stadium bij toepassing van deze regeling betrokken zullen worden, komen we tot een bevredigend resultaat. Ook de ontwikkelingen rond het MOB-complex Benschop kwamen aan de orde. We hopen u daarvan nog fraaie dingen te kunnen melden. Tevens hebben we “de onderbroken wandeling nabij de Bol“ op de agenda gezet, alsmede de Achterdijk. Deze laatste wandeling heb ik zelf in het najaar gedaan, uitermate prachtig! Ik reken op een goede samenwerking tussen de Gemeente Lopik en de betrokken agrariërs om op een nette wijze de toegankelijkheid voor het publiek te bevorderen. Ik schat in, dat honden er vanwege de Neospora (de verwekker van abortus bij runderen, die ze met de ontlasting uitscheiden), niet welkom zijn. Over Lopik gesproken, we werden anoniem benaderd door een bewoner die zich stoort aan het kolossale gebouw “Street Furniture” bij Jaarsveld. De gang van zaken rond dit gebouw verdient geen schoonheidsprijs. Herman gaat er in dit Bulletin via een artikel nog verder op in. 3

In een workshop “Cradle to Cradle” viel mijn oog op een verticale tuin, opgehangen aan de gevel, waarvan in Barcelona zo‟n tuin publiekstrekker is. Is het een idee om dit storende gebouw wat meer te camoufleren? Wellicht in samenhang met beplantings-ideeën van de landschapscoördinator. Ook iets voor Noord IJsseldijk 123? (Red.) Tenslotte is het opmerkelijk dat het aantal koeien op stal toeneemt; ze zijn minder in de wei zichtbaar, in tegenstelling tot de „verpaarding‟ van het landschap. Over deze zogeheten weidegang houden we binnenkort een lezing en ik acht het denkbaar dat het stimuleren van de weidegang, via een hogere melkprijs, best wel eens op de agenda mag.

De Mare aan de Noord IJsseldijk 123. Nieuw landhuis in het provincial kader van "rood-voor-groen". Hier ook een "hangende tuin"?

Wim Boesten, Voorzitter WBL

Wijziging redactieformule en nog wat. In zijn rubriek “Van de bestuurstafel” op blz. 3, meldt onze Voorzitter het initiatief van een 3-tal leden. Zoals in de journalistiek gebruikelijk is, is de Redactie volkomen onafhankelijk van het Bestuur, ter bescherming van de objectiviteit. Hier gaat het echter niet om een principiële kwestie, doch over het aanpassen aan gewijzigde omstandigheden, waarbij wij overigens, nog steeds, niet vóór adverteerders zijn. Gé Tielens, (U bekend van menige bijdrage) plus de dames Anke Bruijnis en Everdien Smeenk, betogen dat het sociale gezicht van De Lopikerwaard en Het Groene Hart meer aandacht behoeft in ons Bulletin. Onze Redactionele hoofdzaak blijft: behoud en versterking van het eigen karakter van De Lopikerwaard en Het Groene Hart door natuur-, landschaps-, en cultuurhistorische waarden in samenhang met de leefomgeving via het WBL-Bulletin te versterken. De groep van drie wil extra accent op de leefomgeving. Hier en nu. In haar bestaan gaat de WBL met Jaargang 31 naar een Jubileumnummer: NUMMER 100 (zegge: honderd) een mooi moment, om de sociologische aspecten van onze streek meer in beeld te brengen. Dat Jubileumnummer gaat in full color verschijnen. U kon al van af nr. 97 ook onze zwart/wit gedrukte nummers in kleur via onze website lezen en bekijken. Onze Voorzitter bepaalt voor onze webmaster, hoe lang de website het nummer vast houdt, dit in overleg met de Redactie. Dat „nog wat‟ bovenaan houdt in, dat bij NUMMER 100 een uitdaging hoort. Als de naam „Bartje‟ valt, denkt ieder automatisch aan het Drentse land. Hoe kunnen we een man, vrouw, kind verzinnen, die representatief is voor De Lopikerwaard? Voelt U zich uitgedaagd, kom met suggesties. „Het Land van Vrouw Beyen‟ (Kitty Courbois!) of van „Heilig Pietje de Booi‟? Laat de Redactie weten wie U personifieert met De Lopikerwaard… het land van …? Eise Jongsma

4

WBL in actie tegen het dempen van sloten In 2009 wilde de provincie een vergunning afgeven voor het dempen van een sloot met boomstobben in het bebouwingslint van Polsbroek. Die vergunning werd afgegeven op grond van de Wet milieubeheer. De WBL heeft tegen dat voornemen bezwaar gemaakt en wel omdat de provincie geen rekening had gehouden met haar provinciale verordening voor Natuur en Landschap (de VNL). Volgens die verordening is het verboden sloten in het buitengebied te dempen. Van dit verbod kan ontheffing worden verleend mits het landschap niet onaanvaardbaar wordt aangetast. De WBL heeft de provincie er op gewezen dat het slotenpatroon in de Lopikerwaard onderdeel is van de eeuwenoude copeverkaveling en daarmee het fundament van het landschappelijk waardevolle cultureel erfgoed in de Lopikerwaard. Ook heeft de WBL aangevoerd, dat het dempen van sloten in het bebouwingslint ten behoeve van bedrijfsuitbreiding geen goede zaak is. De doorkijkjes van de weg naar de polder verdwijnen dan. Vervolgens heeft de Provincie, na toetsing aan de VNL , gemeend de vergunning toch te moeten afgeven. De WBL heeft tegen dit besluit begin 2010 beroep aangetekend bij de rechtbank. In eerste instantie heeft de Provincie zich verweerd. Zij vond dat de sloten alleen in de polder waren beschermd en niet in het bebouwingslint. De WBL heeft daar tegen ingebracht, dat die visie strijdig is met het bestemmingsplan en met informatie op de website van de Provincie. In beide bronnen wordt gewezen op de cultuurhistorische waarde van de strokenverkaveling ter plaatse van het bebouwingslint. In januari 2011 heeft de rechter de geschilpunten met de partijen besproken. Op die zitting heeft de Provincie gezegd dat zij de visie van de WBL inmiddels deelt. Ze is dus in aanloop naar de rechtszaak tot de conclusie gekomen dat het standpunt van de WBL over de culturele waarde van het slotenpatroon in het bebouwingslint juist is. Hiermee was nog niet gezegd dat het dempen van die sloot in het bebouwingslint het landschap onaanvaardbaar zou aantasten. Dat moest nu nog worden onderzocht. Inmiddels is dat gebeurd. De conclusie van de landschapsdeskundige was, dat de slootdemping het verkavelingpatroon aantast en daarmee de kernkwaliteiten van het landschap (zie bijgaand advies). De Provincie wil nu de afgegeven vergunning herzien om de sloot te behouden. Tegen die herziening kunnen belanghebbenden in beroep gaan. We weten dus nog niet hoe het afloopt. De WBL is heel gelukkig met de aanpassing van de visie van de Provincie over de bescherming van de sloten. Het tijdstip waarop de gerechtelijke procedure liep was heel gunstig. Een wel omdat in die zelfde periode de Provincie bezig was met het herzien en moderniseren van de Verordening Natuur en Landschap (VNL). Op de inspraakavond heeft de WBL met nadruk gepleit voor een betere bescherming van het verkavelingpatroon en het tegen gaan van verrommeling. Hier is goed naar geluisterd. De nieuwe verordening gaat meer bescherming bieden aan ons mooie landschap. Bij het ter perse gaan van dit Bulletin werd bekend, dat de Provincie de vergunning intrekt. Herman Boonekamp

5

Voor de toekomst: WBL jurisprudentie... 6

Hoezo milieuvriendelijk? De nieuwe huisvesting voor het bedrijf Street Furniture Montage werd in de pers geprezen om haar duurzaamheid. De WBL vindt dat niet terecht. Inderdaad: de energiezuinigheid en het gebruik van duurzame materialen is goed voor het milieu; echter de nieuwbouw heeft de kwaliteit van de omgeving ernstige schade toegebracht. Niet alleen de uitstoot van CO2 en schadelijke stoffen is van invloed op ons milieu. Andere gevolgen van menselijke activiteiten als lawaai, verlichting of horizonvervuiling hebben daar eveneens invloed op. Het gaat om alle aspecten van onze leefomgeving. In het Duits of Engels spreekt men daarom over “Umwelt” dan wel “environment“. Het nieuwe gebouw in de bocht van de N210 bij Jaarsveld oogt zeer modern en zou prima passen op een bedrijvenpark. In het open landschap is het echter zeer storend. Vanuit Nieuwegein fietsend over de Lekdijk Oost is deze moderniteit een schril contrast met Jaarsveld. De WBL vindt dat het dorpsgezicht van Jaarsveld, dat nota bene beschermd is, hierdoor is aangetast. Verder vragen we ons af of een minibedrijventerrein wel een duurzame oplossing kan zijn. Wat als de zaken van Street Furniture Montage voorspoedig gaan en er daarom behoefte is aan uitbreiding? Komt er dan nog meer bedrijfsbebouwing aan de entree van Jaarsveld? Herman Boonekamp

7

Het bewuste gebeouw is van verschillende kanten (te) goed te zien 8

Verrijking van de natuur Wie langs de Waardsedijk rijdt wordt blij verrast. Vlakbij Montfoort is een prachtig veld vol met kleurige bermbloemen te zien. Donderdagmiddag 16 juni kwam Montfoorts burgemeester Bert Jansen het enthousiasme van de initiator Leo v.d. Berg delen en bevestigde een informatiebord ter plaatse. WBL voorzitter Wim Boesten pleit voor meer bloeiende bermen.

Bloeiende bermen Tijdens een bijeenkomst van alle natuurverenigingen in Willige Langerak werden de leden uitgedaagd nieuwe ideeën omtrent natuurbeheer naar voren te brengen. Bestuurslid van de Werkgroep Behoud Lopikerwaard (WBL), heiningspecialist en zeiler Leo v.d. Berg lanceerde het plan bloeiende bermen te gaan creëren. Het WBL bestuur, onder leiding van voorzitter Wim Boesten, pikte dit mooie initiatief op en Leo v.d. Berg zette zich in om het te verwezenlijken. Begin dit jaar bestemde hij de berm vlakbij zijn bedrijf en woning voor deze uitdaging. Leo: "In het vroege voorjaar zijn we begonnen met het afgraven van 80 kuub (m3) kleiachtige bovengrond en vulden dit aan met 60 kuub schrale grond. In maart zaaiden we een bijen- en vlindermengsel in de ontgonnen aarde. Ondanks het droge voorjaar zetten de groei en de bloei voorspoedig in en ontstond er een prachtig, eerst blauwgekleurd en later veelkleurig veld vol bloemen. Menig passant en recreant geniet van de Waardsedijkse fleurigheid. Het is leuk om mee te maken dat er veel enthousiaste reacties zijn over dit project. Mensen die voorbij komen nemen de tijd om de border van dichtbij te bekijken en foto's te nemen."

Meer volgers Burgemeester Bert Jansen vertelt dat het gemeentebestuur er niet lang over hoefde na te denken toen het verzoek ter ondersteuning van het ecologische bermbeheer hen bereikte. "Wat een feest om hier langs te rijden en de bloemenpracht te zien", zegt hij, "het is een verrijking van de natuur. Het ligt helemaal in onze lijn zorgvuldig met ons prachtige gebied om te gaan en het goed en gevarieerd te beheren. Deze bloemrijke berm is een mooi voorbeeld. WBL voorzitter Wim Boesten ontvouwt zijn plan om dit project een wijdverbreid vervolg te geven. "Wim: "Het zou een fantastisch gebeuren zijn als dit initiatief door meerdere Lopikerwaardbewoners zou worden overgenomen. Een landeigenaar of tuinbezitter die een stukje land hiervoor wil bestemmen kan inlichtingen inwinnen bij onze werkgroep. Er is een kleine subsidie voorhanden om te helpen bij het opstarten van de werkzaamheden, een handleiding en het zadenmengsel horen daarbij (zie ook www.wbl-web.nl).

9

Vlinders, bijen, muizen en uilen Tot eind juli bloeien de Phaecelia, Borago, klaprozen, korenbloemen, leeuwenbek, Echium en Gazania nog weelderig, daarna wordt de berm door Leo v.d. Berg gemaaid. Het zaad droogt en ontkiemt dan weer in het volgend voorjaar. Vlinders, bijen en andere insecten vinden hier hun middelen van bestaan. "Het maaisel brengen we naar een snoeihouten wal langs de sloot en daar komen dan weer dieren als muizen en uilen op af. In de wilgenboom hier vlakbij hebben we een kast voor de zeldzame steenuilen geïnstalleerd", aldus Leo.

De korenbloem en ...

… Phacelia bloeiden volop

Eise Jongsma bij de boom met de steenuilkast 10

MOB Benschop In het vorige WBL-bulletin is de flora en fauna op het MOB-complex Benschop besproken. Deze keer meer over het ontstaan en de plannen voor het complex. In september kunt u er zelf een kijkje nemen.

Voorgeschiedenis Door het sluiten van nieuwe bondgenootschappen na de Tweede Wereldoorlog veranderden ook de verplichtingen van de Koninklijke Landmacht. Er werd besloten een parate en een aantal mobiele infanteriedivisies op te richten. Voor een snelle bevoorrading en uitrusting van deze mobiele divisies werd besloten om magazijncomplexen te bouwen, zogenaamde mobilisatiecomplexen (MOBcomplexen). In deze complexen werden permanent voorraden op peil gehouden, zodat bij een eventuele oorlog er voldoende munitie, medicijnen en voedsel voorhanden waren. Geschat wordt dat er 100 MOB-complexen in Nederland zijn gebouwd, waarvan drie in de Lopikerwaard namelijk bij Lopik, Jaarsveld en Benschop.

Opzet MOB complex De opzet van een MOB-complex was volgens een vaste standaard: een wacht- annex bureelgebouw voor de bewaking, een eenvoudige werkplaats voor het uitvoeren van inspecties of het doen van kleine reparaties, meerdere loodsen voor voertuigen en materieel waarvoor geen speciale opslag vereist was, twee munitiemagazijnen, twee verbindingsmagazijnen en meerdere BOS-opslagplaatsen (voor benzine, olie en smeermiddelen). Al deze gebouwen lagen met hun lange zijde aan een (lusvormige) rondweg, vanwaar goederen in- en uitgeladen konden worden. Om het gehele terrein liep een afrastering, waarin nog een nooduitgang werd opgenomen. Buiten de afrastering werd een woning voor de beheerder en zijn gezin gebouwd. Grofweg kan men twee soorten MOB-complexen onderscheiden: magazijnencomplexen (MC), waar „gewone‟ goederen werden opgeslagen en munitiemagazijnencomplexen (MMC), die uitsluitend gebruikt werden voor de opslag van munitie. Benschop is een MMC.

MOB Benschop Van het complex in Benschop is weinig detailinformatie voor handen. Dat is op zich niet vreemd omdat dit voor een mogelijke vijand geheim moest blijven. Het 14 hectare grote complex in Benschop is in 1957 gebouwd en bestond toen uit 1 wachtgebouw, 2 kantoorgebouwen, 1 trafogebouw, 1 werkplaats, 26 magazijnen voor explosieven type A, 6 van het type B en 6 van type C. Alle gebouwen waren opgetrokken uit bakstenen muren en hadden een zadeldak. Het type A magazijn heeft 4 deuren, type B 2 deuren en type C 1 deur. De gebouwen staan op vaste afstand van Magazijn type A elkaar, rekening houdend met “explosiecirkels” rond de gebouwen. De deuren van de explosievenmagazijnen zijn van stevig staal, de daken relatief licht. Hierdoor zou bij een ongewilde explosie in het magazijn de munitie vooral de lucht in gaan en niet door zwakke deuren andere magazijnen bereiken. De magazijnen staan langs een lusvormige rondweg. Vanaf 1988 zijn er wijzigingen op het complex aangebracht. In ieder geval zijn vier type A magazijnen en 1 type C magazijn op het achterterrein gesloopt. Verschillende “overige gebouwen” werden gebouwd. Het meest in het oog springend zijn de 7 gebouwde NATO-bunkers. Het is onduidelijk waarvoor deze 11

grondgedekte gebouwen van beton, met een rond dak en enorme stalen deuren moesten dienen. In totaal werden vanaf 1988 tot 1990 15 gebouwen geplaatst. Daarnaast werd de oude dienstwoning gesloopt en vervangen door twee nieuwe woningen.

Waardering en plannen De Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) heeft het complex in Benschop beoordeeld als cultuurhistorisch waardevol, gaaf en uniek. Het complex zou in zijn huidige vorm behouden moeten blijven. Het complex heeft de bestemming natuur. De provincie Utrecht heeft aangegeven dat de bestemming natuur gehandhaafd moet blijven. Dat beperkt de gebruiksmogelijkheden. Veel ideeën voor een nieuwe toekomst van het complex zijn de

Magazijn type B

revue gepasseerd: camping, cartbaan, windmolenpark, zorg dierentuin, tentoonstellingsruimten enzovoort.

Toekomst Op 21 december 2010 heeft de gemeenteraad van Lopik uiteindelijk ingestemd met aankoop van het complex. Verwacht wordt dat de overdracht medio juni 2011 zal plaatsvinden. De gemeente is inmiddels begonnen met het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de bomen. De gemeente Lopik heeft nog geen concrete plannen voor de functie Magazijn type C of het gebruik van het complex: die volgen binnen enkele maanden. Voorlopig worden de magazijnen waarschijnlijk gebruikt als opslagruimte. De WBL is blij dat de gemeente door aankoop het complex heeft veiliggesteld, zodat er geen ongewenste ontwikkelingen kunnen plaatsvinden. De WBL is benieuwd naar de nieuwe functie en houdt de vinger aan de pols. Mocht u nog informatie weten of oude foto‟s in bezit hebben dan wil de redactie die graag ontvangen. Op 10 September, bij de open monumentendag, is het complex geopend voor publiek en zal ook de WBL met een stand aanwezig zijn. Bron: Militair erfgoed, Michiel Kruidenier, 2007 Johan de Jong

12

Openstelling MOB-complex Benschop en lezing “Geheimen onthuld” In 2010 besloot de gemeenteraad van Lopik om het MOB-complex Benschop aan te kopen. Deze zomer vindt de officiële overdracht plaats. Daarna wil de gemeente Lopik in samenwerking met de Werkgroep Kunst en Cultuur de bevolking uitnodigen om deze tot voor kort zo geheime locatie te bezoeken. Op zaterdag 10 september, de jaarlijkse Open Monumenten Dag, worden alle bewoners uitgenodigd het complex Benschop te bezoeken. Een unieke kans waarbij ieder een kijkje kan nemen in de loodsen en bunkers op het gehele terrein. Op die dag zal er een afwisselend programma worden gebracht met verschillende activiteiten. Ook de WBL zal dan met een stand in een van de vroegere munitiemagazijnen aanwezig zijn met veel wetenswaardigheden over flora en fauna op het complex.

“De Russen komen” door Mark Traa” Ter introductie en in om de sfeer te komen van de tijd waarin de mobilisatiecomplexen werden gebouwd, heeft de werkgroep Kunst en Cultuur contact opgenomen met de journalist/redacteur Mark Traa, die recent veel onderzoek naar die tijd heeft verricht. In het boek „De Russen komen‟wordt het historisch perspectief geschetst van de Koude Oorlog uit de tijd van de bouw van de rond 100 MOB-complexen in Nederland. Vluchtplannen voor regering en koningshuis, evacuatieplannen voor de stedelijke bevolking, het in veiligheid brengen van de goudvoorraad, de kunstwerken, vliegtuigen en schepen e.d. komen dan aan de orde. En dat alles onder de toenemende dreiging van atoomaanvallen. Op maandag 5 september a.s. houdt de journalist/redacteur Mark Traa, die het boek ‘De Russen komen’ schreef, een lezing in: De Schouw, Beatrixplantsoen 5 te Lopik. Aanvang 20.00 uur. Entree €7,50 inclusief een consumptie. Kaarten reserveren bij Dieny Scheffer, tel: 0348 551775 of per e-mail: [email protected]. Het belooft een boeiende avond te worden.

13

Gijsbert Franco Baron von Derfelden van Hinderstein (1783-1857) (3) Zijn kaarten van de Lek(dijk) tussen Vianen en Schoonhoven door P.W.A. Broeders In 1819 was Von Derfelden lid van de 'commissie van de tienjaarlijkse hoogtemeting' van de Lekdijk Benedendams, en tijdens de werkzaamheden van die commissie had hij de noodzaak ingezien van een kaart met daarop de actuele situatie ten behoeve van het dijkbeheer. Maar er waren ook externe factoren die van invloed waren op de vervaardiging van een nieuwe kaart: in maart 1821 stelde Koning Willem I een commissie in die moest onderzoeken op welke wijze het rivierwater het snelst naar zee kon worden afgevoerd. [De „Commissie tot onderzoek van de beste rivier-afleidingen‟, ook wel „de Eerste Rivierencommissie‟ genoemd.] Daartoe werd aan het Hoogheemraadschap een reeks vragen voorgelegd over de stabiliteit van de dijk. Over de antwoorden was de commissie blijkbaar niet tevreden, waarna ze de kwaliteit van de dijk zelf nog eens liet onderzoeken. Dat moet bij het Hoogheemraadschap wrevel hebben opgewekt. Samen met kameraar [opperdijkmeester] Verhagen, de dijkmeester en een paar dijkwerkers nam hij op 13 en 14 april 1821 de stand van zaken op met betrekking tot de aanliggende eigenaren, en werden waar nodig de genummerde dijkslagpalen verplaatst om de perceelscheidingen nauwkeurig aan te geven. In aantekenboekjes werden vervolgens de namen van de bijbehorende grondgebruikers genoteerd. Op 2 mei 1821 bood Von Derfelden zijn kaart Dijk- of hoefslagpaal geplaatst op het midden van aan in de vergadering de sloot tussen de percelen van het college. Hij van de verschillende moet er al eerder aan eigenaars. gewerkt hebben, want deze zeer gedetailleerde kaart van 0,80 x ± 4.70 m. kan hij niet in een periode van 14 dagen hebben vervaardigd. Deze kaart heeft waarschijnlijk tot 1878 in de vergaderzaal van het Dijkhuis gehangen. Of deze kaart nog bestaat is niet bekend. Von Derfelden heeft van deze kaart een tweede exemplaar getekend, waarvan vijf van de acht bladen bewaard zijn gebleven. Blad 5 van de "Kaart van de Rivier de Lecq Op de kaart staat uitgebreide actuele informatie: Met Desselfs Dyken, Uytterwaarden en alle nummers van de dijkslagpalen en de namen Kribben, etc," [1821] door Von Derfelden van van de bijbehorende eigenaren waren erop Hinderstein. [Kaartenverzameling Univeraangegeven - ook alle oeverwerken - en tevens siteitsbibliotheek Utrecht.] 14

kon men erop zien waar ondiepten in de rivier voorkwamen, en stond op een aantal in het veld goed herkenbare punten de breedte van de rivier vermeld. Ook waren er alle tot dan toe bekende dijkdoorbraken op aangetekend, evenals de plaats van de tien wachthuizen waar tijdens de dijkbewaking de mannen van het dijkleger die uit de dorpen en buurten aan de noordzijde van de Lopikerwaard kwamen, werden ingekwartierd. In het hoofdkwartier kon men bij de melding van een calamiteit aan de hand van de naam van de aanliggende eigenaar of het nummer van de dijkslagpaal vaststellen om welk gedeelte het precies precies ging en voor welke gedeelten van de dijk of de oeverwerken er eventueel gevolgen waren te verwachten, waarna snel maatregelen konden worden genomen. Het was duidelijk een 'gebruikskaart' voor het Hoogheemraadschap. De kaart van 1823/24 Het optreden van de „Eerste Rivierencommissie‟ was na de aanvaringen en aanvarinkjes die eerder tussen de gecentraliseerde Waterstaat en het Hoogheemraadschap hadden plaatsgevonden, in 1823 aanleiding om aan de buitenwereld te tonen hoe dit achtenswaardige college zijn zaken op orde had. De kaart van 1821 werd tot een handzaam formaat teruggebracht: 24 x134 cm. De keuze voor deze afmetingen beperkte de beschikbare ruimte en had dus gevolgen voor de informatie die er op kon worden aangebracht. Voor de buitenwacht overbodige informatie kon worden achterwege gelaten zoals de namen van de aanliggende eigenaren en al die dijkslagpalen. De oeverwerken werden met nummers aangegeven en in een legenda aan de bovenrand van de kaart werden die nummers voorzien van de bijbehorende namen. Maar toen Von Derfelden de kaart aan het college voorlegde, moet er een discussie zijn

"Kaart van de Benedenste Steen Oven der Middelwaard", de bijkaart op de gedrukte kaart van 1824 door Von Derfelden van Hinderstein.

ontstaan over de vraag hoe het college zich nog beter zou kunnen presenteren. Het resultaat is op de gedrukte kaart van 1824 te zien, waar rechtsonder in de hoek een bijkaartje is getekend van de Steenoven op de Middelwaard. [Voor een verklaring waarom dit bijkaartje werd opgenomen verwijs ik naar het gedeelte van mijn artikel in de vorige Nieuwsbrief.] Door de verschillen tussen de kaarten van 1821 en 1823 waarop hierboven reeds werd gewezen, en de extra-informatie die op de kaart van 1824 werd aangebracht, kregen de kaarten van 1823 en 1824 een ander karakter: het waren geen gebruikskaarten zoals die van 1821, maar "statuskaarten". De kaart werd in 100 exemplaren gedrukt met de modernste techniek, de lithografie, en ze werd vervolgens aan allerlei personen en instanties toegestuurd. Zo wilde het Hoogheemraadschap aan de buitenwereld tonen dat het een modern, maar degelijk dijksbestuur was, dat op de hoogte was van de laatste ontwikkelingen op het terrein van de riviercartografie, en in het gedeelte van de Lek(dijk) waarvoor het verantwoordelijk was, de boel in orde had. 15

"Kaart van De Rivier de Lek Benedendams Met desselfs Dijken, Uiterwaarden en Kribben, etc, Volgens Eigene Metingen in Loco Getekend" door Von Derfelden van Hinderstein [1823]. [Kaartenverzameling Universiteitsbibliotheek. Utrecht]

De kaart van de dijkwerken, 1829 In het rapport dat de „Eerste Rivierencommissie‟ in 1827 uitbracht, werd prioriteit gegeven aan de verbetering van de Noorder-Lekdijken. En de dreiging werd als zo groot ervaren dat men al aan bestek en tekeningen werkte, toen het rapport nog niet was uitgebracht. Er werd echter bezuinigd op de uitgaven, en daardoor kreeg het Hoogheemraadschap alleen toestemming om de slechtste en zwakste delen te verbeteren. In het voorjaar van 1829 vond de

"Figurative Kaart Van de Lekdijk Benedendams en IJsseldam Ter Illucidatie der Nieuw aangelegde Werken" [1829] door Von Derfelden van Hinderstein. [Topogr. Atlas, HUA]

aanbesteding plaats, maar toen het werk nog maar net beëindigd was, diende het Hoogheemraadschap bij G.S. van Utrecht een verzoek in om de resterende dijkpercelen ook te mogen opknappen. Bij dat verzoek stuurde het college een kaart mee waarop nauwkeurig was aangegeven welke percelen reeds verbeterd waren en welke nog moesten worden aangepakt. 16

Deze kaart werd getekend door Von Derfelden die op dat moment geen deel meer uitmaakte van het Hoogheemraadschap, maar die zich in zijn afscheidsbrief bereid had verklaard voor het College kaarten te willen tekenen als daaraan behoefte was. In hoeverre de kaart van Von Derfelden van invloed is geweest op de afwikkeling van het proces is niet bekend, maar in 1835 was de hele Lekdijk vanaf het Klaphek tot Schoonhoven verbeterd. In deze artikelenreeks heb ik in het kort geschetst op welke wijze Von Derfelden in het begin van de negentiende eeuw als cartograaf actief is geweest in het belang van het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams en de IJsseldam, maar door de kaart van 1829 ook in het belang van de bewoners van de Lopikerwaard. P.W.A. Broeders

VERKNOCHT AAN DE KNOTWILG Uilen worden ook wel nachtroofvogels genoemd. Ondanks hun gelijkenissen hebben roofvogels en uilen geen gemeenschappelijke voorouder. Uilen daarentegen zijn verwant aan de koekoek en de nachtzwaluw. De steenuil is onze kleinste inheemse uil, ongeveer 25 cm. Wat zijn uiterlijk betreft mag hij niet klagen: een fraaie combinatie van witte en bruine vlekjes, felgele ogen en witte wenkbrauwen die een soort V vormen. Zijn kop heeft de Schepper met prachtige pareltjes bestrooid. Steenuilen houden van halfopen cultuurlandschap met oude boerderijen, houtwallen, knotwilgen en hoogstamboomgaarden. In dit soort biotoop kunnen ze voldoende muizen, grote insecten (meikevers!), regenwormen, reptielen en kleine vogels vangen. Ze zijn erg honkvast. Mijn IJsselsteinse steenuil, bijvoorbeeld, woont al jaren op knotwilg nr. 2, terwijl hij de keuze heeft uit nog 6 andere fraaie exemplaren in zijn straat! Ze beschikken over verrassend veel verschillende jaagtechnieken: vanaf een uitkijkpost, tijdens een lage vlucht of “biddend”zoals een torenvalk. Soms zoekt hij wandelend of rennend op de grond naar insecten en wormen. Dat schijnt een koddig gezicht te zijn. Het is niet moeilijk te bedenken waarom wij zo van de steenuil houden. Het kleine formaat werkt uiteraard vertederend. Dat ze voor het leven bij elkaar blijven willen we in deze tijd van echtscheidingen ook graag horen. Ze maken bij onraad grappige bewegingen zoals wippen en buigen; als we geleerd willen over komen noemen wij dat “oversprong”. Een paring in de vogelwereld is vaak een kwestie van een vluchtig wipje, maar steenuilen nemen er uitgebreid de tijd voor, inclusief voorspel dat gepaard gaat met liefdevolle geluidjes. Deze intimiteiten waren te zien op www.beleefdelente.nl, waar zowel in 2010 als dit jaar van 1 maart t/m 30 juni het wel en wee van een steenuilenfamilie werd gevolgd via webcams, die het hele voorjaar op en in deze kast waren gericht! Het gaat niet zo goed met dit parmantige uiltje. Sinds 2004 staat hij op de Rode Lijst. In 30 jaar is de populatie bijna gehalveerd! Van 10.000 broedparen naar 6.000 en hun aantal daalt 17

nog steeds. De grootschaligheid van onze huidige landbouw, waarin geen plaats meer is voor knotwilgen, hoogstamboomgaarden en vervallen schuurtjes, heeft ervoor gezorgd, dat veel nestgelegenheid is verdwenen. Het gebruik van kunstmest (verdwijnen van insecten) en het vergiftigen van muizen met muizenkorrels leidt ook niet bepaald tot toename van de soort. Op onze provinciale wegen worden veel steenuilen doodgereden. Ook verdrinken ze in open drinkbakken en waterreservoirs. Daarnaast doen katten, honden en steenmarters ook nog een duit in het zakje. Gelukkig zijn er landelijk veel werkgroepen die zich inzetten voor de steenuil. In 1997 is STONE (STeenuilen Overleg NEderland) opgericht, een uit vrijwilligers bestaande stichting die o.a. nestkasten plaatst, ringonderzoek doet en veel nuttige informatie op hun website plaatst (www.steenuil.nl). Vaak worden uilen geassocieerd met domheid, maar dit gold niet voor de oude Grieken. Athene noctua (de wetenschappelijke naam van de steenuil) is de uil die elke avond voor Pallas Athene, de godin van de wijsheid, op zoek ging naar de laatste nieuwtjes. Op het hoogtepunt van de Griekse beschaving betaalde men met munten waarop Pallas Athene op de ene en de uil Athene op de andere kant stond afgebeeld. Zouden er nog steenuilen wonen op de Acropolis, de thuisbasis van Pallas Athene? Stenen genoeg … Mocht hij echter voor het toerisme zijn gevlucht: sinds 2002 staat de uil weer op de Griekse 1 euromunt afgebeeld! Economisch gezien zijn de Grieken er niet veel wijzer van geworden… Everdien Smeenk

18

27 augustus 2011: Jaarlijkse donateursdag Meestal houden we een BBQ, dit jaar een verkenning van de regio Montfoort-Oudewater, te voet en over water, met onderweg pauze om wat te gebruiken. We starten in Montfoort. Daar zullen gidsen ons rondleiden langs de pareltjes van die stad. Wat die zoal zijn? Het oude stadhuis, de IJsselpoort, de commanderij, de stadswal, het oude kasteel, de molen en dan hebben we het nog niet eens over een kerk gehad. Na de wandeling schepen we weer in, om via de Montfoortse Vaart (voor ingewijden: „De Vort‟) en de Lange Linschoten, naar Oudewater te varen. Aan de Lange Linschoten ligt theetuin „De Kwakel‟ (de naam is ontleend aan de hoge brug, „‟t leuntje‟ er voor). Hier meren we af, voor koffie/thee, frisdrank en met gebak. Na deze stop gaan we aan boord, om door te varen naar Oudewater. Hier zien we de schitterende doorkijkjes. Over de Hollandsche IJssel varen we terug naar Montfoort, alwaar de inwendige mens gelaafd en gespijsd wordt met soep en broodjes. Slot omstreeks 21.00 u. Opgave vóór 1 augustus 2011, bij secretaris Herman Boonekamp, bij voorkeur via [email protected] Startplaats: Waardsedijk 3, 3417 NA Montfoort Tijd: zaterdag 27 augustus 14.00 uur Kosten: € 17,50; kinderen tot 12 jaar € 7,- (all in). 3 boten met in total 45 zitplaatsen zijn afgehuurd. Meldt u dus snel aan. Regenkleding meenemen bij slecht weer, want het gaat toch wel door.

Schande

's Winters "Koek en zopie", 's zomers en door de jaargetijden Lopikerwaards pleisterplaats. Toeristische A-locatie aan de Polsbroekerdammer 4-sprong. Al 2 jaar gesloten en te koop via een Amstelveense makelaar. Wanneer zal dit vis- en poldercafé weer open gaan? De WBL, omwonenden en de gemeente Lopik kijken er reikhalzend naar uit. Zonde van "Het Wapen van Benschop". 19

Terugblik excursies kiekendief foerageren. Met het spotten van een rietgors, een groenling en het geluid van de snor namen we afscheid van dit prachtige natuurgebied en gingen we weer richting het voetveer. Theo en Eise bedankt voor jullie uitleg, het was meer dan de moeite waard. Mieke Sinke

Excursie Zouweboezem Bij het voetveer op het recreatieterrein Salmsteke hadden zich een veertiental deelnemers verzameld. Het waaide behoorlijk en Theo, onze gids van vandaag, uitte zijn bezorgdheid over de aanwezigheid van de vogels in het te bezoeken gebied. Maar dat bleek ongegrond. De zwarte sterns waren volop aan het broeden langs de Boezem en ook een purperreiger was op foerageertocht geweest. Na uitleg over de, meestal bloeiende berm- en waterplanten kwamen we bij het vogelkijkscherm en konden we genieten

GPS-wandeling in natuurgebied Willeskop Eindelijk was het dan zover. De al zolang gewenste GPS-wandeling kon beginnen. Wie had er nog niet eens over gehoord of gelezen of is misschien wel toeschouwer geweest van een niet te volgen cryptisch gesprek tussen twee of meer geocatchers, het neusje van de zalm onder de GPSwandelaars. Alleen de naam al getuigt van geheimzinnigheid en van een onbereikbare wereld. De werkgroep Behoud Lopikerwaard, als ervaren organisator van wandelingen en excursies, moest maar eens over haar eigen grenzen heen stappen en zocht contact met de ervaren en in zijn ogen verslaafde geocatcher John Kampman uit Lopik. Hij zag het wel zitten om een stel onwetenden wegwijs te maken in deze mysterieuze wereld en een wandeling werd gepland op zaterdag 11 juni in het natuurreservaat Willeskop. Heel wat nieuwsgierigen melden zich aan, vaak mensen met een kostbaar apparaat, gekregen bij een afscheid, jubileum of verjaardag en die er nog steeds niets van begrepen. Geocatchen is een mix van ICT, techniek en natuur gemaakt voor mensen met een hoog hopman gehalte. Waypoints, tracks, graden, minuten, seconden, een geografisch noorden maar ook nog een grid - en een magnetisch noorden en dan ook nog al die verschillende coördinatenstelsels. Voor een gewoon mens allemaal zo maar niet te bevatten. We verzamelden ons bij het sfeervolle Abrona in Benschop om na een inleiding er

Even de faunakaart raadplegen: een rietgors!

van de vele eendensoorten zoals de krak-, slob- en bergeend. Ook een aalscholver en buizerd werden door ons gespot. Een paar

diehards zijn nog doorgelopen naar de volgende vogelhut en zagen een bruine 20

Terugblik excursies Willeskop hebben we er 3 gevonden. Een in een hek verstopt onder een plastic stop, een op de uitzichttoren en een bij de waterdoorlaat, daar vlakbij. Helaas zijn het geen echte schatten, maar gewoon een label met een nummer, of een waterdicht kastje met een logboek er in. Deze 3 plekken hebben dus een nummer en dat moet je dus invoeren op je GPS apparaat en vervolgens loop je zo naar die ingevoerde plek toe en dan moet je nog het kastje gaan zoeken, maar na wat ervaring lukt dat wel. Het grootste voordeel is natuurlijk dat je nooit meer kunt verdwalen. Je voert in je GPS je coördinaat of waypoint in. Bij voorbeeld de plek waar je auto staat. Je kunt deze ook na een wandeling in een groot onbekend bos vervolgens altijd probleemloos weer terug vinden. Ieder plekje op aarde kun je nu zelf vastleggen en vervolgens dit met andere mensen delen. Bij voorbeeld, de plek waar zich een nest met vogels bevindt, of een zeldzame plant in Mexico! Ook routes kun je maken. Bij voorbeeld een lange wandeling naar iets bijzonders kun je nu vastleggen. Kortom, dit is weer een volledig nieuwe wereld die voor ons is open gegaan!

op uit te trekken. Voor onze gidsen John Kampman en Ton Vermeulen was het allemaal gesneden koek en werden de verborgen caches (schatten) overtuigend gevonden. Voor ons ging een wereld open van satellieten die je tot op een meter nauwkeurig op de plaats van bestemming weten te brengen en mocht je toch verdwalen dan weten zij nog precies waar je vertrokken was, hoe je gelopen was en hoe je weer thuis moet komen. Een digitaal Klein Duimpje die elektronische broodkruimels opslaat in zijn geheugen; maar je moet wel zorgen dat de batterijen op cruciale momenten niet leeg geraken. Een tip van de sluier is opgelicht en mocht je ooit verdwalen, zorg dan dat je het apparaat bij je hebt en liefst met volle batterijen. Hopelijk wordt dit een jaarlijks terugkerende activiteit. Opvallend bij een dergelijk nieuwe benadering is toch wel dat men toch wel veel meer bezig is met de techniek dan met de natuur. Leuk is natuurlijk dat men een nieuwe manier heeft gevonden om te gaan wandelen, maar ook fietsen en autorijden, kan op deze manier. Het schijnt verslavend te zijn. Wat betekent het nu. Er zijn op aarde, maar laten we ons

Wim van der Putten en Willem Alsemgeest

beperken tot de Lopikerwaard, vele verborgen caches (schatten). Op de route die wij gelopen hebben in natuurgebied 21

Rectificatie Naar aanleiding van het artikel „Rijshout & Rozen‟( WBL-Bulletin 30/97) wordt de Redactie door de heer Theo Pollemans (oprichter Ver. Herman de Man ) op het volgende geattendeerd: In Auschwitz werden Herman‟s vrouw Eva Maria Kalker, dochtertjes Annemarie en Magdaleentje en de zoons Jan, Jochie en Peter omgebracht. Joost (later priester-student) en Marietje (verpleegkundige) bleven leven. De Schiphol-crash vond plaats op 14 November 1946. Burgemeester Mooyman was Voorzitter van Vereniging Herman de Man. De redactie

Tiendweg Willeskop Tussen Montfoort en Oudewater ligt de Tiendweg Willeskop parallel aan de provinciale weg, net achter de bebouwing. De Tiendweg zou te zien zijn vanaf de Damweg en het wandelpad in het natuurgebied, ware het niet dat de oorspronkelijke beplanting grotendeels is verdwenen. De Tiendweg behoort tot het eigendom van ongeveer vijfenveertig particulieren. Het Landschap Erfgoed Utrecht heeft alle bezitters gevraagd of zij hun deel van de Tiendweg willen herstellen. Twaalf hebben hun medewerking toegezegd. Daardoor zal in totaal 1500 meter Tiendweg door het aanbrengen van de oorspronkelijke beplanting, knotbomen, hakhout en de aanleg van weteringen, in oude staat hersteld worden. Hierdoor zullen natuurwaarden in het gebied sterk toenemen. Een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Oudewater, Montfoort, de gebiedscommissie De Utrechtse Waarden en de Provincie Utrecht draagt zorg voor de uitvoering. Uiteindelijk zal de Tiendweg Willeskop weer zichtbaar worden in het landschap, zij het dat de Tiendweg niet opengesteld wordt voor wandelaars e.d. Nely den Toom

WBL-ers tijdens een excursie op weg naar de Tiendweg 22

NACHT De dag is weer voorbij gegaan En d’avondstond komt zachtkens aan De zon verdwijnt in’t verre West En zoekt haar eeuwenoude nest Reeds schijnt het licht der bleke maan En ster na ster komt bij haar staan En stille ruste heerst alom Men waant zich in een heiligdom En’t is of in het nacht’lijk uur De stemmen spreken der natuur Van Godes onbegrepen Macht Die alles voortbracht, ook de nacht Pieter Otto Verwey (1885-1952) Lopik/Fuikebrug, 31 oktober 1937

23

De muskusrat Discussie over al of niet bestrijden? Redactielid Willem van der Putten, kreeg een reactie van Henk Boer, naar aanleiding van een artikel in „TROUW‟: De Dierenbescherming, Bont voor Dieren en Faunabescherming, roepen de Waterschappen op, te stoppen met het doden van muskusratten. De organisaties stellen dat de noodzaak tot het doden van muskusratten nooit wetenschappelijk bewezen is. De organisaties pleiten voor beton of rasters in de dijken en werken met sensoren. Het ‘waterkonijn’ net als in België op de menukaart zetten, komt niet aan de orde.

Een mukusrat ziet er schattig uit in zijn bontjasje….

Geen waagstuk starten op grond van emoties! De eerste muskusrat in Nederland werd gevangen in 1942. Het is dus een exoot. In ons land is eigenlijk alleen de otter een natuurlijke vijand van de muskusrat, waar dus een zekere regulering van het aantal muskusratten plaats vindt. Ook de vos vangt ze wel, maar deze komt in het waterrijke westen van ons land weinig voor. Zonder bestrijding kunnen zij zich in aantal explosief ontwikkelen. De verantwoordelijkheid voor de bestrijding ligt bij de provincies en wordt uitgevoerd door de waterschappen. In de gehele provincie Utrecht wordt dit aangestuurd door het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Jaarlijks werden hier tussen de 30.000 en 90.000 stuks muskusratten gevangen met nu een dalende tendens van naar verwachting ruim 10.000 dieren in 2014 door 50 bestrijders voor rond € 4 miljoen. De reden is om het risico door gegraaf in waterkeringen beperkt te houden. Vooral de boezemkaden zijn uitermate risicovol. Zuid-Holland en het westelijk deel van de provincie Utrecht zijn uiterst kwetsbare gebieden. . De oproep van de groeperingen die de bestrijding willen beëindigen berust op de nog niet bewezen mening dat na het stoppen van het vangen van de muskusratten hun aantal aanvankelijk wel explosief zal stijgen, maar daarna tot beheersbare aantallen zal dalen. Een onafhankelijk onderzoek van Alterra in Wageningen kon deze mening in 2007 ontkennen noch bevestigen. Inmiddels is een driejarig onderzoek gestart dat meer licht op deze zaak moet gaan werpen. Overigens is gelukkig het aantal bijvangsten van vogels en vissen door aanpassingen van het vangmateriaal sterk verminderd. Ook andere meer ethische methoden van vangen worden uitgebreid onderzocht.

24

De verantwoordelijke overheden kunnen op dit moment beslist geen risico nemen in verband met de kans op inundaties. Het gemak waarmede technische aanpassingen van de waterkeringen en intensievere inspecties als afdoende oplossingen kunnen gelden, is niet gestoeld op realiteit. Ook wordt daarmee voorbijgegaan aan de schade door verzakking van wegen, de afkalving van oevers en de vraatschade door de muskusratten. De bestrijding achterwege laten in natuurgebieden kan gemakkelijk kweekplaatsen opleveren waaruit de dieren dan kunnen uitzwermen. Er zal nog wel enig geduld nodig zijn om tot een definitieve visie te komen. Die is dan wel wetenschappelijk onderbouwd. Henk Boer Voormalig hoofd technische dienst van het Waterschap Lopikerwaard. 21-03-2011. ...maar anderen zien ze liever zo.

Voorbeeld van schade, veroorzaakt door de muskusrat Let op de ronde staart: bij een bever, die overigens veel groter is, is die plat.

25

Willem van Bezooyen, de laatste machinist van het gemaal “De Batauwe”. 2006 -52 pagina's-cultuurhistorisch en persoonlijk verslag van de bemaling in de polder 'Batuwe' Lopikerkapel. Met foto's en oud kaartmateriaal. Door Lydia Blom. € 10,Ook via Lydia: [email protected]

WBL-Uitgaven WBL-Natuurwijzer Dieren WBL-Natuurwijzer Planten Vouwkaart (6-vouws, geplastificeerd) of poster Ledenprijs € 4,00. (winkelprijs € 5,00)

Genoemde uitgaven zijn af te halen bij:

Mythe van het Groene Hart (2006) - 100 pagina's-in kleur Door Harm Hoogendoorn Ledenprijs € 10,00

- Het WBL secretariaat, Herman Boonekamp, Lekdijk West 8 te Lopik, 0348-553632; - Eise Jongsma, Frankrijkstraat 156, IJsselstein, 030-6874217; - Nel van der Waart, Waterlelie 31, Montfoort, 0348-752211. Graag eerst even bellen.

Dierenarts in de Lopikerwaard (2003) - 60 pagina's - fotoboek Door Gé Tielens en Peter Arno Broer Ledenprijs: € 5,00 Holland in Touw (2002) - 120 pagina's - 70 foto's Door B.R. Feis, H. Hoogendoorn en P. Stoppelenburg Ledenprijs: € 13,00 (winkelprijs € 15,75)

Linten in de Leegte (uitgave van De Utrechtse Waarden). Het boek “Linten in de Leegte” is voor € 18,95 verkrijgbaar bij de VVV’s in de regio (IJsselstein, Lopik, Oudewater, Montfoort), de boekhandels in de streek (zie www.lintenindeleegte.nl) en de Stichting Groene Hart (plus verzendkosten). WBL-leden krijgen reductie. Dan voor € 15,00. Alleen af te halen bij Eise Jongsma, Frankrijkstraat 156, IJsselstein. Graag eerst even bellen: 030-68 74217.

Oude Bedrijven in de Lopikerwaard 96 pagina's - 60 foto's Door B.R. Feis, deel 5 Waardenreeks Ledenprijs: € 8,00 (winkelprijs € 10,00) Tuinen in de Lopikerwaard 226 pagina's - 130 foto's Door P.A.W. Broeders Ledenprijs € 10,00 (winkelprijs € 15,00) Wandelen in Oudewater 45 pagina's Door C.J.H. Meijerink Ledenprijs: € 6,25 (winkelprijs € 7,50)

De contributie bedraagt minimaal € 15,00 per persoon of een gezinslidmaatschap van € 20,00. Heeft u het nog niet overgemaakt? Wilt U het bedrag dan binnenkort overmaken op bankrekening 1053029, met vermelding “Penn. St. WBL”. Graag met opgave van naam en adres. Dat bespaart ons verzendkosten

Routekaart Lopikerwaard (€ 0,50)

Met dank voor uw medewerking

26

Contributie

Colofon

WBL donateurs betalen minimaal € 15,- per persoon of € 20,- per gezin (d.w.z. één woonadres). Het contributiejaar loopt van januari t/m december. U kunt uw bijdrage overmaken op bankrekening 1053029, ten name van “Penn. St. WBL”. Graag o.v.v. uw naam en adres. Indien u zelf uw bijdrage aan het begin van het jaar overmaakt dan bespaart dit ons kosten en kan de donatiebijdrage laag blijven. Donateurs ontvangen drie keer per jaar de Nieuwsbrief, uitnodigingen voor lezingen / excursies en korting op diverse uitgaven van de WBL.

WBL Nieuwsbrief De WBL Nieuwsbrief is een uitgave van de Stichting WBL: Werkgroep Behoud Lopikerwaard

Bestuur WBL Voorzitter Wim Boesten Herman Boonekamp, secretaris Theo Hattink, penningmeester Eise Jongsma, tweede penningmeester Nel van der Waart Wim van der Putten Leo van den Berg

Secretariaat WBL

Opzegging Opzegging vóór 1 november van het lopende jaar, schriftelijk bij het WBL-secretariaat.

Dhr. H.A.L. Boonekamp Lekdijk West 8 3411 MT Lopik Telefoon 0348 55 3632 [email protected]

Stichting De WBL (Werkgroep Behoud Lopikerwaard) is ingeschreven in het Stichtingenregister K.v.K. 41179802. Schutbladen. Voorblad: tekening Wim van Doorn. "Utrechtse Brug" in de 17e eeuw, naar een anonieme tekening uit 1631. Achter: Zwart-wit tekening Wim van Doorn, naar schilderij van Pol Dom, Rijksmuseum, Amsterdam: "Hongerwinter, Achtersloot, 1944".

Vrijwilliger natuureducatie Theo Hattink (scholen IJsselstein)

Redactie Nieuwsbrief Kopij en info aan: Redactie WBL Frankrijkstraat 156 3402 BJ IJsselstein 030 687 4217 [email protected]

Foto’s: Steenuil: Adri de Groot (www.vogeldagboek.nl) Overige foto‟s: WBL

Samenstelling redactieteam

De volgende Nieuwsbrief (nr 100) verschijnt omstreeks december 2011. Tekst max. 2 pag. in Word (incl. afbeeldingen: deze los als jpg-bestand aanleveren).

Eise Jongsma Wim van der Putten Nel van der Waart Nely den Toom Jeugdlid: Yvet

Vormgeving Nieuwsbrief

WBL op internet: www.wbl-web.nl Mailadres: [email protected]

Theo Hattink 27

28