Wat als ik niet meer beter word… moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL
Antoon van Dijck
Palliatieve zorg is integrale zorg voor de mens al of niet in combinatie met behandeling van de ziekte - Fysiek - Sociaal
- Psychologisch - Spiritueel
SYMPTOOMBESTRIJDING ¨ ¨ ¨ ¨
Pijn Kortademigheid Passagestoornis Stervensbegeleiding
Misselijkheid, Braken Hoesten, Reutelen Depressiviteit, Angst Rouwverwerking
In de palliatieve zorg is streven naar zo lang mogelijk behoud van kwaliteit van leven het doel.
Het belangrijkste wapen wat je daarbij hebt is anticipatie op wat komen gaat en dat op tijd bespreekbaar maken.
RONDOM HET LEVENSEINDE
Wat is normale medische zorg in deze fase? - symptoomverlichting - ondersteuning bij keuzes en beslissingen - stervensbegeleiding - palliatieve sedatie
Wat is buitengewone medische zorg?
Keuzes & Beslissingen Behandelen Ziekenhuisopname Eten & drinken
Doel van Palliatieve Sedatie Het opzettelijk toedienen van sedativa in doseringen en combinaties die vereist zijn om het bewustzijn zoveel te verlagen als nodig is om refractaire symptomen op adequate wijze te verlichten bij een levensverwachting van 1-2 weken
Indicaties voor palliatieve sedatie • Pijn • Verwardheid • Kortademigheid • Angst
Informatie aan patient en naasten • Dosering medicatie wordt bepaald door
symptoomverlichting, niet door mate van bewustzijnsdaling
• Het duurt soms voordat comfort als resultaat bereikt wordt
Informatie aan patient en naasten • Hoeft niet per se slapend bereikt te worden
• Duur van sedatie is vooraf niet te bepalen (+ 1 dag – 1 week)
Informatie aan patient en naasten Middel van eerste voorkeur: midazolam NIET door middel van morfine: - Leidt niet met zekerheid tot sedatie - Risico op verwardheid / onrust
Euthanasie in de Praktijk Tweederde van alle verklaringen komt niet tot uitvoering / verzoek Behandeling, palliatieve zorg, eerder overlijden, verleggen van grenzen
Euthanasie in de Praktijk •Belang van exploreren van verzoek om euthanasie •Belang van exploreren beeldvorming rondom uitvoering euthanasie •Belang van naasten meenemen in proces
Doel van Euthanasie Het, op verzoek van patient, opzettelijk toedienen van medicamenten die vereist zijn om het leven van de terminale patiënt met uitzichtloos en ondraaglijk lijden actief te beëindigen en zo het lijden te stoppen.
ZORGVULDIGHEIDSEISEN VAN EUTHANASIE
1.Vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt 2.Uitzichtloos en ondraaglijk lichamelijk of geestelijk lijden 3.Patiënt is voorgelicht over zijn situatie en zijn vooruitzichten
ZORGVULDIGHEIDSEISEN VAN EUTHANASIE
4.Arts en patiënt zijn overtuigd dat er geen redelijke andere oplossing is 5.Tenminste één andere, onafhankelijke arts is geraadpleegd 6.Levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig uitgevoerd door arts 7.Procedure wordt gemeld en getoetst
Sedatie
Euthanasie
Doel
Verlaging bewustzijn
Levensbeëindigend
Medisch handelen
Normaal
Bijzonder
Toestemming
Indien mogelijk
Altijd, herhaald
Dosering
Titratie
Overdosering
Middelen
Sedativa
Barbituraten/ spierrelaxantia
Reversibel
Ja (in principe)
Nee
Verkort het leven
Nee (levensverwachting < 2 weken)
Ja
Natuurlijke dood
Ja
Nee
Communiceren met uw arts • Vertrouwen
• Betrokkenheid
Openheid Zorg voor elkaar
• Gebruik maken van elkaars expertise §Leren van elkaar §Samen groeien naar beter
Communiceren met uw arts
Conclusies • Beslissingen rond het levenseinde vereisen - goede symptoombestrijding - exploratie naar overwegingen van patient & familie - communicatie over normaal medisch handelen in de laatste fase • Zorg in de laatste fase kan fysiek en emotioneel complex zijn voor alle betrokkenen
Liefde, Respect, Vertrouwen en Verdriet is wat je in de mantel der liefde ziet
Willy Schut 2004
