WBL Nieuwsbrief
Foto: Lidi Oepts-‐Hu0er
Werkgroep Behoud Lopikerwaard Jaargang 32, nummer 101. Voorjaar 2012
WBL Nieuwsbrief 32-‐101. Lente 2012 Van de redactie
Stichting WBL De Stichting WBL heeft tot doel: het be-‐ houd en de versterking van het eigen ka-‐ rakter van de Lopikerwaard en naaste om-‐ geving: te weten de natuur-‐, lanschaps-‐ en cultuurhistorische waarden in samenhang met de leefomgeving.
Inhoudsopgave
Van de redactie Uit het bestuur Van krantje naar kleurig magazine Overeenstemming over plan IJssel-‐ veld IJsseloord, de lange weg naar succes Van het front Excursieprogramma 2012 Lopend langs de lek 40 jaar Knotgroep Benschop-‐Lobeke Op de koffie bij Arie van Doorn Koeien in de wei Open brief Expositie Kunst en Ambacht aan de Hollandse IJssel WBL publicaties Colofon 2
2 3 4 6 7 11 12 14 15 16 18 21 22 26 27
Een nieuwe lente, een nieuw geluid. De redactie van de WBL Nieuwsbrief heeft een aantal wijzigingen ondergaan. Eise Jongsma heeft het hoofdredacteursstokje overgedragen aan Jan Reijnders, die sa-‐ men met Miranda Spek de redactie is ko-‐ men versterken. Nel van der Waard heeft afscheid van de redactie genomen. Het gezegde wil dat nieuwe bezems scho-‐ ner vegen. Voor de nieuwe redactie geldt echter niet zozeer dat de nieuwe bezems schoner, maar wel anders vegen. Dit is vooral te zien aan de nieuwe vormgeving. Om de leesbaarheid te vergroten is over-‐ gegaan naar een kolommenstructuur. De artikelen zijn nu voorzien van korte leads. Verder is er gekozen voor een moderner ‘schreefloos’ lettertype. Tenslotte is de algehele vormgeving wat strakker ge-‐ maakt. Om te kunnen beschikken over be-‐ ter fotomateriaal is naar samenwerking gezocht met de fotoclub EfElf uit IJssel-‐ stein. Dit alles heeft slechts betrekking op uiter-‐ lijkheden. Waar het gaat om de inhoud blijven we trouw aan de bestaande tradi-‐ ties. In dit nummer wordt, behalve aan wisselingen in bestuur en redactie, uitge-‐ breid aandacht besteed aan het plan IJssel oord, passeert het 40-‐jarig jubileum van de Knotgroep Benschop-‐Lobeke de revue, komt de herziening van het bestemmings-‐ plan Montfoort aan de orde, ziet het nieuwe excursieprogramma het daglicht, wordt teruggeblikt op het WBL jaarthema 2011, verschijnt er een open brief aan de lezers en is er aandacht voor een expositie in het stadsmuseum IJsselstein. Jan-‐Reijnders,-‐hoofdredacteur
Uit het bestuur We hebben meerdere enthousiaste reac-‐ ties ontvangen over de kwaliteit van het jubileum nummer 100 van de WBL Nieuwsbrief. Ook ik heb genoten van de vele interessante artikelen, in een fraaie omlijsting. Eise Jongsma heeft hierbij als hoofdredacteur tijd noch moeite ge-‐ spaard. Hij neemt met dit juweeltje af-‐ scheid als hoofdredacteur. Zoals ik in het vorige nummer al aangaf, zijn er binnen ons bestuur enkele muta-‐ ties opgetreden. Zo gaan we afscheid nemen van Nel van der Waart, die meer tijd wil vrijmaken voor haar professio-‐ nele activiteit. We zullen op gepaste wij-‐ ze afscheid van haar nemen en haar voor de bewezen diensten binnen het bestuur bedanken. Eise Jongsma blijft binnen onze gelede-‐ ren. Hij blijft actief, zowel in het bestuur als in de redactie. Miranda Spek treedt als nieuw lid toe tot het redactieteam waarvan ook Nely den Toom, Wim van der Putten en jeugdlid Yvet deel uitma-‐ ken. Blijft over de functie van hoofdredac-‐ teur. Gelukkig vonden we in de afgelo-‐ pen tijd een geschikte kandidaat in de persoon van Jan Reijnders. Hij treedt toe tot ons bestuur met hoofdredactie als portefeuille. Hij wordt in een separaat artikel nader geïntroduceerd. Vanwege zijn drukke agenda heeft Wil-‐ lem Alsemgeest zich uit de excursie-‐ commissie moeten terugtrekken. Mo-‐ menteel is zich al iemand aan het warm-‐ lopen om hem op te volgen. Zoals ik al eerder aangaf, vonden we ge-‐ lukkig nog enthousiaste mensen die zich als vrijwilliger voor de WBL nuttig wil-‐ len maken. Mocht u ook interesse heb-‐ ben dan weet ons te vinden! Wat betreft samenwerking wil ik u wij-‐ zen op onze plas-‐dras excursie die we in
mei in samenwerking met de Agrarische Natuurvereniging organiseren. Met een delegatie van de IVN hebben we een bij-‐ eenkomst belegd om over samenwer-‐ king te spreken. We zetten stappen om excursies onderling af te stemmen of samen te organiseren. Er is een link naar de IVN op onze Website geplaatst. Bij Abrona zijn we samen met de Pol-‐ derwachter voortvarend met voorberei-‐ dingen bezig in afwachting van toege-‐ zegde subsidie. In deze nieuwsbrief gaan we nader in op ontwikkelingen rond bedrijventerrein Jan Snel in Montfoort. U heeft wellicht al via de media vernomen dat hier interes-‐ sante ontwikkelingen plaatsvinden. Wij als WBL hebben hier ook een bijdrage in gehad. In deze nieuwsbrief lichten Leo van de Berg en ik een en ander nader toe. Wim Boesten
3
Van krantje naar kleurig magazine Vijf jaargangen lang schrapte en schaafde hij aan de kopij voor deze nieuwsbrief. Nu vindt Eise Jongsma het mooi geweest en draagt hij het hoofdredacteursstokje over aan Jan Re-‐ ijnders. Een duo interview met twee bevlogen WBL leden, die allebei iets met natuur en taal hebben.
Eise Jongsma (links op de foto) geeft het hoofdredacteursstokje door aan Jan Reijnders Foto: Miranda Spek
Aan de eettafel bij Jan Reijnders valt Eises oog op de knotwilgen aan de overkant van de straat. “Daar valt nog wel wat te knot-‐ ten”, merkt hij op. Het is meteen een mooi bruggetje naar zijn komst bij de WBL. Want via Knotgroep Benschop Lobe-‐ ke kwam Eise in 1975 bij de werkgroep terecht. “Iemand vroeg me of ik misschien in de adviesraad plaats wilde nemen. Dat heb ik gedaan. Jaren later kwam het ver-‐ zoek of ik penningmeester wilde worden. Aan een accountant is dat natuurlijk niet zo’n vreemde vraag. Maar nadat ik een aantal jaar penningmeester was geweest, 4
merkte ik dat ik het toch niet zo leuk vond om ook in mijn vrije tijd met cijfers bezig te zijn. In 2008 heb ik toen het hoofdre-‐ dacteurschap van Thea Horsmans overge-‐ nomen.” Literaire eruptie Dankzij Eises literaire inslag vind je in heel wat WBL nieuwsbrieven iets over Herman de Man. “Onze grootste streekromancier heeft me altijd enorm geïnspireerd en daarom zette ik hem graag in het zonne-‐ tje. Ook plaatste ik vaak artikelen van de IJsselsteinse historicus en oud-‐bestuurslid
Piet Broeders. Vijf jaargangen heb ik mee-‐ gedraaid als hoofdredacteur en ik vond het elke keer weer een fantastische uitda-‐ ging. Soms trok mijn vrouw wel eens aan de bel: ‘Ben je nu met mij getrouwd of met de WBL?’, vroeg ze dan plagend. Maar ik heb het altijd met heel veel plezier gedaan. Schrijven is altijd een hobby van mij geweest. In mijn HBS-‐tijd heb ik heel wat schoolkranten volgeschreven.” Op de vraag of hij wel in de redactie blijft, kijkt Eise lachend naar zijn opvolger. “Ik hoop dat Jan nog wat aan me heeft… Er komt vast wel weer eens een literaire eruptie.” Jan knikt instemmend. “En vergeet je enorme netwerk niet. Ook daarvoor heb ik je de komende tijd hard nodig. Ik woon weliswaar al heel lang in IJsselstein, maar ken nog altijd meer mensen in New York.” Limburgers De kroon op Eises werk is het jubileum-‐ nummer in kleur. “Een collector’s item”, zoals hij het zelf omschrijft. “Die discussie om op kleur over te stappen liep al een tijd. Het honderdste nummer is erg fraai geworden, de kleurenfoto’s geven de nieuwsbrief meer cachet. Nu is het mooi geweest en draag ik het stokje graag over aan Jan.” Zijn zangerige manier van praten verraadt dat Jans wieg in Limburg stond. Hij bevindt zich dus in goed gezelschap, want in het WBL bestuur zitten meer Limburgers. Sinds 1974 werkt hij als universitair hoofddocent aan de faculteit Recht, Eco-‐ nomie, Bestuur en Organisatie van Utrecht. Met zijn pensionering in zicht is hij zijn blik gaan verruimen. “Ik ben niet
iemand die achter de geraniums gaat zit-‐ ten. Daarom heb ik mij in oktober aange-‐ meld als vrijwilliger bij de WBL.” Waarom koos je voor de WBL en niet voor een we-‐ tenschappelijke organisatie? “Kijk, ik kom natuurlijk uit de mooiste provincie van Nederland, maar ik hou ook heel erg van de Lopikerwaard. In de afgelopen jaren heb ik ontzettend veel gewandeld en ge-‐ noten van de natuur in het open polder-‐ landschap.” Vormgeving en leesbaarheid Nadat Jan zich als vrijwilliger had aange-‐ meld, bleek het WBL bestuur meer in hem te zien. “In korte tijd ben ik van vrijwilliger bestuurslid geworden en nu dus hoofdre-‐ dacteur. En niet geheel tegen mijn zin! Ik heb met veel plezier de ontwikkeling van de nieuwsbrief bekeken. Van een actie-‐ krantje met collages van krantenkoppen naar een blad in kleur. Ik vind ‘t een uitda-‐ ging om iets aan de vormgeving te doen. Het spreekt mij wel aan om er meer een magazine van te maken. Dat zal ook de leesbaarheid ten goede komen. Maar ik streef wel naar een geleidelijke overgang. Het is niet mijn bedoeling dat er morgen een glossy magazine op tafel ligt.” Wat voor plannen heb je nog meer? “Qua schrijfstijl wil ik wel iets meer de journalis-‐ tieke kant op. Dus artikelen met kortere zinnen, een intro en een logische opbouw. Maar er moet ook plek blijven voor de analytische verhalen waar de lezer wat geduld voor moet opbrengen. We schrij-‐ ven tenslotte niet voor de zapgeneratie.” Miranda Spek
Behalve een nieuwe hoofdredacteur heeft de WBL Nieuwsbrief nu ook een nieuw e-‐mail adres. Stuur uw kopij voortaan naar het nieuwe adres:
[email protected]
5
Overeenstemming over plan IJsseloord Op 24 januari 2012 kwam de bewoners/belangengroep IJsseloord uit met een juichend persbericht waarin een definitief plan voor de inrichting van het terrein tussen Jan Snel en Krekenburg in de gemeente Montfoort .
Het Plan De presentatie van het definitieve plan herontwikkeling steenfabrieksterrein IJs-‐ seloord vormt een doorbraak in een zich al jarenlang voortslepend proces. In de defi-‐ nitieve versie van het plan krijgt de Jan Snel Group één hectare uitbreidingsruimte voor het bedrijf. Als tegenprestatie restau-‐ reert de organisatie de monumentale ge-‐ bouwen van de voormalige steenfabriek IJsseloord. Verder wordt ruim 3 hectare streekeigen landschap en natuur ontwik-‐ keld. Hoekstenen Cultuurhistorie, landschap en economie vormen de drie hoekstenen van het plan. Daarbij komen de volgende karakteristie-‐ 6
ke elementen naar voren: de restauratie en herbestemming van de monumentale steenovenschuur en de bazenwoning be-‐ horende bij de steenfabriek. Het creëren van een streekeigen landschap met boomgaarden, knotwilgen en andere na-‐ tuurelementen. Het creëren van een land-‐ schappelijk ingepast bedrijventerrein voor de activiteiten van de Jan Snel Group. Regenboogcoalitie Het plan kwam tot stand door een unieke samenwerking tussen alle belanghebben-‐ den. De WBL was van begin af aan betrok-‐ ken bij het proces van planvorming en voorbereiding. Jan Reijnders
IJsseloord. De lange weg naar succes Aan de totstandkoming van het plan voor de herontwikkeling van het terrein van de voormalige steenfabriek IJsseloord in Montfoort ging een lang traject van planvorming en onderhandelingen vooraf. De WBL participeerde actief in dit proces. WBL vertegenwoordi-‐ gers Wim Boesten en Leo van den Berg doen verslag.
VIP-‐bus sessie Foto: Foto: Dennis Nolte
VIP-‐bus sessie Ruim een jaar geleden stonden wij samen kou te kleumen op het terrein van de steenoven IJsseloord aan de Willeskop in Montfoort. We waren daar op uitnodiging van de VIP-‐bus. Dennis Nolte, de enthou-‐ siaste eigenaar van de VIP-‐bus, had ons gevraagd om samen met vertegenwoordi-‐ gers van de Hugo Kotestein Stichting en de bewonersgroep Montfoort te brainstor-‐ men over de (her)inrichting van het be-‐ drijventerrein Jan Snel aldaar. Het streven was om te komen tot een creatieve oplos-‐ sing voor de inrichting van dit gebied waarover eerder een juridische strijd dreigde te ontstaan. Behalve de bovengenoemde deelnemers, die we verder zullen aanduiden als de ‘be-‐ langengroep’, waren bij deze meeting ook aanwezig Taco Jansonius, namens de Ka-‐ mer van Koophandel, en Frank van Bussel,
namens de Koninklijke Nederlandse Hei-‐ demij (KNHM). Laatstgenoemden waren positief gestemd over de mogelijkheden. Zij hadden eerder deelgenomen aan een soortgelijke sessie waarin naast Harry van Zandwijk, directeur van de Jan Snel Group, ook participeerden de verantwoordelijke wethouder Rob Jonkers en de landschaps-‐ coördinator van de gemeente Montfoort Klaas Hemke van Meekeren. Daarin was vastgesteld dat men er alle vertrouwen in had dat een fraai onderhandelingsresul-‐ taat in het verschiet lag. Tijdens de sessie liet één van de bewoners een foto zien van hoe het gebied er vroe-‐ ger uitzag. De steenoven was ingebed in een landelijke omgeving met een fraaie boomgaard. Verhalen over vroegen vlogen over en weer. “Er moet wel een hoop ge-‐ investeerd worden als we de steenoven willen behouden.” “Ja, er moet een flinke 7
zak met geld op tafel komen”. De insteek van de WBL was dat het vooral ging om het behoud van het landschap, de ontwik-‐ keling van de natuur en het behoud van de steenoven IJsseloord. Tijdens de besprekingen was in de hoek van de bus Mireille van HIK ontwerpers druk in de weer met pennen en penseel-‐
tjes. Wat deed ze daar? Aan het einde van de avond bleek dat ze werkte aan de visu-‐ ele notulen van de bijeenkomst (zie schets beneden). Als we deze notulen nu na acht maanden nog eens opnieuw bestuderen, blijkt dat we met het tot nu toe bereikte resultaat dicht in de buurt van de oor-‐ spronkelijk beoogde uitkomsten komen.
Passage uit visueel verslag van HIK ontwerpers Illustratie: HIK ontwerpers
Aan de slag In het vervolg op de beschreven openings-‐ zetten, gingen we met de belangengroep aan de slag. Als eerste thema kwam Cradle to Cradle, een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen, aan de orde. We zagen een film van een autogigant in de USA, die zijn bedrijventerrein had omgevormd in groe-‐ ne natuur, met sedum dakbedekking, een fraaie lichtinval, alles gericht op duur-‐ zaamheid. In de periode daarna volgden nog meer van dergelijke sessies. In de tussentijd had Gerard Rozendal, afgevaardigde van de Hugo Kotestein Stichting, een grondex-‐ 8
ploitatie plan ontwikkeld. Dit kwam er op neer dat met de opbrengst van 1 hectare grond met industriebestemming er een financieel fundament gelegd kon worden voor de restauratie van de monumentale droogschuur en de oude directiewoning. Dit alles omlijst door een fraaie natuurlijke omgeving met opnieuw een boomgaard. De strategie om dit alles te bereiken wordt uitgestippeld door de KNHM. Zij legt een plan van aanpak voor, dat bestaat uit een drietal fasen. Aan het einde van elke fase is er steeds voor alle partijen een go / no go optie aanwezig.
Fase 1 De eerste stap was de verkenningsfase. Deze voorzag in een startbijeenkomst met de gemeente Montfoort en de belangen-‐ groep. Deze resulteerde in het opstellen van een notitie betreffende de uitgangs-‐ punten en randvoorwaarden. De notitie werd in een plenaire bijeen-‐ komst voorgelegd aan de directie van de Jan Snel Group en de verantwoordelijke wethouder Rob Jonkers. Duidend op de pro deo inzet die de vrijwilligers van de belangengroep pleegden, stelde de KNHM voor om voor de te ondernemen activitei-‐ ten een werkbudget toe te kennen. Zowel de Jan Snel Group als de gemeente Mont-‐ foort zegden toe hierin te voorzien. Zij stelden ieder een gelijk bedrag aan budget ter beschikking. Hiermee werd het moge-‐ lijk om door professionals berekeningen te laten maken. Dit om onze plannen beter onderbouwd aan de gemeente en de Jan Snel Group te kunnen presenteren. De eerste bespreking met Harry van Zandwijk en wethouder Rob Jonkers ver-‐ liep in zodanig optimistische sfeer dat we besloten gezamenlijk op excursie te gaan. Excursie Op 20 april ‘s middags vertrokken we met een gezelschap van 20 deelnemers met een bus richting Zeist. Het reisdoel was het bedrijvenpark Seyst. Bij aankomst sprongen de mooie groendaken van de bedrijven meteen in het oog. De bedrijfs-‐ gebouwen zijn gehuisvest onder een soort oplopend talud. Dat geeft zo’n bedrijven-‐ terrein meteen al een heel ander aanzicht. We kregen ter plekke een rondleiding en er werd uitgebreid tekst en uitleg gege-‐ ven. Vervolgens werd het kompas gericht op Wageningen waar we een bezoek aan de steenfabriek de Bovenste Polder brachten. De steenoven is geheel heringericht met woningen en ruimten voor kleine culturele bedrijfjes. Beneden is plaats voor muziek-‐
groepen die er ongehinderd veel geluid kunnen produceren. Ook hier was er een rondleiding door een ter zake deskundige. We maakten daar kennis met Boei, een organisatie die dit soort projecten bege-‐ leidt. Boei zal later ook voor ons de steen-‐ oven IJsseloord onderzoeken en een haal-‐ baarheidsplan maken voor de restauratie ervan. Later op de dag werd in Wageningen ook nog een andere steenoven aangedaan: de Plasserwaard. Daar liggen plannen voor de bouw van zeer fraaie appartementen, uniek gelegen in de uiterwaarden van de Lek. Het project bevindt zich nog in een vroeg stadium. Er moet nog veel gebeu-‐ ren. De meesten van ons waren zeer be-‐ nieuwd hoe het er uit gaat zien als alles klaar is. Uiteindelijk keerde het gezelschap terug naar het Hemeltje om de dag te evalueren en zich te bezinnen op de toekomst van de steenoven IJsseloord. Tijdens deze eerste verkenning is er veel-‐ vuldig informeel contact geweest met Harry van Zandwijk. Dat heeft een positief effect gehad op de sfeer. Het effende de weg voor latere onderhandelingen. Fase 2 Het volgende stadium behelsde het op-‐ stellen van een schetsontwerp en dit be-‐ spreken in een bijeenkomst met de bewo-‐ ners, de Jan Snel Group en de gemeente Montfoort. De uitgenodigde bewoners stelden weliswaar kritische vragen maar raakten uiteindelijk toch enthousiast. Zij bedankten de belangengroep met een klein applaus. We hadden een go beslis-‐ sing. Nu de gemeente en Harry van Zand-‐ wijk nog. In de tijdsperiode daarna was er veel hec-‐ tiek. Naast de oorspronkelijke situatie met een hectare extra bedrijvenruimte voor de Jan Snel Group, wilde de ondernemer ook aan de andere kant van het perceel be-‐ schikken over wat extra bedrijfsterrein om 9
aan ondernemers van Krekenburg te ver-‐ kopen. Hij zag de opbrengst hiervan als een voorwaarde ter onderbouwing van het financiële plaatje voor de restauratie en inrichting van het gebied. Als belangengroep hebben we hier serieus naar gekeken. Uiteindelijk zijn we una-‐ niem tot de slotsom gekomen dat gerom-‐ mel aan beide kanten, met name het op-‐ rekken van de rode contouren aan twee zijden, niet wenselijk is. Harry van Zandwijk oefent druk uit om zijn plan toch definitief te maken. De belan-‐ gengroep leent zich daar echter niet voor. Uiteindelijk gaat Harry overstag en ver-‐ klaart zich akkoord met ons oorspronkelij-‐ ke plan! Fase 3 We komen nu in fase 3 waarin het defini-‐ tieve plan moet worden voorgelegd aan Burgemeester en Wethouders van de ge-‐ meente Montfoort om voor besluitvor-‐ ming te worden voorgedragen in de Ge-‐ meenteraad. Na afloop dient het uiteinde-‐ lijke plan tijdens een bewonersbijeen-‐
komst in ’t Hemeltje te worden gepresen-‐ teerd. Dit alles kreeg zijn beslag op maandag 23 januari 2012. En met succes! Dit moge blijken uit het enthousiaste persbericht dat de bewonersgroep deed uitgaan. Het werd door de regionale pers integraal overgenomen. Nu gaan we als belangengroep een en an-‐ der in een verslag nader uitwerken. We zullen daarbij de gemeente, die op de uit-‐ werking moet toezien, de ingrediënten aanreiken om het project succesvol te la-‐ ten verlopen. Verder zullen we ons inzet-‐ ten om ook de provincie Utrecht over te halen zich achter de plannen te scharen. In het verslag zal zeker ook een tijdspad zijn opgenomen. De restauratie van de steenoven en het opknappen van het om-‐ ringende terrein hebben hoge prioriteit. Het zal best moeite kosten om bij de Pro-‐ vincie goedkeuring te krijgen voor de fraaie resultaten van dit bottom-‐up pro-‐ ces! Wim Boesten en Leo van den Berg
Steenovenschuur wacht op restauratie -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Leon Snoek
10
Van het front In de rubriek “van het front” wordt kort verslag gedaan van WBL activiteiten op het gebied van de ruimtelijke ordening. Dit keer ons commentaar op de herzie-‐ ning van het bestemmingsplan buitengebied Montfoort. cultuurhistorische bebouwing en erfbe-‐ Een bestemmingsplan regelt het gebruik planting. Nieuwe grote agrarische gebou-‐ van het land. Waar mag in een gemeente wen en uitbreiding van in voormalige wat plaatsvinden en welke beperkingen agrarische gebouwen gehuisveste bedrij-‐ gelden daarvoor? Welke gronden zijn voor ven vormen daarvoor een bedreiging. agrarisch gebruik, welke voor natuur, voor Produceren voor de wereldmarkt vraagt bedrijven, wonen en recreatie? Het be-‐ om schaalvergroting. Dit betekent ener-‐ stemmingsplan geeft dat minutieus aan. zijds grotere agrarische bedrijven en an-‐ Ook geeft het bestemmingsplan regels derzijds vrijkomende agrarische opstallen. voor het bouwen en gebruik op die gron-‐ De WBL is niet blij met de komst van mega den. Omdat de ontwikkeling van de sa-‐ stallen. We kunnen dat niet tegenhouden. menleving niet stilstaat hebben bestem-‐ Om de schade te beperken pleiten wij mingsplannen een houdbaarheidsdatum. voor een beplantingsplan dat goed aan-‐ Zo’n plan mag niet ouder zijn dan 10 jaar. sluit bij het landschap. De verplichting tot Op dit moment wordt het bestemmings-‐ het uitvoeren van zo’n beplantingsplan plan van het buitengebied van de ge-‐ kan het bestemmingsplan voorschrijven. meente Montfoort herzien. Begin novem-‐ Een nieuwe bestemming voor de vrijko-‐ ber vorig jaar is het voorontwerp voor het mende agrarische gebouwen kan bijdra-‐ nieuwe bestemmingsplan ter commentaar gen aan het behoud van de cultuurhistori-‐ voorgelegd. Ook de WBL is gevraagd hier-‐ sche bebouwing. Dat andere bedrijven op te reageren. De strekking van onze re-‐ daarin een passende huisvesting vinden is actie was als volgt. prima. Problematisch kan het worden als zo’n bedrijf zo groeit dat het niet meer in Commentaar de oorspronkelijke agrarische bebouwing De WBL is verheugd dat het voorontwerp past. Zo’n bedrijf zou dan naar een bedrij-‐ van het Bestemmingsplan Buitengebied venterrein behoren te verhuizen. De WBL nadrukkelijk waarde hecht aan het eeu-‐ vindt dat uitbreiding in het bebouwingslint wen oude cultuurlandschap van de alleen acceptabel is als tegelijkertijd elders Utrechtse waarden. En dat het behoud en storende bebouwing in het lint wordt ge-‐ de versterking van de kwaliteit van dit sloopt en de landschappelijke kwaliteit landschap alsmede haar natuurwaarden, wordt verhoogd. meewegen bij de besluitvorming over toe-‐ komstige ruimtelijke plannen. Toch zijn er zorgen over het behoud van het open ka-‐ Herman Boonekamp rakter van het bebouwingslint met haar
11
Excursieprogramma 2012 De WBL-‐excursies vormen een vast bestanddeel van de activiteitenkalender van de Werk-‐ groep Behoud Lopikerwaard. De excursiecommissie presenteert het programma voor 2012. voor zorgen dat u de uitnodiging hiervoor Inleiding weer ontvangt. Met onze excursies willen we zoveel mo-‐ Wij wensen u veel plezier bij de komende gelijk facetten van de natuur en cultuur in activiteiten en zien u graag verschijnen. de Lopikerwaard naar voren brengen. Wat betreft de natuur hebben we twee Mieke Sinke en Piet Mulder wandelingen gepland, één door de polder naar de nieuwe pleisterplaats Marne-‐ moende en de andere naar de nieuw inge-‐ richte natuur bij de Benschopperboezem, op en dichtbij het nieuwe fietspad Vlist-‐ 1. Montfoort -‐ Marnemoende Hoenkoop. Maandag 9 april, tweede Paasdag Daarnaast hebben we twee pareltjes van landschapsexcursies, beiden met gidsen Deelname aanmelden: en één zelfs in het voorjaar èn in de herfst Bij voorkeur per e-‐mail: en een excursie naar een plas-‐dras wei-‐
[email protected] land in samenwerking met de ANL. Anders per telefoon Na het zeer geslaagde bezoek aan de -‐ 0348 557297 Mieke Sinke Fruitwaard vorig jaar, hebben we ook dit -‐ 0348 460723 Piet Mulder jaar weer een (modern) bedrijf gevonden Deelname is voor eigen risico dat zijn poorten voor ons wil openen. Als het aan ons ligt, zal het niet het laatste De voorjaarswandeling gaat dit jaar van bedrijf zijn dat we met een bezoek kunnen Montfoort naar Marnemoende en weer vereren. terug, door het weidse landschap van de De excursie op Landgoed Linschoten is ie-‐ Lopikerwaard en langs de rivier de Hol-‐ der jaar weer een succes. Het Streekmu-‐ landse IJssel. We lopen eerst naar Blok-‐ seum Reeuwijk bevat een uitgebreide col-‐ land en gaan dan vervolgens naar de pleis-‐ lectie aan authentiek materiaal. Een voor-‐ terplaats Marnemoende. Via een mooie proefje van wat u te wachten staat, kunt u fietsbrug komen we op de plek die in vinden op de internetsite van het muse-‐ vroeger tijden ooit de monding van de um: www.streekmuseumreeuwijk.nl Marne was, een riviertje dat de IJssel met De organisatie en de begeleiding van de de Oude Rijn verbond. In het restaurant excursies worden op dit moment met veel kunnen we een kopje koffie of thee ne-‐ plezier door Piet Mulder en mijzelf ver-‐ men (voor eigen rekening) en vervolgens zorgd. Willem van Alsemgeest heeft zich gaan we langs het jaagpad weer naar jammer genoeg teruggetrokken. Hij zal Montfoort. De wandeling start om 11.00 worden vervangen door Ingeborg Geen-‐ uur bij de kruising Anne Franklaan-‐ sen. De organisatie van de in een nieuw Tiendweg in Montfoort. De totale afstand jasje gestoken donateursdag ligt nog in bedraagt ongeveer 10 km. Goede wandel-‐ handen van het bestuur. Zij zullen er ook
WBL Excursies 2012
12
schoenen zijn aanbevolen. Deelname is gratis en aanmelden is niet nodig. 2. Landgoed Linschoten Zondag 22 april Voorjaarsexcursie over het landgoed Lin-‐ schoten onder leiding van de natuurgids van het landgoed. Maak kennis met de unieke flora en fauna (o.a. reiger – en roe-‐ kenkolonies) en cultuurhistorische ele-‐ menten als duiventoren, koetshuis en ijs-‐ kelder. Er kunnen maximaal 25 personen deelne-‐ men. Zij dienen ouder te zijn dan 12 jaar. Laarzen worden aanbevolen. Start om 11.00 uur op de parkeerplaats bij de pro-‐ vinciale weg. Kosten € 5,-‐ per persoon. Deelname vooraf aanmelden. 3. Plas-‐dras excursie Lopikerwaard Zaterdag 5 mei Wat is een plas-‐dras, wanneer wordt het toegepast en voor wie? In samenwerking met de Agrarische Natuurvereniging Lo-‐ pikerwaard organiseren we een excursie naar een plas-‐dras perceel bij de familie Overbeek, Lopikerweg 21a in Lopik. De excursie start om 9.00 uur in de ochtend. Laarzen worden aangeraden. Aanmelden is niet nodig.
4. Natuurhistorische wandeling Lopikerhout-‐Oerlemansbosje Zaterdag 2 juni en zaterdag 13 oktober Een wandeling door het natuurgebied de Lopikerhout en het bosrijke Oerlemans-‐ bosje. Oude en nieuwe natuur, de plaats die deze gebieden innemen in de omge-‐ ving en de specifieke kenmerken in voor-‐
en najaar, zullen uitgebreid aan de orde komen. De wandeling gaat deels over on-‐ verhard terrein. Start van beide wandelingen om 14.00 uur op het parkeerterrein van de Rabobank in Lopik. Deelname is gratis en aanmelden is niet nodig. 5. Natuurwandeling de Bol met IVN Zaterdag 16 juni Het schiereiland de Bol ligt in een uiter-‐ waard van de Lek. De aanwezigheid van zand en de invloed van eb en vloed zorgen voor een aantal bijzondere verschijnselen. Gidsen van het IVN zullen ons alles over dit mooie, ongerepte rivierengebied ver-‐ tellen en ons kennis laten maken met de specifieke flora en fauna. Laarzen of stevi-‐ ge wandelschoenen worden aanbevolen. Start Lekdijk tegenover nummer 24. Van-‐ wege de risico’s van hoogwater wordt de precieze begintijd in de week vóór de wandeling in de media bekend gemaakt. Tevoren aanmelden is gewenst. 6. Polderwandeling Benschopperboezem en het nieuwe fietspad Vlist-‐Hoenkoop Zondag 1 juli Een wandeling over de kaden door het natuurgebied en de nog ongerepte open polders met prachtige vergezichten. Het waarnemen van bijzondere vogels wordt niet uitgesloten. De wandeling start bij de kruising van de Hoenkoopserijweg met de Tiendweg. Vanaf Oudewater richting Haastrecht vlak voor het Klooster linksaf. Na 500 meter kruist u de Tiendweg. Het eerste deel van de wandeling gaat via de Tiendweg door de Benschopperboezem richting Polsbroek tot aan de Benschop-‐ permolenvliet. Vandaar over houtkades richting Hoenkoop. We lopen gedeeltes van het pas aangelegde fietspad Vlist-‐ Hoenkoop. De totale afstand bedraagt ca. 6 km. Bij nat weer worden laarzen aanbe-‐ volen. De excursie begint om 14.00 uur.
13
Deelname is gratis en aanmelden is niet nodig. 7. Donateursdag Zaterdag 1 september Het programma is nog niet bekend. U vindt het t.z.t. in de uitnodiging. 8. Bezoek modern boerenbedrijf Zaterdag 8 september Op de boerderij van de familie Verhoef worden de koeien sinds twee jaar met een robot gemolken. De familie stelt ons in de gelegenheid kennis te maken met dit mo-‐ derne bedrijf. We worden verwelkomd door de boerin met een kopje koffie of thee en daarna rondgeleid door de boer. De excursie duurt ongeveer twee uur. Starttijd 14.00 uur op de Lopikerweg west 59 te Lopik (Cabauw). Kosten voor de excursie incl. koffie of thee bedragen €3,-‐. Tevoren aanmelden is ge-‐ wenst. 9. Bezoek Streekmuseum Reeuwijk met wandeling vanuit Reeuwijkerhout Zondag 30 september
Het museum geeft een uitgebreid beeld van het dagelijkse leven op het platteland in het begin van de twintigste eeuw en van het ontstaan van de Reeuwijkse Plas-‐ sen door turfwinning. Het gebouw zelf, een boerderij uit 1907, is voor een groot deel in oorspronkelijke staat gebleven. We beginnen de excursie met een kleine wan-‐ deling vanuit de Reeuwijkse Hout over een graspad langs het mooie plassengebied. In het museum maken we onder leiding van een gids een rondleiding na een kopje kof-‐ fie of thee. Na afloop gaan we weer naar het parkeerterrein. Het is ook mogelijk direct naar het museum te gaan, Oudeweg 3 in Reeuwijk. De excursie start om 14.00 uur bij het parkeerterrein van restaurant Reeuwijkse Hout, adres Reeuwijkse Hout-‐ wal 4 te Reeuwijk. Kosten incl. koffie of thee bedragen €5,50. Aanmelden uiterlijk 22 september i.v.m. het aantal gidsen. 10. Natuurhistorische wandeling Lopikerhout-‐Oerlemansbosje Zaterdag 13 oktober Voor informatie zie bij zaterdag 2 juni.
Ook het IVN, de vereniging voor natuur-‐ en milieueducatie, organiseert interessante na-‐ tuurexcursies. Voor meer informatie zie d internetsite: www.ivn.nl
Lopend langs de Lek naar Lopik Lopend langs de Lek naar Lopik, Gerbrandy’s zendmast in de rug, leidt een ligfietser, elf lummels op mountainbikes, losjes, voort. Lexmond lonkt aan de lijzijde van een verdwaalde logger. Een matroos op een olietanker loert loen-‐ send rond, hangend op de lier van het anker.
14
Linea recta, lachend loop ik langs Lopik’s lanen, naar ‘De Manebrug’. Geen lindeboom te zien, noch Lotje. Loop ik liever langs de Lek naar Lekkerkerk ? Of vanuit Lopik terug ? Flexi Bel
40 jaar Knotgroep Benschop-‐Lobeke Op zaterdag 4 februari 2012 vierde de Knotgroep Benschop-‐Lobeke het feit dat de groep 40 jaar geleden werd opgericht. Een aantal mannen uit Benschop nam het initiatief. Het ging erom de knotwilg, een karakteristiek element van het landschap in de Lopikerwaard, van de ondergang te redden.
Een deel van de Knotgroep Benschop Lobeke kan de boom in. Vlnr.: Johan de Jong, Mieke Sinke, Ruben Oskam, voorzitter Eise Jongsma en Wim van Seeters Foto: Leon Snoek
Lange tijd waren wilgentenen gewild als geriefhout. Men gebruikte zijn uitlopers als haardhout, vlocht er manden van, vormde ze om tot hoepels, maakte er ge-‐ reedschapsstelen van en bond ze samen tot takkenbezems. Met de komst van kunststoffen vervangers verdween een groot deel van de functie van de wilgente-‐ nen als gebruiksvoorwerp. Er werd geen tijd meer uitgetrokken voor het onder-‐ houd van het wilgenbestand. Dit bracht de wilg in moeilijkheden. Zijn probleem is namelijk dat hij regelmatig ‘naar de kap-‐ per’ moet. Als de knotwilg niet op gezette
tijden van zijn pruik wordt ontdaan, wor-‐ den de takken te dik. Dan scheurt de boom of bezwijkt hij onder het gewicht van zijn eigen pruik. Verwaarlozing leidt op termijn dus tot de ondergang van de knotwilg. Daarmee gaat niet alleen het landschapsicoon van de Lopikerwaard ten onder. Het is tegelijker-‐ tijd een grote slag voor de natuur. In de oude knotwilgen groeien allerlei planten zoals de vlier, lijsterbes, fluitenkruid en varens. Zij vormen een oase voor vogels en insecten. Dit vormde de aanleiding voor een groep mannen uit Benschop, 15
waaronder de inmiddels 93-‐jarige Arie van Doorn, om in actie te komen. Men besloot om de boeren in de omgeving aan te bie-‐ den om het pruikonderhoud te verzorgen onder de voorwaarde dat zij de knotwil-‐ gen lieten staan. Na een aarzelend begin, groeide het initia-‐ tief uit tot een groot succes. Jaar in jaar uit was er in de maanden november tot april elke zaterdag een knotploeg in de weer met het onderhoud van het bomenbe-‐ stand. Op deze manier zijn in de loop der jaren honderden bomen van de onder-‐ gang gered.
Nu, veertig jaar later is de Lopikerwaard weer zuinig op zijn knotwilgen. Eise Jongsma, voorzitter van de Knotgroep Benschop Lobeke, heeft dan ook alle re-‐ den om tijdens zijn speech tevreden terug te blikken op de afgelopen periode. Hij oogt gelukkig als hij zijn ‘manschappen’ toespreekt en hen beloont met een oor-‐ lam tijdens een feestelijke bijeenkomst op zaterdag 4 februari 2012 op het erf van boer Kromwijk in Lopik. Jan Reijnders
Op de koffie bij Arie van Doorn Ter gelegenheid van het 40-‐jarig bestaan van de Knotgroep Benschop Lobeke bracht de redactie een bezoek aan een van zijn oprichters: Arie van Doorn. Lobeke, die begin februari 40 jaar be-‐ stond, mede heeft opgericht. Arie heeft pech gehad. Hij was op 4 febru-‐ ari niet bij de feestelijke bijeenkomst van de Knotgroep omdat hij de donderdag daarvoor zijn enkel brak. Ik ontmoet daardoor een lange man die moeilijk loopt vanwege het gips om de voet. In huis de stille getuigen van een heel sportief mens , foto’s van de zeilboot en diverse gewonnen bekers. Hij geeft aan zijn hele leven aan planning gedaan te hebben en nauwelijks iets aan het toeval over gelaten te hebben. Daar-‐ om beangstigt het hem, dat in deze le-‐ vensfase geen planning meer te maken valt. Gelukkig bewaart hij vele goede herinne-‐ ringen. Aan zijn werkzame leven, aan zijn Arie van Doorn Foto: Nely den Toom lange huwelijksjaren (60 jaar), aan het op-‐ richten van een openbare school in De Gewapend met fototoestel en schrijfblok Meern (1950) en aan de Knotgroep (toen maak ik mijn entree in huize van Doorn. nog: Knotgroep Benschop, na de herinde-‐ Wij kennen elkaar niet en het enige wat ik ling KGB-‐Lobeke). weet, is dat Arie de Knotgroep Benschop-‐ 16
De liefde voor het boerenlandschap zat er al vroeg in. In zijn jeugd werd de vaat gewassen in de stoepsloot vlak naast een knotwilg. Deze wilgen kwam hij ook tegen toen hij boe-‐ renknecht werd op 14-‐jarige leeftijd. In de herfst was hij druk met het knotten en snoeien van de wilgen. Van de grote takken werden paaltjes voor hekwerk en prikdraad gemaakt en staken om koeien te laten overwinteren. Het dik-‐ ke hout kwam in het haardvuur terecht voor verwarming van de woning, het sto-‐ ken van heet water voor wasgoed en kaasmakerij. Van de dunne toptakken werden ’s winters in de stal bezems ge-‐ maakt. Na de oorlogsjaren komt het gebruik van plastic op. De wilgentenen verliezen hun bruikbaarheid en de bomen raken in ver-‐ val.
Bij terugkeer in Benschop in 1970 schrikt Arie van de staat waarin de knotwilgen verkeren. Met een groep van tien gelijkge-‐ stemde mannen wordt in 1972 in café Lie-‐ verse het snode plan gesmeed dat tot op-‐ richting van de Knotgroep heeft geleid. Iedere zaterdag is de groep van oktober tot maart in de weer om de wilgen te knotten. De boer kreeg vijf gulden per boom en mocht het hout houden. Daar had men dus wel oren naar. Het landschap bleef zodoende de mooie doorkijkjes houden. De knotwilg maakt daar een onlosmakelijk onderdeel van uit. Toch blijft Arie met een vraag zitten: Moe-‐ ten we de bomen niet alleen knotten maar ook snoeien? Zo kun je lange slieten kweken die in deze tijd van crisis goed bruikbaar zouden zijn. Nely den Toom
Ochtend in de Lopikerwaard -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Jaap Winter
17
Koeien in de wei De weidegang van de koe was het thema van de WBL jaarvergadering 2012. De achterlig-‐ gende vraag is of de weidegang van de koe een wenselijkheid of een noodzaak is of dat een dergelijke praktijk in het tijdperk van de melkrobot een achterhaalde zaak is.
Polsbroek: Koeien in de wei met ligboxenstal op de achtergrond -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐ -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Wim van der Putten
Lentekriebels Eeuwenlang was het bijna een vanzelf-‐ sprekendheid, we wisten gewoon niet be-‐ ter. Elk voorjaar zagen we ze in het wei-‐ land verschijnen, met de staarten in de lucht, hollend en dartelend van feest-‐ vreugde. Niet alleen de koeien maar ook de boer en boerin waren er blij mee. Ein-‐ delijk kon de stal, meestal achter de keu-‐ kendeur gelegen, weer schoongemaakt worden. Met de eerste warme dagen in het voorjaar werd het op de stal broeierig warm, een ideaal medium voor stank, vliegen en ander ongedierte. Waren de koeien eenmaal uitgedold, dan begon al snel het rangorde gevecht. Wie was er eigenlijk ook al weer de baas of ei-‐ genlijk de bazin van de koppel? Meestal een van de oudste koeien maar die kon weleens het voorjaar niet meer gehaald hebben. Soms was er ook wel weer eens een van de jongere koeien die de leiding wilde overnemen. Was het prachtig weer dan zag je ze genie-‐ tend liggen, herkauwend want daar zijn ze uren op een dag mee bezig, en liever niet staand. Het symbool van rust en tevre-‐ denheid. Per dag wordt er 4 maal 2 uur 18
gegraasd. Al lopende werkt de koe dan enigszins gehaast het gras naar binnen. Na elke periode is herkauwen noodzakelijk. Al dat haastig naar binnen geslikte gras wordt dan op een rustig en veilig moment alsnog fijn gekauwd. Er wordt weinig echt geslapen, enkele periodes van 5 minuten per dag, niet meer. Maar kwam de herfst of van dat tussen-‐ door weer wat daar ook op lijkt, met storm, regen en soms hagel dan stonden ze meestal op rijtje langs de rand van het weiland, allemaal met hun achterwerk in de richting waar al dat natuurgeweld van-‐ daan kwam. Ze ondergingen dan lijdzaam het ongemak. In de late herfst waren ze maar al te blij als de boer ze weer mee naar binnen nam. Ze werden dan wel aan-‐ gebonden, maar het goudgele stro, het geurige hooi, de zorgzame boer en boerin en de vaak spelende kinderen op de war-‐ me stal zorgden voor een overvloed aan sfeer en gezelligheid. De ligboxenstal Een geheel nieuw staltype zag in de jaren ‘70 van de vorige eeuw het licht. Een compleet nieuw type met daarin een ge-‐
avanceerde inrichting om te melken. De koeien moesten nu zomer en winter bin-‐ nen gemolken worden. Ze werden niet meer aangebonden en konden dus vrij rondlopen. Wel moesten de koeien twee maal per dag in de stal beschikbaar zijn om gemolken te kunnen worden. Er kon nu per dag beslist worden of de koeien na het melken binnen zouden blijven of naar buiten gaan. Het was slechts een kwestie van kiezen: zet de boer de buitendeur naar het weiland wel of niet open. Bij slecht weer dus binnen, en anders naar buiten. Was het overdag te heet voor die grote zwarte lijven dan bleven de beesten overdag binnen en ‘s nachts naar buiten.
Koeien in ligboxenstal -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Wim van der Putten
Eigenlijk een ideale ontwikkeling voor zo-‐ wel boer als koe. Al snel ging elke boer overstag voor deze nieuwe ontwikkeling. Tegenwoordig is de ligboxenstal niet meer weg te denken uit de polder. De appara-‐ tuur en de omstandigheden om de koeien te melken zijn er optimaal. Een man alleen kan er in een uur zo maar 60 koeien mel-‐ ken. Praktisch, hygiënisch en veilig. De koeien stonden ook nog eens op ooghoog-‐ te. De boer zou het bukken nog gaan ver-‐ leren. De ontwikkeling van de ligboxenstal heeft een grote invloed gehad op het aantal uren weidegang van de koe. Bijna altijd bleven ze `s nachts binnen. Het was te las-‐ tig om de koeien na het avondmelken nog de polder in te sturen om ze de volgende ochtend al weer vroeg te moeten ophalen. Geen burger heeft dit ooit opgemerkt!
De Melkrobot
Melkrobot -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Wim van der Putten
De laatste grote ontwikkeling in de melk-‐ veehouderij is toch wel de melkrobot. Ruim 10 jaar geleden nog in de kinder-‐ schoenen maar langzamerhand toch een serieuze opvolger geworden van het tradi-‐ tionele melken. Hierbij moest de boer al-‐ tijd nog veel handelingen zelf doen, hoe geautomatiseerd ook alles was. Daarom moest de boer altijd, twee maal per dag, zeven dagen in de week en alle dagen van het jaar op de melktijden aanwezig zijn. Het is moeilijk om dat zo af en toe uit te besteden aan een hulp, want al die koeien hebben zo hun eigen verhaaltje. De robot is in staat om helemaal alleen de koeien te melken. Niet dat het zo eenvoudig gaat zoals het hier wordt gesuggereerd. De ro-‐ bot kost ongeveer 200.000 euro maar daar melkt hij als het moet 24 uur per dag voor. Hij doet dat niet zo handig en snel als de boer. In een zeer traag tempo wor-‐ den de koeien één voor één gemolken. Ongeveer 6 koeien in een uur in plaats van 60 als de boer of boerin het zelf doet. Voor hetzelfde geld koopt de boer een moderne melkstal waar hij die 60 koeien per uur kan melken. Dat betekent dan wel dat hij er altijd zelf bij moet zijn. De vrijheid van boer en koe Is de boer met een melkrobot wel echt zo vrij? De robot blijft uiteindelijk toch maar een machine en de koe blijft een soms on-‐ voorspelbaar levend dier. Er kan altijd iets mis gaan en de boer moet dan wel be-‐ 19
schikbaar zijn voor het alarm. Omdat de melkrobot zo duur is moet deze vaak 24 uur aan het werk blijven. Dat betekent dan wel dat de boer ook al die tijd alert moet blijven voor een eventueel alarm. Is de koe vanwege de melkrobot wel echt zo vrij? Niet alleen de boer maar ook de koe moet altijd beschikbaar blijven. De hele koppel koeien wacht eigenlijk dag en nacht tot een van hen aan de beurt is om gemolken te worden. Normaal is dat twee keer per dag maar omdat de melkrobot en de koe toch 24 uur beschikbaar zijn, wor-‐ den ze vaak wel 3 keer gemolken, want een keer extra melken is al gauw goed voor 1000 liter extra per koe. Het ligt voor de hand om te denken dat wanneer de koe gemolken is, ze wel naar buiten kan gaan om dan als dank voor haar prestatie in het weiland te kunnen genieten van vers gras en een warm zon-‐ netje. Ze hoeft uiteindelijk pas 8 uur later weer beschikbaar te zijn voor haar vol-‐ gende melkbeurt. Maar dat werkt niet. De koe is een kuddedier. Hier geldt dus sa-‐ men uit samen thuis. Zo simpel is het. Oplossingen Wat zou een oplossing kunnen zijn? De enige manier om de koeien toch nog weidegang te kunnen geven is de robot overdag een aantal uren stil te zetten. Dan moet de robot wel overcapaciteit hebben en daar zijn ze wel wat te duur voor (of de melk te goedkoop). Er zijn nog heel veel boeren die geen ro-‐ bot aanschaffen, voor hen is het thuisblij-‐ ven geen groot probleem. Regelmatige weidegang blijft daardoor mogelijk. De grote melkfabrieken spelen onder druk van de publieke opinie in op deze ontwik-‐ keling. Zij maken reclame voor hun melk-‐ producten door te suggereren door mid-‐ del van filmbeelden dat de koeien nog steeds in een zonnige groene wei lopen te
20
genieten van hun bestaan. Ze kunnen de consument niet op het verkeerde been zetten en weten maar al te goed dat de media dit zullen controleren. De druk voor regelmatige weidegang wordt daardoor groter. Ook zou de kaas, de boter en an-‐ dere melkproducten van koeien die buiten lopen gezonder zijn dan die van hun stal-‐ gebonden soortgenoten. Weiboter en weikaas genieten daardoor meer aftrek. Wij zijn enorm afhankelijk van de export van onze melkproducten en willen dat graag zo houden. Wij willen daarom niet de weg gaan van onze kastomaat die in Duitsland als Wasserbombe te boek staat. Campina/Friesland, een enorme coöpera-‐ tie van melkveehouders, en nog enkele andere melkfabrieken hebben nu besloten om een halve cent per liter meer te beta-‐ len voor de melk van boeren die hun koeien weidegang geven. Voorwaarde is minstens 100 dagen met 5 à 6 uur weide-‐ gang per dag Thema van onze jaarvergadering De weidegang van koeien was het thema van onze jaarvergadering van 2011. Bij die gelegenheid was een expert op dit gebied uitgenodigd. De heer Ir. René van den Oord, weidegangdeskundige, heeft op 23 november 2011 in de sfeervolle hooiberg van de familie Jan Kromwijk te Cabauw ons tot achter de komma de voor-‐ en na-‐ delen van deze ontwikkeling uit de doeken gedaan. Alles lijkt redelijk in balans te zijn. Hoewel het algemene gevoel toch wel is dat het weiland er voor de koeien is. Koeien in de wei is misschien wel het meest typische van ons Nederlandse landschap wat nooit verveeld heeft en dat ook nooit zal gaan doen. Wim van der Putten
Open brief Wegens drukke werkzaamheden beëindigt Nel van der Waart haar redacteurschap van de WBL Nieuwsbrief. Als afscheid schreef zij deze open brief aan de lezers. vriendschappelijke samenwerking. Ik blijf Beste mensen, met hen contact houden. Op dit moment ga ik de redactie van WBL Nel van der Waart na zes jaar met veel plezier te hebben sa-‐ mengewerkt verlaten. Mettertijd zal ik P.S. Het volgende gedicht van Constantijn nog wel een bijdrage leveren. De reden Huygens wil ik u niet onthouden. van mijn terugtrekking heeft te maken met mijn activiteiten als adviseur Perso-‐ Boom neel en Organisatie. Dit werk vereist veel De Boomen die ick sie tijd en daar wil ik me meer op richten. Van d ‘aerd ten hemel gaan met uijtge-‐ Het Groene Goud blijft in mijn hart. De streckten armen, kwaliteit van onze omgeving is niet alleen Zijn als de Godeloos’ in nood, die opwaert zichtbaar. Ook met andere zintuigen karmen, waarderen we de kwaliteiten die een on-‐ En weten niet tot Wie verstoord landschap in zich heeft. Denk maar aan de zangvogels en de wilde Constantijn Huygens: 1 februari 1656 bloemen, maar ook aan ecologische waar-‐ denvolle bodemschatten en stroomruggen die in de ijstijd zijn gevormd. Bijzondere soorten zand gevormd in de ijstijden zijn meestal ook interessant voor de industrie. Ontginning daarvan tast het domein van de natuurlijke omgeving aan. Ik hoop dat u samen met de WBL deze verstoring kan voorkomen en dat vooral bestuurders en hun adviseurs zich realiseren dat de op-‐ brengst slechts schijnwinst is. Ik hoop dat ons buitengebied meer erkenning en waardering vanuit de overheid krijgt zo-‐ danig dat dit landschap, de groene polders in en rondom de Lopikerwaard gaan beho-‐ ren tot een goed behouden landschappe-‐ lijk cultuurgebied waar veel mensen nog lang van kunnen genieten. U bedankt voor uw interesse in mijn aan-‐ deel. Ik heb veel positieve reacties van u mogen ontvangen. Het bestuur en de redactie wil ik ook har-‐ telijk bedanken voor de prettige en Foto: Marcel van den IJssel
21
Expositie Kunst en Ambacht aan de Hol-‐ landse IJssel Sinds 1 januari 2012 is het Stadsmuseum IJsselstein op een nieuwe leest geschoeid. Om de verbondenheid met de streek te onderstrepen, opent het museum een expositie met de titel Kunst en Ambacht aan de Hollandse IJssel. Gezien de naamgeving lijkt de tentoonstel-‐ ling inhoudelijk aan te sluiten bij de kernactiviteiten van de WBL. Een reden te meer om een gesprek te voeren met Margot Langelaan en Catherine Clavaux, respectievelijk pro-‐ jectconservator en conservator van het Stadsmuseum IJsselstein.
Angenelle Thijssen (2012): Wilgenveld (olieverf, 80 x 110 cm.) -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Angenelle Thijssen
Achtergrond De expositie Kunst en Ambacht aan de Hollandse IJssel maakt deel uit van het project Door Stromen Verbonden – 100 jaar leven in Rivierenland. Hierin participe-‐ ren zeven regionale musea gelegen tussen Tiel en Gorkum. De musea, verenigd in de stichting Kunst en Erfgoed Rivierenland (SKER), stellen zich ten doel om het cultu-‐
22
reel erfgoed-‐in het rivierengebied zo breed mogelijk onder de aandacht te brengen. In Kunst en Ambacht aan de Hollandse IJs-‐ sel wordt gepoogd de wisselwerking in beeld te brengen tussen de kunstwerken die het landschap verbeelden en de am-‐ bachten die in de regio een belangrijke rol speelden. Zowel de kunstwerken als de
aanwezige ambachten hebben hun wor-‐ tels in het landschap. Daarom zijn kunst en ambacht in de tentoonstelling met el-‐ kaar verweven. Thema’s De expositie is opgebouwd rond een vier-‐ tal thema’s: • Het weidse landschap Het oorspronkelijke onherbergzame veen-‐ moeras is al vanaf de tiende eeuw ont-‐ gonnen vanuit de rivieren. Vanaf de hoger gelegen gedeelten werd het gebied steeds verder ontwaterd. De dijken boden uit-‐ zicht op de uiterwaarden en de langgerek-‐ te cope-‐ontginning van de polders. Zeker in het begin van de 20ste eeuw kende het landschap, ondanks zijn weidse karakter, een grote variatie. Uitgestrekte weilanden werden afgewisseld met grienden, boer-‐ derijen, eendenkooien en boomgaarden. Het landschap was en is nog steeds een belangrijke bron van inspiratie voor kun-‐ stenaars. De expositie toont kunstwerken van de hedendaagse beeldend kunste-‐ naars Frank Dekkers, Jeroen Hermkens, Guillaume Monné, Angenelle Thijssen en Ans Wilbers. Zij hebben zich laten inspire-‐ ren door het rivierenlandschap. Waar bij-‐ voorbeeld Hermkens gegrepen wordt door de vooruitgang, zoals de bruggen bij Culemborg en Zaltbommel, beelden Monné en Thijssen juist boomgaarden, wilgen en het wilgenlandschap uit: de oor-‐ sprong van het ambacht in het rivieren-‐ land. • De touwmakerij Doordat de bodem erg drassig is, waren akkerbouw en soms ook veeteelt lang niet altijd mogelijk. In de omgeving van de Lo-‐ pikerwaard profiteerden eeuwenlang en-‐ kele stadjes van de hennep die op de drassige poldergronden werd geteeld. Vooral Oudewater werd door de touwsla-‐ gerij een rijke stad. Vanaf het laatste kwart van de 17de eeuw tot ver in de 19de eeuw bezorgde dit voldoende werk
aan de lijndraaiers in de baanschuren van Oudewater, Montfoort en IJsselstein. Door de opkomst van de stoomscheepvaart nam de vraag naar scheepstouw na 1860 sterk af. Uiteindelijk sloot de laatste IJssel-‐ steinse touwslagerij aan de Groenedijk in 1920 zijn deuren. De huidige Touwlaan is de locatie van de voormalige Touwbaan in IJsselstein. • De griendcultuur Ook de wilgen hadden geen moeite met de drassige grond. In de regio speelde de griendcultuur met de mandenmakers, te-‐ nenschillers, rietdekkers en hoepelmakers een belangrijke rol. Tussen 1800 en 1940 werd steeds meer grond rondom IJssel-‐ stein in dienst gesteld van de griendcul-‐ tuur. Omdat de komkleigebieden die vaak laag lagen, niet geschikt waren voor wei-‐ de-‐, akker-‐ of hooiland, werden hier wil-‐ genbomen geplant. Van de wilgentenen en taaie takken maakten de IJsselsteiners manden en hoepels. Uiteindelijk is hieruit de meubelindustrie ontstaan. Kunstenaars zijn in hun werk wilgentenen als materiaal gaan verwerken of hebben de griendcul-‐ tuur in beeld gebracht. • De steenbakkerij De kleigronden in de regio leenden zich uitstekend voor de steenbakkerij. Afge-‐ graven stukken weiland langs de Holland-‐ se IJssel zijn nog duidelijk in het landschap terug te vinden. Van 1867 tot 1982 be-‐ vond zich op de plaats van de woonwijk 'Overwaard' de gelijknamige steenfabriek. Door de opkomst van de 'revolutiebouw' verminderde de vraag naar bakstenen na 1960 snel. Ook de uitputting van de klei-‐ gronden, waardoor men van steeds grote-‐ re afstand de grond moest aanvoeren, droeg bij aan de teloorgang van de steen-‐ bakkerij in de regio. Het enige overblijfsel van de eens zo bloeiende bedrijfstak is wat nog rest van de voormalige steenoven IJsseloord in Montfoort, die eerder in dit nummer al uitgebreid aan de orde was.
23
Buitenactiviteiten Naast de bovengenoemde activiteiten binnen de muren van het Stadsmuseum zelf, zijn een aantal buitenactiviteiten ge-‐ pland waarbij cultuur en natuur worden gecombineerd. Het gaat hierbij om een excursies en workshops zoals am-‐ bachtsuitjes, landmeting met nagebouwde 13de-‐eeuwse meetinstrumenten, rond-‐ gang met de Polderwachter, excursies en dergelijke. Met het project Door Stromen Verbonden wordt verder een aantal wandel-‐, fiets-‐ en autoroutes aangeboden. Wie wil kan fiet-‐ send of met de auto meerdere musea op één dag bezoeken en tussendoor genieten van het fraaie rivieren-‐ en polderland-‐ schap. Nabij Lopik wordt er door Johan Sietzema
en Jan van Schaik een land-‐art project van wilgentenen opgezet. Informatie De expositie Kunst en Ambacht aan de Hollandse IJssel loopt van 7 april tot en met 19 augustus in het Stadsmuseum IJs-‐ selstein, Walkade 2-‐4, 3401 DS IJsselstein. Daar is ook de informatie over buitenacti-‐ viteiten beschikbaar. Voor verdere infor-‐ matie zie de internetsite van het Stadsmu-‐ seum www.stadsmuseum.nl. Meer infor-‐ matie over het overkoepelende project Door Stromen Verbonden kan worden ge-‐ vonden op de internetsite: www.doorstromenverbonden.nl. Jan Reijnders
Teenschillers aan het werk -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐Foto: Stadmuseum IJsselstein
24
Stuyvenbergerweg IJsselstein -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐ Foto: Lidi Oepts-‐Hutter
Uitgelezen? Neem zelf eens de pen ter hand! De meeste lezers van het WBL-‐Bulletin wonen in de Lopikerwaard. Wat gebeurt daar eigenlijk allemaal? Verleden, heden, toekomst? Ervaringen, clubs, tendensen, wetenswaardigheden, moois, lelijks, poli-‐ tieke en economische ontwikkelingen, ge-‐ varen, belangenverstrengelingen, tegen-‐ stellingen, opinies etcetera. Onder onze leden zijn zijn er vast een flink aantal mensen, die voor onze nieuwsbrief zouden willen schrijven. De nieuwsbrief
wordt er zeker spannender en interessan-‐ ter door. De WBL Nieuwsbrief zal dan een nóg beter gefundeerd en veelzijdiger beeld geven van wat er in de Lopiker-‐ waard gaande is. Heeft u een idee? Wilt u iets kwijt? Heeft u een zetje nodig? Neem dan contact op met een van de redactie-‐ of bestuursle-‐ den. De redactie 25
WBL uitgaven WBL-‐Natuurwijzer Dieren WBL-‐Natuurwijzer Planten Vouwkaart (6-‐vouws, geplastificeerd) of poster Ledenprijs € 4,-‐-‐. (winkelprijs € 5,-‐-‐) Mythe van het Groene Hart (2006) -‐ 100 pagina's-‐in kleur Door Harm Hoogendoorn Ledenprijs € 10,-‐-‐ Dierenarts in de Lopikerwaard (2003) -‐ 60 pagina's -‐ fotoboek Door Gé Tielens en Peter Arno Broer Ledenprijs: € 5,-‐-‐ Holland in Touw (2002) -‐ 120 pagina's -‐ 70 foto's Door B.R. Feis, H. Hoogendoorn en P. Stoppelenburg Ledenprijs: € 13,-‐-‐ (winkelprijs € 15,75) Oude Bedrijven in de Lopikerwaard 96 pagina's -‐ 60 foto's Door B.R. Feis. Deel 5 Waardenreeks Ledenprijs: € 8,-‐-‐ (winkelprijs € 10,-‐-‐) Tuinen in de Lopikerwaard 226 pagina's -‐ 130 foto's Door P.A.W. Broeders Ledenprijs € 10,-‐-‐ (winkelprijs € 15,-‐-‐) Wandelen in Oudewater 45 pagina's Door C.J.H. Meijerink Ledenprijs: € 6,25 (winkelprijs € 7,50) Routekaart Lopikerwaard (€ 0,50) Willem van Bezooyen, de laatste machi-‐ nist van het gemaal ‘De Batauwe’. (2006) -‐ 52 pagina's. Cultuurhistorisch en persoonlijk verslag van de bemaling in de polder 'Batuwe' Lopikerkapel. Met foto's 26
en oud kaartmateriaal. Door Lydia Blom. €.10,-‐ Ook te verkrijgen via Lydia BLom:
[email protected] Genoemde uitgaven zijn af te halen bij: • Het WBL secretariaat, Herman Boone-‐ kamp, Lekdijk West 8 te Lopik, tel. 0348-‐553632. • Eise Jongsma, Frankrijkstraat 156, IJs-‐ selstein, tel. 030-‐6874217. Aanbevolen publicatie (uitgave van De Utrechtse Waarden): Linten in de Leegte. Handboek groene be-‐ bouwingslinten in de Utrechtse Waarden. Twee delen: 119 en 87 pagina’s in kleur. Redactie: De Leeuw, Van Meekeren, Schik, Steenbergen en Sturkenboom Het boek ‘Linten in de Leegte’ is voor € 18,95 verkrijgbaar bij de VVV’s in de re-‐ gio (IJsselstein, Lopik, Oudewater, Mont-‐ foort), de boekhandels in de streek (zie www.lintenindeleegte.nl) en de Stichting Groene Hart (plus verzendkosten). WBL-‐leden krijgen reductie. De ledenprijs bedraagt € 15,-‐-‐. Alleen af te halen bij Eise Jongsma, Frank-‐ rijkstraat 156, IJsselstein. Graag eerst even bellen: 030-‐68 74217.
Herinnering
Vergeet u niet de donateurs-‐ of lidmaatschapscontributie voor het lopende jaar over te maken op bankrekening 1053029 ten name van ”Penn. Stichting WBL”? Graag met opgave van uw naam en adres. Dat bespaart ons zoekwerk, tijd, papier en verzendkosten. Met dank voor uw medewerking. -‐
Colofon WBL Nieuwsbrief Is een uitgave van de Stichting WBL: Werk-‐ groep Behoud Lopikerwaard. De stichting is ingeschreven in het stichtingenregister K.v.K. onder nr. 41179802. Bestuur WBL Voorzitter: Wim Boesten Secretaris: Herman Boonekamp Penningmeester: Theo Hattink Tweede penningmeester: Eise Jongsma Leo van den Berg Wim van der Putten Jan Reijnders Secretariaat WBL H.A.L. Boonekamp Lekdijk West 8 3411 MT Lopik Telefoon 0348 55 3632
[email protected] Redactie Nieuwsbrief Kopij en info aan: Redactie WBL Koperwiekweg 19 3403 ZT IJsselstein 06 19674710
[email protected] Samenstelling redactieteam Eise Jongsma Wim van der Putten Jan Reijnders (hoofdredactie) Miranda Spek Nely den Toom Jeugdlid: Yvet Vormgeving Nieuwsbrief Theo Hattink Jan Reijnders Excursiecommissie Mieke Sinke Piet Mulder Wim van der Putten
Vrijwilliger natuureducatie Theo Hattink (scholen IJsselstein) Fotografie: Arend Engels, Marcel van den IJssel, Dennis Nolte, Lidi Oepts-‐Hutter, Wim van der Put-‐ ten, Jan Reijnders, Leon Snoek, Miranda Spek, Stadsmuseum IJsselstein, Angenelle Thijssen, Nely den Toom, Jaap Winter. © Copyright: betreffende fotograaf en WBL WBL lidmaatschap WBL lid/donateurs dragen minimaal €.15,-‐-‐ per persoon of € 20,-‐-‐ per gezin (één woon-‐ adres) bij. Het contributiejaar loopt van ja-‐ nuari tot en met december. U kunt uw bij-‐ drage overmaken op bankrekening 1053029, ten name van ‘Penn. Stichting WBL’. Graag onder vermelding van uw naam en adres. Indien u zelf uw bijdrage aan het begin van het jaar overmaakt dan bespaart dit ons kosten en kan de donatiebijdrage laag blij-‐ ven. Leden/donateurs ontvangen drie keer per jaar de WBL Nieuwsbrief, uitnodigingen voor lezingen / excursies en korting op di-‐ verse uitgaven van de WBL. Opzegging van het lidmaatschap donateur-‐ schap graag melden vóór 1 november van het lopende jaar. Schriftelijk bij het WBL-‐ secretariaat. De volgende WBL Nieuwsbrief verschijnt omstreeks juli/augustus 2012. Kopij, maxi-‐ maal 2 pagina’s in Word (incl. afbeeldingen als los als jpg-‐bestand bij te leveren) naar:
[email protected] WBL op internet Site: www.wbl-‐web.nl E-‐mail :
[email protected]
Gedrukt bij Drukkerij van Midden, Benschop 27
Foto: Arend Engels
