Waarnemen en beslissen in gevaarsituaties De ontwikkeling van een gevaarherkenningstest voor Belgische automobilisten
Dr. Ann Lavrysen Prof. Jan Pauwels Prof. Werner Helsen Onderzoeksplatform BIVV - 19 december 2012
Een greep uit het onderzoek in het labo Waarnemen en Presteren • Trainen van waarneming, beslissing en uitvoering o
(top)sport, politie, verkeer, …
Een greep uit het onderzoek in het labo Waarnemen en Presteren • Trainen van waarneming, beslissing en uitvoering o
(top)sport, politie, verkeer, … Intelligente Snelheidsaanpassing Verkeersinzicht bij fietsers Stoer aan het stuur Kwaliteit fietspaden Vlaanderen Ouder sturen fietshelmen, hesjes, Fietsvaardigheidstest www.kijkuitopdefiets.be Gevaarherkenning op de fiets Fiets- en voetgangersexamen Slimme mobiele scholen Mobibus Rijbewijs op school Start to Drive
Problematiek: Jonge bestuurders zijn oververtegenwoordigd in de ongevallenstatistieken
•
Doden en zwaargewonden per 100000 inwoners per leeftijdscategorie (bron: FOD Economie 2009)
Problematiek: Jonge bestuurders zijn oververtegenwoordigd in de ongevallenstatistieken
=> Jongere bestuurders hebben tijdens de eerste 1000-en km (na het behalen van het rijbewijs) een verhoogde kans op materiële en lichte letselongevallen
Automatisatie van de rijtaak ERVARING!!!
Declaratieve en Procedurele kennis
Anticipatie Gevaarherkenning Beslissingen nemen
Gevaarherkenning aan het stuur o
Een ‘hazard’ of gevaar is elk permanent of tijdelijk, stationair of bewegend voorwerp in de omgeving van de weg dat mogelijks het risico op een aanrijding verhoogt. (Haworth et al., 2005)
o
‘Hazard perception’ of gevaarherkenning is het proces waarbij de weggebruiker de aanwezigheid van een gevaar opmerkt. (Haworth & Mulvihill, 2006)
Gevaarherkenning in de GDE matrix
Gevaarherkenning in de rijopleiding • ‘Hazard Perception Test’ als onderdeel van de rijopleiding o
Statische beelden: meerkeuzevragen • NL
o
Dynamische beelden: Beslissingstijd • UK, Australië, …
Literatuuronderzoek gevaarherkenning
Date, place
Vaststellingen literatuur • Gevaarherkenning is een predictor voor de kans op ongevallen
• Ervaren bestuurders zijn beter in gevaarherkenning dan nieuwe bestuurders o RT is omgekeerd evenredig met gereden afstand
• Gevaarherkenning kan verbeterd worden door training
Het ontwikkelen van een gevaarherkenningstest • Basis = hazard perception test (UK) o
14 clips van ongeveer 1 minuut • 15 hazards (1 clip met 2)
o o
o
Dag- en nachtbeelden, regen, zon, … Verschillende verkeerssituaties Traag ontwikkelende, maar ook plotse, dwingende situaties
Verzamelen videomateriaal
Selecteren situaties en monteren clips • Voorruit met ‘achteruitkijkspiegel’
Testverloop • Instructie ‘zo snel mogelijk klikken op situatie waarbij je gedwongen wordt te vertragen, stoppen of uitwijken’ Calibratie oogbewegingscamera 1 oefenclip o Met feedback (vb. klikken OP gevaar) 32 testclips o 30 gevaren in 32 clips o 13’ totale speelduur o Volgorde gerandomiseerd over deelnemers Totale duur van de test: 25 a 30 minuten o
• • •
•
Deelnemers: nieuwe en ervaren bestuurders • 20 ervaren bestuurders o o
Leeftijd: Rijbewijs sinds:
33 + 6 jaar 14 + 5 jaren
• Minimum 5 jaar ervaring en regelmatig op de baan
• 20 nieuwe bestuurders o o
Leeftijd: Rijbewijs sinds:
21 + 3 jaar 0.76 + 0.6 jaren
• Max. 1 jaar na het behalen van het rijbewijs
Gevarensituaties in clips • Analyse van dynamische ‘Areas of Interest’ (AOI) o
Dynamisch in ruimte en tijd • Onset: moment dat het gevaar zichtbaar wordt • Offset: uiterlijk moment waarop de bestuurder op tijd gereageerd zou hebben
• Variabelen o
Eerste reactie binnen AOI • Reactietijd (muisklik)
o
Oogbewegingen • Tijd opmerken gevaar • Tijd tussen kijken en klikken
Resultaten Blik (Point of Gaze) Resultaten
Muisklik
Aantal keer geklikt binnen AOI • Ervaren bestuurders reageren beter dan nieuwe (t-test p < 0.001) o
Ervaren bestuurders: 92%
o
Nieuwe bestuurders: 83%
% deelnemers correct geklikt per gevarensituatie (AOI) 100.0 90.0 80.0
70.0 60.0 50.0
Ervaren Bestuurders
40.0
Nieuwe bestuurders
30.0
20.0 10.0 0.0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 AOI
Reactie/Beslissingstijd •
Ervaren bestuurders reageren 400 msec sneller dan nieuwe (t-test p < 0.001) Ervaren bestuurders: 2.4 sec Nieuwe bestuurders: 2.8 sec
o o
Gemiddelde beslissingstijd per gevarensituatie (AOI) 7.0
beslissingstijd (msec)
6.0 5.0 4.0
Ervaren bestuurders
3.0
Nieuwe bestuurders 2.0 1.0 0.0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 AOI
Reactie/Beslissingstijd • De helft van de AOIs waren dwingende situaties (drempel: 2 sec)
Gemiddelde beslissingstijd per gevarensituatie (AOI) 7.0
beslissingstijd (msec)
6.0 5.0 4.0
Ervaren bestuurders
3.0
Nieuwe bestuurders 2.0 1.0 0.0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 AOI
Analyse kijkpatroon Nieuwe bestuurders (N=20)
Ervaren bestuurders (N=19)
% geklikt
83%
92%
Tijd tot eerste klik
2.8 sec
2.4 sec
Tijd tot eerste fixatie
0.9 sec
0.9 sec
Tijd tussen fixatie en muisklik
1.9 sec
1.5 sec
• Nieuwe bestuurders merken gevarensituaties even snel op dan ervaren bestuurders • Maar de reactietijd van nieuwe bestuurders is 400 msec trager dan bij ervaren bestuurders en ze klikken op minder situaties. o
Deze resultaten zijn te wijten aan een minder snelle en minder correcte interpretatie van de situatie.
Berekenen scores piloottest • Interval AOI onderverdeeld in 5 gelijke delen o
Score 0: niet, te vroeg of te laat geklikt
Score op de gevaarherkenningstest • Gemiddelde score voor 26 situaties (t-test p<.001) Ervaren bestuurders: 74.5 + 2.8 o Nieuwe bestuurders: 62.9 + 2.3 • Ervaren bestuurders behalen hogere scores dan nieuwe bestuurders o
18 situaties Aantal observaties per score
140 120 100 80
Ervaren 60
Nieuwe
40 20 0 score 0
score 1
score 2
score 3
score 4
score 5
(Voorlopige) besluiten pilootonderzoek • Ervaren bestuurders kunnen de gevarensituaties beter en sneller inschatten
• Onze test is in staat te discrimineren tussen nieuwe en ervaren bestuurders o % juiste beslissingen o Beslissingstijd o Score op de test
Work in progress… • Testen van 20 kandidaat bestuurders o
In het bezit van voorlopig rijbewijs, maar zonder praktijkervaring
• Ontwikkelen van een online applicatie voor trainen en testen van gevaarherkenning o Testen op grote schaal, op afstand o Trainen voor transfer naar reële situatie (cfr scheidsrechters)
TRANSFER van off-field training naar on-field prestatie • Beoordelen van buitenspelsituaties op dynamische beelden o 4 trainingssessies off-field o Effect on-field prestatie
Put K. (submitted)
