!
! !
! ! !
! ! Resultaten onderzoek!
!
Wat weet jij over het leenstelsel?! ! ! 13-01-2015!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! Wat weet jij over het leenstelsel?!
!
In 2015 staan er ingrijpende veranderingen voor de deur die de toegankelijkheid van het onderwijs onder druk zetten. Het leenstelsel, dat de basisbeurs voor studenten in het hoger onderwijs vervangt voor een lening, is eind 2014 door de Tweede Kamer heen geloodst ondanks de vele bezwaren en protesten van studenten-, ouder- en budgetinstanties. Begin 2015 stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel. Mocht de Eerste Kamer de wet aannemen, dan is de minister van onderwijs voornemens om het leenstelsel in te voeren per 1 september 2015. Studiekiezers moeten zich voor 1 mei inschrijven voor een opleiding; voor de decentrale selectie ligt de deadline op 15 januari. Met de nog altijd heersende onduidelijkheid voor aankomende studenten is het volgens de jongerenorganisaties onverantwoord om een leenstelsel in te voeren. Jongeren die voor een decentrale selectie kiezen weten niet of ze aankomend jaar studeren met een studiebeurs of met een leenstelsel, reguliere studiekiezers zitten nog altijd in onduidelijkheid over hun toekomst terwijl ze feitelijk nog maar drie maanden hebben om een studiekeuze te maken.!
!
Er zijn ook veel kritische geluiden over het leenstelsel in het onderwijsveld te horen. Zo blijkt dat de kennis van jongeren over de nieuwe regelgeving onder de maat is of dat het verwachtingspatroon onjuist is. Jongeren maken zich ernstig zorgen over hun levensonderhoud als ze te maken zouden krijgen met een leenstelsel of schetsen een negatief toekomstbeeld waarbij onder andere werken voor de kost naast een voltijdse studie meer regel dan uitzondering zou zijn. Al deze verschillende signalen hebben de jongerenorganisaties FNV Jong, LAKS en JOB doen besluiten om grootschalig onderzoek te doen naar de kennis van jongeren over het leenstelsel en het toekomstbeeld van jongeren in het leenstelsel.!
!
In januari 2015 is er een enquête gehouden welke door 1365 scholieren, mbo studenten, hbo studenten en wo studenten is ingevuld. De verwachtingen van de resultaten zijn ver overtroffen. De kennisachterstand is vele malen groter dan de jongerenorganisaties van tevoren hadden ingeschat. Dit onderzoek zet serieuze vraagtekens bij de kennis van en het draagvlak bij de jongeren van Nederland om op een verantwoorde manier een leenstelsel in te voeren.!
!
FNV Jong! Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS)! Jongerenorganisatie Beroepsonderwijs (JOB)! 1
!
! ! !
! !
De meest opvallende resultaten in het kort:!
!
Wanneer het leenstelsel er komt wordt de basisbeurs voor iedereen die een hbo of universitaire studie gaat volgen afgeschaft.!
- Bijna een kwart van alle jongeren is niet goed op de hoogte van de veranderende wetgeving.! - Ruim 1 op de 10 jongeren geeft aan dat de basisbeurs blijft bestaan.!
!
Voor huidige studenten verandert er in het nieuwe leenstelsel helemaal niks.!
- Meer dan de helft van de huidige universitaire studenten gaat er ten onrechte van uit dat hun 4e
!
jaar studiefinanciering blijft bestaan of heeft geen idee.!
Hoe lang ben je maximaal bezig met het afbetalen van de studieschuld volgens de regels van het leenstelsel?!
- 71,8% van de jongeren is niet op de hoogte van de van de maximale afbetalingstermijn.!
!
Hoe hoog denk je dat de gemiddelde studieschuld is voor afgestudeerden die onder het leenstelsel vallen?!
- 83% weet niet wat de gemiddelde studieschuld is.! - Ruim 3 op de 4 jongeren onderschat hun studieschuld.!
!
Als ik geen basisbeurs krijg moet ik gaan werken om mijn studie te bekostigen.!
- 8 op de 10 jongeren geeft aan (waarschijnlijk) te gaan werken om zijn of haar studie te bekostigen als het leenstelsel verdwijnt. Meer dan de helft (54,4%) is hier zeker van.!
- Onder huidige HBO studenten is zelfs sprake van 9 op de 10 jongeren.!
!
Als ik een bijbaan heb zal ik minder tijd besteden aan mijn studie.! - 8 op de 10 jongeren geeft aan dat een bijbaan ten koste zou gaan van studeren. 43,5% is hier zeker van.!
! ! !
2
!
!
! ! !
Resultaten onderzoek 'Wat weet jij over het leenstelsel?'!
!
Respondenten!
!
Er is een enquête uitgezet waar 1365 jongeren respons op hebben gegeven. Deze groep bestaat voor het overgrote deel uit scholieren uit het voortgezet onderwijs (62,3%). Het mbo is vertegenwoordigd in 7,2% van de respondenten. De overige 30,5% bestaat uit studenten uit het hoger onderwijs verdeeld over het HBO (7,0%) en WO (23,5%).!
!
Opleidingsniveau
Aantal respondenten
Scholieren
851
MBO studenten
98
HBO studenten
95
WO studenten
321
Totaal
1365
! ! Wanneer het leenstelsel er komt wordt de basisbeurs voor iedereen die een HBO of universitaire studie gaat volgen afgeschaft.!
!
De minister van onderwijs Jet Bussemaker is voornemens om per 1 september 2015 de basisbeurs te vervangen voor een leenstelsel. Dit zou betekenen dat iedereen die na 1 september 2015 een nieuwe studie begint geen recht meer heeft op een basisbeurs. Uit het onderzoek blijkt dat bijna een kwart, 24,3%, niet goed op de hoogte is van de veranderende regelgeving. Ruim één op de tien jongeren geeft zelfs aan dat zij verwachten dat de basisbeurs blijft bestaan. Het meest opvallende is dat de huidige studenten (HBO 80%; WO 81,6%) het beste op de hoogte zijn van de nieuwe regelgeving, terwijl de groep voor wie deze wijziging het meest van belang zou moeten zijn, scholieren en mbo'ers die potentieel willen doorstuderen, het slechtst op de hoogte zijn van de afschaffing van de basisbeurs. Van de scholieren weet 26,1% niet hoe het zit tegenover 31,6% op het MBO.! 3
!
! ! !
! !
Wanneer het leenstelsel er komt wordt de basisbeurs voor iedereen die een HBO of universitaire studie gaat volgen afgeschaft.!! ! Scholieren Klopt
HBO studenten
WO studenten
Totaal
73,9%
68,4%
80%
81,6%
75,8%
9,8%
16,3%
14,7%
15,3%
11,9%
16,3%
15,3%
5,3%
3,1%
12,4%
Klopt niet Weet ik niet
MBO studenten
! ! Voor huidige studenten verandert er in het nieuwe leenstelsel helemaal niks.!
!
Volgens de site van het ministerie van onderwijs verandert er voor de huidige bachelor of masterstudenten niks. Deze informatie is echter misleidend danwel onjuist. Dat blijkt ook uit het onderzoek; meer dan de helft van alle WO studenten heeft niet door dat er ook voor hen veranderingen staan te wachten of weten het simpelweg niet. Bij de HBO studenten is de onwetendheid nog groter. Meer dan 8 op de 10 HBO studenten geven aan niet te weten of er iets verandert of zeggen dat er geen veranderingen voor hen te wachten staan. Dit is onjuist. Zo kunnen universitaire studenten op dit moment vier jaar lang aanspraak maken op studiefinanciering. Met het afschaffen van de basisbeurs kunnen huidige universitaire bachelorstudenten nog maar aanspraak maken op drie jaar studiefinanciering. Daarnaast zijn studiekosten in het leenstelsel niet meer aftrekbaar. Dit geldt ook voor de huidige groep studenten die niet onder de regels van het leenstelsel vallen. Vooral voor de grote groep WO studenten die er nog vanuit gaan dat ze recht hebben op vier jaar in plaats van drie jaar studiefinanciering, zal het leenstelsel grote financiële gevolgen hebben.!
!
Voor huidige studenten verandert er met het nieuwe leenstelsel helemaal niks. Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
Klopt
60,9%
54,1%
68,4%
38,9%
55,8%
Klopt niet
21,5%
29,6%
17,9%
49,2%
28,4%
Weet ik niet
17,6%
16,3%
13,7%
11,8%
15,9%
! 4
!
! ! !
! !
In het leenstelsel heb ik recht op een aanvullende beurs als mijn ouders onvoldoende kunnen meebetalen aan mijn studie.!
!
Uit de resultaten kunnen we de conclusie trekken dat jongeren onvoldoende weten over de regels rondom de aanvullende beurs. Net meer dan de helft van de jongeren weet dat studenten met minder draagkrachtige ouders het recht behouden op een aanvullende beurs. Daarnaast behouden studenten in uitzonderlijke gevallen ook het recht op een aanvullende beurs, bijvoorbeeld studenten met onvindbare of weigerachtige ouders. Onder scholieren, de groep die als eerste te maken krijgt met het leenstelsel, is de onwetendheid het grootst. Twee op de tien scholieren denken zelfs dat de aanvullende beurs verdwijnt. !
!
In het leenstelsel heb ik recht op een aanvullende beurs als mijn ouders onvoldoende kunnen meebetalen aan mijn studie. Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
Klopt
50,6%
63,3%
60,0%
66,4%
55,9%
Klopt niet
20,4%
21,4%
18,9%
12,1%
18,5%
Weet ik niet
28,9%
15,3%
21,1%
21,5%
25,6%
! ! De rente die ik over mijn studieschuld moet betalen staat vast.!
!
In het leenstelsel staat de rente die over de studieschuld betaald moet worden voor vijf jaar vast. Daarna wordt de rente opnieuw vastgesteld. Feitelijk staat de rente over de gehele looptijd van de studie dus niet vast. De verwachtingen zijn zelfs dat de rente oploopt ten opzichte van het huidige studiefinancieringsstelsel. 37,4% van alle jongeren geeft aan dat ze eigenlijk geen idee hebben hoe het met die rente zit. Een interessant gegeven als we dit combineren met het verwachtingspatroon dat jongeren hebben van de gemiddelde studieschuld in het leenstelsel.!
! ! !
! 5
!
! ! !
! !
De rente die ik over mijn studieschuld moet betalen staat vast. Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
Klopt
36,2%
36,7%
35,8%
23,7%
33,3%
Klopt niet
22,0%
33,7%
41,1%
43,9%
29,3%
Weet ik niet
41,8%
29,6%
23,2%
32,4%
37,4%
! ! Hoe lang ben je maximaal bezig met het afbetalen van de studieschuld volgens de regels van het leenstelsel?!
!
In het huidige stelsel heeft een terugbetaler 15 jaar de tijd om de studielening af te lossen. In het leenstelsel verandert dit naar 35 jaar. 71,8% van de ondervraagden is hier niet van op de hoogte. Een langere looptijd van de studieschuld betekent eveneens een langere looptijd van de rente, een gegeven waar de jongeren ook nog onvoldoende van af weten en waarvan de hoogte iedere vijf jaar varieert. !
!
Hoe lang ben je maximaal bezig met het afbetalen van de studieschuld volgens de regels van het leenstelsel? Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
15 jaar
4,5%
14,3%
14,7%
11,2%
7,5%
20 jaar
7,1%
6,1%
11,6%
8,1%
7,5%
25 jaar
6,6%
7,1%
3,2%
3,7%
5,7%
30 jaar
31,5%
29,6%
32,6%
29,0%
30,8%
35 jaar
28,3%
28,6%
28,4%
27,7%
28,2%
Weet ik niet
22,1%
14,3%
9,5%
20,2%
20,2%
! ! ! ! 6
!
! ! !
! !
Hoe hoog denk je dat de gemiddelde studieschuld is voor afgestudeerden die onder het leenstelsel vallen?!
!
In het leenstelsel zal de gemiddelde studieschuld van studenten aanzienlijk oplopen ten opzichte van de huidige studiefinanciering. Er zijn verschillende rapporten geschreven over de te verwachten gemiddelde studieschuld. In dit onderzoek wordt de publicatie 'Toegankelijkheid hoger onderwijs en de rol van studiefinanciering' van de Vereniging Hogescholen aangehouden, daarin wordt er gesproken over een gemiddelde studieschuld van bijna €28.000,-. Uit onderstaande tabel blijkt dat 83% niet weet wat de gemiddelde studieschuld is. Daarnaast wordt de gemiddelde studieschuld massaal onderschat. Ruim drie op de vier jongeren onderschat de hoogte ervan. Dit in combinatie gezien met de onwetendheid over de rente (70,7% denkt dat de rente vast staat of heeft geen idee) en de onwetendheid over de looptijd van de studieschuld (71,8% is niet op de hoogte van de maximale looptijd van 35 jaar) laat zien dat de kennis van jongeren over het financiële huishouden na het behalen van een diploma zwaar onder de maat is.!
!
Hoe hoog denk je dat de gemiddelde studieschuld is voor afgestudeerden die onder het leenstelsel vallen? Scholieren < 10.000
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
2,9%
4,1%
2,1%
1,9%
2,7%
10.000 - 15.000
12,7%
23,5%
11,6%
12,1%
13,3%
15.000 - 20.000
24,4%
28,6%
23,2%
26,8%
25,2%
20.000 - 25.000
28,4%
21,4%
23,2%
26,5%
27,1%
25.000 - 30.000
17,5%
13,3%
18,9%
16,2%
17,0%
> 30.000
14,0%
9,2%
21,1%
16,5%
14,7%
! ! ! ! ! ! 7
!
! ! !
! !
Als ik geen basisbeurs krijg moet ik gaan werken om mijn studie te bekostigen.!
!
Ruim acht op de tien jongeren geeft aan (waarschijnlijk) te moeten werken om zijn of haar studie te bekostigen als het leenstelsel verdwijnt. Meer dan de helft van de jongeren geeft zelfs aan dat dit zeker het geval zal zijn. Bij de huidige HBO studenten is er zelfs sprake van negen op de tien studenten waarbij 65,3% aangeeft zeker te moeten werken naast het studeren. Het percentage jongeren dat aangeeft zeker niet te gaan werken is daarentegen ontzettend laag. Van alle ondervraagden geeft slechts 1,9% aan zeker niet te moeten werken om zijn of haar studie te bekostigen.!
!
Als ik geen basisbeurs krijg moet ik gaan werken om mijn studie te bekostigen. Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
Zeker wel
48,5%
69,4%
65,3%
62,3%
54,4%
Waarschijnlijk wel
33,8%
16,3%
27,4%
21,8%
29,3%
Neutraal
11,5%
7,1%
3,2%
8,1%
9,8%
Waarschijnlijk niet
4,7%
4,1%
2,1%
5,0%
4,5%
Zeker niet
1,4%
3,1%
2,1%
2,8%
1,9%
! ! Als ik een bijbaan heb zal ik minder tijd besteden aan mijn studie.!
!
Te veel tijd besteden aan werk kan ten koste gaan van studeren. Uit de vorige vraag blijkt dat 83,7% waarschijnlijk dan wel zeker zal gaan werken om zijn of haar studie te kunnen bekostigen. 80,6% van de ondervraagden geeft aan dat dit ten koste zal gaan van het studeren. 43,5% geeft aan dat dit zelfs zeker het geval zal zijn. Bij de huidige studenten, die spreken uit ervaring, liggen de percentages zelfs nog een stukje hoger. 87,4% van de HBO studenten en 83,5% van de WO studenten geven aan dat werken ten koste gaat van studeren, waarbij zowel HBO studenten als WO studenten in meer dan de helft van de gevallen aangeven dat werken zeker ten koste gaat van studeren. Wederom is er maar een klein percentage van overtuigd dat dit niet het geval is: 2,9%.! 8
!
! ! !
! !
Als ik een bijbaan heb zal ik minder tijd besteden aan mijn studie. Scholieren
MBO studenten
HBO studenten
WO studenten
Totaal
Zeker wel
39,1%
45,9%
53,7%
51,4%
43,5%
Waarschijnlijk wel
39,7%
33,7%
33,7%
32,1%
37,1%
Neutraal
11,2%
14,3%
0,0%
6,9%
9,6%
Waarschijnlijk niet
6,9%
4,1%
9,5%
6,9%
6,9%
Zeker niet
3,1%
2,0%
3,2%
2,8%
2,9%
! ! ! ! ! !
9
