Waar gaat deze lezing over?

Meer bewegen door kwetsbare ouderen: over valkuilen & implementatieslakken UNO-VUmc symposium 9 December 2009 Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock de praktijk

Vu medisch centrum

Waar gaat deze lezing over? • Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? • Bewegen kwetsbare ouderen genoeg? • Wat leert de wetenschap ons over beweeggedrag van ouderen? • Wat kan de praktijk hier mee?

2

Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock

Woensdag 9 december 2009

Hoe gezond is Bewegen? Mate van bewijs

Gezondheidsparameters

Ontstaan van ziekten (primaire preventie)

Beloop van ziekten (tertiaire preventie)

Overtuigend bewijs positief effect (+++)

Lichaamsgewicht Vetpercentage Bloeddruk HDL/LDL cholesterol Glucosetolerantie Insulinegevoeligheid Botdichtheid Slaappatroon

Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus II Osteoporose

Coronaire hartziekten Diabetes mellitus II

Beroerte Depressie Colonkanker Borstkanker

CARA Osteoporose Beroerte Angst en depressie Reumatoïde artritis Epilepsie Cystic fibrosis

Sterke aanwijzingen positief effect (++)

Aanwijzingen positief effect (+)

3

Coördinatie Reactiesnelheid,-vermogen Geheugen Psychosociaal welbevinden Zelfredzaamheid Zelfvertrouwen Zelfwaarde

American CollegeHopman-Rock of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc 1998;30:992-1008 Prof. Dr. Marijke Mosterd et al, 1996 Update Chodzko-Zajko et al, 2009

Artrose Bekkeninstabiliteit Nierziekten Lage rugpijn Ziekte van Parkinson Lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicap Woensdag 9 december 2009

1

Momenten van extra achteruitgang door niet bewegen

• 2 weken bedrust : ↓ spiermassa 10-12 %

• 3 weken bedrust : ↓ ademhalingsvolume 27% (3.3 l/min → 2.4 l/min)

4



Gezondheid/Ziekte/ Veroudering

Functies

Participatie

Activiteiten

Persoonlijke en externe factoren

5


Bewerkt naar WHO, ICF


Major life events

condition

→

Partnerverlies, ziekte (griep), val, verhuizing, chirurgie, …

Critical zone time Dia met dank aan dr. Nico van Meeteren

6


Event

→

Topp et al, 2002, Van der Sluis et al, 2007 Woensdag 9 december 2009

2

Prof. Archie Young (1986): “Not only can exercise reverse the effects of immobilization, it can readily produce a further 10 to 20% improvement in strength and aerobic power, effectively postponing functionally important thresholds for some 10 to 20 years.” Acta Med Scand Suppl. 1986; 711, 227-232.

De Fontein der Jeugd door Lucas Cranach de Oude

De boodschap is dat meer bewegen in feite verjongend werkt!!! 7



Nelson et al, MSSE, 2007 Aanbevelingen voor preventieve en therapeutische interventies: Aeroob, kracht, lenigheid, balans 30 minuten per dag bewegen + oefeningen op minimaal 2 dagen/week

8



Nederlandse Norm Gezond Bewegen Tenminste 30 minuten Tenminste vijf dagen per week Matig intensief Porties van tenminste vijf minuten Fitnorm Tenminste 20-30 minuten Tenminste drie keer per week Intensief

Twee maal per week spierversterkende en lenigheids oefeningen

In verpleeghuizen: Alle beetjes meer bewegen helpen!!! Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid, Hildebrandt et al., 2004, 2008 9



3

Percentage dat voldoet aan gecombineerde normen per leeftijdscategorie 70 60 50 40 30 2000-2001 2002-2003 2004-2005 2006-2007 18-34 10

35-55

56-64

65-74

2008 75+

Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2006-2007, Hildebrandt et al., 2008 Flyer Bewegen in Nederland 2000-2008 (www.tno.nl)



Trendcijfers Ouderen en Bewegen (Ooijendijk et al, Bewegen Gemeten, 2006) Percentage ouderen met chronische aandoeningen dat inactief/normactief is (gemiddelde 2003 en 2004) 50 40 55-64 65-74 75+

30 20 10 0

11


inactief

normactief


Sociodemografische factoren Vrouwelijk geslacht Indicatief profiel voor ouderen Leeftijd > 75 jaar met verhoogd risico op Laag inkomen/lage SES bewegingsarmoede (De Vreede, Persoonskenmerken 2008) Lage subjectieve gezondheid/fitheid Depressie Laag zelfvertrouwen Tenminste 1 lichamelijke beperking Gedrag Roken Weinig/geen historie voor bewegen gedurende volwassenheid Sociaal culturele factoren Weinig sociale steun Fysieke omgevingsfactoren Geen stimulerende fysieke omgeving

12



4

Maar als ouderen gaan bewegen gaan ze toch ook meer vallen?.....?

13



Vallen en valpreventie • 1 van iedere 3 zelfstandig wonende ouderen (65+) valt jaarlijks • 1 van iedere 2 verpleeghuis bewoners valt jaarlijks • Hoge medische kosten (> M€ 500 per jaar) • Hoge impact op ervaren kwaliteit van leven Uitdaging: • Valpreventie!

14



Vallen: een ernstig probleem! Maar zie Geeske Peters proefschrift 2009: voor iedere 30 minuten meer activiteit per dag nam de kans op herhaald vallen met 4% af

15


www.dwp.gov.uk


5

Bewegen en vallen: een VALKUIL (Wijlhuizen et al., 2009) • Vallen en valangst: minder beweging buiten de deur Bewegen buiten

16

Minder conditie


Vallen binnen


Beweegstimulering bij ouderen

• Begin zo jong mogelijk met meer te bewegen • Indien oud en kwetsbaar: start in veilige omgeving met oefenen

17



Groen=associate partner Gearceerd=collaborating Rood= later aangesloten

www.eunaapa.org 18



6

Kenmerken van succesvolle Nederlandse beweegprogramma’s voor ouderen (Tak, De Vreede, Hopman-Rock, 2008 TNO/EUNAAPA zie www.EUNAAPA.org

• Meerdere onderdelen (thuisoefeningen, groepsoefeningen en valpreventie)

• Recreatieve beweegactiviteit • Ruim locatieaanbod (sportschool/zaal, wijkgebouw, zorgcentrum) •10 tot 15 personen per instructeur •Gezondheidsbevorderende doelstellingen en oefeningen die zich richten op spierkracht, balans &coördinatie en flexibiliteit •Op maat •Meten fysieke aspecten en tevredenheid van deelnemers

19



CS-PFP units

FUNTEX: functionele training! Beter dan alleen krachttraining

56 54 52 50 48 46 44 42 40 Bij start

3 maanden

kracht training

FUNTEX

9 maanden Controle

De Vreede et al, JAGS, 2005 20



Natuurlijk beloop van innovaties

100

% Doelgroep

80

70

60 35

40

15

20

7

0 bekend 21


bereid tot gebruik

gebruik

gebruik zoals bedoeld Woensdag 9 december 2009

7

Samenwerking tussen wetenschap en praktijk: Wie bakt de cake???

22



Slakken!

Hardlopers!

23



Nieuwe Nederlandse coalitie Fit for Life www.fitforlifenederland.nl PASEO coalitie is inmiddels een werkgroep

www.paseonet.org 24



8

Beweegstimulering in de eerste lijn Williams et al, Brit J Gen Pract, 2007: 17 verwijzingen, waarvan 1 patient daadwerkelijk meer gaat bewegen!

25



Stiggelbout et al, Health Education Research, 2006 N=+/- 2000, gestart met een van 10 beweegprogramma’s Rood: significante voorspellers van gedragsbehoud na 6 mnd

Background Age/gender Knowledge Education

LAPSES

Marital status

QUALITY OF PROGRAMME

Yes/No

Lifestyle (alcohol, smoking)

Frequency

Health

Duration SELF-EFFICACY

ATTITUDE

INTENTION

- SOCIAL NORMS

MAINTENANCE

BARRIERS

RISK SITUATIONS

COPING RESPONSES

HABITS

26



Wat motiveert ouderen om te gaan en te blijven bewegen? Competitie 6

5 Competition

MBvO HiB

4

Gezondheid en genezing

3

FysioSport Walking Sports

2

Health Weight reduction Social contacts

Recreation

Advice GP

1 Sports

FysioSport Walking Health

0 -4

-3

-2

-1

Fitness

0 Quality trainer

-1

MBvO

Pleasure

-2

Self esteem

1

Fitness

HiB

Weight reduction 2

3

Quality trainer Advice GP

Recreation Competition Self esteem

Relaxation

-3

Pleasure Relaxation

-4

Social contacts

Ontspanning en plezier

Stiggelbout e.a., JAPA, 2008 27



9

Barriers and motivators associated with Physical Activity change in older adults Review Preliminary results (Koeneman et al, to be submitted) Social and Environmental Demographics

Season

Gender

Social support

Race

Loneliness

Age

Intervention features

Education/Income

Group cohesion

Marital status

Physician advice

Retirement

Financial incentives

Social mobility

In groen: onderwerp van aandacht voor praktijkmensen? 28

Walkability / traffic

Social cohesion neighborhood

Public transport

Safety

Green / open spaces

Urban / shops / mall

Park (park features)

Connectivity



Barriers and motivators associated with Physical Activity change in older adults Preliminary results (continued) Psychological Physiological

and

Health (functional ability) Perceived health

Outcome expectancies

Fatigue during and after exercise

Subjective norm

Other health behaviors

29

Optimism

Previous exercise behaviour

Perceived behavioural control Locus of control

Perceived benefits

Age expectations

Self efficacy

Imagery

Self regulatory strategies

Future orientation

Health goals / concerns



Take Home boodschappen / discussie • Bewegen voor ouderen is belangrijk om ziektes en beperkingen te voorkomen en maatschappelijke participatie te verbeteren • Veel ouderen (vooral chronisch zieken en in instellingen) bewegen veel te weinig • Kwaliteit van programma’s en aanbieders is essentieel voor gedragsbehoud • Valpreventie= starten met bewegen in veilige omgeving • Bak eventueel je eigen cake maar wel met de juiste ingrediënten! • Monitor opbrengsten en geef positieve feedback • TIP: vrijwilligers inzetten om met mensen te wandelen?

30



10

Oude Chinese wijsheid:

Een pad ontstaat door er op te lopen

31



Bedankt voor uw aandacht ! Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock Programmamanager Bewegen en Gezondheid TNO Kwaliteit van Leven, Leiden • [email protected] Co-director Body@Work onderzoekscentrum TNO VUmedisch centrum, Amsterdam • [email protected] www.EUNAAPA.org www.paseonet.org www.fitforlifenederland.nl www.humankinetics.com/aacc-home 32



11

Waar gaat deze lezing over?

Recommend Documents