WAAR GAAT DIT BOEK OVER? Deze informatie hier is bedoeld voor Nederlanders die dit boek aan hun Hongaarse relaties zouden willen geven om ze kennis te laten maken de Nederlanders, hun gedrag en achtergronden. Wat behandelt dit boek en hoe? Ez a holland nyelvű információ azoknak a hollandoknak szól, akik szeretnék tudni, hogy milyen témákról szól ez a magyar nyelvű könyv, mielőtt megvásárolnák magyar barátjaiknak, kollégáiknak. WAAROM HEB IK DIT BOEK GESCHREVEN? Om zowel subjectieve als objectieve beweegredenen vind ik een goede communicatie tussen Nederland en Hongarije erg belangrijk. Mijn persoonlijke reden is dat ik afkomstig ben uit Hongarije, maar in Nederland leef en een Nederlandse familie heb. De zakelijke reden is dat na een lange periode van isolatie internationale samenwerking voor Hongarije broodnodig is. Dit zijn de redenen waarom ik ertoe ben gekomen om twee boeken te schrijven. In mijn Nederlandstalige boek 1 beschrijf ik enkele typische karaktertrekken van de Hongaren en de historische en cultuurhistorische achtergronden van deze eigenschappen. In dit Hongaarstalige boek kunnen Hongaren kennis maken met Nederlandse gewoontes, aardigheden en eigenaardigheden evenals met hun historische en cultuurhistorische achtergronden. HONGAARS – NEDERLANDSE CONTACTEN De Hongaars – Nederlandse contacten gaan terug tot de 16. eeuw. In vroegere tijden leerde slechts een enkele Nederlander het zware Hongaarse leven kennen. Zo iemand was bijvoorbeeld in de 17de eeuw de Utrechtse Aletta van der Maet, echtgenote van János Apáczai Csere (1625-1659), de grote pionier op het gebied van het Hongaarse onderwijs. Hij studeerde onder andere in Franeker, Leiden, Utrecht en Harderwijk. Aletta vergezelde haar man bij zijn terugkeer naar Transsylvanië. De contacten tussen onze beide landen zijn in de loop der tijden van aard veranderd. In de zeventiende eeuw, tijdens de Turkse bezetting van Hongarije, speelden de contacten tussen Transsylvanië en de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën een grote rol. Dankzij het omarmen van de Reformatie
1
HONGAARS – NEDERLANDSE BESPIEGELINGEN: overbruggen van een culturele kloof bij sociale en zakelijke contacten; Lemma, Utrecht 1998
1
hield Transsylvanië (een semi-onafhankelijke vorstendom onder Turks protectoraat :1542- 1691)) voor de Hongaarse natie de culturele aansluiting met het christelijke deel van Europa in stand. In die tijd gingen duizenden, hoofdzakelijk Transsylvanische studenten naar de Republiek om daar te studeren. Ze waren de zogenoemde peregrini. In latere tijden waren de contacten vooral individueel, gebaseerd op persoonlijke, ideologische en wetenschappelijke interesse. Na de verwoestende Eerste Wereldoorlog bood het neutrale Nederland als eerste land het verarmde Hongarije hulp. Onder auspiciën van koningin Wilhelmina werd daarvoor in Nederland de Landelijke Kinderbeschermingsliga opgericht. Deze Liga organiseerde rond 1920 de “kindertreinacties” tussen Hongarije en Nederland. Met deze treinen zijn ongeveer 30 tot 40 duizend arme Hongaarse kinderen naar Nederland en België gehaald om hier bij gezinnen aan te sterken. Veel van deze kinderen zijn in Nederland of in België gebleven, vaak geadopteerd door hun pleegouders. In de afgelopen 15 jaar zijn de economische, sociale en culturele contacten tussen Hongarije en Nederland sterker geworden. Om de meest verschillende redenen komen er meer en meer Nederlanders die belangstelling hebben voor Hongarije. Behalve bijna alle grote Nederlandse multinationals, zijn er ook veel vestigingen van het Nederlandse midden – en kleinbedrijf op de Hongaarse markt aanwezig. Verder zijn er meer en meer Nederlanders, die een huis of een appartement in Hongarije kopen. Zelfs komt het steeds vaker voor dat Nederlanders naar Hongarije emigreren. Er zijn nu kleine Hongaarse dorpjes waar meer Nederlanders wonen dan Hongaren! Sinds de toetreding van Hongarije tot de Europese Unie in 2004, stijgt ook het aantal Hongaren, dat met Nederlanders te maken krijgt in verband met culturele, sociale en zakelijke activiteiten. Door deze actieve contacten wordt de communicatie tussen onze volkeren intensiever. CULTUUR EN KARAKTER Bij Hongaars –Nederlandse communicatie ontstaan vaak wrijvingen die hadden kunnen worden vermeden. De problemen komen door de andere sociaal culturele omgeving waarin mensen zijn opgegroeid. De sociaal - culturele omgeving bepaalt immers onze manier van denken en handelen. Als de manier van denken en handelen veel van elkaar verschilt, dan spreken we over cultuurverschillen. Dit heeft praktische consequenties in het dagelijkse leven. Er kunnen onverwachte en onbedoelde struikelblokken en misverstanden ontstaan in de interculturele contacten.. Zelfs als de taal geen barrière vormt, kunnen we door onvoldoende begrip van elkaars cultuur problemen krijgen tijdens de samenwerking. Want communicatie omvat niet alleen taal maar ook non-verbale
2
codes. Het probleem is vaak, dat het verschil in denkwijze tussen verschillende culturen meestal niet tijdig wordt onderkend.
Mijn doel met dit Hongaarstalige boek is om te bereiken dat Hongaren de Nederlanders beter begrijpen. Ik laat Hongaren met enkele typische karaktertrekken van de Nederlanders kennis maken .Voorzien van kennis over de Nederlandse eigenschappen, zullen – naar ik hoop – Hongaren de Nederlanders minder snel beoordelen volgens hun eigen waarden en normen. Zo worden misverstanden, die een relatie ongewild kunnen verkillen, voorkomen. Door elkaar beter te leren kennen, kunnen we elkaar beter begrijpen en een betere verstandhouding tussen onze volkeren tot stand brengen. Naast de Nederlandse karaktertrekken en hun historische en cultuurhistorische achtergronden beschrijf ik ook enkele Hongaarse eigenschappen. Ik mijn boek wil ik zowel Nederlanders als Hongaren een spiegel voorhouden. Want om in een voor ons onbekende cultuur inzicht te krijgen, moeten wij eerst onze eigen cultuur goed begrijpen, proberen ons te realiseren hoe we gevormd zijn door onze eigen cultuur, welke invloed die heeft op ons gedrag en op onze verwachtingen. In dit boek wijs ik erop dat men bij alle interculturele beschouwingen bepaalde grondbeginselen voor ogen moet blijven houden. Ik denk aan aspecten, als: • Binnen één land zijn er grote verschillen in gedragspatronen. Amsterdam is anders dan andere delen van het land, bijvoorbeeld Limburg (in het Zuiden) is niet te vergelijken met Groningen (in het Noorden). • Als we over nationaal karakter praten, moeten we oppassen voor generalisatie en stereotypering. Toch zit in stereotypen wel een kern van waarheid. • Do’s en don’ts in het alledaagse leven gelden ook in het zakenleven. De invloed van de nationale cultuur van een land zit ook ingebakken in de manier van werken. DE TWEEDE HERZIENE VERSIE Dit boek, dat u nu in uw handen hebt, is de tweede herziene en uitgebreide versie van mijn in 2001 verschenen en thans uitverkocht boek, Magyar – Holland találkozások/Hongaars – Nederlandse ontmoetingen. Het was nodig om deze eerste versie te actualiseren, want in de afgelopen 7 jaar is er in Nederland het nodige gebeurd met invloed op de samenleving. Daarom moest ik enkele hoofdstukken helemaal herzien. Verder heb ik deze tweede uitgave met twee nieuwe hoofdstukken aangevuld. Het ene vertelt in chronologische volgorde 3
over belangrijke Nederlandse gebeurtenissen tussen 2001 en 2007, die voor de Hongaarse lezer essentieel zijn om het geleidelijk veranderde Nederlandse gedrag te begrijpen. Het andere nieuwe hoofdstuk legt aan de hand van case studies uit, waar de Hongaren in hun contacten met Nederlanders op moeten letten. Een bijzondere nadruk is daarbij gelegd op de Nederlands – Hongaarse zakencultuur. Wil men een volk begrijpen, dan is kennis van zijn geschiedenis van groot belang, zo niet onmisbaar. Dit geldt ook voor Nederland. Zoals de geopolitieke ligging en de woelige geschiedenis bepalend is geweest voor de Hongaarse volksaard, zo zijn de Nederlanders in grote mate gevormd door het Calvinisme en door de sterk verstedelijkte Republiek met zijn pragmatische en verburgerlijkte stadsbestuurders. Daarom vind ik dat een tamelijk uitgebreide informatie over de Nederlandse geschiedenis een plaats in dit boek moet hebben. Voor de structuur van dit boek is steun gezocht bij het model van Professor Geert Hofstede, (wereldberoemde Nederlandse sociaal – psycholoog). Volgens dit model, dat nationale culturen vergelijkt, kunnen de verschillen tussen de nationale culturen tot vijf fundamentele punten herleid worden: 1. 2. 3. 4. 5.
de verhouding van de burgers tot het gezag de relatie van het individu tot de samenleving de opvattingen over masculiene en feminiene waarden de wijze waarop een samenleving omgaat met agressie en conflict. lange termijn en korte termijn denken
Met hulp van het Hofstede - model probeer ik in mijn boek de Hongaars – Nederlandse cultuurverschillen aan de hand va de familie, de school en de werkplaats te laten zien en begrijpen. Dit boek is voortgekomen uit praktische, alledaagse ervaringen en heeft geen wetenschappelijke pretenties. Het is ook geen instructieboek, waaruit Hongaren kunnen leren om in Nederland te overleven. Het dient slechts als een compact hulpmiddel om het Nederlandse gedrag beter te begrijpen en erop te kunnen inspelen. In die zin kan dit boek voor Hongaren die met Nederlanders in het kader van bedrijfsactiviteiten of van banden tussen zustersteden dan wel via andere contacten intensief bezig zijn, de rol van wegwijzer vervullen. Verder hoop ik dat de belangstellende veel herkenbaars zal vinden. Mijn wens is dan ook dat dit boek voor iedereen gemakkelijk toegankelijk zal blijken. Dit boek heeft kunnen verschijnen dankzij de financiële steun van
4
• Aegon NV, • ING Bank Hungary, • KLM Central Europe, • MALEV Hungarian Airlines, • Sanoma Magazines International Aan die ondernemingen ben ik veel dank verschuldigd voor hun steun en stimulans.
Mária Ballendux – Bogyay Heemstede, juli 2007.
5
INHOUD Voorwoord van de Hongaarse ambassadeur in Nederland: Tegenstellingen en aantrekkingskracht Voorwoord van de auteur Waar gaat dit boek over? Inleiding De Nederlandse geschiedenis in een notendop Inleiding Jagers, boeren, Romeinen en monniken Verstedelijking Bourgondiërs en Habsburgers (15de en 16de eeuw) De Tachtigjarige Oorlog (1568- 1648) Voorgeschiedenis Beeldenstorm en de aanloop tot de Opstand De Nederlandse vrijheidsstrijd en de geboorte van de Republiek (1581) De Opstand Noord en Zuid Willem van Oranje vermoord (1584) De vrede van Munster (1648) De staatsinrichting van de Republiek ? De Gouden Eeuw (1590 – 1700) Amsterdam: centrum van de wereldhandel Zeehandel, koloniën Factoren die het succes van de Republiek mogelijk hebben gemaakt De cultuur van de Gouden Eeuw Schilderkunst Literatuur en wetenschappen Onderwijs Verval van de Republiek; de Franse tijd (1795- 1813) Verval De Franse tijd De Bataafse Republiek Franse annexatie (1810- 1813) Het Koninkrijk der Nederlanden en de scheiding van Noord en Zuid Het Koninkrijk der Nederlanden De Belgische staat Begin van de 19de en de 20ste eeuw
6
De grondwet van 1848 De eerste Millenniumwissel (1900) De verzuiling Nationale gevoelens en idealisme Tweede bloeitijd De Eerste Wereldoorlog De Tweede Wereldoorlog Na de Tweede Wereldoorlog De jaren vijftig: Deltaplan Economie, politiek en sociaal-politiek Het uiteenvallen van het Nederlandse koloniale rijk Enkele belangrijke gebeurtenissen in de jaren zestig Enkele belangrijke gebeurtenissen in de jaren zeventig Enkele belangrijke gebeurtenissen in de jaren tachtig en negentig Nederland in de eerste jaren van de 21ste eeuw Het Nederlandse raadsel De verandering van het waarden – en normensysteem Massale immigratie en cultuurrelativisme De stemming tegen de vreemdelingen groeit; Pim Fortuyn 2 november 2004: moord op Theo van Gogh “Nee” tegen een voorstel tot een Europese grondwet Het resultaat van de parlementaire verkiezingen in november 2006 De nieuwe Nederlandse regeringscoalitie en zijn programma Nederland vandaag Nostalgie Veranderingen in de samenleving Het vraagstuk van de immigratie De toekomst van het land De geschiedenis van de Nederlands – Hongaarse contacten Maria van Hongarije De contacten tussen Transsylvanië en de Republiek in de 17de en 18de eeuw Culturele contacten tussen onze landen vanaf de 18de eeuw tot aan het begin van de 20ste eeuw De kindertreinen naar Nederland na de Eerste Wereldoorlog Contacten na de Tweede Wereldoorlog Na de regime verandering (1989) Hongaarse herinneringen in Nederland Amsterdam
7
Utrecht Den Haag Franeker Harderwijk Aerdenhout Groningen Vlissingen Vianen en Helmond Een schematisch historisch overzicht Nationale karakter en gedragspatronen Nationale karakter Het karakter van de Nederlandse maatschappij Het gelijkheidsbeginsel Doe – maar – gewoon…. Hollands mantra aan het begin van de 21ste eeuw Oorsprong van het gelijkheidsbeginsel Het autoritaire karakter van de Hongaarse maatschappij Solidariteit, tolerantie, saamhorigheid en vertrouwen Tradities Tolerantie in het huidige Nederland Nederland en Duitsland Het liberale rechtssysteem Het legaliseren van het drugsgebruik, bordelen en euthanasie Verdovende middelen en koffieshops Bordelen Euthanasie Pragmatisme en handel Seksuele vrijheid en verdraagzaamheid Waar liggen de grenzen van de tolerantie? Solidariteit Vertrouwen Tolerantie, solidariteit en vertrouwen – in Hongarije Hoe dragen de natuur en de geschiedenis bij aan het ontstaan van het gevoel van saamhorigheid en solidariteit
De rol van de vrouw en de man in de Nederlandse samenleving De positie van de vrouw in Nederland Het vechten voor de emancipatie van de vrouw
8
De traditionele Nederlandse visie over de rol van de moeder in de familie Het kind staat centraal Verandering; vrouwen op de arbeidsmarkt De emancipatie van de Nederlandse vrouw aan het begin van de 21ste eeuw Het “Anderhalve verdieners” model Het uitstellen van het stichten van een gezin Over de Nederlandse vrouw De emancipatie van de Hongaarse vrouw Over Nederlandse en Hongaarse mannen Gezin en school Gezin Opvoeding De sfeer binnen de familie Het Nederlandse onderwijssysteem Zorgen over het Nederlandse openbaar onderwijs “ Zwarte” en “witte” scholen Enkele wetenswaardigheden over het Nederlandse openbaar onderwijs Het persoonlijke karakter De wortels van de persoonlijke identiteit Het Nederlandse historisch bewustzijn Veranderende tijden Het Wilhelmus – het bijna vergeten volkslied Nationaal symbool: het koningshuis De familie Oranje – Nassau Hun populariteit Burgerlijke deugden, populariteit en de media Koningin Beatrix en haar familie Koninginnedag De Nederlandse taal De oorsprong van de Nederlandse taal Wie spreken de Nederlandse taal? De Vlaamse taal Dialecten Taal en identiteit Humor Relatie tussen taal en volk Engels als tweede taal Invloed van geografie op de taal Het uiten van emoties Uitingen van emoties op Nederlandse manier
9
Het meest karakteristieke Nederlandse feest: Sinterklaas De eigenaardigheden van het Nederlandse karakter Praktisch, materialistisch, zuinig en vernieuwingsgezind Zakendoen, geld, handel Zuinigheid, gierigheid Vrijgevigheid, liefdadigheid Het gevoel voor proporties Het Nederlandse verjaardagfeestje Het willen vernieuwen en schokkeren Puriteinse levensstijl Eten Kleding Taakgerichtheid en doorzettingsvermogen Individualisme Individualisme en gastvrijheid Koektrommel Positieve levensbeschouwing: zelfverzekerdheid en zelfvertrouwen Nederlandse zelfverzekerdheid Nationale passie: protestacties Gidsrol Gedragspatronen Directe stijl en kritisch gedrag Kritiek en het streven naar perfectie Omgangsvormen Directe communicatie Voorkomendheid, beleefdheid Agressiviteit Manier van discussiëren Praatgraagheid Omgaan met tijd Strakke tijdindeling en efficiënt werken Het mijden van risico’s Planning Orde, georganiseerdheid en eigenzinnigheid Vergaderingen Besteding van vrije tijd
10
Reizen Belangstelling voor kunst Musea Muziek Koffiedrinken Avondcursussen, creatieve bezigheden, winkelen Sport Fietsen Schaatsen Wandelen Internetten Gezondheid en persoonlijk verzorging Een gezonde manier van leven Gezondheidszorg en verzekeringen Ouderen/bejaarden Wat je maar beter kunt weten voordat je met Nederlanders te maken krijgt? Enkele praktische tips voor Hongaren in hun alledaagse contact met Nederlanders Enkele praktische tips voor Hongaren in hun zakelijke contact met Nederlanders Casestudies 1. Emancipatie 2. Zij wil niet bij haar ouders wonen 3. Verkoudheid of een serieuze griep? 4. Universalisme en particulisme 5. Conflicten 6. Een halve Nederlander 7. De sollicitant 8. Vergadering op elke dinsdag ochtend 9. Werk en privé 10. Persoonsgerichtheid Tenslotte Nederlandse cultuurtest Enige aanvullende informatie over Nederland Literatuur en bronnen
11
