Dit gaat echt nergens over!

“Dit gaat echt nergens over!” Over de moeizame verhouding tussen de actualiteitenrubriek Nova en jongeren

December 2004 Door: Elisabeth Steinz 9921052

Eerste lezer: Peter Vasterman Tweede lezer: Theo van Steegeren Opleiding: Journalistiek en Media, variant Research en Redactie voor Audiovisuele Media, aan de Universiteit van Amsterdam

Inhoudsopgave Inleiding………………………………………………………………………….....…Pagina 3

1. Nova en de Nederlandse televisiejournalistiek…………………………….….Pagina 6 1.1 Actualiteitenrubrieken op de Nederlandse televisie………………..……...…Pagina 8 1.2 De televisiejournalist: 50 jaar in ontwikkeling……………………………... Pagina 12

2. Jongeren: maatschappelijke ontwikkelingen en mediagebruik……………….Pagina 18 2.1 Maatschappelijke trends en mediagebruik………………………………...…Pagina 17 2.2 Jongeren en media: gebruik en betekenis…………………………………….Pagina 21

3. Hoe jongeren Nova bekijken……………………………………………….…Pagina 25 3.1 De focusgroep…………………………………………………………..……Pagina 25 3.2 Levenshouding……………………………………………………………….Pagina 30 3.3 Samen kijken naar Nova…………………………………………………..…Pagina 32

Conclusie……………………………………………………………………………...Pagina 37 Bibliografie………………………………………………………………………...…Pagina 41 Bijlagen 1. 2. 3. 4.

Interview met John de Zwart, adjunct-hoofdredacteur van Nova…...………..Pagina 42 Schriftelijke enquête onder focusgroep……………………………….………Pagina 54 Schriftelijke weergave van discussieavond met focusgroep……………….…Pagina 78 Tekeningen......................................................................................................Pagina 111

2

Inleiding “De Publieke Omroep is van en voor iedereen en bindt de Nederlandse samenleving met programma’s die informeren, inspireren en amuseren.” Deze hoofdtaak van de publieke omroep is sinds de vorming van het duale bestel, met de komst van de commerciële omroepen in 1989, zwaar onder druk komen te staan. De monopoliepositie van de traditionele omroepen was nu voorgoed doorbroken, waardoor het marktaandeel van de publieke omroep meer dan halveerde. Een marktgerichter beleid was nodig om de kijker te blijven trekken. Uit talloze onderzoeken blijkt echter dat de publieke omroep er de afgelopen 15 jaar niet in is geslaagd om er ‘voor iedereen’ te zijn. Zo zien we bijvoorbeeld een duidelijke oververtegenwoordiging van vijftigplussers in het kijkerspubliek van de publieke omroep. Een belangrijke doelgroep, de jongeren, heeft een duidelijke voorkeur voor de commerciële omroepen. De angst bestaat dat deze kijkers in de toekomst niet zullen terugkeren naar de publieke zenders. Dit zou een ondergang van het publieke bestel kunnen betekenen. Er is dan geen garantie meer dat zaken als informatie, cultuur en educatie op de televisie verschijnen. In een louter commerciële omgeving valt de inhoud van het televisieaanbod geheel onder de dwang van primaire marktmechanismen, waarbij kwaliteit en cultuurproducties die de kijkcijferconcurrentie mogelijk onvoldoende aankunnen, zouden kunnen worden verdrongen. Het is dus belangrijk dat niet het gehele televisieaanbod afhankelijk wordt van commerciële uitgangspunten. De hang van jongeren naar het commerciële televisieaanbod wordt vaak gezien als een aanwijzing dat jongeren in afnemende mate geïnteresseerd zijn in informatieve televisiegenres als het nieuws en de actualiteitenmedia. De commerciëlen excelleren immers juist op het gebied van verstrooiende programma’s. Onderzoeken naar kijkgedrag ondersteunen deze aanname. Jongeren kijken niet graag naar informatieve televisie.1 Het beeld van een apathische nieuwe generatie die weigert maatschappelijke interesse te tonen, lijkt zich op te dringen. Het is echter de vraag of de schijnbaar afnemende interesse voor nieuws en actualiteiten door jongeren in dit licht beschouwd moet worden. Mogelijk uit de maatschappelijke betrokkenheid, en de behoefte aan informatie, van jongeren zich tegenwoordig op andere wijzen dan het kijken naar nieuws en actualiteitenprogramma’s. Op internet zien we bijvoorbeeld dat er levendige discussies worden gevoerd op jongerenfora 1

KLO 2004: 45

3

over zeer uiteenlopende (maatschappelijke) onderwerpen. Wellicht weten nieuws- en actualiteitenprogramma’s niet de juiste snaar te raken bij deze doelgroep? Bovendien moet er stilgestaan worden bij de mogelijkheid dat de grotere maatschappelijke betrokkenheid van jongeren in het verleden, en de bijbehorende mediaconsumptie, geromantiseerd wordt. In deze scriptie zal ik stilstaan bij de vraag in hoeverre actualiteitenprogramma’s van de publieke omroep jongeren nog aan zich kunnen binden. Daarbij ga ik uit van één representant van dit genre: het actualiteitenprogramma Nova. Het is daarbij van belang de groep ‘jongeren’ nader te specificeren. Ik zal mij richten op maatschappelijk actieve, hoger opgeleide jongeren, variërend in leeftijd tussen de 20 en 25 jaar. Van alle jongeren is het namelijk deze groep van wie verwacht mag worden dat zij interesse hebben voor een programma als Nova. Preciezer gesteld luidt mijn centrale vraagstelling dus:

Kunnen de nieuws- en actualiteitenmedia van de publieke omroep, in het bijzonder het programma Nova, de decisionmakers van morgen (de maatschappelijk actieve, hoger opgeleide jongere van nu) nog wel aan zich binden?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden zullen de volgende deelvragen aan bod moeten komen: •

Waarom is het nodig de groep maatschappelijk actieve hoger opgeleide jongeren te bereiken?

•

Welke maatregelen zijn nodig om deze groep te bereiken?

•

Hoe kijken deze jongeren aan tegen een actualiteitenrubriek als Nova?

•

Welk beleid voert Nova om deze groep aan te spreken?

•

Welke aanbevelingen kunnen er gedaan worden om deze jongeren aan een programma als Nova te binden?

Dit onderzoek kent twee perspectieven. Enerzijds zal ik mij verdiepen in het beleidsmatige gezichtspunt omtrent dit onderwerp door aandacht te besteden aan de algemene (journalistieke) ontwikkelingen van informerende televisieprogramma’s van de publieke omroep en de manier waarop er vanuit het publieke bestel getracht wordt jongeren aan te trekken. Ik zal me daarbij specifiek richten op het beleid van Nova ten aanzien van deze doelgroep. Gelden jongeren in hun ogen überhaupt als een belangrijke doelgroep? In hoeverre houden zij rekening met hen, en hoe zien wij dat concreet terug in het programma?

4

Anderzijds zal ik het sociaal-maatschappelijke perspectief beschrijven door trends te verkennen op het gebied van mediagebruik onder (maatschappelijk actieve, hoger opgeleide) jongeren en een inventarisatie te maken van hun houding ten opzichte van informatieve genres. Daarbij zal ik vooral nagaan welke functie actualiteitenrubrieken, zoals Nova, voor hen vervullen. Sluit de aanpak van Nova bijvoorbeeld aan bij de wensen van de jongeren? Dit onderzoek is grotendeels kwalitatief van aard. Alleen de eerste twee hoofdstukken zijn voor een groot deel gebaseerd op een beknopt literatuuronderzoek naar de onderzoeken die reeds bestaan over dit onderwerp, naar de ontwikkeling van de opiniërende journalistiek, het veranderde maatschappelijke klimaat en de ontwikkeling van de maatschappelijke positie van de jongere daarbinnen. Deze hoofdstukken kennen echter ook kwalitatieve onderzoekselementen. De positie en het beleid van Nova zullen bijvoorbeeld besproken worden aan de hand van een diepgravend open interview met de adjunct-hoofdredacteur van Nova John de Zwart. In het derde hoofdstuk zal ik dan met een focusgroep van negen maatschappelijk actieve, hoger opgeleide jongeren tussen de 20 en 25 jaar naar een uitzending van Nova kijken en daar vervolgens middels participerende observatie en open interviews onderzoeksresultaten verzamelen. Een schriftelijke open enquête over mediagebruik en maatschappelijke betrokkenheid van de jongeren zal aan deze ontmoeting vooraf gaan. Dit zal als ondersteunend materiaal gebruikt worden. Uiteindelijk zal ik dan aanbevelingen proberen te doen voor de koers die actualiteitenprogramma’s als Nova zouden moeten varen om jongeren aan zich te binden.

Deze scriptie is onderdeel van de projectgroep ‘Jongeren en media’ dat is ontwikkeld door de opleiding Journalistiek en Media aan de Universiteit van Amsterdam.

5

1. Nova en de Nederlandse televisiejournalistiek Nova is een ‘eigentijdse’ actualiteitenrubriek die zes dagen in de week uitzendt op Nederland 3. Het programma is voortgekomen uit een samensmelting van de rubrieken NOS Laat en VARA’s Achter het Nieuws in 1992. Toen in 1995 de NPS (Nederlandse Programma Stichting) de wettelijke taak van de NOS (Nederlandse Omroep Stichting) overnam om culturele, informatieve, minderheden- en jeugdprogramma’s uit te zenden, werd Nova een journalistiek samenwerkingsverband van de VARA, NOS én NPS. De ‘onafhankelijke’ NOS en NPS werkten nu dus geheel geïntegreerd samen met de van oorsprong socialistische VARA. Een journalistieke efficiënte en onafhankelijke samenwerking was voor deze omroepen van groter belang gebleken dan het behoud van de eigen (omroep)identiteit (hierover later meer). In het programma is dan ook niet uit te maken welke onderwerpen eventueel verbonden zijn aan de afzonderlijke omroepen. Nova stelt zichzelf ten doel een rubriek te zijn waarbij het nieuws wordt ‘gekanteld’ en wordt voorzien van verrassende, eigenzinnige invalshoeken. Debatten aan de studiotafel en interviews op locatie zijn in de huidige vorm vaste onderdelen. Het is de bedoeling dat er ruimte is voor originele vragen en persoonlijk getinte interviews met nieuwsmakers. Er wordt aandacht besteed aan een breed spectrum van onderwerpen: binnenlandse en buitenlandse politiek, maatschappij, economie, cultuur en religie. Over het algemeen krijgen wij eerst een reportage te zien over een actueel onderwerp waarin een situatie wordt uiteengezet en ingebed in een bredere (maatschappelijke) context. Vaak worden dan de hoofdrolspelers of deskundigen omtrent het onderwerp uitgenodigd in de studio om middels een interview verder te discussiëren. De reportage dient dus vaak als beginpunt voor verdere verdieping. De presentatie ligt in handen van Jeroen Pauw, Clairy Polak en sinds kort Paul Witteman, die afwisselend het programma verzorgen. Vast onderdeel is de rubriek DenHaagVandaag waarin de politieke ontwikkelingen in Nederland worden belicht. Via een groot scherm wordt er dan vanuit de studio in Hilversum contact gelegd met die in Den Haag, van waaruit Ferry Mingelen verslag doet. Achter het programma gaat een grote redactie schuil van onder meer 18 bureauredacteuren, 14 verslaggevers en een aparte researchredactie van zes mensen. De hoofdredactie is in handen van Carel Kuyl en John de Zwart. Nova staat bekend als een kwalitatief hoogstaande actualiteitenrubriek. Het maakte in de loop van de jaren negentig naam door gedegen onderzoeksjournalistieke onderwerpen en onthullingen te brengen die losstonden van de waan van de dag. Nova profileerde zich

6

hiermee tot een serieuze, professionele rubriek, die investeerde in langdurig onderzoek naar tal van maatschappelijke onderwerpen die anders voor het publiek onzichtbaar zouden zijn gebleven: onthullingen rond Securitel, CTSV, de Bijlmerramp en Srebrenica zijn hiervan slechts enkele voorbeelden. Je zou kunnen zeggen dat professionele onderzoeksjournalistiek van oudsher de voornaamste bestaansreden van het programma is. Ook nu nog is het brengen van eigen nieuws na diepgravend researchwerk volgens hoofdredacteur Kuyl de maat waaraan de kwaliteit van Nova gemeten moet worden. “Nova staat weer. (…) We hebben de affaire gehad rond Holland Casino, we waren het enige medium dat een reportage kon maken in Noord-Korea, maar ook – zeker zo belangrijk – signaleren we trends door langdurig onderzoek. Al anderhalf jaar besteden wij regelmatig aandacht aan radicale groeperingen binnen de islam in Nederland.”2 Dat Kuyl zegt dat Nova ‘weer’ staat, geeft aan dat dat een tijd niet zo is geweest. Rond 2002 bleek de programmaformule van Nova naar zijn zeggen aan slijtage onderhevig. Het programma moest journalistieker en aangescherpt worden aan de tijd. De formule van Nova was al die jaren ongewijzigd gebleven terwijl het medialandschap des te meer aan verandering onderhevig was. Kijkers werden weggezogen naar programma’s als Barend & Van Dorp, en zelfs naar Hart van Nederland. Daarnaast waren er de andere actualiteitenrubrieken van de publieke omroep, alsook het journaal, dat met zijn eigen features, onderzoeksjournalistiek en duiding, steeds meer de kant van een actualiteitenrubriek op ging. Dit alles zorgde voor meer en meer concurrentie, en daarmee helaas ook voor dalende kijkcijfers van Nova. Onder deze druk hoopte toenmalig hoofdredacteur Rik Rensen vernieuwingen door te voeren die de kijker weer zou terughalen. De plannen om van Nova meer een discussieprogramma naar het model van Barend & Van Dorp te maken, met nieuwe presentatoren en een aanwezig publiek, leidden echter tot een crisis binnen de redactie. Rik Rensen moest uiteindelijk het veld ruimen. De schade die Nova in die tijd opliep menen de hoofdredacteuren van nu het best te herstellen door het beleid meer te richten op een journalistiek-inhoudelijke uitdieping, waarbij het traditionele brengen van primeurs na langdurig onderzoek centraal staat, dan op het doorvoeren van vormkwesties uit de angst om saai gevonden te worden. “Over de hele linie zie je de behandeling van nieuws veranderen. De meninkjes en rubriekjes vliegen je om de oren. Uit angst om saai gevonden te worden. Ik noem het de Jan Mulder-factor. Dáár doen wij dus niet aan mee.”3 2 3

Oremans 2004 Ibdem

7

Nova spreekt voornamelijk de hoger opgeleiden aan, in tegenstelling tot een rubriek als Netwerk die zich meer profileert als een programma voor ‘de gewone man’. Nova heeft dan ook een degelijk, betrouwbaar, inhoudelijk en fatsoenlijk imago. Soms wordt daaraan het stempel ‘elitair’ en ‘saai’ gekoppeld. Vooral ook de jongeren zeggen moeite te hebben met de ‘pratende mannen in pakken aan een studiotafel’, die voor hen typerend zijn voor (informatieve) programma’s van de publieke omroep.4 Nova trekt tegenwoordig gemiddeld 400.000 kijkers per dag. Uit de cijfers van het kijk- en luisteronderzoek (KLO) blijkt dat dit voornamelijk oudere kijkers zijn. De (hoger opgeleide) vijftigplussers zijn sterk vertegenwoordigd. In het verleden was dat wel anders. In de beginperiode van Nova keken er gemiddeld twee maal zo veel mensen dan nu. Hoe Nova is ontwikkeld tot het programma wat het nu is, en hoe de grootte en samenstelling van het kijkerspubliek zich daarbij heeft gevoegd, moet echter beschouwd worden binnen de context van het veranderde mediaveld en de ontwikkelingen op het gebied van de actualiteitenmedia. In de jaren negentig groeide niet alleen het algehele televisieaanbod door de komst van de commerciële zenders, maar ook binnen het informatieve genre op de Nederlandse (publieke) televisie zien we grote verschuivingen plaatsvinden. Vandaag de dag is er meer onderlinge concurrentie in de actualiteitenmedia op de televisie dan ooit. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de kijkcijfers, maar ook voor het algehele journalistieke klimaat waarin gewerkt moet worden. Critici signaleren bijvoorbeeld een groeiende nadruk op onthullingsjournalistiek, pseudo-nieuws en infotainment, die voortkomt vanuit het streven naar een maximalisering van het kijkerspubliek.5 Zij maken zich zorgen over de toenemende dramatisering van nieuws en actualiteiten en het ontstaan van allerlei hybride genres, waarbij journalistieke elementen aan amusement worden gekoppeld, om het publiek te behagen.6 Hoe deze situatie is ontstaan, kan begrepen worden wanneer wij nader kijken naar de ontwikkelingen die zich hebben afgespeeld binnen het journalistieke mediaveld.

1.1 Actualiteitenrubrieken op de Nederlandse televisie In de beginperiode van het televisietijdperk, de tijd dat de verzuilde omroepen nog sterk afhankelijk waren van hun achterban, en de televisie als spreekbuis diende voor diezelfde zuilen, werden er al snel verschillende ‘commentaarrubrieken’ of ‘magazines’ opgericht. 4

KLO 2004 : 35 Vos 2002 : 283-284 6 Wijfjes 2004: 443 5

8

NCRV’s Attentie, dat uitblonk in uitvoerige studiogesprekken over nieuwsonderwerpen, was de eerste. AVRO’s Meridiaan, VARA’s Totebel en het serieuzere Mensen, dingen, nu volgden.7 Ze kunnen gezien worden als de voorlopers van de actualiteitenrubrieken zoals wij die nu kennen.

In

deze rubrieken werd er door panels van deskundigen (die meestal

afkomstig waren uit de eigen verzuilde achterban) toelichting op het nieuws gegeven. Omdat de televisie in deze tijd als gevolg van de technische mogelijkheden noodgedwongen een live medium was, voerden studiogesprekken de boventoon. De presentator nam hierbij een centrale positie in. Hij zorgde voor de kleuring, interpretatie en duiding. De agenda van deze eerste actualiteitenrubrieken werd uiteraard bepaald door de verzuilde achterban. Veel onderwerpen uit deze tijd zijn te kenschetsen als triviaal. Gevoelige zaken, die bijvoorbeeld de verhoudingen tussen de zuilen in gevaar konden brengen, werden bewust niet gebracht.8 Met de komst van Achter het nieuws (VARA 1960) kwam er geleidelijk verandering in de dienstbare, propagandistische journalistiek op de Nederlandse televisie. Voor het eerst zien we, naar Engels voorbeeld, het gebruik van parallelmontage, waarbij korte elkaar contrasterende uitspraken worden afgewisseld. Autoriteiten kregen niet langer de kans om ononderbroken hun gang te gaan. De actualiteitenrubriek ontwikkelde zich zo langzaamaan naar een kritischer en onafhankelijker programma. Ook programma’s als Brandpunt (KRO 1960), NCRV’s Hier en nu en AVRO’s Televisier emancipeerden zich. Redacteuren, die doorgaans van de dagbladen afkomstig waren, sloegen een volwassen toon aan met boeiende onderwerpen die ze zelfstandig aandroegen en vormgaven. Onder andere door gebruik te maken van schokkende beelden gingen de actualiteitenrubrieken een andere functie vervullen: zij probeerden de publieke opinie op een onafhankelijker en evenwichtiger manier te mobiliseren. Ad van Liempt schrijft in zijn artikel De stille revolutie. Hoe de bundeling van actualiteitenrubrieken

de

kijker

nog

verslaafder

maakte

aan

nieuws

dat

de

actualiteitenrubrieken in de jaren zestig het tv-journalistieke primaat hadden. De rubrieken blonken naar zijn zeggen uit in hun achtergrondberichtgeving.9 Niet gehinderd door financiële beperkingen, konden verslaggevers de wereld afreizen om mooie reportages te maken die vervolgens met veel ontzag werden ontvangen. Deze reportagestijl, waarvoor Brandpunt en Achter het nieuws de basis hadden gelegd, ontwikkelde zich steeds meer in de richting van vormen die waren toegesneden op de televisiewet dat herkenbare presentatoren korte en

7

Wijfjes 2004: 322 Vos 2002: 273 9 Van Liempt 2002: 290 8

9

krachtige nieuwsverhalen moesten vertellen.10 De televisiejournalistiek ontwikkelde zich zo naar een professionele autonomie. In de jaren zeventig veranderde deze koppositie toen het NOS Journaal inhoudelijk beter en alerter werd, en begon te voorzien in een dagelijkse, continue nieuwsberichtgeving. Het brak de actualiteitenrubrieken uiteindelijk op dat ze niet voldoende konden aansluiten bij de actualiteit van de dag. Hun tijdloze, mooi gevisualiseerde onderwerpen waren ontoereikend binnen het steeds sneller wisselende nieuwsbeeld. Voor lange tijd was het echter ondenkbaar dat er zo iets kon bestaan als een continuïteit in de achtergrondberichtgeving. In het verzuilde omroepbestel

waren er per omroep namelijk niet meer dan twee avonden per week

beschikbaar voor programmering. Pas in 1989 lukte het de NOS om vijf avonden in de week de ‘duidingsrubriek’ NOS Laat te mogen uitzenden. Dit was mede mogelijk omdat de publieke omroep, met de komst van een derde net in 1988, meer ruimte had gekregen. Terwijl andere actualiteitenrubrieken nog geprefabriceerde, niet aan de actualiteit aansluitende reportages uitzonden, kwam NOS Laat elke dag met nieuwe achtergronden. Zeker ten tijde van belangrijke gebeurtenissen bleek de behoefte van de kijker aan een dergelijke dagelijkse actualiteitenrubriek groot. Toen in 1990 Saddam Hoessein Koeweit aanviel overschreed de rubriek bijvoorbeeld een miljoen kijkers. 11 Tijdens de Golfoorlog die volgde werkten de actualiteitenrubrieken voor het eerst enige tijd in totale gezamenlijkheid. Er werd in ploegendiensten gewerkt om de aanval op Irak zo goed mogelijk te kunnen verslaan. Deze samenwerking was zo geslaagd dat het idee van een totale fusie van NOS Laat en Achter het nieuws werd opgevat. NOS Laat kampte immers met geld- en personeelstekorten en Achter het nieuws wilde graag dagelijks gaan uitzenden. Door twijfels van de directies, met name over het eventueel verloren gaan van ‘het eigen gezicht’ van de omroepen, en problemen ten aanzien van de verdeling van de omroepen over de verschillende netten, duurde het nog tot 1992 voordat de samensmelting van deze twee rubrieken een feit was: op 28 september ging de eerste uitzending van Nova de lucht in. Met een gemiddelde van 800.000 kijkers in het eerste seizoen, werd het nieuwe programma een groot succes. Het grote succes van Nova was voor de andere actualiteitenrubrieken aanleiding om ook samen te gaan werken. Op Nederland 2 ging op 4 oktober 1994 2Vandaag van start. Het werd een journalistiek samenwerkingsverband waarbij de redacties afzonderlijk zouden blijven bestaan en hun eigen uitzendingen bleven maken onder een gezamenlijke noemer. Na een half seizoen was het enorme succes al duidelijk: 2Vandaag was de best bekeken rubriek. 10 11

Wijfjes 2004: 328-329 Van Liempt 2002: 293

10

Het was Nova voorbijgestreefd. Bij de rubrieken op Nederland 1, Brandpunt en Hier en Nu en Kenmerk, groeide nu de frustratie. Ze trokken weliswaar nog altijd aanzienlijke aantallen kijkers, maar inhoudelijk konden ze het nieuws van de dag niet adequaat van achtergronden voorzien. Ook zij wilden een vérgaande samenwerking van de actualiteitenrubrieken van hun net, maar net zoals 2Vandaag wel met behoud van de eigen redacties. Op 1 september 1996 was het dan zo ver: de eerste uitzending van Netwerk. En ook hier zien we een overweldigend succes van de samensmelting. Al na een week was Netwerk, mede dankzij het gunstige tijdsslot aansluitend aan het achtuurjournaal, het best bekeken actualiteitenprogramma van de Nederlandse televisie. Het zou deze koppositie handhaven tot op de dag van vandaag. 12 Het succes van de bundeling van actualiteitenrubrieken op de verschillende publieke netten laat zien dat Nederlanders graag op dagelijkse basis naar serieuze informatieve programma’s willen kijken. Nog altijd scoren de actualiteitenrubrieken een hoger dan gemiddeld marktaandeel op hun eigen net. De televisiejournalist is echter meer dan ooit onderhevig aan ‘de tucht’ van de markt, in casu de kijkcijfers.13 Vanaf de komst van de commerciëlen zakte binnen tien jaar de publieke omroep met zijn drie zenders van een marktaandeel van boven de 90 procent, naar circa 35 procent. Daarnaast steeg het aantal uren dat geprogrammeerd werd met journalistieke inhoud door de komst van de commerciële omroepen enorm. Vulde de televisie in 1988 gemiddeld per week ruim 32 uur met nieuws, actualiteiten, infotainment, en talkshows, in 1999 was dat gegroeid tot 235 uur.14 Het informatieve aanbod werd onverminderd afgenomen en nam dus relatief een steeds groter deel van de totale kijktijd in beslag. Dit geldt voor zowel de publieke als de commerciële zenders. De daling in kijktijd van de publieke omroep als geheel moet dus vooral gezocht worden in de voorkeur van de kijker om op het gebied van verstrooiing af te stemmen op de commerciële omroepen.15 Toch heeft de ontstane concurrentiesituatie diepgaande gevolgen gehad voor de journalistieke cultuur op de Nederlandse televisie. We zien bijvoorbeeld een nieuwe omgang met nieuws en actualiteiten ontstaan vanuit het streven zo veel mogelijk kijkers te trekken. En ook Nova voelde, zoals gezegd, in 2002 de druk om zich te vernieuwen binnen het veranderde journalistieke klimaat op de Nederlandse televisie. In een persbericht van 18 juni 2002, waarin de aanstaande ingrijpende veranderingen van Rik Rensen worden aangekondigd, wordt geschreven dat uit een groot kijkersonderzoek bleek dat “het huidige NOVA nog steeds 12

Van Liempt 2002: 295-299 Vos 2002: 270 14 Wijfjes 2004: 425 15 Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004: 77-78 13

11

een positief imago heeft maar ook dat het tijd is om de rubriek na tien jaar aan te passen aan de inmiddels sterk veranderde omgeving.”16 Die ‘sterk veranderde omgeving’ verwijst onder andere naar de hierboven besproken uitbreiding en voortschrijdende professionalisering van de actualiteitenmedia. Niet alleen het sterk gewijzigde medialandschap was reden voor vernieuwing, ook de veranderde rol van de televisiejournalist daarbinnen kon pas goed tot zijn recht komen in een vernieuwde programmavorm die aansloot op deze ontwikkelingen.

1.2 De televisiejournalist: 50 jaar in ontwikkeling De introductie van de televisie in de jaren vijftig betekende een enorme verandering van het mediagebruik van Nederlanders. Vanaf 1956, na een moeizame vijfjarige experimentele periode, begon de groei zich enorm te versnellen. Het nieuwe medium veroverde begin jaren zestig een centrumpositie in de samenleving. Het nam geleidelijk de rol van de radio als amusementsmedium voor de massa’s over.17 Amusement gold van meet af aan als grootste trekker van de televisie. Dit betekende echter dat de informerende functie al snel overschaduwd werd. Critici sloegen dan ook met diep wantrouwen de opkomst van de televisie gade. Deze nieuwe beeldcultuur moest wel een trivialisering van de maatschappij betekenen. Het geschreven woord – en dus ook de kwaliteitsjournalistiek - zou worden verdrongen. Met journalistiek had de televisie volgens hen weinig te maken. Daarvoor waren de journalisten bij het nieuwe medium te veel bezig met de vorm, die sowieso ernstige beperkingen oplegde aan de inhoud.18 De gang naar een volwaardige televisiejournalistiek is moeizaam verlopen. Aanvankelijk waren er vooral problemen ten aanzien van de onwennigheid tegenover de audiovisuele mogelijkheden voor informatieoverdracht. Journalisten hadden simpelweg geen ervaring met het maken van televisie en de technische mogelijkheden waren zeer beperkt. Daarnaast was er een groot gebrek aan menskracht op de redacties. Maar de grootste handicap voor een professionele uitoefening van het journalistieke vak op de televisie moet gezocht worden in het verzuilde bestel waarin gewerkt moest worden. Dit stond zowel de journalistieke onafhankelijkheid als een efficiënte samenwerking in de weg. De sterke wijzigingen die de

16

Publieke Omroep Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004: 58 18 Wijfjes 2004: 323 17

12

televisiejournalistieke cultuur de afgelopen vijftig jaar heeft ondergaan, moeten dan ook vooral geplaatst worden binnen het zich sterk wijzigende omroepbestel. Chris Vos beschrijft in zijn artikel Van propagandist naar makelaar. De uitvinding van de Nederlandse televisiejournalistiek hoe in de begintijd de televisiejournalist vooral de rol van propagandist speelde. De televisie fungeerde in die tijd als speekbuis voor de eigen ideologie, waardoor het bedrijven van onafhankelijke journalistiek een hachelijke onderneming was. 19 Een gezagsgetrouwe televisiejournalistiek dus, terughoudend bij het verslaan van conflicten, zeker waar het ging om de verhoudingen tussen de zuilen. De volgende fase, die begon in de jaren zestig, kenmerkt Vos als één waarin de televisiejournalist zich ontwikkelde tot emancipator. Tegen de achtergrond van de in die tijd heersende economische, demografische en culturele veranderingen (zoals het aantreden van een jongere generatie, waarvan een voorhoede zich anders opstelde tegenover de hiërarchische ingedeelde samenleving) werden de banden met de verzuilde politiek losser, en werden

verscheidene achtergestelde en onderliggende groepen juist de drijvende kracht

achter de journalistiek. Deze groepen waren tot dan toe niet zichtbaar geweest. Het was de ontdekking van ‘de gewone man’. We zien bovendien dat er minder terughoudendheid is ten opzichte van het naar buiten brengen van gevoelige onderwerpen. In de jaren zeventig en begin tachtig ontstond dan de ‘actiejournalistiek’, waarin de politieke polarisering in de samenleving werd weerspiegeld. De groeiende tegenstelling tussen progressief en conservatief, die dwars door de verschillende zuilen liep, uitte zich in een snelle radicalisering van omroepen. Vos betitelt de televisiejournalist uit deze tijd dan ook als polarisator. Tegelijkertijd was met de nieuwe Omroepwet uit 1969 de weg vrijgemaakt voor nieuwe omroepen. De Tros, de EO en later Veronica werden de nieuwkomers, waarbij speciaal de eerste twee zich als pleitbezorgers van de conservatieve stroming zouden gaan opwerpen. De televisie was nu bovendien uitgegroeid tot een heus massamedium. Er was een tweede net bijgekomen, de kleurentelevisie was sinds 1967 gefaseerd ingevoerd, en de zendtijd breidde zich gestaag uit. In 1970 beschikte maar liefst 95 procent van de huishoudens over een televisietoestel.20 Met deze groei was ook het televisiejournalistieke vak verder geprofessionaliseerd: door de inmiddels ontwikkelde vakopleidingen werd de journalist bekwamer in de audiovisuele vaardigheden, de komst van de freelancer stimuleerde de bestaande trend tot ‘ontzuiling van binnenuit’, en

nieuwe journalistieke technieken en

benaderingen, zoals de ‘direct cinema’-technieken, werden ontwikkeld om machtsstructuren 19 20

Vos 2002: 271 Ibdem, p. 279

13

zo goed mogelijk te ontmaskeren en manipulaties van het ‘gezag’ te kunnen onthullen. Na deze periode raakte de televisiejournalistiek in rustiger vaarwater. De meest opvallende ontwikkeling tijdens de jaren tachtig is een duidelijke professionalisering en verzakelijking van het vak, die onder andere beter mogelijk was door sterk verbeterde zendtechnieken en nieuwe hoogwaardige distributiesystemen zoals kabel en satelliet. In de laatste fase, die start bij de oprichting van de eerste commerciële omroep RTLVeronique in 1989, domineert het economisch veld. De vorming van het duale bestel, dat het monopolie van de traditionele omroepen doorbrak, dwingt de publieke omroep om marktgerichter beleid te voeren. De cijfers zijn meedogenloos. Uit het rapport Achter de schermen. Een kwart eeuw lezen, luisteren, kijken en internetten van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat de uitbreiding van het televisielandschap met commerciële zenders in de jaren negentig en de verruiming van de ontvangst- en opnamemogelijkheden thuis bij lange na niet hebben geleid tot een navenante stijging in het kijkvolume van de Nederlandse bevolking.21 Terwijl de zendtijd sterk toenam, bleef de kijktijd in die jaren constant. De publieke omroep verloor met andere woorden onvermijdelijk een deel van haar kijkerspubliek. Opvallend is dat daarbij vooral de jongere kijkers (zowel de groep 12-19 jarigen als de groep 20-34 jarigen) zich het meest verspreiden over de verschillende omroepen. De ouderen blijven meer trouw aan de publieke omroep.22 Binnen deze harde concurrerende sfeer moest nu dus eerst de mark verkend worden om daarna pas een product te ontwikkelen dat tegemoetkomt aan de behoeftes van die markt. En er moest een nieuwe programmeringsfilosofie komen. Hierbij zou het belang van de kijkers, gedefinieerd in gespecificeerde doelgroepen per net, als uitgangspunt genomen worden, en er dus minder vanuit de makers zelf geprogrammeerd worden. 23 Volgens Vos laat de rol van de televisiejournalist zich in de laatste twee bewogen fasen, vanaf de jaren tachtig tot nu, vooral typeren als die van makelaar. De huidige journalist is een professionele ‘bemiddelaar in beeldvorming’ geworden, die niet meer afhankelijk is van een politieke stroming of partij. Onafhankelijkheid en objectiviteit zijn binnen een marktbewust mediaveld de gangbare normen geworden, terwijl er naar gestreefd wordt de voorlichtende, propagandistische en emancipatorische taakstellingen zo veel mogelijk naar de achtergrond te laten verdwijnen.

21

Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004:. 75 Ibdem, p. 72 23 Vos 2002: 282 22

14

De verschuiving van een aanbod- naar een vraaggerichte journalistieke cultuur is volgens velen echter oorzaak van een uitholling van de kwalitatieve journalistiek geweest. Historicus Chris van der Heijden beschrijft bijvoorbeeld in Vrij Nederland van 4 december 2004 hoe door voortschrijdende maatschappelijke democratisering, toenemende welvaart en groeiende concurrentie de consument steeds meer, en de producent (de journalist), steeds minder te zeggen krijgt. Kijk- en oplagecijfers maken in toenemende mate de dienst uit, waardoor volgens hem kwaliteit, engagement, ideologie of een ander niet in cijfers of geld uitdrukbaar criterium secundair worden. Daarbij wenst het publiek wat het altijd gewenst heeft, maar vroeger om financiële, praktische en wellicht ook ideologische redenen zelden tot zich kon nemen: licht verteerbare stof en herkenbare thema’s. Het publiek wil vermaakt en geprikkeld worden én het wil ‘maatwerk’. Gevolg: de journalistiek richt zich al maar meer op het individu en de emotie. Van der Heijden omschrijft de huidige stand van de journalistiek in dit verband als ‘journalistiek als individuele expressie van een individuele emotie’. Daarmee is de journalistiek drastisch van aard veranderd. Hij schrijft: “In plaats van het oude doel de nieuwsfeiten op een rijtje te zetten en te analyseren, biedt ze steeds vaker nieuwtjes van individueel belang ofwel meninkjes in plaats van (…) ‘waarheden’. Uit die meninkjes spreekt geen standpunt, laat staan een visie en kan dus onmogelijk een analyse voortkomen. (…) Er is geen achtergrond, geen samenhang, geen perspectief. Er is niets dan energie, uitbarstingen en op zijn best ‘instant-engagement’ – betrokkenheid die nu eens dit, dan weer dat betreft en waarin niet het onderwerp, maar de vorm, het spel of een persoon centraal staat.”24 Of deze welhaast apocalyptische analyse aan de huidige stand van de Nederlandse journalistiek recht doet, is maar de vraag. We zien bijvoorbeeld dat een programma als Nova tegenwoordig juist met opzet afstand neemt van deze – ook door hen gesignaleerde – tendensen. De geplande vernieuwingen van Nova in 2002 moeten echter wel in het licht worden gezien van deze ontwikkelingen in de journalistieke cultuur. Er werden manieren gezocht om de geprofessionaliseerde journalistieke normen van onafhankelijkheid en objectiviteit op een aantrekkelijke manier in te kleden. De inhoudelijke kwaliteit van het programma moest overeind blijven, maar de vorm waarin dat gebracht werd moest beter afgestemd worden op de wensen van de kijker. Uiteindelijk is er niet veel terecht gekomen van de ambitieuze plannen van toenmalig hoofdredacteur Rik Rensen. Een permanente duopresentatie bleek niet te werken, het publiek is niet geïntegreerd in het programma, en er wordt nog altijd vanuit een vaste studio in

24

Van der Heijden 2004: 43-45

15

Hilversum gewerkt. Dat er veranderingen doorgevoerd moesten worden bleef echter vast staan. We zien dan ook enkele opmerkelijke vernieuwingen: een modernere vormgeving (met grote videoschermen achter de studiotafel waarop we afbeeldingen zien van de te behandelen onderwerpen en via welke gecommuniceerd wordt met de studio in Den Haag), nieuwe presentatoren (waaronder Jeroen Pauw, voorheen vooral bekend van jongerenzender BNN), en in onderwerpkeuze en de behandeling daarvan een sterkere nadruk op de menselijke aspecten van het verhaal. Ook sluit het programma tegenwoordig af met een speels striptekeningetje van Joep Bertrams. Adjunct-hoofdredacteur John de Zwart benadrukt tijdens ons gesprek echter meerdere malen dat in het huidige beleid de wensen van de kijker niet het uitgangspunt zijn voor veranderingen. De nadruk ligt op de inhoudelijke analyse van het programma, waarbij het van belang is dat Nova in onderwerpkeuze én de behandeling daarvan een goede afspiegeling wordt van wat er in de samenleving speelt, en daarmee dus een zo breed mogelijk publiek aanspreekt. Wat betreft het slechte kijkcijferaandeel van jongeren ten aanzien van Nova, zegt hij dan ook dat hij daar “niet van wakker ligt”: “In de actualiteitenberichtgeving, kijk je toch naar ‘wat speelt er in de maatschappij?’ En jongeren zijn nog geen beslissingsmakers, zal ik maar zeggen. Ze zitten nog niet in besturen, ze zitten niet vertegenwoordigd in het parlement. In principe zijn in de journalistieke berichtgeving jongeren pas relevant als het specifiek over problemen van jongeren gaat.”25 Toch is het interessant de beweegredenen van jongeren, en dan met name van de groep hoger opgeleide maatschappelijk actieve jongeren, om niet of nauwelijks naar Nova te kijken, te proberen te achterhalen. Immers, het is juist deze groep die waarschijnlijk de beslissingmakers van morgen zal voortbrengen. Het potentiële toekomstige kijkerspubliek van Nova dus. Een analyse van het mediagedrag van deze jongeren kan wellicht inzichten bieden die het succesvol voortbestaan van een programma als Nova ten goede zouden kunnen komen.

25

Voor de gehele weergave van het gesprek dat ik op 13 december 2004 met John de Zwart voerde, verwijs ik naar de bijlagen.

16

2. Jongeren: maatschappelijke ontwikkelingen en mediagebruik Met de komst van de commerciële zenders werd de slag om de kijker harder dan ooit. Zoals gezegd in voorgaand hoofdstuk is het streven naar een maximalisering van het kijkerspubliek vandaag de dag zeer belangrijk. De marktgerichte benadering van onder andere de journalistieke en informerende televisieprogramma’s uit zich onder meer in het onderverdelen van de grote kijkersmassa in gespecificeerde doelgroepen, zodat er beter op hun specifieke wensen kan worden ingespeeld. De doelgroep ‘jongeren’ is daar één van. Vooral de publieke omroep probeert middels allerlei initiatieven juist deze doelgroep te bereiken. Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat met name de jonge kijker zich meer tot de commerciëlen richt dan tot de publieke omroep.26 De publieke omroep ziet dit als een groot probleem. Is een zekere binding aan de door de publieke omroep geproduceerde programma’s immers niet essentieel voor het voortbestaan van dit bestel? Als de jongeren van nu niet naar de publieke omroep kijken, zullen ze dat wellicht in de toekomst ook niet gaan doen. Naast deze ideële preoccupatie spelen uiteraard ook economische factoren een belangrijke rol bij het willen aantrekken van deze groep. Voor adverteerders zijn jongeren namelijk een zeer interessante (ontvankelijke) doelgroep. Een groter jongerenpubliek bij de publieke omroep betekent dus ook hogere STER-inkomsten. Er zijn dan ook talloze onderzoeken gedaan naar wat ‘jongeren’ nu eigenlijk willen, hoe zij media gebruiken en hoe zij het best kunnen worden bereikt. Uit deze stapels papieren blijkt dat de groep ‘jongeren’ moeilijk in een hokje te plaatsen is. Het is een enorm heterogene groep. Vaak is dan ook onduidelijk wie er nou eigenlijk bedoeld wordt als er over ‘de jongere’ gesproken wordt. Een scherpe afbakening van deze groep is dus essentieel. In deze studie, waarin het actualiteitenprogramma Nova in verhouding tot zijn jongerendoelgroep centraal staat, zal ik mij richten op de hoger opgeleide jongere tussen de 20 en 25 jaar, die getypeerd kan worden als maatschappelijk actief. Hieronder versta ik de jongeren die naast hun beroepsof wetenschappelijke opleiding een actieve betrokkenheid hebben in het maatschappelijk leven. Dit kan variëren van een actieve deelname in het politieke debat tot het leveren van culturele bijdragen, van het doen van vrijwilligerswerk, tot het bewust hulp bieden aan zorginstellingen. Van alle jongeren is het namelijk deze groep van wie verwacht mag worden dat zij naar een programma als Nova het liefst willen kijken.

26

Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004: 74

17

Deze jongeren vallen binnen de door onderzoeksbureau Motivaction getypeerde (in grootte toenemende) groep ‘pragmatische idealisten’.27 Een nieuwe stroming idealisten, die vaak niet als zodanig (h)erkend wordt door oudere generaties (m.n. de idealistische babyboomers van weleer), omdat het ideologisch karakter sterk afwijkt van het traditionele beeld. Ze zijn namelijk, zoals de naam aangeeft, bovenal pragmatisch in hun idealisme: ze willen iets leuks voor zichzelf, iets dat bijdraagt aan de persoonlijke ontplooiing, ze willen ‘iets doen’. Waar de idealisten van de jaren zeventig zwaar afgingen op de inhoud, richt de moderne idealist zich meer op de combinatie ‘leuk én nuttig’, ‘voor jezelf én een betere wereld’, ‘carrière én caritas’. Deze groep schrijft geen pamfletten, formuleert geen ideologieën, beklimt niet de barricade. Ze zijn actiegericht, autonoom en tolerant ten aanzien van commercie. Ze zijn breed georiënteerd en hebben meerdere focuspunten tegelijk. Maar het zingevingsvraagstuk bepaalt voor een groot deel de keuzes die zij maken binnen de grondig ontzuilde, gefragmenteerde en geïndividualiseerde samenleving waarin zij opgroeien. In dit hoofdstuk zal ik kort toelichten hoe het mediagebruik van (deze) jongeren zich heeft ontwikkeld tegen de achtergrond van maatschappelijke veranderingen. Daarnaast zal ik weergeven welk beeld er naar voren komt van jongeren uit enkele onderzoeken naar deze doelgroep.

2.1 Maatschappelijke trends en mediagebruik Dat maatschappelijke ontwikkelingen van invloed kunnen zijn op, of in ieder geval verweven zijn met, de keuzes die men maakt uit het media-aanbod wordt uitgebreid beschreven in het al eerder aangehaalde rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau.28 Ontwikkelingen in het medialandschap en het mediagebruik moeten volgens de schrijvers worden begrepen als onderdeel van een maatschappij die op meerdere gebieden tegelijkertijd in ontwikkeling is. Sociaal structurele ontwikkelingen zoals demografische veranderingen, onderwijsexpansie, groeiende tijdsdruk en welvaartsgroei worden in verband gelegd met enkele sociaal-culturele ontwikkelingen – door Schnabel (2000) samengevat in de vijf i’s van individualisering, informalisering, informatisering, internationalisering en intensivering – om zo het algemeen veranderde mediagebruik in te bedden in een bredere context.29 Ik zal hier

27

Fennema 2004 Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004: 11-25 29 Ibdem, p. 13 28

18

enkele van deze gezichtspunten, die naar mijn inzicht belangrijk zijn voor het begrip van de huidige maatschappelijke positie van jongeren, nader toelichten. We zien sinds de jaren zeventig allereerst een belangrijke demografische verandering optreden in Nederland: naast een aanzienlijke groei van de bevolking, zien we dat de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking

sterk is veranderd. De omvangrijke

babyboomgeneratie (de jongeren van de jaren zeventig) bereikt in de komende tien jaar de pensioengerechtigde leeftijd. Deze groep ouderen blijkt trouw te blijven aan de gedrukte media en de televisie, met name de publieke omroep. De jongeren van nu worden daarentegen vooral aangetrokken door nieuwe media en commerciële televisie. Volgens een socialisatieinterpretatie beïnvloeden de omstandigheden waarin men opgroeit het gedrag in het verdere leven. Opeenvolgende geboortejaargangen groeien elk op met een specifieke constellatie van media-aanbod, mediacompetentie en mediavoorkeuren. Die vroegere ervaringen met de media zouden later tot gedeelde gedragspatronen kunnen leiden.30 In dit licht is het raadzaam dat de publieke omroep zich hard maakt om ook de jongere generaties aan zich te binden. Een tweede verandering is de expansie van het onderwijs. Het gemiddelde opleidingsniveau is sinds de jaren zeventig flink gestegen. Niet alleen de huidige ouderen zijn al hoger opgeleid dan hun vroegere leeftijdsgenoten, maar dit geldt eens te meer voor de ouderen van morgen. De stijging van het opleidingsniveau heeft verwantschap met de trends van individualisering en intensivering. Individualisering is het nog altijd voortgaande proces van verminderde afhankelijkheid van een individu en van toenemende vrijheid van keuze met betrekking tot de inrichting van het eigen leven. Deze trend, die in specifieke jongerenonderzoeken ook wel wordt omschreven als een waarin de jongere ‘geloof heeft in het pragmatisch individu’31, heeft het mogelijk gemaakt dat men er steeds beter in slaagt een persoonlijk repertoire van mediagebruik te realiseren. Daarbij zou men mogelijk minder genoegen nemen met producties van op de wens van grote publieken toegesneden informatievoorziening. Het toenemende media-aanbod, waarbij steeds meer rekening wordt gehouden met individuele wensen van gespecificeerde doelgroepen, komt dan ook aan de geïndividualiseerde mediabehoefte tegemoet. De trend van intensivering wijst op het verlangen naar een intense beleving en ervaring, en daarmee op een sterke oriëntatie op het eigen gevoel. Met name het commerciële televisieaanbod speelt goed in op de behoefte aan intensivering door veel verstooiende programma’s aan te bieden waarin emotie en belevenissen de boventoon voeren. Dit kan een 30 31

Huysmans, De Haan,Van den Broek, red., 2004: 20 SMO en Keesie 2004

19

reden zijn dat met name veel jongere kijkers liever afstemmen op de commerciële omroepen dan op de publieke omroep. Maar ook binnen het journalistieke genre zien we een verschuiving naar een steeds grotere nadruk op het individu en de emotie. Ten derde zien we in het laatste kwart van de twintigste eeuw een aanzienlijke groei in de omvang van de beroepsbevolking. De toegenomen drukte in de levens van deze groep mensen, weerspiegelde zich in een daling van de beschikbare vrije tijd, en dus ook in een vermindering van tijd voor mediagebruik. Jongeren bevinden zich over het algemeen echter nog niet in deze situatie. Zij hebben meer tijd en gelden dan ook als grootafnemers van, vooral elektronische, media. De vierde ontwikkeling die gesignaleerd wordt is de welvaartsgroei. Sinds 1975 stegen de consumptieve bestedingen ten behoeve van vrije tijd met circa 80%. Deze groei wordt onder meer weerspiegeld in de media-uitrusting van het huishouden. Ook in jongerenkamers verscheen steeds meer elektronische apparatuur, zoals de televisie en de computer. Kortom, de mogelijkheden voor toegang tot verschillende media, en dus ook het opbouwen van een (individuele) omgang hiermee, zijn met de welvaartsgroei toegenomen. Bovendien lijkt het erop dat jongeren die opgroeiden in de jaren negentig, toen de welvaartsgroei grote hoogten bereikte, een sterk geloof hebben ontwikkeld in de maakbaarheid van het eigen leven. Ze hebben geen angst voor de toekomst (hoe je leven eruit ziet is immers een kwestie van kiezen) en vertouwen op de vrije markteconomie als oplossing voor alle problemen. Ook al doen de huidige economische recessie, de aanslagen op 11 september, en sinds kort de maatschappelijke onrust omtrent het integratievraagstuk inzien dat economisch rationalisme en neoliberalisme niet alle problemen in de wereld kunnen oplossen, toch hebben jongeren hoge verwachtingen van het ‘hier en nu’, en stellen daarbij ook hoge eisen aan producten en diensten van ondernemingen.32 De grote maatschappelijke ontwikkelingen die zich de afgelopen dertig jaar hebben voorgedaan, hebben volgens het onderzoek van SMO en Keesie een aantal belangrijke gevolgen voor de opvattingen van jongeren van nu en hun (media)gedrag. Zo worden zij getypeerd als een generatie die vooral waarde hecht aan ‘authenticiteit’. ‘Echt zijn’, op alle niveaus, is de meetlat waaraan jongeren zichzelf en andere zaken afmeten. Daarnaast gelden voor hen individualisme én collectiviteit als belangrijke waarden. De vrijheden van het individualisme staan hoog in het vaandel, maar ondertussen worden onderlinge relaties juist geïntensiveerd, onder andere omdat is gebleken dat rationele, pragmatische oplossingen niet

32

SMO en Keesie 2004

20

altijd toerijkend zijn. Het is een trouwe generatie, die loyaal wil zijn aan hun onderlinge relaties. Ook bestaat er nog altijd een groot vertouwen in de (eigen) toekomst. Ondanks dat de wereld minder stabiel lijkt, heerst er een ‘wij komen er wel’- houding. Hoge verwachtingen en kwaliteitseisen hangen hiermee samen. Het onderzoek van SMO en Keesie concludeert: “De jongeren van nu zijn zelfbewust, gehecht aan authenticiteit en vol vertouwen in hun eigen kunnen en daardoor ook redelijk optimistisch over de toekomst. Vergeleken bij de generaties voor hen zijn ze relaxter en minder opstandig. Voor marketeers zijn ze echter niet makkelijk benaderbaar. Jongeren zijn eigenzinnig, bijzonder mediawise, zeer kritisch en gewend aan het beste. Daarnaast zijn ze ook veel moeilijker te vangen in een overzichtelijke, herkenbare subcultuur met eenduidige en enigszins voorspelbare voorkeuren.”33

2.2 Jongeren en media: gebruik en betekenis Wie zijn de jongeren van nu, waar liggen hun interesses, welke rol vervullen de media – met name de televisie – in hun levens, en hoe kunnen ze het best bereikt worden? Talloze onderzoeken proberen antwoord te geven op deze vragen. Zoals hierboven al bleek zijn ‘jongeren’ niet te vangen in één doelgroep. Verschillen in leeftijd, sekse, opleidingsniveau en sociaal-culturele achtergrond maken de groep zeer heterogeen. Uit eigen ervaring weet ik dat zelfs binnen zeer afgebakende groepen jongeren grote verschillen kunnen bestaan in de manier waarop zij in het leven staan en welke functie de media in die levens vervullen. De jongerengeneratie van nu kan dan ook wel getypeerd worden als één waarin de differentiatie van leefstijlen domineert. Ze ‘zappen’; ze laten zich niet meer onder één noemer vallen. Wat betreft de (hoger opgeleide) jongere tussen de 20 en 25 komt uit de onderzoeken mijns inziens dan ook geen volledig beeld naar voren. Meer (grootschalig) kwalitatief onderzoek is nodig om over deze groep werkelijk steekhoudende uitspraken en aanbevelingen te kunnen doen. Toch kunnen de enkele gesignaleerde trends in hun mediagebruik, en de betekenis die zij aan de media hechten, bruikbaar zijn wanneer wij onderzoeken of een binding van juist deze jongeren aan een actualiteitenrubriek als Nova wenselijk respectievelijk mogelijk is. Moge het duidelijk zijn dat daar waar ik in het vervolg spreek over ‘jongeren’ met name de groep hoger opgeleide (HBO en WO) jongeren tussen de 20 en 25 wordt bedoeld.

33

SMO en Keesie 2004

21

Het mediagebruik van jongeren staat tegenwoordig in het licht van multitasking.34 Hieronder wordt het gelijktijdig raadplegen van meerdere mediavormen bedoeld. We zien bijvoorbeeld dat jongeren steeds vaker televisiekijken en internetten tegelijk, of de krant lezen terwijl de televisie op de achtergrond aan staat. Jongeren zappen als het ware van medium naar medium en stellen hun eigen mix samen, die overigens niets meer te maken heeft met de zorgvuldige opbouw die de diverse media zelf hebben. Deze ontwikkeling, die soms wordt verklaard vanuit het gegeven dat jongeren manieren zoeken om om te gaan met de toenemende drukte in hun leven en het enorme media-aanbod, heeft onder meer tot gevolg dat nu ook verschillende mediumtypen direct met elkaar in concurrentie zijn komen te staan. Daarnaast draagt deze wijze van mediagebruik met zich mee dat de aandacht van de jongere per medium afneemt. De televisie vervult dan ook twee verschillende functies in het leven van de huidige jongere. Enerzijds wordt het gebruikt als achtergrondmedium, anderzijds blijft het voor hen een volwaardig, informatief en entertainend medium. Van alle media geven de jongeren aan dat de televisie de belangrijkste rol speelt. Door er gemeenschappelijk naar te kijken en er over te praten met vrienden vervult het vooral een sociale functie. Er wordt televisiegekeken om te ontspannen of de verveling tegen te gaan. Ze kijken het liefst naar programma’s waaraan zij zich als jongere kunnen spiegelen. Programma’s waarin menselijke relaties centraal staan hebben dan ook hun voorkeur. Zij houden zich voornamelijk bezig met vragen als ‘hoe reageren mensen op elkaar op televisie?’ en ‘welke relaties hebben mensen met elkaar en hoe gedragen zij zich?’. Het programma-aanbod van de commerciële omroepen sluit voor hen het beste aan op deze wensen.35 Opvallend zijn de verschillen in kijkhouding die jongeren hebben ten aanzien van het enorme televisieaanbod. Binnen het uitdijende medialandschap hebben de jongeren zich ontwikkeld tot kritische kijkers, die in hoge mate bewust zijn van de manier waarop dit landschap in elkaar zit: ze herkennen bijvoorbeeld verschillen in genres, de manier waarop programma’s gemaakt worden, en zelfs het doel dat makers met hun producties hopen te bereiken. Ze zijn als gezegd zeer mediawise. Hun kijkhouding past zich dan ook aan aan de kwalificaties en verwachtingen die zij zelf aan een bepaald programma koppelen. Bij een in hun ogen professioneel informatief programma zullen zij bijvoorbeeld een actieve, kritische houding aannemen, terwijl zij zich bij een soap die slechts dient als vermaak een passieve ontspannen houding zullen aanmeten. Daarbij zijn er talloze verschillende houdingen te 34 35

Qrius 2003: 17 KLO 2004: 43

22

typeren: ironisch kijken, dom kijken, intellectueel kijken, esthetisch kijken, etc. De jongeren selecteren in hun kijkgedrag de programma’s die uitblinken in de typering die zij er zelf aan gegeven hebben. Als je dus ‘foute’ televisie wil zien, moet het programma ook echt ‘fout’ zijn. Daaraan worden hoge eisen gesteld. (hierover later meer) Dat jongeren in algemene zin een voorkeur hebben voor verstrooiende programma’s boven informatieve blijkt uit alle onderzoeken. Dit hangt wellicht samen met hun hang naar bepaalde programma-elementen, die vaak niet – of in erg beperkte mate – aanwezig zijn bij nieuws- en actualiteitenprogramma’s. Zo blijkt uit de onderzoeken dat zij het erg belangrijk vinden om zich te kunnen identificeren met personages. Bij voorkeur zijn dit dus jongere mensen. Ook spelen de al eerder aangehaalde menselijke verhoudingen en relaties een belangrijke rol. Soaps, drama en film zijn dan ook om die reden zo populair. Humor is voor hen bovendien een must. Televisie is om te ontspannen, dus elk genre moet op zijn minst een aantal humoristische elementen bevatten. Dit geldt ook voor nieuws en sport. Leedvermaak is een vorm van humor die bij jongeren tegenwoordig erg in trek is, al moeten daar wel grenzen aan verbonden worden. Om altijd maar mensen voor gek te zetten, gaat op den duur vervelen. Daarnaast verwachten jongeren van een goed programma dat het ‘bij de tijd’ is. Dit betekent voor de inhoud dat de onderwerpen die worden aangesneden actueel moeten zijn. Maar ook de mensen die in het programma optreden moeten er goed verzorgd en modieus uitzien. Dit is met name van belang voor de mogelijkheid om zich te kunnen spiegelen. Tot slot is een zekere snelheid en actie vereist wil een programma de aandacht van de jonge kijker willen behouden. Ze willen niet alleen maar pratende mensen zien, maar vooral ook onderwerpen op locatie, waarbij informatie op een visuele manier wordt aangeboden. Reportages genieten dan ook

duidelijk

hun

voorkeur

boven

studiogesprekken.

actualiteitenrubrieken vaak aangeduid als saai en langdradig.

Om

deze

reden

worden

36

De vraag is of de afnemende interesse van jongeren voor de klassieke nieuws- en actualiteitenmedia betekent dat verdieping en opinievorming in hun levens een minder belangrijke rol vervult. Naar wat voor informatie zijn zij eigenlijk nog opzoek, en hoe verkrijgen zij die? Welke rol spelen de klassieke media daar nog in? De bestaande onderzoeken naar mediagedrag van jongeren geven hier geen toereikend antwoord op. Ik zal in het volgende deel van dit onderzoek dan ook een antwoord proberen te vinden op juist deze vragen. Door mij te richten op een focusgroep van negen maatschappelijk actieve hoger opgeleide jongeren, en samen met hen naar een aflevering van Nova te kijken, hoop ik inzicht

36

KLO 2004: 45-47

23

te krijgen in hun houding ten opzichte van de klassieke actualiteitenmedia, en in hoeverre er aan hun wensen tegemoet wordt gekomen.

24

3. Hoe jongeren Nova bekijken We hebben gezien dat vroegere ervaringen met een specifieke constellatie van mediaaanbod, mediacompetentie en mediavoorkeuren in het latere leven mogelijk leiden tot gedeelde gedragspatronen. Dat ouderen over het algemeen trouw blijven aan de klassieke media waarmee zij opgroeiden, zoals de publieke televisie, kranten en opiniebladen, illustreert dit gegeven. De pogingen van de publieke omroep om jongere doelgroepen aan te trekken en aan zich te binden zijn dan ook vanuit deze gedachte te verklaren. Het voortbestaan van het publieke bestel is in dat opzicht voor een groot gedeelte afhankelijk van de binding van juist deze doelgroep. De initiatieven van de publieke omroep om het jongere kijkerspubliek aan te trekken, richten zich echter voornamelijk op het uitbreiden en professionaliseren van het verstrooiende programma-aanbod (overigens met wisselend succes), omdat is gebleken dat jongeren het liefst op dergelijke genres afstemmen. Maar hoe zit het dan met het voortbestaan van het informerende televisieaanbod van de publieke omroep? Is het überhaupt mogelijk jongeren aan deze genres te binden? Van alle jongeren zijn vooral de hoger opgeleide, maatschappelijk actieven een interessante doelgroep voor een programma als Nova. Immers, Nova kent vooral een groot bereik onder (oudere) decionmakers, zoals mensen op topfuncties in het bedrijfsleven, politici en anderszins maatschappelijk actieve geïnteresseerden en hoger opgeleiden. De groep jongeren waar wij het hier over hebben, kunnen gezien worden als de decionmakers van morgen. Voor het voortbestaan van het programma is het dus juist deze groep die Nova in een zo vroeg mogelijk stadium aan zich zou moeten proberen te binden.

3.1

De focusgroep

In dit deel van het onderzoek zal ik met een focusgroep van negen maatschappelijk actieve, hoger opgeleide jongeren tussen de 20 en 25 jaar gaan kijken naar een aflevering van Nova, om zo een beeld te verkrijgen van hun houding, voorkeuren en wensen ten opzichte van de actualiteitenmedia. De focusgroep-methode is een kwalitatieve onderzoeksvorm die zich uitstekend leent voor het inventariseren van dieperliggende informatie, zoals motivaties en emoties van respondenten. Simpel gezegd houdt de methode in dat een kleine groep respondenten met ongeveer een gelijke achtergrond een groepsdiscussie voert over een onderwerp dat wordt aangegeven en gestuurd door een gespreksleider. De kracht van de methode ligt erin dat door de dynamiek van het gesprek, waarbij allerlei verschillende visies 25

onderling besproken en genuanceerd kunnen worden, in relatief korte tijd zicht wordt gegeven op de gedachten die leven binnen een bepaald circuit van mensen. Er dient rekening gehouden te worden met het feit dat in een focusgroep maar een beperkte hoeveelheid aspecten kan worden behandeld, en dat er niet altijd lang stilgestaan kan worden bij één bepaalde respondent, hoe interessant zijn visies ook moge zijn. Daarnaast beperken de resultaten die via deze weg worden verkregen zich slechts tot het terrein van wat de respondenten beweren te doen of denken. Dit hoeft niet altijd te stroken met de werkelijkheid. Bij de selectie van deze focusgroep heb ik rekening gehouden met de verschillende aandachtsvelden waarin de respondenten opereren. Ik heb gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit op het gebied van sekse, studierichting, en vorm waarin zij maatschappelijk actief zijn. De groep bestaat uit vijf mannen en vier vrouwen. Naast hun (uiteenlopende) studies maken zij dus actief deel uit van het maatschappelijk leven en uit hun betrokkenheid op het gebied van politiek, economie, cultuur, en religie zich op verscheidene wijzen. Een introductie.37

1. Daniël van den Bergh Daniël (25) is student sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is geïnteresseerd in natuurkunde, technologie en wetenschap. Hij hoopt in de toekomst de complexe materie die hij nu diepgravend bestudeert op een begrijpelijke manier onder een breder publiek te verspreiden. Dat zou hij willen doen door erover te schrijven in kranten of bijdragen te leveren voor wetenschapsprogramma’s op televisie of radio. In zijn vrije tijd maakt hij amateurfilms en werkt als vrijwilliger in bioscoop Het Ketelhuis, een stichting die de (kwetsbare) Nederlandse film en documentaire wil bevorderen en die geregeld debatten en ontmoetingen tussen makers en publiek organiseert, waarbij reflectie en verdieping centraal staan. Hoewel hij erg geïnteresseerd is in de audiovisuele media, beschikt Daniël zelf niet over een televisie. Hij haalt zijn informatie vooral uit NRC Handelsblad, de radio en internet. Naar eigen zeggen snelt hij de koppen over binnenlands en buitenlands (politiek) nieuws (om op de hoogte te blijven), en richt zich meer op de wetenschapsartikelen. Hij leest ook graag het Technisch Weekblad en het blad van de Nederlandse Natuurkunde Vereniging. Naar Nova kijkt hij nooit.

37 Voor de beschrijving van de respondenten en de daaropvolgende analyse van hun levenshouding heb ik mij grotendeels gebaseerd op de schriftelijke enquête die zij voor mij invulden. Voor de resultaten daarvan verwijs ik naar de bijlagen, alsook voor de schriftelijke weergave van de discussieavond zelf.

26

2. Peter Boelsma Peter (25) is als student politicologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam actief geïnteresseerd in de (inter)nationale politieke ontwikkelingen en het zoeken naar achtergronden hierbij. Hij hoopt in de toekomst op het ministerie van Buitenlandse Zaken te kunnen gaan werken. Hij zegt een brede interesse te hebben in maatschappelijke ontwikkelingen, waarvan hij middels kranten (voornamelijk Parool), het NOS journaal en internet op de hoogte probeert te blijven. Hij hecht er dan ook veel belang aan nieuws en actualiteiten op regelmatige basis te volgen. Hij vindt dat het een ieders plicht is om op basis van goede argumenten een mening te vormen. Het verdiepen in achtergronden en het zoeken naar causale verbanden zijn daarbij voor hem essentieel. Peter is lid van een studentenvereniging en bezoekt af en toe debatten van de JOVD. Hij kijkt zeer sporadisch naar Nova. Alleen als het onderwerp hem interesseert blijft hij kijken; “Ik moet er eigenlijk tegenaan lopen. Bijvoorbeeld als je thuis bent en de tv toevallig aan hebt.”

3. Kim de Bruijn Kim (23) is student Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze heeft een groot sociaal leven en besteed daar naar eigen zeggen veel tijd aan. Daarnaast werkt zij als receptioniste in een jeugdherberg en is vrijwilliger in een crisisopvangcentrum. Dit laatste doet zij bewust om een actieve bijdrage te kunnen leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Zij typeert zichzelf echter meer als iemand die nadenkt en observeert. De huidige tijd vindt zij hectisch en dus interessant om te bestuderen. Daarom verdiept zij zich ook

in het nieuws en de actualiteiten. Ze luistert daarbij graag naar

verschillende meningen om zo tot een eigen oordeel te kunnen komen. Ze vindt dat je pas kritisch kunt zijn als je veel van iets afweet. Kim haalt haar informatie vooral van internet en televisie. Ze kijkt op regelmatige basis naar het NOS journaal, RTL Nieuws, regionaal nieuws en Barend & Van Dorp. Naar actualiteitenrubrieken als Nova kijkt zij bijna nooit.

4. Carla Cuijpers Carla (24) is student rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Ze behaalde eerder al propedeuses in Medicijnen en de Neerlandistiek. Ze geeft aan nu echt haar roeping te hebben gevonden. Ze wil advocaat worden om mensen in problematische situaties op een rechtvaardige manier hulp te kunnen bieden. Daarnaast werkt zij al geruime tijd in de Thuiszorg als bejaardenverpleegster. Aan deze taak hecht zij veel belang: “Het is een zware job waaraan je eigenlijk weinig verdient, maar ik vind het gewoon echt heel belangrijk om 27

mensen die het al zo moeilijk hebben net dat beetje extra aandacht te geven. Kwestie van normen en waarden denk ik.” Carla leest nauwelijks kranten (omdat ze daar geen tijd voor heeft), maar kijkt (als ze thuis is) graag naar het journaal en actualiteitenrubrieken. Nova ziet ze dan ook op regelmatige basis. 5. Valentine Kuijpers Valentine (23) studeert Film- en televisiewetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Film is haar grootste passie. Ze deed in het verleden veel vrijwilligerswerk en werkt nu als betaalde kracht bij Het Ketelhuis. Ze hoopt zich in de toekomst nuttig te kunnen maken als restaurateur of conservator van films of als organisator van het Amnesty Filmfestival. Ze is lid van verschillende organisaties die zich op allerlei gebieden inzetten voor de zwakkeren in de samenleving. Valentine zegt het erg belangrijk te vinden om op de hoogte te blijven van nieuws en actualiteiten. Ze haalt haar informatie voornamelijk uit kranten (ze heeft altijd wel een proefabonnement), televisie (NOS journaal) en teletekst. Daarbij richt ze zich vooral op de politieke onderwerpen en het filmnieuws. Ze vindt het belangrijk om meningen van anderen te horen, om zo haar eigen oordeel te vormen. Aan echte verdieping in achtergronden besteedt zij weinig tijd, al zou ze dat wel vaker willen doen, omdat het goed is voor je persoonlijke ontwikkeling. Naar Nova kijkt zij heel sporadisch, naar Barend & Van Dorp en RTL Boulevard veel vaker. Dat ziet ze als puur vermaak, waar ze niet veel van leert, maar wat wel vaak interessanter is dan andere programma’s op dat tijdstip.

6. Annemarieke Samson Annemarieke (23) studeert Algemene Taalwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is daar tevens voorzitter van de studievereniging. In het verleden werkte zij ook voor de ASVA studentenunie. In de toekomst hoopt zij carrière te maken in een functie aan de universiteit zodat zij zich verder kan ontwikkelen in haar vakgebied. In haar privéleven maakt zij zich geregeld druk om de meest uiteenlopende maatschappelijke onderwerpen. Ze voert met haar vrienden vaak discussies over zaken als integratie en werkeloosheid. Ze stoort zich aan het feit dat jongeren niet genoeg geëngageerd zijn. Ze vindt dat iedereen politiek en maatschappelijk geïnteresseerd moet zijn en een genuanceerde, onderbouwde mening moet hebben. Annemarieke leest verschillende kranten, kijkt geregeld het NOS Journaal en maakt veel gebruik van teletekst om op de hoogte te blijven. Naar rubrieken als Nova kijkt zij eigenlijk nooit, behalve als zij toevallig op een onderwerp stuit dat haar interesseert. Wat betreft de televisie richt zij zich voornamelijk op verstrooiende

28

programma’s van de commerciële omroepen, die zij overigens zelf als ‘slechte televisie’ typeert.

7. Janwillem Slort Janwillem (24) studeert Moderne Nederlandse Letterkunde aan de universiteit van Amsterdam. Daarnaast is hij regisseur en schrijver van toneelstukken en is hij medeoprichter van de theatergroep Poldertheater, dat onder meer voorstellingen en workshops organiseert voor middelbare scholieren. Ook is hij manager van een cabaretformatie. Op het moment werkt hij aan een roman die in 2006 zal worden uitgegeven door uitgevrij Podium. Janwillem is dus zeer actief in de culturele sector. Met zijn eigen producties wil hij een bijdrage leveren aan actuele maatschappelijk-politieke kwesties. Hij ageert in zijn stukken, en ook in zijn privé-leven, onder andere tegen de ‘regerende domheid’ (ook in de media) en de ‘commercialiteit’. Hij vindt het erg belangrijk om op de hoogte te zijn van wat er in de wereld, en vooral Nederland, gebeurt. Om die reden leest hij met regelmaat de krant (Volkskrant) en Vrij Nederland en kijkt hij veel televisie. Hij kijkt dan naar het NOS Journaal en afwisselend alle actualiteitenrubrieken, al heeft hij een voorkeur voor Nova. Ook kijkt hij graag naar het commerciële televisie-aanbod, zoals soaps en comedy’s.

8. Roemer van der Steeg Roemer (25) studeert Taalbeheersing aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is daarnaast onderdeel van het succesvolle kleinkunstduo Kleine Krokodil, waarmee hij zichzelf nu al kan onderhouden. In de toekomst hoopt hij dit beroep te kunnen blijven uitoefenen. Roemer schrijft vrijwel alle teksten en muziek voor Kleine Krokodil. In hun programma ‘Niets om over te zingen’ horen wij talloze scherpe, maatschappijkritische liedjes de revue passeren. Politiek, maatschappij, sociaaleconomie en vooral ook de passieve houding van zijn generatie ten opzichte van de naar zijn inzicht verloederende samenleving zijn terugkerende thema’s in zijn werk. Via deze weg probeert hij mensen te bewegen een andere, actievere opstelling in te nemen in de samenleving. Roemer beheert tevens een studio van waaruit hij muziek componeert voor voornamelijk theaterproducties en animatiefilms. Voor zijn werk als kleinkunstenaar is het voor Roemer erg belangrijk op de hoogte te zijn van het nieuws en de actualiteiten. Hoewel hij niet geabonneerd is op tijdschriften of kranten, leest hij veel. Hij koopt vaak de Volkskrant, en leest verschillende kranten en weekbladen op de universiteit of in de kroeg. Ook kijkt hij veel televisie (NOS Journaal, B&W, en Barend & Van Dorp), en hij bezoekt met enige regelmaat nieuwssites op internet. Nova vindt hij een saai programma, dat 29

weliswaar interessante onderwerpen aansnijdt, maar deze verkeerd brengen. Hij vindt dat hij te weinig wordt betrokken bij het programma en zapt dus meestal door naar andere programma’s als Barend & Van Dorp.

9. Pieter Bas van Wiechen Pieter Bas (25) is student geschiedenis aan de universiteit van Amsterdam. Hij hoopt zijn geld te kunnen gaan verdienen in de journalistiek. In zijn vrije tijd bezoekt hij regelmatig (politieke) debatten. In het verleden was hij bovendien lid van de Jonge Democraten. Hij schaart zichzelf onder de zeer maatschappelijk betrokken mensen. Zijn vriendenkring bestaat dan ook voornamelijk uit mensen die actief zijn in de politiek, journalistiek en allerhande maatschappelijke organisaties. Met hen heeft hij vaak levendige discussies over het huidige maatschappelijke klimaat in Nederland. Hij maakt zich zorgen over de hetze tegen mensen met een afwijkende mening of achtergrond, over de groeiende intolerantie, de uitholling van de rechtstaat, de achterblijvende kenniseconomie, het gebrek aan transparantie binnen de staat, en dat er wordt geregeerd vanuit de waan van de dag. Pieter Bas heeft zelf geen televisie, dus haalt hij zijn informatie voornamelijk uit kranten (NRC Handelsblad), opiniebladen (Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer) en de radio (Radio1 en BNR Nieuwsradio). Als hij televisie kijkt, kijkt hij het liefst naar Nova. Vooral de rubriek DenHaagVandaag spreekt hem daarbij aan. Hij vindt de interactie tussen Jeroen Pauw en Ferry Mingelen ‘gezellig’.

3.2

Levenshouding

Aan de maatschappelijke betrokkenheid van deze jongeren hoeft geenszins getwijfeld te worden. Allen zijn zeer breed georiënteerd, en proberen op hun eigen manier een steentje bij te dragen aan een ‘betere’ wereld: vrijwilligerswerk, bijbaantjes in de zorg, geëngageerde uitingen in de kunsten, het bezoeken van politieke debatten, en zelfs studie- en carrièrekeuze worden in meer of mindere mate bepaald door het zingevingsvraagstuk. Ze vinden het belangrijk een bijdrage te leveren aan een harmonieuzere en vreedzamere samenleving. Opvallend is dat ze van mening zijn dat hun eigen rol daarin nooit heel belangwekkend kan zijn. De problemen in de wereld zijn te groot en onoverzichtelijk om eigenhandig te veranderen. “Het is natuurlijk vooral een bizarre tijd. Er kan zoveel, maar tegelijkertijd gebeurt er zoveel niet of verkeerd. Bij veel dingen heb ik het gevoel dat het totaal buiten mij

30

om gaat, dat ik er geen enkele invloed op heb. (…) Dus probeer ik er in mijn directe omgeving maar het beste van te maken,” zegt Daniël. Ook Carla ziet het somber in: “Er zouden ongetwijfeld dingen anders aangepakt moeten worden, ik zou alleen niet weten hoe. Daarom zie ik waarschijnlijk ook geen taak voor mezelf weggelegd: ben te pessimistisch ingesteld, denk dat het toch niet meer goed komt. Een ander ideaal is wel dat ik kleine dingen voor mensen zou willen doen, of zoals ik nu al doe bij de thuiszorg, of later misschien met rechten. Ik wil toch wel ergens mijn steentje bijdragen.” Ondanks hun scepticisme ten aanzien van de toekomst, geven deze jongeren de hoop dus niet op. Kleine, persoonlijke bijdragen aan maatschappelijke problemen in hun directe omgeving worden bewust geleverd. Dat is altijd beter dan helemaal niets doen. Ze zijn er daarbij van overtuigd dat de eerste stap naar een ‘betere’ wereld ligt in de bewustwording van de misstanden daarin. Zij zien de onwetendheid van wat er om je heen gebeurt, en het gebrek aan interesse daarin, als een van de belangrijkste redenen van het uitzichtloze klimaat waarin wij leven. Voor Janwillem en Roemer zijn dit zelfs de belangrijkste thema’s in hun producties. Roemer ziet het als zijn taak als liedjesschrijver om mensen bewust te maken van dergelijke zaken. Het is voor hem de drijfveer om in dit vak verder te gaan. In dit licht is het op de hoogte zijn van het nieuws en achtergronden voor de jongeren van groot belang. Pas dan kun je een onderbouwde mening over zaken hebben, wat essentieel is voor een vruchtbaar dialoog, en tevens voor het eventueel oplossen van problemen. “Niets is stommer dan ergens een mening over hebben zonder dat die goed beargumenteerd kan worden. Vandaar dat achtergronden en causale verbanden essentieel zijn. (…)We moeten toch met elkaar in een maatschappij leven. Goed geïnformeerd zijn is dan wel belangrijk,” zegt Peter. Ook Annemarieke stoort zich aan de heersende ‘domheid’: “Ik vind dat iedereen maatschappelijk en politiek geïnteresseerd moet zijn en een onderbouwde en genuanceerde mening hoort te hebben. Al mijn vrienden hebben dat en de mensen die ik serieus neem in de media ook.” Het gaat voor de jongeren dus niet alleen om het goed geïnformeerd zijn op het gebied van nieuws en actualiteiten, maar vooral ook om het vormen van een onderbouwde mening op basis van die informatie. Het kennisnemen van andermans mening over onderwerpen (van zowel mensen uit het privé-leven als personen in de media) geniet dan ook grote interesse. De eigen mening wordt via deze weg getoetst en zo nodig bijgesteld. Valentine: “Ik vind het belangrijk om afwegingen te horen. Een mening van een ander kan je helpen een mening te vormen, of je mening te versterken. Het houdt je in ieder geval bezig met het onderwerp, je mening schaaf je meer bij.”

31

Voor het nieuws en de actualiteiten richten deze jongeren zich voornamelijk tot de traditionele media. Vooral de televisie is een belangrijk medium in hun leven, maar ook de kranten scoren hoog. Opinieweekbladen worden sporadisch gelezen, en de radio met enige regelmaat beluisterd. Internet wordt over het algemeen voornamelijk gebruikt voor e-mail en studiedoeleinden, al bezoekt een enkeling af en toe een nieuwssite. Maar het zijn vooral het NOS Journaal en het RTL Nieuws die steevast bekeken worden. Het zijn daarnaast eerder programma’s als B&W en Barend & Van Dorp die hun aandacht trekken waar het gaat om de achtergronden bij het nieuws, dan de meer inhoudelijke programma’s als Nova, Buitenhof en Zembla. Naar actualiteitenrubrieken wordt slecht gekeken, al zien zij het belang ervan wel in. Hoewel zij Nova veruit de beste in zijn genre vinden, wordt er meestal doorgezapt naar andere zenders. Een merkwaardige situatie: deze jongeren zeggen veel belang te hechten aan het op de hoogte zijn van nieuws en actualiteiten, maar bij nadere beschouwing laten zij een programma als Nova – dat in hun ogen het beste is in zijn soort – links liggen. Ze kijken liever naar ‘slechte televisie’ (zoals ze dat zelf aanduiden). Menen zij genoeg te hebben aan de bondige informatie die zij verkrijgen via het journaal en teletekst, of vinden zij de achtergronden via een andere weg? Beantwoordt een programma als Nova wellicht onvoldoende aan hun verwachtingen? En correspondeert hun kijkhouding eigenlijk wel met het programma dat zij te zien krijgen wanneer zij naar Nova kijken? Onder andere om erachter te komen hoe het nu mogelijk is dat deze jongeren ‘slechte’ televisie boven ‘goede’ televisie verkiezen, keek ik op een willekeurige dag met de groep naar een aflevering van Nova, en sprak met hen over deze zaken.

3.3

Samen kijken naar Nova

Het is donderdag 9 december, 21.00 uur. De focusgroep druppelt binnen in mijn woonkamer. De sfeer is ontspannen. Zonder al te veel los te laten over het doel van dit onderzoek, om eventuele sturing te voorkomen, leg ik uit hoe de avond er globaal uit zal zien. Voordat we gezamenlijk naar Nova gaan kijken wil ik inventariseren welk beeld de jongeren eigenlijk van Nova hebben. Daarvoor vraag ik hen een tekening te maken van wat zij voor zich zien, wanneer zij aan Nova denken. Via deze weg, die ook wel psychodrawing wordt genoemd38, hoop ik hun onbewuste associaties met en het imago van Nova in hun ogen 38

KLO 2004: 35

32

enigszins concreet te maken. Zeker omdat er respondenten zijn die zich niet goed kunnen herinneren of ze Nova wel eens gezien hebben, kan dit interessante resultaten opleveren. Daarnaast dient het als aardig beginpunt voor een discussie.39 Op vrijwel alle tekeningen zien we het decor van Nova afgebeeld: een grote tafel met daarachter de videoschermen, waarop Ferry Mingelen, Jan Peter Balkenende of het logo van Nova zijn getekend. Aan de tafel zien we dan ofwel Jeroen Pauw, ofwel meerdere mannen die ‘blablabla’ zeggen. Nova gaat volgens de jongeren vooral over politiek, Israël, Irak, hongersnood, oorlog en andere problemen in de wereld. Het handelt over serieuze zaken of, zoals Roemer het uitdrukt, “heftige dingen”, die volgens Daniël vooral worden besproken door “onbekende professoren”. Naast de tekeningen vinden we termen terug als ‘analyse’, ‘discussie’, ‘treetje dieper’, ‘naadje van de kous’, ‘verdieping’, en ‘saai’. Ook zien we een afbeelding van een klok terugkeren. Nova begint (te) laat in de avond. Valentine schrijft naast haar klok bijvoorbeeld ‘tijd voor entertainment’. Naar aanleiding van de tekeningen praten we verder over het imago van Nova. Roemer vindt het afstandelijk, niet levendig, een ingekakt zooitje. Hij stoort zich er bovendien aan dat er bij Nova geen ruimte is om ‘lomp’ te doen. Gasten hebben bij Nova volgens hem kennelijk het idee dat je degelijk, correct en intelligent moet overkomen, waardoor eventuele spontaniteit en openheid verloren gaat. Carla stemt in: “Ja, Nova is een beetje te redelijk af en toe, van die redelijke discussies, mensen laten elkaar heel goed uitpraten (…) Dat maakt het een beetje truttig soms.” Ze vinden het een ‘rustig en objectief’ programma, dat ‘kil’ en ‘langdradig’ overkomt. Het is volgens hen bovendien ‘pretentieus’ en er hangt een elitaire en intellectuele zweem omheen die wordt veroorzaakt door de ‘incrowd’-uitstraling van de presentatoren en gasten. Dat geeft de een het gevoel de inhoud niet altijd te kunnen volgen, terwijl de ander de inhoud hierdoor ‘voorspelbaar’ vindt. Iedereen is het er over eens dat er een behoorlijke dosis voorkennis wordt verondersteld door het programma. Daarnaast hebben zij het idee dat je bij Nova niet zo maar kan wegzappen om later weer terug te keren, omdat door het hoge informatieve karakter van het programma je vanaf de start moet hebben gekeken om het te kunnen begrijpen. We besluiten voorafgaand aan Nova het tien uur journaal te bekijken. Annemarieke grapt nog dat we dat beter niet kunnen doen, omdat we dan alles al weten wat er in Nova aan bod komt. De anderen vinden het juist wel interessant om te zien wat Nova met het nieuws zal doen. Als dan uiteindelijk de begintune van Nova start wordt iedereen enthousiast. “Die

39

Ook de tekeningen zijn in de bijlagen te vinden.

33

muziek is echt geweldig,” roept Janwillem. Paul Witteman kondigt de onderwerpen aan. Nova zal openen met het verhaal over Cees B., die een valse verklaring aflegde over de moord op Nienke, en hier onterecht voor werd veroordeeld. Nieuw bewijsmateriaal (DNA) biedt nu uitsluitsel. “En,” vervolgt Witteman “wat was toch de fascinatie van prins Bernhard voor de anjer?” Iedereen schiet in de lach. Pieter Bas: “Wel mooie beelden, kijk maar…” Het laatste onderwerp zal gaan over criminelen die hun straf ontlopen. Tijdens de uitzending breekt de discussie al bijna los. Het eerste item, en het studiogesprek dat daarop volgt, is reden voor veel gepuf en gesteun. Ze vinden het ‘oersaai’. Naar het tweede item, over de anjer, wordt met een scheef oog gekeken: “Dit gaat echt nergens over,” wordt er gemompeld. En: “Jezus wat een item!” Meer iets voor Man Bijt Hond, of voor Andere Tijden. Voor Nova is het geen geschikt item, vinden de jongeren. Het derde item wordt meer in stilte bekeken. De discussie start. De algemene teneur over de kwaliteit van deze utzending is negatief. Het beeld dat de jongeren al aangaven te hebben, wordt bevestigd. De uitzending was saai, voorspelbaar, keurig en ingekakt. Ze voelden zich op geen enkele wijze betrokken bij de onderwerpen die aan bod kwamen, en werden niet uitgedaagd te blijven kijken. Op zich had dat niet met de onderwerpen zelf te maken, als wel met de behandeling ervan. De accenten hadden anders moeten liggen, de invalshoeken anders gekozen. Over het eerste onderwerp zegt Kim bijvoorbeeld: “Het is op zich interessant als je naar zo iets gaat kijken. Want ik denk, justitie, dat is misschien wat minder interessant, maar het is wel belangrijk in een rechtstaat. Dus je zou wat minder mierenneukerig op het onderwerp zelf moeten zitten, maar het wat abstracter maken. Dus meer in z’n algemeenheid praten over (…) die instanties, en hoe zo loopt dat langs elkaar heen? Dus wat meer vaart erin, over het systeem, en wat minder over die gebeurtenis op zich.” De jongeren verwachten kwaliteit van Nova. En daaraan worden hoge eisen gesteld. Ze zijn van mening dat een programma dat zich als serieus en objectief presenteert, dat ook in de uitwerking moet zijn. Dat was volgens hen bij deze uitzending echter niet het geval. Een serieuze redactie als die van Nova moet van elk onderwerp een interessant item kunnen maken. Daarvoor zijn geen excuses te dulden, ook niet eventueel tijdsgebrek. Roemer: “Ik kijk gewoon naar het product. Ik kijk niet van ‘o, nou het is wel slecht, maar ik kijk toch maar, want ze hebben heel weinig tijd gehad.’” Opmerkelijk genoeg bleek uit de kritieken dat de jongeren Nova inhoudelijk niet scherp genoeg vonden. Het was voorspelbaar, er werden belangrijke vragen gemist, de interviewer was te meegaand, de gasten niet zorgvuldig gekozen, de invalshoeken ‘slap’. Ze 34

vonden zelfs de reportages in sommige gevallen onnodig suggestief en sentimenteel. Iets wat je van een programma als Nova niet verwacht, en dus ook niet accepteert. Ze willen meer verdieping. Dat kan door een zorgvuldigere benadering van de onderwerpen, maar ook door niet altijd aan te willen sluiten bij het nieuws van de dag. “Er zijn op dit moment toch echt wel interessante onderwerpen die in Nederland spelen. Waarom is het erg als het daar gisteren al over gegaan is, om het daar vandaag weer over te hebben? Wat is daar mis mee?” vraagt Janwillem zich af. Het is dus geenszins het geval dat de jongeren moeite hebben met inhoudelijke, informatieve programma’s, zelfs niet als die, zoals Nova, een intellectuele en elitaire uitstraling hebben. Ze vinden het juist prettig dat dergelijke programma’s bestaan. Het is voor hen belangrijk dat er naast alle ‘domme’ programma’s (zoals Barend & Van Dorp) nog geprobeerd wordt om serieuze televisie te maken over nieuws en achtergronden. En Nova is daarin volgens hen het best geslaagd. Toch kijken ze niet of nauwelijks naar het programma. Het probleem ligt er voor hen in dat de manier waarop de informatie gebracht en behandeld wordt niet aanspreekt. “Dat intellectuele is niet erg,” zegt Roemer, “maar volgens mij is het probleem dat dat bij Nova blijkbaar gelijk staat aan dat ingekakte. Want op zich hoeft intellectueel niet meteen saai te zijn.” Kim noemt Nova “gortdroog”, terwijl dat naar haar inzicht niet zo zou hoeven zijn. Dat Nova saai overkomt wijten de jongeren vooral aan het feit dat het te ‘politiek correct’ is. “De interviewers bij Nova zijn vaak net zo politiek correct als de mensen die er zitten,” zegt Carla. Hierdoor is de stijl van interviewen bijvoorbeeld te netjes en voorspelbaar, en staat het programma te ver van het volk af. Wat dat betreft zou Nova volgens hen wel iets van Barend & Van Dorp kunnen leren: Jan Mulder mag dan een ‘gek’ zijn, hij voert de druk vaak wel hoog op, en stelt de vragen die burgers willen weten. Janwillem: “Juist iedereen roept ‘we leven in een democratie’, dus dan mag de burger ook dingen vragen aan politici, dat is interessant. Dat doen ze bij Barend & Van Dorp meer dan bij Nova.” Ook het feit dat daar gasten uit verschillende lagen van de bevolking gezamenlijk aan een tafel zitten en met elkaar in discussie treden, vinden zij inhoudelijk interessante inzichten opleveren. Dat bijvoorbeeld Georigina Verbaan zo maar een vraag kan stellen aan minister Donner vinden zij een goede zaak. “Het probleem van heel veel politici is dat ze niet goed uitleggen wat ze doen. En heel veel interviewers vergeten wat het volk wil weten, dus die praten daar al overheen. En juist als Georgina Verbaan, of het kan natuurlijk iemand anders zijn, zoiets vraagt, wordt zo’n politicus getriggerd om beter uit leggen wat hij doet,” vervolgt Janwillem. Een programma als Nova laat voor hen dus te veel vragen onbeantwoord, die voor de presentatoren wellicht 35

vanzelfsprekend zijn, maar die de burger graag explicieter gemaakt zou zien geworden. Daarmee creëert Nova een zekere afstandelijkheid. Dit betekent overigens niet dat de jongeren graag zouden zien dat Nova makkelijkere verhalen gaat brengen. Het is voor hen belangrijk dat Nova niet verder afdaalt naar een populistisch niveau. “Voor mij mag het wel een beetje pittig blijven. Anders vervlakt het allemaal zo,” zegt Pieter Bas. En ook Kim vindt dat Nova niet moet willen inspelen op ‘het zappende volk’. Ze moeten vooral blijven wat ze willen zijn, namelijk een serieus en objectief actualiteitenprogramma, en het liefst die taak nog verder professionaliseren. “Het hoeft niet per se te vervlakken,” antwoordt Annemarieke dan ook, “maar die super genuanceerde, droge kost die ze voorschotelen, dat hoeft van mij echt niet. Daar mogen ze echt wel verandering in brengen. En wat boudere stellingen aannemen. En daar vind ik ze echt saai in. En daarom vind ik het niet goed.”

36

Conclusie Zo op het eerste gezicht lijkt het erop dat Nova enerzijds en de ‘jongeren’ anderzijds, zich twee elkaar uitsluitende groepen zijn. Nova houdt zich niet bezig met een speciaal beleid ten aanzien van jongeren, en de jongeren kijken niet of nauwelijks naar Nova. Ze lijken überhaupt geen interesse voor elkaar te hebben. Bij nadere beschouwing kun je echter zeggen dat ze wellicht dichterbij elkaar staan dan je zou vermoeden. Zowel Nova als de jongeren hebben bijvoorbeeld hetzelfde beeld van wat een programma als Nova is, of zou moeten zijn: een serieuze, degelijke en diepgravende actualiteitenrubriek die achtergronden en analyses biedt bij het nieuws en die door verschillende inzichten op actuele onderwerpen te presenteren, de kijker de mogelijkheid biedt voor zichzelf een genuanceerde en onderbouwde opinie te vormen. De jongeren, en naar we mogen aannemen Nova zelf ook, vinden bovendien dat Nova die functie het best vervult van alle Nederlandse actualiteitenrubrieken. Om te kunnen begrijpen waarom deze twee delers zich tóch niet tot elkaar aangetrokken voelen, is het nodig te kijken naar de context waarbinnen enerzijds Nova en anderzijds het mediagedrag van jongeren zich hebben ontwikkeld. De vraag of een programma als Nova jongeren nog wel aan zich kan binden, kan via die weg beantwoord worden. We hebben gezien hoe de actualiteitenrubriek Nova in 1992 zijn oorsprong vond in een zich sterk wijzigend mediaveld. De groei van het televisieaanbod in de jaren negentig door de komst van de commerciële omroepen, en de grote verschuivingen binnen de informerende media van de publieke omroep, zorgde voor een verhoogde concurrentiesituatie. Deze ontwikkelingen en de daarmee samenhangende dalende kijkcijfers, maakten dat ook de redactie van Nova binnen de veranderde, marktgerichtere, journalistieke cultuur de druk voelde een nieuwe omgang met het nieuws en de actualiteiten te ontwikkelen. Na een fikse crisis binnen de redactie, naar aanleiding van ingrijpende voorstellen van toenmalig hoofdredacteur Rik Rensen, die Nova meer wilde buigen naar de succesvolle Barend & Van Dorp-formule, kiest Nova nu een ander pad. In het huidige beleid neemt Nova met opzet afstand van de – ook door hen gesignaleerde – trend waarbij journalistieke, informerende media het publiek te veel trachten te behagen en daarmee vaak de klassieke journalistieke grondslagen aan de kant zetten. De keuze om niet de wensen van de kijker, maar juist de journalistiek-inhoudelijke overwegingen de vorm van het programma te laten bepalen, brengt vanzelfsprekend met zich mee dat Nova ook geen speciaal beleid voert om jongeren aan zich te binden.

37

Daarnaast zagen we hoe jongeren tegen de achtergrond van sociaal structurele, sociaal culturele en maatschappelijke veranderingen een zeer moeilijk te definiëren en te benaderen groep werden. De huidige jongeren zijn zeer kritisch en mediawise, en gewend aan het beste. In hun mediagedrag zijn ze op zoek naar ‘authentieke’, ‘echte’ programma’s. Hun levenshouding kan omschreven worden als ‘pragmatisch idealistisch’: ze ervaren een grote maatschappelijke betrokkenheid, ze willen hun steentje bijdragen aan een ‘betere’ wereld, met als voorwaarde dat deze activiteiten ook bijdragen aan de eigen ontplooiing. De focusgroep van negen maatschappelijk actieve, hoger opgeleide jongeren tussen de 20 en 25, met wie ik in dit onderzoek naar Nova keek, bevestigde dit beeld. Uit de discussie over Nova die ik met hen voerde, bleek dat deze jongeren zeer hoge eisen stelden aan het programma. Nova is voor hen een rubriek waarvan je kwaliteit, objectiviteit, en verdieping en nieuwe inzichten mag verwachten. Die elementen vonden zij bij nadere beschouwing echter onvoldoende terug. Uit het onderzoek bleek overigens duidelijk dat de jongeren geenszins afgeschrokken worden door informerende televisie an sich. Ze bleken juist erg geïnteresseerd in het nieuws en de actualiteiten, ook op de televisie. Toch bevestigde dit onderzoek de algemene cijfers dat jongeren zich liever tot de commerciële omroepen richten. In de praktijk kijken ze liever naar ‘slechte televisie’ (zoals ze dat zelf aanduiden), dan naar relatief ‘goede’, zoals Nova. De vraag is hoe dit gegeven te verklaren is. Naar mijn inzicht zijn de jongeren niet alleen pragmatisch in hun idealisme, maar ook in hun kijkgedrag. Ze koppelen zelf verschillende functies, kwalificaties en verwachtingen aan de vele verschillende programma’s die de Nederlandse televisie aanbiedt: vermaak, verdieping, etc. Hun kijkhouding past zich daarbij aan. Een programma als Nova dat voor hen vooral een functie moet vervullen in het aandragen van nieuwe inzichten op het gebied van nieuws en actualiteiten, moet dat dan ook werkelijk waarmaken. Daaraan worden hoge eisen gesteld: ze willen niet horen wat ze al gezien of gelezen hebben in de andere media en de inhoud moet scherp en vernieuwend zijn. De jongeren nemen bij Nova dus een kritische, actieve kijkhouding aan. Een programma dat in hun ogen pretendeert degelijk, objectief en professioneel te zijn, wordt dus ook via die standaarden kritisch beoordeeld. Van een programma als Barend & Van Dorp daarentegen verwachten ze geen journalistieke hoogstandjes, maar opmerkelijke televisie waar om gelachen kan worden, terwijl het toch over de actualiteit gaat. Daarbij past een ironische kijkhouding. Als een programma dus niet, of in onvoldoende mate, voorziet in de functies die zij eraan gekoppeld hebben, haken de jongeren af, en is een binding met zo’n programma niet te realiseren. Deze jongeren binden zich naar mijn idee dus wel aan een programma als Barend & Van Dorp, simpelweg omdat 38

het ‘echt’ is: authentieke bijna ‘foute’, vermakelijke televisie. Nova voorziet voor hen echter nog onvoldoende in de functies die zij eraan gekoppeld hebben. Inhoudelijk vonden de jongeren de door ons bekeken uitzending voorspelbaar, er werden belangrijke vragen gemist, de interviewer was te meegaand, de gasten waren niet zorgvuldig gekozen, en de invalshoeken ‘slap’ gekozen. Ze vonden zelfs de reportages in sommige gevallen onnodig suggestief en sentimenteel. Dit maakte dat het programma niet aan hun verwachtingen voldeed, dat zij het typeerden als ‘slap’ en ‘saai’, en dat zij zich niet uitgedaagd voelden te blijven kijken. Nova was, kortom, niet ‘echt’ wat het pretendeert te zijn. Het was niet ‘authentiek’ genoeg. Een binding van (maatschappelijk actieve, hoger opgeleide) jongeren met een informatief journalistiek programma als Nova, is naar mijn idee wel degelijk mogelijk. De jongeren geven aan behoefte te hebben aan een serieus, inhoudelijk journalistiek programma dat hen tot nieuwe inzichten kan brengen. Nova is daarvoor in hun ogen het meest geschikt. Echter, in de uitwerking van hun doelstellingen vinden de jongeren het er bij Nova aan schorten, wat het programma saai, afstandelijk en onaantrekkelijk maakt. De jongeren willen met andere woorden dus graag naar Nova kijken, maar doen het om die redenen nog niet. Het is moeilijk aanbevelingen te doen voor de koers die Nova zou moeten varen om deze doelgroep aan zich te binden. Je zou zeggen dat er niet veel voor nodig is om de jongeren vaker te laten afstemmen op Nova. De twee liggen immers als gezegd eigenlijk zeer dicht bij elkaar: ze denken hetzelfde over wat het programma is of zou moeten zijn, ze vinden Nova van alle rubrieken het meest professioneel, en zelfs in de ideeën over de beleidsvoering liggen ze op een lijn. Ook de jongeren geven namelijk aan dat Nova zeker niet rekening moet gaan houden met ‘het zappende volk’, en ook niet met specifieke wensen die jongeren eventueel zouden hebben. Beiden vinden dat Nova slechts op basis van journalistiekinhoudelijke overwegingen aan het programma invulling moet geven. De voornaamste taak voor Nova ligt in mijn ogen dan ook in het voortzetten van de lijn die de huidige hoofdredactie van Nova al is aangegaan, namelijk het terugkeren naar en verder professionaliseren van de klassieke journalistieke kwaliteit waarmee Nova in de jaren negentig naam maakte. Daarmee zal het programma in de ogen van de jongeren geloofwaardiger, authentieker, en dus ook aantrekkelijker worden. Het is daarbij vooral de functie van het bieden van nieuwe inzichten die voor de jongeren van grote waarde is. Ze willen op basis van gedegen journalistiek werk een onderbouwde en genuanceerde mening kunnen vormen over alle (maatschappelijk) relevante onderwerpen, het liefst door geconfronteerd te worden met meningen en analyses die zij zelf niet hadden kunnen bedenken 39

of die zij nog niet in andere media voorbij hebben horen komen. Uit de groepsdiscussie over Nova bleek dat die functie in hun ogen vooral waargemaakt kan worden door een scherpere stellingname bij de selectie en behandeling van onderwerpen (zowel in reportages als in de studiogesprekken) van de kant van Nova. Een duidelijkere koers, met gewaagdere, misschien zelfs wel meer controversiële, invalshoeken zou voor de jongeren het programma inhoudelijk spannender, minder voorspelbaar en dus interessanter maken. Via die weg zouden ze wél uitgedaagd worden te blijven kijken, en zich dus eventueel kunnen binden aan het programma. Het maken van radicalere keuzes in de selectie en behandeling van onderwerpen zou wellicht kunnen betekenen dat de klassieke Nova-kijker, de hoger opgeleide oudere kijker dus, het programma zal afwijzen. Hoofdredacteur John de Zwart vertelde mij bijvoorbeeld dat als de presentatoren in een interview te veel stelling nemen, en hun eigen mening daarmee laten doorklinken, er talloze negatieve reacties binnenkomen van het kijkerspubliek. Kennelijk is er op dit punt een duidelijk generatieverschil te bespeuren. Voor het succesvol voortbestaan van Nova is het echter belangrijk dat de redactie zich bewust is van deze verschillen in opvattingen van het publiek over wat nu eigenlijk gedegen, aantrekkelijke journalistiek is. Daarbij moet de angst voor inhoudelijke uitholling en vervlakking als gevolg van het rekening houden met de wensen van de kijker, niet domineren. De kijker, en zeker de hoger opgeleide Nova-kijker (welke leeftijd die ook moge hebben), mag in dit opzicht zeker niet onderschat worden. Uit de analyses die de jongeren in dit onderzoek bijvoorbeeld losslieten op de inhoud van het programma, blijkt namelijk dat zij een zeer professioneel inhoudelijke houding aannamen, en goed onderbouwd en kritisch commentaar konden leveren. Verdere verdieping in dit commentaar (dat ook weer zeer mediawise genoemd kan worden) kan in die zin Nova wellicht een positieve journalistiek-inhoudelijke impuls geven, die niet alleen de jongeren aan het programma kan laten binden, maar ook voor het klassieke kijkerspubliek van Nova interessante resultaten kan opleveren.

40

Bibliografie Fennema, Elbrich. ‘Het nieuwe idealisme.’ OnzeWereld, nr. 7/8, jul./aug. 2004. Heijden, Chris van der. ‘Marktplein.ik.’ Vrij Nederland, jrg. 65, nr. 49 (2004): p. 42-45. Huysmans, Frank, Jos de Haan, Andries van den Broek, red. Achter de schermen. Een kwart eeuw lezen, luisteren, kijken en internetten. Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag 2004: SCP-publicatie. ‘Jongerenonderzoek 2003.’ 2e KLO reader jongerenonderzoek. Samenstelling Rob van Stuivenberg, s.l., mei 2004. Liempt, Ad van. ‘De stille revolutie: Hoe de bundeling van actualiteitenrubrieken de kijker nog verslaafder maakte aan nieuws.’ Bardoel, Jo, Chris Vos, Frank van Vree e.a., red. Journalistieke cultuur in Nederland. Amsterdam, Amsterdam University Press 2002: p. 288302. Oremus, Frans. ‘Nova staat weer.’ De Journalist. S.d., http://villa.intermax.nl/journalist/numm/numm_center_jour.35722.html

Publieke Omroep. Omroep.nl. ‘Veranderingen bij Nova.’18-6-2002. Versie december 2004. http://portal.omroep.nl/nossites?nav=vxvmDsHjCqBrEdCoDfDuhuWliu

Qrius onderzoeksbureau. ‘Jongeren 2003: Niets willen missen.’ 2e KLO reader jongerenonderzoek. Samenstelling Rob van Stuivenberg, s.l., mei 2004. SMO en Keesie. ‘Voorbij label en lifestyle: Jongerenmarketing in volwassen perspectief.’ 2e KLO reader jongerenonderzoek. Samenstelling Rob van Stuivenberg, s.l., mei 2004. Vos, Chris. ‘Van propagandist naar makelaar: De uitvinding van de Nederlandse televisiejournalistiek.’ Bardoel, Jo, Chris Vos, Frank van Vree e.a., red. Journalistieke cultuur in Nederland. Amsterdam, Amsterdam University Press 2002: p. 268-286. Wijfjes, Huub. Journalistiek in Nederland 1850-2000: Beroep, cultuur en organisatie. Amsterdam: Boom, 2004.

41

Bijlagen 1. Interview met John de Zwart, adjunct-hoofdredacteur van Nova 13 december 2004 Ik leg uit waar mijn onderzoek zich op richt en vraag of Nova zich überhaupt bezighoudt met dergelijke zaken (jongeren vs Nova). JdZ: Er kijkt wie er kijkt. Dus je ziet wel aan de analyses van de kijkcijfers dat er minder jongeren kijken. En dat in principe de groep oudere kijkers zwaarder vertegenwoordigd is. Maar goed, in wezen ben ik meer geïnteresseerd in de groep tussen 30 en 40 die je wil vergroten, dan de groep tussen de 20 en de 30, want ik denk dat jij het daar over hebt. Kijk als je het over jongeren hebt, dan moet jij specificeren wat jij onder jongeren verstaat. Ik bedoel, tussen 15-30, ik bedoel ‘jongere kijkers’, dat is ook een relatief begrip natuurlijk. E: En wat beschouwt Nova als ‘de jongere kijker’? JdZ: Ja, nee, jij stelt mij een vraag over de jonge kijker, dus jij moet mij vertellen wat die jonge kijker dan is. E: Nou, ik heb mij in mijn onderzoek gericht op de kijker tussen de 20 en 25 jaar, die hoger opgeleid en maatschappelijk actief is. Waarvan je dus zou kunnen zeggen dat het misschien de toekomstige kijker van Nova is, of zou moeten zijn. JdZ: Ja, ja..Ja, god, ik lig daar niet zo heel erg wakker van, moet ik eerlijk zeggen. Ik denk ook dat de kijker in die leeftijdsklasse sowieso veel minder televisie kijkt, en in deze tijd hun informatie al veel meer bij andere media weghaalt, ook internet, en kranten en tijdschriften etc. Ik denk dat je eerder moet kijken naar ‘hoe maak ik mijn programma?’ ‘hoe maak ik het toegankelijk voor een brede groep kijkers?’ En hoe breed moet die groep zijn? En hoe zwaar moet ik daar rekening mee houden. Kijk, wij hebben de afgelopen periode wel een aantal onderzoeken gedaan, maar dat was veel meer van ‘hoe kijken mensen?’. Wat daar uit bleek, was dat het journaal een bepaald kijkers-aantal had, en daarna gingen wij te ver terug. Dus, laat ik zeggen het journaal had 600.000 kijkers, en wij hadden dan 400.000 kijkers. Nou, dan…hoe kan dat dan? Kijk, vroeger bij Nova was dan traditie dat je opende met het nieuws… (de telefoon gaat, er wordt opgenomen) JdZ: Uhmmm, kijk, dus traditioneel open je dan met het nieuws, terwijl heel vaak de kijker al geïnformeerd is bij het journaal wat het nieuws is. Dus krijg je bijna een soort herhaling van het journaal in de kop van Nova. Daar werken we wel bewust aan. We zijn dus heel bewust de samenstelling van de uitzending gaan veranderen. Maar dat is breed. Ik bedoel als jij zegt, het is een programma dat gericht is op de inderdaad hogeropgeleide groep kijkers… E: Ja, is dat zo? Dat is van mij ook maar een aanname geweest… JdZ: Ja, dat is absoluut zo, maar binnen die groep ga je dan niet kijken van ‘goh, wat moeten we doen om de jonge kijker te bereiken?’, want op het moment dat je je gaat richten op de 42

jonge kijker, dan ben je de oudere kijkers kwijt. Dus je moet veel meer, veel breder denken. Het is veel interessanter om te kijken, niet alleen de jonge kijkers, maar ook bijvoorbeeld de multiculturele kijker, de mensen uit allochtone hoek, en ‘hoe kijken die naar Nova?’. En dat kan je in wezen alleen maar bereiken door ook in je berichtgeving de onderwerpen die jongeren of allochtonen of andere kijkersgroepen aanspreken, om die ook op een goede manier te behandelen. Maar de manier waarop iets behandeld wordt, zal ongeveer wel hetzelfde blijven. E: Ja, maar er wordt dus wel rekening gehouden met verschillende soorten kijkersgroepen, waaronder… JdZ: Ja, maar je moet daarin meer rekening houden met de manier waarop je naar het nieuws kijkt. Ik vind, als je kijkt naar de afgelopen periode, die hele discussie rond de islam, en de dood van Theo van Gogh etc etc,…je moet veel meer beseffen van ‘Hoe ziet mijn redactie eruit?’, en hebben wij binnen de redactie ook mensen die contacten hebben met die groepen? Maar dat is vanuit een journalistiek uitgangspunt, vanuit een inhoudelijk uitgangspunt, dat je zegt, ik wil daar meer aandacht aan besteden. Maar ik ga niet zeggen: ‘De allochtonen, of de jongeren kijken te weinig naar Nova, en dus moeten we…’ Maar ik kan wel zeggen van als je naar de onderwerpen kijkt van, er zijn een aantal groepen waar je aan moet blijven denken, en die belangrijk zijn, en dan moet je in je bewustzijn van de journalistieke keuzes die je maakt, moet je kijken naar ‘doen wij dat genoeg?’, en af en toe weeg je dat. Dat weeg je nu ook met die Theo van Gogh en die islam-discussie, maar dat weeg je ook als je kijkt naar ‘zitten wij wel op onderwerpen die jongeren aanspreken?’. Maar kijk naar de krant, naar andere nieuwsmedia, of je moet hele specifieke jeugdbladen hebben, maar ja, de krant opent gewoon met het nieuws. Nou, ja de NRC heeft dan de achterpagina voor jongeren, maar…ja, het is in de nieuwsberichtgeving, en ook in de actualiteitenberichtgeving, kijk je toch naar ‘wat speelt er in de maatschappij?’, en nou goed, jongeren zijn nog geen beslissingsmakers, zal ik maar zeggen. Ze zitten nog niet in besturen, ze zitten niet vertegenwoordigd in het parlement bijna, en in principe in je journalistieke berichtgeving, zullen jongeren,…die zijn pas relevant als het specifiek over problemen van jongeren gaat. E: Dus je maakt journalistiek-inhoudelijke overwegingen, en niet kijkcijfer-overwegingen. JdZ: Ja. E: Maar mijn vraagstelling komt ook voort uit de zorgen die de publieke omroep in z’n geheel maakt over dat jongeren, en dus ook deze groep, niet meer kijken naar de publieke netten, en zeker niet naar het informatieve aanbod daarop. En zij zijn bang dat die kijkers in de toekomst ook niet meer terugkomen. JdZ: ja, nou, ik geloof daar niet zo in. E: Daar gelooft U niet in? JdZ: Ja, nou goed, ik ben niet bang…kijk, het punt is dat op het moment dat er grote nieuwsgebeurtenissen zijn, dat je berichtgeving dan goed is. En dan kijken jongeren ook wel maar Nova op een gegeven moment. En in wezen is dat ook een proces…kijk, de redactie verjongt zich ook als het goed is. Dat gebeurt vanzelf. En ik denk niet, en zeker journalistiek gezien niet, van ‘hoe moeten wij de jongeren aan ons binden?’. Ja, dat doe je door, misschien ook wel door in je beleid van ‘wat voor mensen neem je aan’, dat je genoeg van onderop in

43

dat programma laat groeien. En dan ga je het veel meer over vorm hebben van ‘hoe geef ik onderwerpen vorm?’ of…maar door jongere verslaggevers aan te nemen, zullen ze vanuit hun eigen jongerencultuur of achtergrond ook op een andere manier die onderwerpen gaan maken. E: Ja, dat is dus wel een redelijk bewuste keuze in het aannemen van jongere mensen? JdZ: Ja, absoluut. E: En ook met die overweging? JdZ: Ja, dat is één van de overwegingen. Ik denk dat het wel belangrijk is dat je van onderop jongeren dat programma in laat groeien. Ja, ik weet het niet. Ik vind het meer een soort beleidsdiscussie, algemeen, omroep, als je dat wil gaan doen, dan moet je misschien als omroep gaan zeggen we hebben een actualiteitenrubriek voor jongeren nodig. Of, dat willen we doen om de jongeren aan ons te binden. Maar ik vind dat de actualiteitenrubrieken a priori gewoon hun werk moeten doen. En daarin kun je misschien wel een soort toegankelijkheid nastreven, en dat zal jongeren ook meer doen laten kijken, maar niet zo heel erg je gaan richten op jongeren, dat vind ik niet zo… E: Nee. Ik vind het misschien ook wel interessant om in wat algemenere termen over Nova te praten. Wat is het eigenlijk voor een programma? Hoe zou u het omschrijven? JdZ: Nou, het geeft achtergronden bij het nieuws, en dat doe je in combinatie met studiogesprekken, discussies en reportages. En wij zitten op Nederland 3, dus je kijkt wat…zeg maar in je berichtgeving van welk nieuws volg je, ga je toch meer op die achtergronden…wat interesseert de geïnformeerde kijker? Misschien dat je je daar iets meer op richt. Maar het is in eerste instantie puur een actualiteitenrubriek. Je hebt het nieuws, en daarna heb je nog een aantal vragen die je wil beantwoorden. En dat moet Nova doen. En Nova is wat nieuws-gerichter dan bijvoorbeeld Netwerk, denk ik. E: Ja, ik wilde net vragen, in hoeverre verschilt Nova van de andere actualiteitenrubrieken? JdZ: Ja, netwerk is een echt reportage-programma natuurlijk. Die doen heel weinig met de studio. En een programma wat min of meer toch vaak een eigen keuze heeft van onderwerpen. Het hangt er een beetje vanaf of je naar Brandpunt, NCRV of EO kijkt natuurlijk, maar dat is dan ook weer het probleem van Netwerk. Maar ik denk dat wij de eerste lijn van het nieuws echt van achtergronden voorzien. Vind ik. E: En Netwerk profileert zich ook meer als een programma dat zich richt op de gewone man, en u zegt ‘wij richten ons meer op de geïnformeerde kijker’. Is dat zo? JdZ: Ja, ja, dat is zeker zo. E: En in hoeverre kun je dat terugzien in het programma, inhoudelijk gezien? JdZ: Uhhmmm….Nou ja,….uhhh….Ik denk dat we wel dingen uitleggen, maar dat we niet zo uitleggerig zijn. Ik denk dat als je geïnformeerd bent, en je kijkt ernaar, dat je dan wel in ieder geval een stap verder komt in de discussie, om het maar zo te zeggen. Ja, het blijft ook een afwisseling. Wij hebben ook wel eens gewoon grappige onderwerpen, en een beetje lichte dingen. Daarvan kun je ook zeggen ‘is dat nou achtergrond?’

44

E: Is Nova eigenlijk veranderd in de loop der jaren? JdZ: Ja, ik denk het wel. Ik denk dat het vroeger iets meer zich richtte op de bestuurders, en de minister en de bestuurder in de studio. En dat we daar nu toch wel een soort van mix in proberen aan te brengen. En je hebt ook wel een lange periode gehad dat er ‘een deskundige’ in de studio zat, en dat de onderwerpen langer waren, en het in zijn geheel wat saaier was. En dat geldt ook voor de presentatoren. Ik bedoel Jeroen Pauw, ik vind dat hij toch een van de beste interviewers en presentatoren is die er rond loopt. E: Waarom? JdZ: Omdat hij, hij interviewt heel scherp en heel erg…hij is heel erg analytisch…ik denk dat hij samen met Paul Witteman… (we worden onderbroken) JdZ:…Ja, god, ik vind hem heel goed, ik vind hem heel goed doorvragen op de goede momenten, en met een hele losse, nonchalante manier van interviewen…vind ik. E: En is dat belangrijk, een losse nonchalante manier van interviewen? JdZ: Ja, ik denk het wel…het is niet belangrijk, maar het is een deel van de vorm, die toch ook wel bepalend is. Als je een beetje droog en saai je vraagjes stelt, dan komt het toch anders over dan als je..Er zijn ook een heleboel mensen die er moeite mee hebben. Die vinden hem te arrogant overkomen. Maar goed, met presentatoren, je hebt altijd voor- en tegenstanders. E: Maar is indertijd, wat was het, in 2002, zijn er nogal wat drastische veranderingen doorgevoerd, onder Rik Rensen… JdZ: Ja, dat is voor mijn tijd geweest, maar dat werd meer een praatprogramma…uhhh…het moest meer een discussie-programma worden… E: En dat was naar aanleiding van een groot kijkersonderzoek wat er gedaan was.. JdZ: Dat weet ik niet. Dat zal wel. Er wordt altijd wel een kijkersonderzoek gedaan…als je kijkt…ik denk dat dat toen ook de fout is geweest. Je moet niet gaan denken van wat willen de kijkers zien, en …, je moet wel rekening houden met de kijker, maar je moet natuurlijk ook je eigen criteria blijven hanteren, en denken van ‘wat voor een programma wil ik maken?’. In principe was het natuurlijk altijd een programma wat voor een deel uit de studio en voor een deel uit reportages bestond. En als je dan zegt van ‘ja, we gaan nu een studioprogramma maken’, dan heeft dat zo veel gevolgen voor, niet alleen voor hoe het programma eruit gaat zien, voor de toon ervan, voor de statuur van het programma, maar ook voor de mensen die er werken. Er werken 12 verslaggevers, dus ja, als je een studioprogramma gaat maken, heb je in ieder geval geen verslaggevers meer nodig. E: En heeft dat ook invloed op de inhoud? JdZ: ja, dat heeft zeker ook invloed op de inhoud. Want, als jij iedereen in een leuke setting met publiek erbij gaat zetten, dan ga je heel erg rekening houden met je publiek. En dan ga je

45

niet meer, want waar een actualiteitenrubriek natuurlijk ook voor is, is dat je verslaggeeft van de dingen die gebeuren. En nou ja, als je geen verslaggevers meer hebt, dan geef je dus verslag van de dingen die gebeuren in een studio. Nou, dat vind ik dan heel beperkend. E: Ja, dat is één opvatting van wat een actualiteitenrubriek zou moeten zijn. Want je zou ook kunnen zeggen: het nieuws is ervoor om verslag te geven van wat er gebeurt en een actualiteitenrubriek is meer als achtergrond en duiding… JdZ: Ja, maar dat zou een hele dogmatische kijk zijn op de actuele verslaggeving. Ik bedoel, er zijn natuurlijk ook nog een heleboel gebeurtenissen waar het nieuws niet komt. En er zijn ook nog een heleboel processen die je wil laten zien waar het nieuws al weg is. Het is toch heel vaak zo dat het nieuws is het nieuws van die dag, en wat er de volgende dag gebeurt zit niet meer in het journaal. Terwijl het vervolg daarop kan natuurlijk net zo interessant zijn. E: De functie van Nova is dus enerzijds de nieuwsverslaggeving… JdZ: Ja.. E: een aanvulling op het nieuws, en achtergrond. Hoe belangrijk is duiding voor een rubriek als Nova? JdZ: Ja, dat is heel belangrijk. En dat is het altijd wel geweest. Ik denk dat je, ja, het is een beetje…wat versta jij onder duiding? E: Ja, dat is sowieso een moeilijk begrip. Ik wilde dat eigenlijk aan U vragen. Wat U daaronder verstaat.. JdZ: Ja, dat ligt toch in het verlengde van wat ik net al zei, dat je laat zien…kijk, het nieuws, laten we even voor het gemak, het nieuws wat er die dag gebeurt, dat zie je in het journaal. De context van dat nieuws, dus waarom is het gebeurd, en wat zouden de eventuele consequenties en gevolgen kunnen zijn, etc etc, dat is de duiding. Dat is per definitie wat voor Nova wel belangrijk is. Ik denk dat Netwerk…, dat dat ook een beetje het onderscheid met Netwerk is, dat zij dat veel minder doen. Zij zullen eerder voor een mooi verhaal kiezen, en zeggen van ‘nou, die duiding dat geloof ik wel’. Maar in principe: de context, die weergeven en laten zien. Bijvoorbeeld als je het hebt over die ene dag over die Nienke en die vrijlating etc etc. Nou, het nieuws van die dag is dat die DNA klopte bij die andere man, en dat deze man voor niets 3 jaar in de bak heeft gezeten, dan kan je zeggen dat gesprek daarna duurde wat lang etc etc, maar in wezen is het toch heel erg juist een verhaal wat in het nieuws is langs geweest en waar wij op door zijn gegaan.En we geven een context van ‘waarom gebeurt dat?’, ‘Hoe is dat gebeurd?’, en uiteindelijk kom je in je analyse dan ook op ja, er zijn gewoon inmiddels een heleboel rechters, die gewoon niet goed meer lezen en gewoon min of meer het OM volgen daarin. Nou, dat is op zich een slechte ontwikkeling natuurlijk. En die context, ik vind dat je die hoort te geven. Daarom vond ik het een goed onderwerp, hoewel ik het te lang vond. E: Ja, vond u het te lang? JdZ: Ja, ik vond het te lang ja…. E: Ja, want ik heb daar dus naar gekeken met mijn focusgroep…

46

JdZ: Ja, daarom ja… E: En die vonden het… op een gegeven moment hoorde ik ze zuchten en steunen, en toen vroeg ik ‘wie was er weggezapt’, en bijna iedereen zei ‘ja!’… JdZ: Ja. Maar niet tijdens die reportage waarschijnlijk? E: Nee, er zeiden een aantal dat ze hadden gekeken tot de mannen in pakken begonnen te praten. JdZ: Ja, ja, ja,ja…Nou, dat blijkt ook wel uit dat kijkersonderzoek. Op het moment dat je studiogesprekken hebt dan ..zpppttt… E: Dan zakt het naar beneden? JdZ: Ja… E: Waar ligt dat nou aan? JdZ: Nou ja, gewoon, er gebeurt niet zo veel in een studio…ja, of je moet Jan Mulder erbij hebben…ja, ik bedoel, het is statisch, en in wezen, er zitten wel de goede mensen. Die ene man was heel betrokken bij dat onderwerp. Ik weet niet of je daar nou, kijk wij houden daar wel rekening mee hoor….Driekwart jaar geleden was je eerst met die mensen in de studio begonnen…Maar ja, we gaan niet nooit meer studiogasten nemen. Bovendien het voordeel van die studio is, dat het nieuws van de dag wat zich ontwikkeld tot en met de uitzending, allemaal kan meenemen. Als je een reportage hebt gedraaid die dag, dan kan je hem vaak pas de volgende dag uitzenden als hij nog gemonteerd moet worden, en we hebben natuurlijk ook wel de reportage van de dag, maar om vijf uur moet die toch ook wel klaar zijn met draaien, want die moet om een uur of zes monteren. Dus die studio heeft ook wel een functie wat dat betreft. Dus ja, ik weet precies hoe dat zit met die….Nou ja, kijk, aan de andere kant kun je ook zeggen: jongeren die zappen, en die zappen dan langs een onderwerp en daar blijven ze hangen. Na het journaal, of ze zappen erlangs, en dan zeggen ze ‘oh, nou even kijken’…dus het kijkgedrag is sowieso anders. Het is ook de vraag in hoeverre je daar nou heel erg rekening mee moet houden.Want je moet er ook niet vanuit gaan dat kijkers de hele Nova zien. Die zien soms 10 minuten, en dan gaan ze weer even weg, of ze zien het laatste kwartier, of de laatste vijf minuten, weet je wel..ze komen en ze gaan…het is ook niet meer als vroeger met drie of twee netten, die mensen keken dan de hele avond naar de VPRO of zo… E: Ja, dat is allemaal natuurlijk erg veranderd. Maar zo’n onderwerp als dat van Prins Bernhard en de anjer…. JdZ: Ja, dat is geen jongerenonderwerp natuurlijk…aan de andere kant kun je denken, wel grappig om naar te kijken of zo… E: Want dat veroorzaakte nogal wat hilariteit…. JdZ: Ja? E: Ja, ze vonden het eigenlijk een non-onderwerp…

47

JdZ: ja,ja,ja,ja… E: Ze dachten: het kan niet anders dat er een gebrek aan onderwerpen was op de redactie, en dat jullie hadden gedacht ‘we moeten nog iets met Berhnard doen, nou dan maar de anjer…’ JdZ: Ja, je kan ook zeggen van ‘Je wil op de een of andere manier nog aandacht aan Bernhard besteden en laten we die anjer eens nemen’, ja, dat kan. Ja, zo’n onderwerp komt af en toe ook wel eens voorbij. E: Ja, maar ik geloof dat ze daar ook wel begrip voor hebben hoor. JdZ: Nou, gelukkig maar… E: Ja, nou het is echt zo. Maar goed, ik wilde het nog even over het imago van Nova hebben. Want, heeft u er een idee van wat het imago van Nova is? JdZ: Nou, misschien degelijk…en misschien degelijk en saai bij jongeren.. E: Nou, ik weet natuurlijk alleen wat ik gehoord heb van deze groep… JdZ: Nou, als jij dat nou eens zegt, dan kan ik daar op reageren… E: De termen die ik hoorde waren ‘degelijk’, en dan in de positieve zin van het woord, maar ook ‘saai’, en ‘intellectueel’ en soms ook ‘elitair’… JdZ: Ja E; En ze vonden dat je toch wel een redelijk brede voorkennis nodig had om het programma te kunnen begrijpen. JdZ: Ja, ja, dat laatste vind ik wel interessant eigenlijk. Ik denk dat daar ook wel een probleem zit bij ons. Ik denk dat je soms wel wat beter kan uitleggen hoe het zit, of net voor dat een onderwerp even een soort van kijkrichting kan aangeven, en te laten zien hoe het ziet, en dat je mensen even meeneemt een onderwerp in. Dat is absoluut waar. Ik geloof zeker dat dat bij studiogesprekken vaak zo is. En dat maakt je natuurlijk per definitie al elitair. Als je dat niet doet, dan ga je er al vanuit dat…dat is natuurlijk een elitair standpunt. Dus ‘elitair’ dat klopt…’degelijk’ dat vind ik, ja, uhhm, E: U vindt het niet degelijk? JdZ: Ja, ik vind het wel redelijk degelijk ja, maar uhhh…ja goed, zoals ik er naar kijk, maar ik kijk er van binnenuit naar, dan mag het van mij wel wat degelijker. Maar dat is meer…uhhh.. E: Op welke punten dan? JdZ: Ja goed, dat weet ik niet…kijk, je kan natuurlijk een enorm verantwoord verhaal gaan ophangen hoe keuzes gemaakt worden. Maar soms is dat helemaal niet zo verantwoord. Kijk soms heb je een gat in de uitzending, en dat moet vol. Maar die uitstraling heeft het zeker, en dat vind ik op zich wel goed hoor. En ik denk ook dat het redelijk terecht is. En ik denk, als je

48

de NRC ziet, die zal de zelfde kwalificaties krijgen van de gemiddelde jonge lezer: degelijk, misschien saai, elitair… E: Is Nova een beetje de NRC van de televisie? JdZ: Nou, dat wil ik niet zeggen, maar het is een beetje lastig om denk ik…je zou het ook om kunnen draaien: je zou kunnen vragen van welke rubriek kijk je wel naar? En dan denk ik dat dat het journaal is, maar dat het dan ook wel een beetje afgelopen is. In die zin, in hoeverre moet je daar nou rekening mee houden? Kijk, ik denk dat ik tussen mijn 20e en mijn 27e keek ik bijna geen televisie. Ik las de krant, ik keek het journaal, en voor de rest deed ik andere dingen. Je leven is heel anders… E: Dus het komt ook wel een beetje met de leeftijd? JdZ: Ja dat denk ik wel. Ik denk wel dat als je wat ouder bent, je hebt kinderen, je hebt een baan, je zit in een soort maatschappelijke omgeving, in een soort krachtenveld, wat je dan ook doet, of je zit in het bedrijfsleven, of je werkt bij de overheid…dat je dan veel gerichter gaat kijken naar nieuws en wat voor jou belangrijk is, en dat je dat dan ook wil weten. Tenminste als je hoger opgeleid en in een bepaald segment zit. E: Er wordt wel, om de vergelijking maar even te maken, al vind ik die niet heel terecht, er wordt wel naar Barend & Van Dorp gekeken… JdZ: Ja, maar dat is toch wel een soort amusementsprogramma. Dat heeft een heel ander uitgangspunt. En het is misschien een soort infotainment-achtig programma, waar ook wel journalistieke onderwerpen naar voren komen, maar toch op een bepaalde manier gebracht…en overigens, ik weet niet of dat nou wel heel veel door jongeren gekeken wordt… E: Mijn focusgroepje keek er wel naar. En die geven zelf ook aan dat ze het niet als nieuws of actualiteiten, maar wel leuk om naar te kijken. En prettig dat het wel gaat om dingen die die dag gebeurd zijn, dat het wel actueel is… JdZ: Ja, ja,…nou, een warm pleidooi voor de publieke omroep om een programma te maken wat een beetje die elementen heeft. Ik vind niet dat je dat als actualiteitenrubriek moet gaan doen. E: Nee? JdZ: Nee, vind ik niet. E: Want, toen die veranderingsplannen van Rik Rensen werden ingezet, toen werd er gezegd dat Nova veel meer naar het Barend & Van Dorp- model wilde gaan… JdZ: Ja, maar goed… E: Maar nu, is de redactie van nu helemaal niet meer van dat standpunt? Is het nu van ‘infotainment, dat laten we aan anderen over’? JdZ: Ja, maar. Als je…je bent op zich…je hebt een sterk merk, je hebt een goede naam, en je pretendeert dat je actualiteit en een journalistiek product aflevert, wat dat dan nog is laten we

49

maar even in het midden, dan zou je toch wel gek zijn om op een gegeven moment een soort van half gare idioot ernaast te zetten, alleen maar omdat het meer kijkers trekt. Zo iets van nou Jeroen of Clairy gaat een serieus interview houden, maar we zetten Pietje ernaast om het een beetje op te leuken met wat meningen. En dat is misschien waar wij nog wel eens kritisch naar ons zelf kijken: je moet sowieso heel erg uitkijken met studio, en meningen….Je gaat niet je oren laten hangen naar….nee, ik vind dat je dan een soort grens overschrijdt. Ja, als je wil concurreren met Barend & Van Dorp, dan kijk je echt alleen maar naar de kijkcijfers. E: Maar het kan toch niet zo zijn dat dat helemaal niet meespeelt. Want U schets nu een beetje een beeld van… JdZ: Ja, maar dat heb ik ook gezegd in het begin. Want we kijken ook echt wel naar de kijkcijfers en het verloop van de kijkcijfers, en als je het over het journaal hebt, wat een bepaald kijkers-aantal heeft, en wij vinden dat we te ver terugzakken daarna, dan ga je natuurlijk wel kijken van ‘hoe komt dat en waar ligt dat aan?’ en dan gaan we het programma natuurlijk wel kritisch tegen het licht houden als het gaat om de samenstelling, de volgorde van je onderwerpen, je presentatie, hoe je onderwerpen in elkaar zitten etc., maar dat is een constant proces. En in die zin, is het al een kleine revolutie dat we niet altijd met het nieuws openen. Wij hebben gezegd, als hoofdredactie, van je hoeft niet altijd met het nieuws te openen, want om tien uur heb je een hele goede nieuwskop, wat eigenlijk min of meer bij dat uur hoort, dat je het als nieuws-uur gaat bekijken. Dus kan je eerste onderwerp heel goed een eigen reportage zijn, met eigen nieuws, of een eigen onderwerp. En dan zie je al dat dat kijkpatroon veranderd. En dat zou je ook kunnen zeggen over samengestelde onderwerpen. Dus je hebt eerst een reportage, en daarna heb je twee mensen in de studio zitten. Dat is een hele tijd, bijna een normale gang van zaken geweest. En daarvan hebben wij gezegd, dat moet je niet altijd meer doen. Niet, dan liever een ander onderwerp wat je in de studio behandeld, waardoor je een grotere variatie in je onderwerpen krijgt. Dus je kijkt wel degelijk naar je programma, en dat verandert natuurlijk ook wel, maar op het moment dat je gaat zeggen van ‘nou ja, we maken nu de NRC, maar morgen gaan we de Nieuwe Revue maken, maar dan dagelijks’, dan ben je je ouden publiek kwijt, en voordat je je nieuwe publiek hebt….de geldt voor Barend & Van Dorp ook: die lui hebben ook eerst vijf jaar een beetje zitten zoeken en kijken…dat heb je niet zo maar weer…En als je het dan over de publieke omroep hebt, ja, dan moet die wel zich er bewust van zijn dat die geen jongeren meer trekken, maar volgens mij moet je nou juist die actualiteitenrubrieken…je moet gewoon kijken of je de samenleving nog genoeg spiegelt. En ook in de zin van ‘welke mensen maken deel uit van je redactie, en maken deel uit van de journalistieke discussie die je op die redactie voert’. Je moet dus denken van klopt de samenstelling van mijn redactie nog wel, waardoor het programma wat je ’s avonds brengt ook aanspreekt tot een grotere groep. Maar ja, ik denk dat als ik er van een afstand naar kijk, ik vond het echt een belachelijke idiote move, om te zeggen van ‘je hebt een programma, en dat draaien we even om, en we maken er een talkshow van omdat we met Barend & Van Dorp moeten concurreren.’ Ja, dan zou je altijd nog moeten denken van. Kijk, ik kijk wel naar die cijfers, maar ik kijk veel meer vanuit het oogpunt ‘Waarom zit Verdonk bij Barend & van Dorp?’, want die hadden wij moeten hebben, weet je wel. Maar dat is een andere manier van ernaar kijken. En ze hebben nog redelijk hoge kijkcijfers, en ik denk dat het voor ons prettig is dat ze later zijn gaan zitten, want het snoept natuurlijk wel van onze cijfers af. Dat is absoluut waar. Want het is niet zo dat de Nova kijker per definitie niet naar Barend & Van Dorp kijkt. Of andersom. E: Ja, ik had het daar dus ook over met mijn groepje…ja, ik denk dat dat voor U op zich best wel interessant is om te lezen…

50

JdZ: Heel leuk ja, ik wil het heel graag lezen…, ja heel graag ja, ik wilde je er sowieso naar vragen.. E: Ja, kijk het is natuurlijk wel op basis van 1 uitzending, maar goed, daar zijn zij zich zelf ook van bewust.. JdZ: Ja, nee, dat geeft helemaal niet… E: En op een gegeven moment kwam dus ook de discussie over Barend & Van Dorp, en daarvan zeiden zij zelf van ‘het is geen serieus programma, het is juist leuk omdat het zo fout is, daarom kijk je eigenlijk’, maar er werd wel gezegd dat op zich de stijl van interviewen van bijvoorbeeld een Jan Mulder die opeens ergens heel erg op kan inhakken, maar ook dat er zulke verschillende mensen aan een tafel zitten, zodat bijvoorbeeld Georgina Verbaan een vraag kan stellen aan minister Donner, dat levert wel verrassende vragen én antwoorden op. JdZ: Ja, dat klopt.. E: Zij zeiden, als je het terugkoppelt naar Nova, dan zou Nova dat toch iets meer kunnen doen. JdZ: Ja! Maar dan moet je gewoon verrassender zijn in de manier waarop je je onderwerpen maakt denk ik. Maar ik denk niet dat je…want kijk Mulder…ik vind het ook hartstikke leuk..ik denk ook dat je zo iemand nodig hebt bij een programma als Barend & Van Dorp…maar het is toch een soort gek die er bij zit…je moet ook wel serieus…kijk, je moet je ook niet vergissen dat als ofwel Jeroen ofwel Clairy ook maar enigszins te veel haar mening laat doorklinken, dan krijg je enorm veel..op die site..krijg je enorm veel reacties van ‘dat kan niet’…dus je hebt ook nog wel een soort traditionele rol van die presentator, die wel langzamerhand verandert, maar ik denk dat, ik ben ook wel geïnteresseerd hoor. Het is natuurlijk ook wel leuk om ook mensen naar een programma te laten kijken, en daar hun opmerkingen over laten geven, en ik zou het ook heel leuk vinden om dat aan de redactie te laten lezen. Want het moet je wel scherpen om je onderwerpen..hoe zet je je onderwerpen neer…weet je wel, waar jij het net over had, misschien is de hoeveelheid voorkennis die je vraagt wel te groot. Dan zou je dat kunnen verminderen en misschien iets laagdrempeliger worden voor bijvoorbeeld jongeren…dat ben ik absoluut met je eens. En ik denk dat op het moment dat je dat doet, dat je dan ook wel andere groepen… Maar ik denk dat we daar wel…het is een proces…we zijn daar ook wel mee bezig..maar dat is niet zo specifiek ‘jongeren’, dat is veel meer van ‘hoe maak je je onderwerpen’ ‘hoe zet je ze neer’, dat is wel een soort van constant proces waar we nu wel weer…kijk in die periode-Rensen heeft dat ook heel erg stilgelegen. Want ik heb ook een bijna tijd niet gekeken omdat ik het nogal bloedeloos en saai vond. Teveel mannen in pakken in studio’s zal ik maar zeggen. E: Is dat veranderd? JdZ: Ja, wat ik je net vertelde…ik denk dat we daar nu wel heel serieus mee bezig zijn, laat ik het ook zeggen. Maar het ook niet zoiets van ‘Ik of Carel schrijf een vlammend stuk, en iedereen gaat dat doen’, dat gaat toch allemaal heel erg langzaam. Dat gaat door te praten over onderwerpen, van waar kies je voor, hoe pak je het aan, op zo’n manier. En dat zijn richtlijnen die je van boven kan opleggen. Dus.

51

E: Dan wilde ik het nog even, als u het goed vindt, over de presentatie spreken. Want daar werd namelijk vooral heel veel over gepraat. In eerste instantie als ik vroeg ‘waar denken jullie aan als je aan Nova denkt?’, dan was dat vooral Jeroen Pauw, en Clairy Polak, en dus, wat ik net ook al zei, ze vinden Jeroen Pauw trouwens wel leuk, maar door die stijl van interviewen dat het lijkt alsof het een insiders-geheel is…. JdZ: Ja, ja… E: Dat ze zelfs soms niet kritisch genoeg zijn. Bent u het daar mee eens? JdZ: O ja? Nou nee, ik weet het niet. Ik vind van niet. Nou ja, goed als zij dat vinden…dan moet je dat onderbouwen…Kijk, je hebt natuurlijk verschillende soorten gesprekken. Zoals dat gesprek n.a.v. die Nienke, waar jullie naar hebben gekeken, dat is een heel informerend gesprek. Dat is niet een gesprek waarin Clairy nou helemaal vol uit kan halen naar die arme rechtspsycholoog, van ‘godverdomme, bent u nou helemaal gek geworden?!’, nee, er zitten twee betrokkenen aan een tafel. En in die zin duurde het ook wel te lang, omdat het is gewoon ‘we nemen nog even de hele zaak door, en alles wat daarbij hoort’, dus, maar ik vind dat als daar echt mensen zitten die kritisch geïnterviewd moeten worden, dan….wij krijgen echt op die site..via dat internet..krijgen we echt allemaal mensen die zeggen dat het veel te scherp is, en vooral Clairy heel erg, eigen mening, dus ja, die vinden het veel te kritisch. Ik denk misschien is dat ook wel een beetje een generatie kwestie hoor, dat zou best kunnen. Maar goed, dan zou je een soort maat moeten hebben. Wie vinden zij dan wel kritisch? E: Nou, zij vonden Jeroen Pauw dus al veel vrijer, dat is denk ik ook een imago-ding hoor, want ze zeggen over Paul Witteman, want die presenteerde donderdag, dat hij wel erg de ideale schoonzoon uithangt, keurig, en meegaand, en dan in die discussie: er zitten 3 mensen aan een tafel die het allemaal met elkaar eens zijn. JdZ: Nou, dat ben ik absoluut met je eens. Dat is absoluut waar. Maar wij proberen toch aan die tafel wel zo veel mogelijk twee tegengestelde meningen te hebben, al moet je daar ook voor uitkijken, want dan heb je als het klaar is ook zoiets van ‘nou, twee meningen gehoord, so what?’, maar daar moet je als presentator weer veel meer een intermediair zijn, dan moet je geen partij gaan kiezen. Nou, ja, ik vind dat niet, dus dat is lastig antwoorden. Kijk, ik ben heel benieuwd wat je rapportage dan wordt, want als ik niet genoeg weet van de argumentatie, kan ik daar moeilijk op reageren… E: Nou het was ook wel erg verdeeld, er waren veel verschillende geluiden wat dit betreft. Er zaten mensen tussen die heel erg fan waren van Ferry Mingelen, en anderen zeiden dat hij al lang weg had moeten zijn. Je hoorde dus wel echt verschillende geluiden.. JdZ: Ja, maar dat is precies wat ik ook zeg over die presentatoren. Je hebt fans en je hebt mensen die zeggen ‘o, jeroen pauw, ik vind..’ of mensen die op een verjaardag zeggen van ‘kun je niet tegen Jeroen Pauw zeggen dat hij …of dat hij niet zo arrogant moet doen’, weet je wel, en anderen vinden hem leuk of spannend. Dat heb ik wel geleerd bij die omroep: als het om presentatie gaat, is het zo lastig! Ja, wat maakt een presentator tot een goede presentator, of tot een goede interviewer? Hoe komt dat over op mensen? Ja, sommige mensen vinden het zuur gezeur en anderen vinden dat je mensen moet laten uitpraten…Dat wisselt heel erg. Ja, ik vind dat ze het wel goed doen. Ik vind dat ze allebei een heel eigen stijl hebben. Ik vind Jeroen…ja, Clairy is meer recht toe recht aan, en Jeroen is wat meer subtiel, en die kan mensen een beetje in de waan laten en op een gegeven moment slaat hij toe…dat vind ik altijd

52

wel leuk om naar te kijken…en Clairy neemt vaak een standpunt in, en probeert daar goed over door te zagen. Dus ja, ik vind ze allebei apart, maar allebei wel op een heel eigen manier die interviews doen. Dus ja, ik heb niet zo’n, ik er niet zo’n negatief beeld over. En Maartje van Wegen heeft onlangs een paar keer ingevallen, en dan denk ik ‘nou, dát is toch echt van een tijd geleden’, zal ik maar zeggen. E: Maar het is natuurlijk wel heel bepalend. Het bepaalt de vorm van je programma. JdZ: Ja, dat klopt. E: Maar ik vond dus interessant om te horen, vooral over de insiders-gebeuren… JdZ: Ja, dat vind ik ook interessant. Ik vind dat ook goed om te horen hoor. E: Is dat iets wat u vaker hoort? JdZ: Nee, maar ik kan me er wel iets bij voorstellen. Maar ik denk dat dat ook wel weer te maken heeft met wat jij net zei, met die voorkennis die je min of meer verwacht, want dat heeft allemaal met elkaar te maken. En als je daar niet genoeg bij stilstaat, en je gaat te veel uit van een bepaalde kennis van mensen, dan ga je al snel over mensen heen natuurlijk, en dan is de presentator het boegbeeld daarvan. Dat kan ik me wel voorstellen. E: Nou, dat was het wel zo ongeveer. Heel erg bedankt.

53

2. Schriftelijke enquête onder focusgroep

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet? Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein gezin, hoe zag de opvoeding eruit?)

Annemarieke Samson 23 Studie taalwetenschap aan uva Kamers Telefoon, tv, computer, radio, internet.

Nee. Maar als ik het nieuws kijk, kijk ik altijd op publieke omroep en op teletekst van de publieke omroep.

Blaricum (en grachtengordel Amsterdam) Twee gestudeerd ouders. Moeder werkt aan HvU en vader voor orgaantje van DNB. In mijn opvoeding kwam geen media voor. Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? Telefoon, tv, computer, radio (waar nooit (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, naar nieuws werd geluisterd)(alleen internet, kranten, tijdschriften muziek), internet (vanaf toen ik 16 was) (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) krant (NRC) geen tijdschriften. Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, Nee welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke Ja, dat uit zich in het bijhouden van het manier uit zich dat? nieuws. Alleen journaal, geen achtergrond programma’s. (alleen als er heftige dingen gebeuren, zoals politieke moorden en terroristische aanslagen.) Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Muziek, sport, lezen. Daar besteed ik een (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? uur of vijf per week aan. Besteed je daar veel tijd aan? Heb je vrienden? En hoe zou je je Ja, mijn vrienden beslaan al die categorieën vriendengroep omschrijven? (veel contact?, behalve nerds (die haat ik) Ik zie bijna wat doen jullie samen?, stijl: dagelijks een vriend. In elk geval wel vijf kakkers/alto’s/nerds/etc) dagen per week, variërend van koffiedrinken tot hele nachten kletsen op de bank of feesten in bitterzoet. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Nee. Ik denk alleen maar ben niet actief. jongere? Waarom wel/niet? Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Carrière is redelijk belangrijk. Ik wil wel jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat goed zijn in wat ik doe. Ik zou het liefst een wil je gaan doen? functie aan de universiteit krijgen zodat ik werk kan doen in het verlengde van mijn studie. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Ja, ik zou willen dat er een heleboel

54

van de tijd waarin wij leven? Zouden er dingen anders aangepakt moeten worden? Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf weggelegd?

Vind je het belangrijk om op de hoogte te zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan?

Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)?

problemen zouden worden opgelost, zoals niet integrerende allochtonen en werkeloosheid en politieke ongeëngageerdheid van jongeren en veel meer. Echter zie ik daar geen taak voor mezelf weggelegd. Mag de regering doen. Daarom stem ik. Ja. Eigenlijk het meest van teletekst. Verder NOS journaal en ANP nieuws op radio (538) Politiek en maatschappij, binnenlands en internationaal, wetenschap

Ja Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media)

Groot. Ik vind dat iedereen maarschappelijk en politiek geïnteresseerd moet zijn en een onderbouwde en genuanceerde mening hoort te hebben. Al mijn vrienden hebben dat en de mensen die ik serieus neem in de media ook. Geen functie. Kijk ik nooit, behalve als ze spannende reportages hebben over dingen die ver van mijn bed zijn zoals honger in Afrika of spannende wetenschappelijke ontdekkingen in de sterrenkunde.

Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden Wat precies wordt bedoelt is mij voor jou belangrijk? onduidelijk… Ik zoek zelf nooit, maar als een onderwerp me interesseert vind ik het leuk om een reportage te kijken waarin achtergronden worden besproken. Waarom dan? Bijvoorbeeld: Allemaal behalve burgerplicht en identiteit. Nieuwsgierigheid (veel willen weten), Ik zou graag willen dat iedereen op de interesse (veel willen begrijpen), verbanden wereld nieuwsgierig en geïnteresseerd en zien (historisch, causaal, mogelijke historisch bewust zou zijn. toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken NOS journaal. Heel af en toe Nova en kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, regelmatig RTL Boulevard maar dat

55

2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s? Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is? Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

beschouw ik niet als nieuws.

Nee, alleen GTST Het is goed zoals het is. Alleen moeten ze een knapper iemand aannemen voor Den Haag Vandaag Ik was bij marrigje en die heeft geen tv n verder was ik op de sportschool en in de stad, en heb dus geen gebruik gemaakt van media. Op een normale dag echter kijk ik het nieuws als ik opsta (om negen uur) en daarna Nederland in Beweging (Goedenmorgen Carl!) Ook gebruik ik ongeveer een half uur per dag internet voor emaildoeleinden en soms meer voor mijn studie (artikelen zoeken op digitale bieb) Verder luister ik wat radio (ID&T radio of radio 538) En kijk ik ’s avonds na het eten tv (Goede Tijden Slechte Tijden en daarna nog wat slechte televisie als die er is, zoals America’s Next Top Model of Extreme Lift Make Overs en MTV). In de reclame echter zap ik regelmatig naar de publieke omroep om op teletekst te kijken of er nog terroristische aanslagen zijn gepleegd en of Ayaan al dood is.

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet? Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein gezin, hoe zag de opvoeding eruit?)

Carla Cuijpers 24 Rechten Kamers Telefoon, tv, radio, dvd en af en toe een krantje (meestal proefabonnement)

Nee. Vaste kranten lees ik niet omdat ik altijd voor goedkope proefabonnementen kies. Omroep-vast ben ik al helemaal niet. Wat ik kijk hangt af van het moment. Opgegroeid in verschillende dorpjes. Moeder is huisvrouw. Vader werkt(e) als directeur in levensmiddelenindustrie. Mijn opvoeding was redelijk vrij, niet streng. Relatief weinig aandacht voor culturele 56

zaken Al het naastgenoemde. Abonnementen op tv-gids: mikrogids (kro). Kranten: regionaal dagblad en telegraaf. Tijdschriften: Libelle en Elsevier Katholiek opgevoed. Meer vanuit Limburgse gewoonte van ouders dan vanuit werkelijk religieuze overtuiging. Zowel ik als mijn ouders zijn niet echt praktiserend. Heb je interesse in de politiek? En op welke Ja. Interesse wordt steeds groter. Probeer manier uit zich dat? toch zoveel mogelijk te volgen, vnl via tv. Ook keuze voor studie rechten houdt hiermee verband, wel op indirect niveau. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Lezen, tv kijken, film. In ieder geval wel (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? een uurtje per dag. Besteed je daar veel tijd aan? Heb je vrienden? En hoe zou je je Maak niet zozeer deel uit van één vriendengroep omschrijven? (veel contact?, vriendengroep. Veel losse vrienden. Zijn wat doen jullie samen?, stijl: niet allen hetzelfde te typeren. In ieder geval kakkers/alto’s/nerds/etc) zijn het allemaal studenten. Wat we doen? Voornamelijk eten, de kroeg in, naar de film, of op vakantie! Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Niet maatschappelijk actief, wel jongere? Waarom wel/niet? maatschappelijk geïnteresseerd. Ben niet aangesloten bij maatschappelijke of politieke vereniging of organisatie. Misschien is mijn werk wel maatschappelijk te noemen: werk als verzorgende in de thuiszorg. Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Carriere zou belangrijk kunnen zijn als ik jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat ergens helemaal mijn weg in zou vinden. Ik wil je gaan doen? sluit een carriere niet uit als mijn studie rechten blijft bevallen en succesvol blijkt. Ik wil dus graag iets gaan doen met de studie rechten, al weet ik nog niet precies wat. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Idealen? Vooral het cliché dat we van de tijd waarin wij leven? Zouden er vreedzamer en toleranter samen kunnen dingen anders aangepakt moeten worden? leven. Er zouden ongetwijfeld dingen Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf anders aangepakt moeten worden, ik zou weggelegd? alleen niet weten hoe. Daarom zie ik waarschijnlijk ook geen taak voor mezelf weggelegd: ben te pessimistisch ingesteld, denk dat het toch niet meer goed komt. Een ander ideaal is wel dat ik kleine dingen voor mensen zou willen doen, of zoals ik nu al doe bij de thuiszorg, of later misschien met rechten. Ik wil toch wel ergens mijn steentje bijdragen. Voor de grootschalige problematiek ben ik echter te pessimisch. Vind je het belangrijk om op de hoogte te Ja, erg belangrijk. Al lukt me het toch niet Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, welke?

57

zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)?

altijd zoveel als ik zou willen. Voornamelijk actualiteitenprogramma’s en het journaal. Politiek, maatschappij, cultuur, zowel binnenlands als buitenlands. Showbizz en lifestyle is leuk als plat vermaak maar zie ik niet echt als nieuws. Regelmatig.

Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk?

Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders?

Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s?

Aan beide hecht ik belang. Uitwisseling van meningen is de reden waarom ik geinteresseerd ben. Wat heb je aan het domweg opslaan van informatie? Ik denk dat opinievorming het belangrijkst is voor mij. Door meer informatie te krijgen met wat voor effect of doel dan ook: verdieping, achtergrond, duiding etc. probeer ik toch stukje bij beetje mijn mening te vormen over heersende problematiek. Alleen Nova is hier echter niet genoeg voor. Eigenlijk wel. Het journaal bijvoorbeeld geeft een oppervlakte-beeld van bepaalde problematiek. Om je eigen mening te kunnen vormen is dat niet genoeg, andere actualiteiten programma’s of rubrieken kunnen daarbij helpen. Zowel interesse als plicht. Buiten het feit dat ik het interessant vind wat er in deze wereld gebeurt, vind ik ook dat mensen het interessant zouden moeten vinden. We leven in een maatschappij waarin nou eenmaal dingen gebeuren en daar zou op zijn minst toch iedereen iets bij moeten voelen of een mening over moeten hebben, dat houdt de discussie levendig. Je hoeft niet maatschappelijk actief te zijn wat mij betreft maar wel maatschappelijk betrokken. Alle genoemden behalve Hart van Nederland. Het journaal en rtl nieuws zijn redelijk goed wat mij betreft. 2vandaag, netwerk en nova kunnen goede items hebben, maar lijken steeds meer op sentiment gericht. Ik mis vaak de poging tot objectieve journalistiek terwijl ik dat juist van deze programma’s zou verwachten; er wordt naar mijn mening teveel

58

Zit er een regelmaat in je kijkgedrag?

Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is?

Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke)

gespeculeerd. De laatste twee zijn inhoudelijk niet altijd even goed, maar wel leuk en niet al te zwaar vermaak. Soms wel soms niet. Er zijn tijden en weken dat ik bijna alles volg. (journaal en actualiteiten programma’s) Er zijn ook tijden dat ik weinig kijk. De presentatoren!!! Jeroen Pauw bijvoorbeeld is vaak niet serieus genoeg. Voor humor moet hij maar bij BNN zijn. En dan een poging tot een meer objectieve journalistiek. Speculerende programma’s zijn er al genoeg (Barend & Van Dorp, RTL Boulevard) Je kiest een slechte dag uit. Heb gisteren tvgezapt en uiteindelijk naar een MTV-special gekeken. Geen nieuws en geen achtergronden.

Daniel van den Bergh 25 Sterrenkunde, 2 bijbaantjes Zelfstandig, 2-kamer (+badkamer) app. Telefoon (mobiel en landlijn), computer, radio, dvd (in computer), internet (adsl), Krant (NRC), tijdschriften (Technisch Weekblad en Blad van de Nederlande Natuurkunde Vereniging) Ja, opgegroeid met NRC, fijn vertrouwd

Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? Waarom wel/niet? Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je Enigst kind, moeder is goud en zilversmid opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein (en geeft daarin les), opgegroeid in Oude gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) Niedorp, ouderwets opgevoed door moeder, (weinig tv, sporadisch cola) Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? Telefoon, tv, later eigen computer, radio, (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, abonnement op NRC en VPRO Gids internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, Nee, maar als, dan joods welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke Gematigd, in ieder geval alle koppen, vaak manier uit zich dat? leads, soms hele bericht, practisch nooit achtergrond artikel. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Luister veel naar muziek, produceer niet (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? iets noemenswaardigs, hoewel me dat wel Besteed je daar veel tijd aan? trekt, vind lezen erg leuk maar kom er 59

weinig aan toe, heb geen tv maar kijk wel eens een film of programma bij vrienden, ga veel naar de film (werk vrijwillig bij Het Ketelhuis), maak af en toe een filmpje. Heb je vrienden? En hoe zou je je Ja, ik heb vrienden. We eten (uit en thuis), vriendengroep omschrijven? (veel contact?, dansen, kijken film (uit en thuis), drinken wat doen jullie samen?, stijl: koffie (uit en thuis). Ze vallen mijns inziens kakkers/alto’s/nerds/etc) geen van allen in één van jouw suggesties. Hoe omschrijf jij jezelf? Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve jongere? Waarom wel/niet? Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Ik vind het moeilijk me mijn toekomst voor jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat te stellen. Heb ook nog niet zo’n heel wil je gaan doen? duidelijk beeld van wat ik wil. Behalve een droombaan waar ik waarschijnlijk toch nooit terecht komt. Als je toch iets wilt weten zou ik zeggen: “iets met media en met nieuwe dingen, en graag een beetje afwissenlend.” Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Ja. Het is natuurlijk vooral een bizarre tijd. van de tijd waarin wij leven? Zouden er Er kan zoveel, maar tegelijkertijd gebeurt er dingen anders aangepakt moeten worden? zoveel niet of verkeerd. Bij veel dingen heb Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf ik het gevoel dat het totaal buiten mij om weggelegd? gaat, dat ik er geen enkele invloed op heb. De hele milieukwestie (snelweg op de Zuidpool!), Europese eenwording (waarover ik overigens geen eenduidige mening heb). Geschil (oorlog!) in Israel. Dus probeer ik er in mijn directe omgeving maar het beste van te maken. (zo, flinke opsomming cliches, zo zit ik blijkbaar ik elkaar...) Vind je het belangrijk om op de hoogte te Ja, zeer zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Uit de krant en deels van de radio Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten Met name kunst en Wetenschap. Ook nieuws/achtergronden (economie, politiek, politiek. Beetje lifstyle kan ik niet maatschappij, cultuur, kunst, religie, ontkennen. internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Praat je wel eens met mensen over het Ja, niet heel veel maar soms wel flinke nieuws? conversatie. In hoeverre hecht je belang aan de meningen Veel, aan de hand daarvan kan ik vaak beter van anderen over nieuwsonderwerpen? een eigen mening vormen. (mits ik me niet (meningen van vrienden en meningen teveel om laat lullen...) uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van Ik kan me niet heugen ooit een aflevering te actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf hebben gezien. omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, 60

verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk? Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s? Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is? Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

Ja, dus misschien zou ik eens moeten kijken. Ik denk dat voor mij al deze aspecten gelden. Maar met name de interesse

Vroeger vaak journaal (goed). Onlangs tweemaal Buitenhof (eenmaal slecht, eenmaal wel goed.)

Weinig

Helemaal niets gezien, gehoort of gelezen. (Absoluut geen representatieve dag.)

Oh, niet waar: even een van De Nationalen Wetenschapsquiz-vragen opgezocht op internet voor onze discussie, 5 minuten.

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet?

Janwillem Slort 24 Nederlands/toneelwerk Kamer Telefoon, tv, computer, dvd (onder mijn bed), video, internet. Ik heb geen abonnement maar koop soms de Volkskrant en Vrij Nederland, evt. Nrc Ja, de Volkskrant vind ik de fijnste krant en Vrij Nederland het fijnste blad. Qua televisie ben ik niet zo medium-vast, hoewel ik wel het NOS Journaal en Nova in hun genre het beste vind. Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je Ben opgegroeid in Afrika, Zaandam, opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein Zevenbergen. Mijn ouders zijn huisarts en gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) ik heb nog een zusje. Ben wel redelijk bewust opgevoed, mocht bijvoorbeeld heel 61

Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke manier uit zich dat?

lang geen soaps kijken. Telefoon, tv, computer, radio, video. Abonnement op de Volkskrant, Libelle, Donald Duck. Nederlands-Hervormd

Ja, ik volg uit de krant of van tv wel wat er in de politiek gebeurt. Verder doe ik daar niet zoveel mee, behalve er over praten. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Toneel, film, lezen, tv-kijken, in de kroeg (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? zitten. Daar besteed ik vrijwel al mijn tijd Besteed je daar veel tijd aan? aan. Heb je vrienden? En hoe zou je je Ja, je zou ons denk ik kunnen omschrijven vriendengroep omschrijven? (veel contact?, als redelijk cultuurgeïnteresseerd en wat doen jullie samen?, stijl: intelligent. Niet echt een kledingstijl. We kakkers/alto’s/nerds/etc) staan volgens mij ook redelijk aan de zijlijn in de maatschappij. Maar dat hangt er ook maar net vanaf wat we gaan doen in de toekomst. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Een beetje, in de zin van dat ik niet het gejongere? Waarom wel/niet? ijkte pad volg en met mijn voorstellingen wel ga proberen iets te zeggen over de maatschappij (wat vervolgens bijna niemand hoort, maar goed). Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Ja, ik wil wel graag succes hebben in wat ik jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat doe. Hopelijk kan ik fulltime gaan wil je gaan doen? regisseren en schrijven. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Idealen niet echt, maar ik heb wel zo mijn van de tijd waarin wij leven? Zouden er commentaar op de tijd waarin we leven. Op dingen anders aangepakt moeten worden? de domheid die regeert, ook in de media. Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf Op de commercialiteit. Mijn taak zie ik weggelegd? voorlopig in het (indirect) commentaar leveren in theater of boek, maar wie weet sluit ik me nog weleens aan bij een politieke partij. Vind je het belangrijk om op de hoogte te Ja zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Tv, kranten en weekbladen Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten Politiek, kunst, sport, showbizz nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Ja Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de Kijk wel veel programma’s waarin meningen van anderen over meningen worden gegeven, neem die mee 62

nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk? Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s?

in mijn eigen overwegingen. Voor de mening van vrienden geldt hetzelfde. Duiding, achtergrond, opinievorming. Ik kijk voornamelijk voor de interviews, omdat ik vind dat de presentatoren het erg goed doen, en omdat ik graag kijk naar mensen die zich moeten verantwoorden (dus vooral naar dat soort interviews).

Mwah Interesse, want ik vind het wel belangrijk om te weten wat er aan de hand is, vooral in Nederland.

Journaal, netwerk, nova, 2vandaag, barend & van dorp, rtl boulevard. Voor al deze programma’s geldt dat ik ze best goed gemaakt vind, maar dat de interessantheid vooral afhangt van het onderwerp. Netwerk en 2vandaag kloppen wel erg op vind ik. Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Ik ben onregelmatig thuis, maar ik kijk wel veel dezelfde programma’s als ik thuis ben. Wat zou je bij een programma als Nova Ik vind dat de politieke commentator af en anders willen zien of is het goed zoals het toe moet wisselen, want zo is alles wel erg is? in de kleur van ferry mingelen. Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je Heb de Volkskrant gelezen, gemaild en op mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v tv naar soaps en comedy’s gekeken. Dat kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio gezeur over prins Bernhard komt me de etc.) neus uit.

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen,

Kim de Bruijn 23 Psychologie Gedeeld appartement Telefoon, tv, video, de Groene Amsterdammer (huisgenoot), Nedertaal (heet het nou zo?)

Ja, gewenning

63

of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma?s? waarom wel/niet? Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/ nee, zo ja: welke?) Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke manier uit zich dat? Wat zijn je hobby?s/belangstellingen (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? Besteed je daar veel tijd aan? Heb je vrienden? En hoe zou je je vriendengroep omschrijven? (veel contact?, wat doen jullie samen?, stijl: kakkers/alto?s/nerds/etc) Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve jongere? Waarom wel/niet?

Hoogopgeleid, veel geld, erg slim, gescheiden, nieuwe stiefmoeder en stiefzusje, we keken altijd jeugdjournaal

Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat wil je gaan doen? Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld van de tijd waarin wij leven? Zouden er dingen anders aangepakt moeten worden? Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf weggelegd? Vind je het belangrijk om op de hoogte te zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld

Carriere is niet zo belangrijk op het moment. Wil heel graag afstuderen en op reis

Tv, video, Internet, krant

Nee Ja, nieuws kijken, stemmen, overleggen met geloofsgenoten Lezen, films, muziek; Dagelijks Ik heb geen vrienden

Niet echt, ben niet heel fanatiek

Ik ben niet zo van de idealen. Ik vind de tijd op het moment hectisch en dus interessant. Mijn taak ligt in observatie en nadenken, niet in iets actiefs. Ja Internet, tv Zo’n beetje alle s wel, hoewel ik me bij economie nooit zo goed kan concentreren

Ja Veel belang, ik verander om de haverklap van mening door hun allen

Ik kijk daar eigenlijk nooit echt naar, maar als ik het doe doe ik het voor de achtergrondinformatie 64

als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk? Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s? Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is? Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet?

Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein gezin, hoe zag de opvoeding eruit?)

Jawel, ik doe het alleen niet vaak genoeg Nieuwsgierigheid, zo kritisch mogelijk naar alles willen kijken, wat alleen kan als je zoveel mogelijk weet

NOS en RTL journaal, Barend & Van Dorp, Onbijt TV, AT5 nieuws. Deze programma’s vind ik leuk en/of interessant, daarom heb ik deze gekozen. Ja Ik weet te weinig van Nova

‘s ochtends het nieuws (NOS en daarna RTL) en ‘s avonds weer (alleen NOS)

Peter Boelsma 25 Studie Politicologie, nu geen werk Woon op Uilenstede Krant (Parool), radio, tv en internet

Ik lees vrijwel altijd dezelfde krant en meestal nos journaal. Waarom? Gewoonte neem ik aan. Over het algemeen vind ik het Parool een prima krant en het nos journaal toch omdat het in mijn ogen het meest professioneel is. Misschien ook wel gewoonte (m’n ouders deden het dus ik ook). Religieus gezien? Niets eigenlijk. Heb wel op protestants christelijke school gezeten maar dat was niet een bewuste keuze. Verder ben ik enig kind. Opgegroeid in 65

Schagen. Ik zou ook zeggen geen rood nest maar hoe je het nu wel noemt?. Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? Telefoon, tv, radio, kranten (Parool, Noord (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, Hollands Dagblad en soms een andere). TV internet, kranten, tijdschriften lange tijd 1,2 en 3 maar op een gegeven (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) moment ook kabel. We hebben een video gekocht ooit. Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, Nee welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke Ik studeer politicologie. En volg het dus ook manier uit zich dat? wel op de televisie en natuurlijk in de krant. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Sport, alleen de laatste tijd niet meer en (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? lezen. Naturlijk kijk ik ook wel tv maar Besteed je daar veel tijd aan? omdat nu een hobby te noemen. Heb je vrienden? En hoe zou je je Dat is moeilijk. Verschillende groepen zou vriendengroep omschrijven? (veel contact?, ik zeggen. Ik zit bij een studentenvereniging wat doen jullie samen?, stijl: en dan heb je vrij veel contact met je kakkers/alto’s/nerds/etc) dispuut. Dat gaat soms wel een beetje ten koste van andere contacten. Zoals bijvoorbeeld die van vroeger of die van je studie of anders. Ik zou er echter geen stijl op kunnen plakken. De alternatieven die je noemt lijken me allemaal wat exotisch. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Niet echt. Ik ben geen lid van een jongere? Waarom wel/niet? maatschappelijke organisatie en interesse is denk ik niet hetzelfde als actief zijn. Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Op dit moment houd ik me eigenlijk niet jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat echt bezig met m’n carriere en ik heb ook wil je gaan doen? geen idee wat de toekomst brengen zal. Het liefst zou ik op buitenlandse zaken gaan werken denk ik. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Dat is een vrij brede vraag. Ik denk dat ik van de tijd waarin wij leven? Zouden er wel idealen heb. Geloof niet direct in dingen anders aangepakt moeten worden? wereldverbeteren ofzo maar toch denk ik Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf wel dat het beter kan en dat, dat te weggelegd? realiseren is. Ik ben ook niet zo idealistisch dat ik denk zulke veranderingen zelf te weeg te kunnen brengen. Het is volgens mij meer een groeiproces van de hele bevolking. Helaas zie ik de huidige gang van zaken vrij pessimistisch in. Vind je het belangrijk om op de hoogte te Erg belangrijk. zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Krant, tv, internet. Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten Politiek meestal, zeker internationaal maar nieuws/achtergronden (economie, politiek, ook nationaal. Verder economie, maatschappij, cultuur, kunst, religie, wetenschap en sport. internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Praat je wel eens met mensen over het Ja redelijk vaak. 66

nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media)

Behoorlijk, zonder de mening van anderen ben je meestal vrij ongenuanceerd bezig. Niemand is perfect dus andere meningen vormen als het ware een soort tegenwicht waardoor het resultaat hopelijk wat objectiever is. Dat is ook de rede dat je leest eigenlijk. Je kan uit jezelf nooit alle aspecten overzien. Hoe zou jij de functie van Ik vind het wel belangrijk al kijk ik er een actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf beetje sporadisch naar. Meestal hangt het er omschrijven? Dient het voor jou vanaf wat het onderwerp is. Als ik het me bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, enorm interesseert ga ik er speciaal naar verdieping, opinievorming, kijken maar het is niet zo dat ik er elke keer identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of weer naar kijk. En het is ook niet zo dat ik zodat je kan meepraten over actuele kijk wat het onderwerp zal zijn. Ik moet er onderwerpen? Iets anders? eigenlijk tegenaan lopen. Bijvoorbeeld als je thuis bent en de tv toevallig aan hebt. Soms heb ik het idee dat er bij zulke programma’s wat eenzijdig wordt gekeken. Je bent afhankelijk van de redactie voor de meningen die aan bod komen. Ik kan daarom bijvoorbeeld ook niet zo best tegen discussies waar ik me niet in kan mengen en dat is daar natuurlijk wel een probleem. Zeker bij B&W waar ik me af en toe mateloos aan irriteer. Veel hangt dan ook af van degene die de discussie leidt. Over het algemeen ben ik hierover wel tevreden bij Nova, 2Vandaag en Netwerk. Ik denk dat je zou kunnen zeggen dat het meestal als verdieping functioneert. Het meepraten over actuele onderwerpen komt over het algemeen wel aan bod in de krant. Is het zoeken naar duiding en achtergronden Ik denk het wel. Je hebt toch de achtergrond voor jou belangrijk? nodig om de situatie te begrijpen. De context of de geschiedenis. In wezen doe ik bij politicologie soms weinig anders dan zoeken naar achtergronden. Waarom dan? Bijvoorbeeld: Niets is stommer dan ergens een mening Nieuwsgierigheid (veel willen weten), over hebben zonder dat die goed interesse (veel willen begrijpen), verbanden beargumenteerd kan worden. Vandaar dat zien (historisch, causaal, mogelijke achtergronden en causale verbanden toekomst), identiteit (goed geïnformeerd essentieel zijn. Ik zie het niet als interessant zijn is interessant, mee kunnen om ergens over mee te praten. Meer als een praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed onderdeel van de actualiteit. Ik kan me nu geïnformeerd keuzes maken is belangrijk ik er over nadenk wel vinden in het idee van voor de toekomst van het land). Iets anders? burgerplicht. We moeten toch met elkaar in een maatschappij leven. Goed geinformeerd zijn is dan wel belangrijk.

67

Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s?

Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is? Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet? Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?)

Journaal, soms nova en 2vandaag. Ik vind het journaal erg goed, naar rtl nieuws kijk i niet. Netwerk, Nova en 2vandaag kijk ik allemaal wel eens. Ik vind ze over het algemeen wel goed denk ik. Ik heb rtl boulevard ook redelijk vaak gezien, thuis in Schagen. Ik zie dat niet als een serieus programma. Hart van Nederland ken ik niet. Barend & van Dorp kijk ik eigenlijk alleen soms bij het wk of ek. Bij het journaal wel Dat zou ik nu niet echt kunnen zeggen. Ze zijn denk ik vrij objectief. Af en toe de irriteert de manier van vragen stellen van de presentator me. De krant en het journaal.

Pieter-Bas van Wiechen 25 Geschiedenisstudent Ik woon zelfstandig in een 1-kamerwoning telefoon, computer met dvd, radio, internet, krant (abonnement op NRC/Handelsblad), tijdschriften (de groene amsterdammer abonnement en Vrij Nederland) Ja. Ik luister veel naar radio 1 en BNR nieuwsradio. Daarnaast lees ik het NRC, de Groene en Vrij Nederland. Een keurig standaard gezin van twee ouders en twee kinderen. Mijn vader was radioloog en mijn moeder is celliste. We hadden TV, radio, twee kranten (Het NRC en De Stem), telefoon, weekblad elsevier, de vpro-gids en tenslotte op een gegeven moment ook een computer in het pre-internet tijdperk. Nee.

Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke Ja. Ik denk er veel over na, lees erover in manier uit zich dat? kranten en tijdschriften en luister naar politieke programma’s op de radio. Daarnaast bezoek ik regelmatig debatten en praat ik erover met mijn geëngageerde vriendjes. Daarnaast was ik ooit lid van de Jonge Democraten de jongerenpartij van

68

d66. Lezen, beluisteren en bekijken van journalistieke producties (documentaires, opiniebladen, de krant, etc.) en het bezoeken van politieke debatten. Daarnaast ben ik vrij veel met muziek bezig. Heb je vrienden? En hoe zou je je Mijn vrienden zijn grofweg in twee groepen vriendengroep omschrijven? (veel contact?, te verdelen: aan de ene kant bevinden zich wat doen jullie samen?, stijl: muzikanten en aan de andere kant kakkers/alto’s/nerds/etc) maatschappelijk betrokken personen. De laatste groep bestaat vooral uit mensen die actief zijn in de journalistiek, de politiek en allerhande maatschappelijke organisaties. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Redelijk actief ben ik wel, al is het maar jongere? Waarom wel/niet? omdat ik aan het maatschappelijke debat deelneem op microniveau. Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Ik hoop mijn geld later te verdienen als jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat journalist en/of muzikant. Dan heb ik verder wil je gaan doen? ook geen hobby’s meer. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Ik maak me zorgen, er is een hetze gaande van de tijd waarin wij leven? Zouden er tegen mensen die afwijkend en/of dingen anders aangepakt moeten worden? eigenzinnig zijn. Dat geldt zowel voor Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf Moslims als voor eigenzinnige journalisten weggelegd? die niet hard aan de rechter zijde zijn. Die laatste groep wordt direct in de ‘linkse kerk’ geduwd en krijgt bovendien te vaak de schuld. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? Besteed je daar veel tijd aan?

Angst voor terrorisme holt onze rechtstaat uit en maakt intolerant. Er wordt steeds meer met twee maten gemeten, bijv. fundamentalistische moslims worden anders behandeld dat fundamentalistische christenen. Daarnaast wordt de transparantie binnen de staat bedreigd. De staat permitteert zich steeds meer zonder openheid van zaken te geven Nederland moet, om zijn economische en intellectuele positie te behouden, veel meer investeren in onderwijs. We lopen in achter in de kenniseconomierace. Ik irriteer me wezenloos aan het feit dat Den Haag dat niet ziet en dat er wordt geregeerd volgens de waan van de dag. Geen idee of hier direct een taak voor me is weggelegd, ik ben er in ieder geval wel mee

69

Vind je het belangrijk om op de hoogte te zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan?

Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)?

Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk? Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s?

bezig. Ja. NRC handelsblad, Vrij Nederland, de Groene Amsterdammer, Radio 1 en BNR nieuwsradio. politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands. Economie interesseert me alleen op macroniveau; geen overnames e.d. maar wel gevolgen economisch beleid op landen bijvoorbeeld. Bijvoorbeeld de economie in transitielanden (zij landen die van een communistische geleidde economie naar een markteconomie overgaan, oost europa en China bijv.) Ja regelmatig Ik hecht daar veel waarde aan omdat je door de meningen en visies van anderen wijzer kunt worden. Je denkt na over je eigen ideeën en beproeft deze ook duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, met onthullingen komen (goede onderzoeksjournalistiek) en nieuws; weten wat er gebeurt.

Ja. Alle hier links beschreven voorbeelden zijn bij mij van toepassing. Behalve identiteit, dat is voor mij niet heel belangrijk als het gaat achtergronden van het nieuws. Ik ben vooral van mening dat de inhoud van een bericht vaak pas duidelijk wordt als ook de achtergronden duidelijk worden.

Ik luister vooral naar Radio 1, BNR nieuws radio en 747am. De programma’s die door mij regelmatig beluisterd worden zijn: het radio 1 journaal (zenden drie keer per dag een uitgebreide samenvatting van het nieuws uit), Met het oog op morgen (de ‘nova’ van de radio) en tros forum (een discussieprogramma met journalisten als

70

Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is?

Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet?

elsbeth Etty en Theodoor Holman). Als er een televisie in de buurt is, is Nova het meest door mij bekeken programma. Nee want ik heb geen TV Meer gezellige interactie tussen Jeroen Paul en de held van Nova: Ferry Mengele. Hun cynisme en onbegrip mag ik wel, het heeft iets puurs. Voor alle media geldt dat er van mij wel weer meer echte onderzoeksjournalistiek mag komen; het langer in een onderwerp duiken en dat met echt hard en nieuw feitenmateriaal komen. Zo mogen dus wel meer een actieve luis in de pels zijn. Ik las de krant, luisterde naar het oog op morgen en stond op met het radio 1 journaal.

Roemer van der Steeg 25 Studie; Taalbeheersing Ik woon samen met een huisgenoot. Ik beschik thuis over alle media, behalve kranten en tijdschriften. Ik lees de krant meestal op de universiteit.

Qua krant bent ik vrij vast: ik koop (los) alleen de Volkskrant, maar op de universiteit lees ik verschillende kranten. Ik kijk niet altijd naar dezelfde programma’s, hoewel er natuurlijk wel een patroon in mijn kijkgedrag valt te bekennen. Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je Opgegroeid in Oudesluis, Noord-Holland. 3 opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein kinderen en 2 ouders, mijn moeder is gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) peuterleidster, mijn vader coördinator van de bedrijfsopleiding van een Pabo. Verder verzorgt hij communicatiecursussen voor directeuren van basisscholen. Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? Wanneer? Mijn ouders zijn altijd met de (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, nieuwe technologische ontwikkelingen mee internet, kranten, tijdschriften gegaan. Toen de computer in opkomst was, (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) kregen we een computer, net zoals met Internet en de dvd-speler. We hadden een abonnement op de Volkskrant, het locale sufferdje (Noord-Hollands dagblad), op de Vrij Nederland, Onze Wereld, Consumentengids. Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, Nee 71

welke? Heb je interesse in de politiek? En op welke In zoverre dat ik probeer op de hoogte te manier uit zich dat? blijven van de politieke ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Dat doe ik door regelmatig het nieuws te kijken, kranten en tijdschriften te lezen, en op het Internet nieuws-sites te bezoeken. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Muziek is een grote hobby. Ik heb een (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? kleinkunstduo waarmee ik door heel Besteed je daar veel tijd aan? Nederland optreed, we maken kleinkunstliedjes. Verder heb ik een thuisstudio waar ik muziek componeer en produceer, vooral voor toneelprojecten. Daar besteed ik heel veel tijd aan. Ik zie veel films, ga naar het theater en kijk ook redelijk veel televisie. En ik hou van koken. Heb je vrienden? En hoe zou je je Ik heb een vrij hechte vriendengroep. We vriendengroep omschrijven? (veel contact?, gaan samen uit, maken samen muziek, gaan wat doen jullie samen?, stijl: naar de film of eten samen. Zij vallen niet kakkers/alto’s/nerds/etc) echt in te delen in een bepaalde groep. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Redelijk. Ik zie optreden als een vorm van jongere? Waarom wel/niet? maatschappelijk actief zijn, zeker doordat ons programma ook teksten bevat over de maatschappij. Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Ja. Ik hoop dat ik carrière kan maken in de jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat muziek. Met het schrijven van liedjes en het wil je gaan doen? componeren en produceren van muziek. Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Ik denk dat het een tijd is waarin rijk en arm van de tijd waarin wij leven? Zouden er uit elkaar groeien. Dit komt doordat naar dingen anders aangepakt moeten worden? mijn mening de bedrijvensector te veel Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf vrijheid krijgt. Bedrijven zullen kiezen voor weggelegd? zo veel mogelijk winst maken. Dat betekent dat zij zullen proberen hun productiekosten zo laag mogelijk te houden door goedkope arbeid en goedkope grondstoffen. Op deze manier wordt er een kleine groep rijk en een grote groep arm. Deze tendens is volgens mij over de hele wereld aanwijsbaar. Dat zou denk ik anders aangepakt moeten worden, omdat ik denk dat iedereen gelukkiger wordt als er meer gelijkheid is. Ik weet niet of het een ideaal van mij is om dat in mijn eentje te gaan veranderen. Wel zou ik mensen bewust willen maken van dit proces, misschien door mij als liedjesschrijver hier over uit te spreken. Vind je het belangrijk om op de hoogte te Ja zijn van nieuws en actualiteiten? Waar haal jij die informatie vandaan? Uit kranten, tijdschriften, televisie en het Internet

72

Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media) Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden voor jou belangrijk? Waarom dan? Bijvoorbeeld: Nieuwsgierigheid (veel willen weten), interesse (veel willen begrijpen), verbanden zien (historisch, causaal, mogelijke toekomst), identiteit (goed geïnformeerd zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En wat vind je van die programma’s?

Zit er een regelmaat in je kijkgedrag?

Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is?

Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet,

Eigenlijk heb ik geen bepaalde voorkeur. Lifestyle, showbizz en religie interesseren me het minst.

Ja, met vrienden en mijn familie. Meningen in de media vind ik interessant, maar ik hecht meer belang aan ‘feiten’ De meningen van vrienden kunnen me soms tot een nieuw inzicht brengen. Voor mij dient het als achtergrond en daardoor als opinievorming. Doordat ik meer te weten kom over hoe een bepaalde kwestie in elkaar zit, vorm ik een mening.

Ja Omdat ik het belangrijk vind geen oppervlakkig beeld van het nieuws te hebben. Dus ik denk dat het tussen nieuwsgierigheid en interesse in ligt.

Journaal: Vind ik over het algemeen goed. Barend & Van Dorp: Ligt erg aan de gasten die er zijn. Barend en Van Dorp zelf vind ik irritant, vooral omdat ze vaak duidelijk op zoek zijn naar een bepaald antwoord. B&W: Het leuke aan dit programma vind ik dat het vooral de gasten zelf zijn die in discussie gaan. Een beetje. Ik zal niet thuis blijven voor een bepaald programma, maar ik blijf wel vaak hangen bij dezelfde programma’s. Op de een of andere manier vind ik Nova vrij saai. Misschien komt dat omdat het niet toegankelijk genoeg is. Hoewel de onderwerpen mij meestal wel aanspreken, heb ik niet het gevoel betrokken te worden. Gisteren was een zondag. Ik ben laat opgestaan met de wekkerradio. Daarna ben ik naar mijn ouders gegaan. Daar heb ik

73

radio etc.)

mijn e-mail gecheckt. ’s Avonds terug gegaan met de trein. Thuis heb ik nog een uur televisie gekeken. Ik heb een paar keer gebeld en een paar smsjes verstuurd.

Naam Leeftijd Studie/werk Hoe ziet je woonsituatie eruit? Over welke media beschik je thuis of op werk/studie? (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, internet, kranten, tijdschriften (abonnementen ja/nee, zo ja: welke) Ben je medium-vast? Lees je bijvoorbeeld altijd dezelfde krant/bladen, of kijk je altijd naar bepaalde omroepen/programma’s? waarom wel/niet?

Valentine Kuypers 23 Film- en Tvwetenschap 1 huisgenoot (student) Vaste telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, tijdschrift SKRIEN (film), afwisselend proefabonnementen bij Parool, NRC, Volkskrant. Nee, ik wissel beperkt af. Ik kijk veel Ned 3 en Net5, lees 3 verschillende kranten. Kijk te weinig tv om vaste programma’s te zien. Afwisseling krant is puur economisch. Binnenkort overigens vast abonnement NRC (ook vanwege aanbieding) Uit wat voor een nest kom je? (waar ben je Ik kom uit Den Bosch. Mijn moeder is opgegroeid, wat doen je ouders, groot/klein huisvrouw en werkt bij PTTPost. Mijn gezin, hoe zag de opvoeding eruit?) vader werkt voor de provincie Utrecht, afdeling Wegen, verkeer, vervoer. Ik heb nog één oudere zus. Mijn moeder was altijd thuis voor ons, mijn vader aan het werk. Hoe zag de mediasituatie er in het gezin uit? DVD’s bestonden volgens mij nog niet. We (telefoon, tv, computer, radio, dvd, video, hadden een vaste telefoon, 2 TV’s (met internet, kranten, tijdschriften commerciele zenders), een videorecorder, (abonnementen ja/nee, zo ja: welke?) een computer met toen ik 17 werd internet en het Brabants Dagblad als krant. Ieder had in het gezin zijn eigen tijdschrift, maar ook daar wisselden we in af. Mijn moeder had vaak de Libelle, ik de Popfoto (Fancy), mijn zus de Yes, mijn vader Classic Cars en Eigen Huis & Tuin. Dus alleen vermaak en geen intellectuele tijdschriften zoals VN, HP/DeTijd etc. Heb je een religieuze achtergrond? Zo ja, Nee, mijn moeder is katholiek opgevoed, welke? maar wij zijn nooit gedoopt. Heb je interesse in de politiek? En op welke Niet erg. Mijn ouders zijn allebei lid van manier uit zich dat? D’66, mijn vader zat vroeger in de gemeenteraad. Vroeger interesseerde het me meer, maar kende ik ook beter de lokale politiek. Nu krijg ik het over via TV, pas wanneer de verkiezingen aanbreken ga ik het meer volgen. Wat zijn je hobby’s/belangstellingen Heb niet echt een hobby. Kijk veel film, (muziek, sport, lezen, tv kijken, film, etc.)? werk veel, hang bij vrienden en vriendje. Is Besteed je daar veel tijd aan? op vakantie gaan ook een hobby? Ik besteed 74

veel tijd aan dingen die niets met studie te maken hebben. Nou ja film kijken blijft toch studeren en kost veel tijd. Heb je vrienden? En hoe zou je je Ik heb veel losse vrienden, ze vormen zich vriendengroep omschrijven? (veel contact?, niet in een groep, al kent bijna iedereen wat doen jullie samen?, stijl: elkaar wel. Ik heb vrienden in Den Bosch en kakkers/alto’s/nerds/etc) vrienden in A’dam. De meeste ken ik nog van de middelbare school. De vrienden uit A’dam komen ook veel uit Den Bosch. Met een paar vrienden heb ik wekelijks contact, anderen bel ik af en toe. Met mijn beste vrienden ga ik drinken, maar ook gewoon thuis hangen, spelletjes doen, winkelen etc. Met minder goede vrienden spreek ik toch vaker ergens af, dan heb je ook vaker een doel. Zoals naar de film gaan, een concert bezoeken, of de kroeg in duiken. Stijl: Ik denk dat ze vroeger allemaal meer alto waren, nu vervaagt dat natuurlijk. Zie je jezelf als een maatschappelijk actieve Actief, nee. Nou ik heb vrijwilligerswerk jongere? Waarom wel/niet? gedaan, en werk nu voor een stichting ten behoeve van het erfgoed van de Nederlandse film (is dat ook maatschappelijk betrokken?). Ik hou me wel bezig met maatschappelijke gebeurtenissen, maar ben er niet actief mee bezig. Ik denk soms wel dat ik zou moeten doen, maar goed ik moet nu studeren en werken, meer tijd heb ik niet. Ben overigens wel passief lid (donateur) van Amnesty en Care (de makkelijkste manier om maatschappelijk betrokken te zijn). Is carrière belangrijk voor je? Hoe zie je Nee, ik zie geen toekomst voor me. jouw toekomst wat dat betreft voor je? Wat wil je gaan doen? Heb je idealen? Wat vind je bijvoorbeeld Ja er moet heel veel gedaan worden. Maar van de tijd waarin wij leven? Zouden er ik ben niet politiek genoeg betrokken om dingen anders aangepakt moeten worden? me hier in te mengen in NL. Ik vind wel dat Wat dan? Zie je daarin een taak voor jezelf er meer geld gegeven mag worden aan weggelegd? ontwikkelingshulp of maatschappelijk werk. Ik zie voorlopig geen taak voor me weggelegd, aangezien ik totaal niet opgeleid ben voor maatschappelijk werk, als advocaat, arts of wat dan ook. Mijn ideaal: me nuttig maken. Dat kan in restauratie/conservatie van film, of misschien wel als voor het Amnesty Filmfestival, wie weet. Vind je het belangrijk om op de hoogte te Ja zijn van nieuws en actualiteiten?

75

Waar haal jij die informatie vandaan? Heb je voorkeuren voor bepaalde soorten nieuws/achtergronden (economie, politiek, maatschappij, cultuur, kunst, religie, internationaal, binnenlands, showbizz, lifestyle)? Praat je wel eens met mensen over het nieuws? In hoeverre hecht je belang aan de meningen van anderen over nieuwsonderwerpen? (meningen van vrienden en meningen uitgesproken in de media)

NOS-Journaal, krant, teletext Hoofdnieuws (vaak politiek, of de dood van Bernard, nieuwe oorlog of een vredesakte die is ondertekend). Ik denk dus vooral op politiek niveau, verder hou ik het filmnieuws in de gaten. Ja, als er weer iets verschrikkelijks is gebeurd, of een politicus bijv. zomaar een computer op straat staat. Ik vind het belangrijk om afwegingen te horen. Een mening van een ander kan je helpen een mening te vormen, of je mening te versterken. Het houdt je in ieder geval bezig met het onderwerp, je mening schaaf je meer bij. Ik denk verdieping en daarmee misschien een opinievorming. Kom je een onderwerp tegen waar je tot nog toe niets over hebt gelezen dan werkt zo’n programma vooral om je bij te spijkeren over een actueel onderwerp.

Hoe zou jij de functie van actualiteitenrubrieken als Nova voor jezelf omschrijven? Dient het voor jou bijvoorbeeld als duiding, achtergrond, verdieping, opinievorming, identiteitsvorming, gedeelde ervaring, of zodat je kan meepraten over actuele onderwerpen? Iets anders? Is het zoeken naar duiding en achtergronden Dat komt op de tweede plaats. Het is fijn er voor jou belangrijk? meer over te weten, maar ik neem niet altijd te tijd om er het fijne van te weten. Vaak weet ik slechts de hoofdzaken. Waarom dan? Bijvoorbeeld: Ik denk dat het pure interesse is. Het is ook Nieuwsgierigheid (veel willen weten), een middel tot ontwikkeling. Lees je vaak interesse (veel willen begrijpen), verbanden de VN dan kun je sneller verbanden leggen zien (historisch, causaal, mogelijke tussen, de ene gebeurtenis en de andere. Je toekomst), identiteit (goed geïnformeerd vergroot je intellect. zijn is interessant, mee kunnen praten),burgerplicht (onafhankelijk en goed geïnformeerd keuzes maken is belangrijk voor de toekomst van het land). Iets anders? Naar welke nieuws en actualiteitenrubrieken Ik kijk naar het NOS journaal, Netwerk, kijk je? (journaal, rtl nieuws, netwerk, nova, Barend & Van Dorp, B&W en RTL 2vandaag, Barend & Van dorp, RTL Boulevard. Het journaal is heel nuttig, het Boulevard, hart van Nederland, etc.)? En vertelt je het laatste nieuws, het houdt je op wat vind je van die programma’s? de hoogte. Netwerk (evt. 2Vandaag of Nova, kijk ik heel af en toe) kijk ik alleen als het onderwerp interessant is. Ik vind het een goed programma, het maakt je bewust van sommige maatschappelijke vraagstukken etc. Barend & Van Dorp en RTL Boulevard is puur vermaak. Ik schiet er verder niets mee op, ik leer er niet veel van. Het is vooral veel gekakel door elkaar heen, maar het is vaak interessanter dan

76

Zit er een regelmaat in je kijkgedrag? Wat zou je bij een programma als Nova anders willen zien of is het goed zoals het is? Tot slot: zou je kunnen beschrijven hoe je mediagedrag er gisteren uitzag? (t.a.v kranten, tijdschriften, tv, film, internet, radio etc.)

andere programma’s die op dat tijdstip komen. Nee Ik heb het al lang niet gezien. Dat moet ik nog maar een keer zien. Ik heb eerst voetbal gekeken, moest van Roemer want AZ speelde. Toen hebben we een film opgezet (In America, saai) daarna stond de samenvatting van voetbal op en toen hebben we het uitgezet om vervolgens computerspelletjes te spelen. Ik geloof dat je daar niet zoveel aan hebt, he? Internet heb ik niet, een krant komt volgende week pas weer, Radio 2 luister ik trouwens wel elke morgen, daar ben ik erg fan van.

77

3. Schriftelijke weergave van discussieavond met focusgroep

Donderdag 9 december aanwezig: Daniël van den Bergh, Peter Boelsma, Kim de Bruijn, Carla Cuijpers, Valentine Kuijpers, Annemarieke Samson, Janwillem Slort, Roemer van der Steeg, Pieter Bas van Wiechen. (en Elisabeth Steinz). Om 21.00 arriveren de respondenten. We drinken koffie en thee, terwijl ik uitleg hoe de avond er globaal uit zal zien. Ik vraag ze een tekening te maken over datgene wat ze zich voorstellen als ze aan Nova denken. Pieter Bas schuift wat later aan. E: Iedereen heeft nu zijn associatie-tekening gemaakt. Dit heet trouwens psycho drawing wat jullie nu gedaan hebben. En, laten we even het rondje langs gaan wat jullie getekend hebben, en kunnen jullie daarbij even toelichten waarom jullie dat getekend hebben. We beginnen bij…Annemarieke Samson.. AM: Nou, ik heb Jeroen Pauw getekend, die zegt: “Annemarieke is wil je” (gelach)…en op de achtergrond staat JP op een van de grote schermen, uhh, aan het praten met een rollende ‘r’, en verder is het saai, gaat het over Irak en Israël uhhh…dat is mijn associatie met Nova… E: En dat Jeroen Pauw zegt “Annemarieke ik wil je”, betekent dat jij je seksueel aangetrokken voelt tot hem, dat je graag zou willen dat hij dat zou zeggen? AM: Ja, ja, ja…dat zou mijn favoriete Nova uitzending zijn…(gelach) E: OK, Janwillem, wat heb jij getekend? JW: Ik heb Ferry Mingelen op de achtergrond getekend, en daarvoor zit Jeroen Pauw, AM: ohhh, je hebt die penis weggehaald… JW: Ja, ik heb dat weggehaald…ik schaamde me er toch een beetje voor…maar, dat heb ik gedaan omdat ik dat het leukste onderdeel van Nova vind, het politieke onderdeel vind ik het leukst. De reportages kijk ik bijna nooit…maar het gesprek over DenHaagVandaag wel. En om aan te sluiten bij wat AM over Jeroen Pauw zei: ik vind dus Jeroen Pauw en Clairy Polak best wel sexy..maar ik meen dat serieus.. E: Clairy ook? JW: Ja, ik vind dat echt…ze hebben echt stijl die presentatoren…dat vind ik leuk. E: OK, we gaan naar Kim.. K: Nou, ik vond het een moeilijke opdracht, want ik kijk dus nooit Nova..ik ken alleen Elisabeths verhalen over Netwerk, die zijn niet al te positief, dus daar heb ik het eigenlijk mee…nou, nee ik heb het vooral geassocieerd met Barend & Van Dorp, en ik weet eigenlijk niet zo goed waarom…. E: Wat heb je getekend? 78

K: Ik heb twee poppetjes, één met krullen, de ander niet, en ze zeggen allebei ‘bla bla bla’ , en de één zegt dat met een vraagteken en de ander met een uitroepteken..en ze drinken een glaasje wijn, en ze zitten alle twee met hun armen in de lucht, in een soort van uhh..drukdoenerij.. maar ik heb het echt maar één of twee keer gezien, dus ik kan er echt weinig over zeggen. E: Dus jouw associatie is dat het een praatprogramma is, waarin gediscussieerd wordt? K: Ja E: En is dat ‘bla bla bla’ dan negatief, of juist interessant? K: uhhm, nou ‘bla bla’ vind ik niet heel positief, nee.. E: Roemer? R: Ik heb ook niet echt een associatie..uhh, de opdracht was vrij te associëren met Nova, en meestal komt er dan wel wat bij mij, maar er kwam echt helemaal niks, dus ik heb gewoon het decor van Nova getekend, met een mannetje dat over de rand van het decor kijkt en ‘help’ roept.. E: Waarom? R: O ja, en hij had krulletjes die persoon, dus ik denk dat krulletjes sowieso een terugkerend thema is, ik denk dat Nova en krulletjes in één adem genoemd kunnen worden…(gelach) E: Maar waarom roet die persoon ‘help’? R: Ja, omdat het over heftige dingen gaat…ja…zeg maar..hij kijkt ook van achter het decor…”help!”…zeg maar… E: Wie is dat? R: Nou ja, kijk het gaat meestal over mensen die in nood zijn..het symbolisch…bij deze.. E: Ok, dan gaan we naar Peter… P: Ja, ik heb een tafel getekend met drie mannetjes eromheen, en twee daarvan praten met elkaar, en dan heb ik vlaggen, tanks, bommen, doods-…dingen, hoe noem je dat..kruizen, de dood…ja, ik bedoel er zijn altijd problemen in de wereld…oorlog, hongersnood, en ja, daaronder heb ik wat woorden gezet zoals ‘politiek, analyse, oorlog, discussie, actueel’ dat soort dingen…dat is eigenlijk mijn associatie met Nova…ik heb geen krulletjes..sorry…Jeroen Pauw heeft op mij weinig indruk gemaakt ben ik bang… E: En is het een positief beeld? P: Ja! Zeker…ik wil niet zeggen ‘tanks = positief’, maar wel dat het aan de orde komt..het is een serieus programma, ik zie het wel als een soort verdieping van het nieuws.

79

E: Ok, Daniel… D: Ik ben begonnen met, omdat ik er ook niks vanaf weet, met dat wat eromheen zit…uhh..sterren..in ieder geval ‘De STER’….(gelach) E: reclame bedoel je? D: Ja…uhhm…en Nova gaat over de achtergrond, en meestal staan sterren daarbij bij Nova op de achtergrond…maar.. E: Jij studeert sterrenkunde toch? (gelach) D: Ja, mijn associaties toch?? In ieder geval, voor zover ik weet worden er toch niet echt vaak sterren geïnterviewd, het gaat meestal om onbekende professoren en dit en dat…en ik heb nog een paar woorden opgeschreven: ‘verdieping, uitbreiding van, op en over het journaal’, het komt toch altijd na het tien uur journaal?, ja, uhhm, ik heb een trap getekend want het gaat een treedje dieper bij Nova, en een kous, een sok, met een naadje…. ‘het naadje van de kous’…(gelach) E: Nou, heel mooi…maar dat jij zegt dat er geen sterren zijn…wat vind jij daarvan? D: Nee kijk, al die andere dingen als RTL Boulevard enzo…dat is juist vaak wel op sterren gericht, en dat trekt mij helemaal niet…het gaat mij meer om het nieuws..en dus vind ik geen sterren op de voorgrond wel goed. E: Ok, dan gaan we naar Carla.. C: Nou, ik heb ook Jeroen Pauw getekend…verrassing…achter een tafel, en hij lacht heel hard om zijn eigen grapjes, terwijl hij denk aan een BNN-babe…(gelach)…ja dat blijft bij mij het meeste hangen bij Nova, want op de een of andere manier presenteert hij altijd als ik het kijk..en ik vind dat hij gewoon niet serieus genoeg is voor het programma dat het moet zijn. Hij is heel leuk bij BNN, maar ik heb het idee dat hij daar een beetje weggebonjourd zou moeten worden..en dat blijft het meeste hangen, omdat ik me gewoon heel erg aan hem stoor. E: En weet je wie de andere presentatoren zijn? C: Uhh, niet van naam….is dat die oudere vrouw? Ja…zij blijft niet zo hangen…maar daar stoor ik me in ieder geval niet aan, dus erg negatief zal het niet zijn… E: Ok, dan Valentine… V: Nou, ik kijk het ook heel weinig, maar ik associeer het met…ik heb een presentator getekend achter een bureautje..in een heel saai decor..en een tijdklok erbij, want ik vind het nogal laat, en ik denk dat dat het vooral voor mij is…ik associeer het nieuws vooral met half acht en wat er daarvoor en daarna komt..en daarna wordt het tijd voor entertainment…en ik associeer het heel veel met politiek, want hij heeft een ballonnetje met ‘Den Haag, Bernhard, en blablabla’… JW: Maar, mag ik ook een vraag stellen?, betekent dat je het nieuws met half acht associeert, ook dat je ook eerder naar het RTL Nieuws kijkt dan het NOS Journaal?

80

V: Nee, maar dan eerst bijvoorbeeld B&W, en daarna Netwerk enzo…gewoon rond half acht begint het een beetje, en dan tot half negen, negen uur…dat associeer ik ermee..of daar kijk ik dan naar… E: Ok, hebben jullie allemaal je namen op het blad gezet? Nou ik vond dit al heel vruchtbaar, want er vallen al meteen een aantal dingen op..namelijk de associatie met Jeroen Pauw, de krullen, en ‘blablabla’, en dat de meeste van jullie bijna nooit kijken naar Nova… D: ik heb geen tv… E: Ja, en daar wilde ik het even over hebben hoe dat komt…(gelach)…heb je geen geld ofzo? (gelach)…Nee, hebben jullie een idee waarom jullie niet kijken? P: Nou, wat net al even naar voren kwam natuurlijk is, kijk, het nieuws is om acht uur, en daarna heb je er gewoon niet zo veel zin meer in. Na een kwartier nieuws heb je het belangrijkste wel gehad, laat maar zitten eigenlijk, en dan heb je de krant er nog bij gehad, dus dan heb je het allemaal eigenlijk wel gehad, dan heb je echt niet meer zo’n zin in een semi-intellectueel…nou goed, eigenlijk niet…dan heb je eigenlijk gewoon niet meer zo’n zin in een of ander discussieprogramma over een of ander onderwerp wat al aan bod is geweest in het nieuws.. JW: Maar is het ook altijd zo, op een dag dat er echt nieuws is, dan begint het bij 2Vandaag, het journaal, B&W, Netwerk…en het zijn steeds dezelfde onderwerpen…dat heeft Nova dan vaak als laatste, en dat is dan gewoon niet zo leuk meer. Omdat je het dan toch al gezien hebt.. V: Lossere discussies zoals bij Barend & Van Dorp dat werkt wel, omdat dat…ja, dat is gewoon fijn om naar te kijken..maar als het te serieus is na tien uur…ja… E: Maar voegt Nova volgens jullie dus niet zo veel toe? R: Nou, dat wel volgens mij, maar ik heb altijd het gevoel dat het een beetje afstandelijk is, dat ik er niet bij betrokken raak. Bij het nieuws heb ik dat bijvoorbeeld wel. En bij Barend en Van Dorp zijn het gewoon echt discussies tussen de discussianten, de gasten aan tafel. En bij Nova is dat gewoon allemaal minder levendig ofzo, je hebt altijd zo’n gevoel van afstand. Tenminste dat heb ik er altijd bij… V: Ja, kil… E: Hebben jullie dat allemaal? AM: Ja! P: Ja, maar ik vind dat helemaal niet erg, dat het niet opzichtig en een beetje wee is, ik vind het altijd wel goed dat het een beetje rustig en objectief is… R: Ja, ik vind het ook wel goed dat het rustig en objectief is, maar ik vind het wel te afstandelijk.. P: Maar je voelt je wel betrokken bij een schreeuwerig programma als Barend & Van Dorp of B&W?

81

R: Nu suggereer je ook weer iets…maar ja, dat kijk ik eerder ja…ik heb daar, bij B&W en B&VD en ook het Journaal, meer het gevoel dat ze het tegen mij hebben, en dat ik er iets mee moet ofzo.. P: Ik heb dat niet…maar ja… E: Wie heeft dat nog meer? K: Nou, ik zap gewoon snel weg bij Nova… E: Waar ligt dat aan? K: Het gaat misschien wel dieper….nou, nee, eigenlijk vind ik dat ook niet….ik vind het gewoon te langdradig..en misschien dat ik dan verwend ben, want ik kijk dus wel Barend & Van Dorp, en niet dat dat nou uhh , maar dat is wel leuker om naar te kijken: gevarieerder, meer gasten en er gebeurt meer in dan in Nova.. E: Maar in principe is de opzet van Barend & Van Dorp statischer dan die van Nova, want Nova werkt met reportages, en dan wordt daarna daar verder over gediscussieerd met gasten…Terwijl bij Barend en Van Dorp, dat zijn gewoon een paar mensen aan een tafel, en meer niet… C: Maar die mensen maken het op de een of andere manier wel levendiger… E: Worden daar dan betere gasten uitgenodigd? C: Nou, niet beter qua diepgang die je misschien bij Nova hebt, maar het is in iedere geval leuker om naar te kijken… K: Sowieso als er meer mensen in zitten…het is gewoon leuk om ernaar te kijken hoe mensen op elkaar reageren, dat is voor mij veel interessanter… R: En bij Barend &Van Dorp hebben ze ook de kans om lomp te doen. En dat is bij Nova sowieso niet, dus dat maakt Barend &Van Dorp gewoon spannender…zoals die Prem bijvoorbeeld…die gaat gewoon heel erg schreeuwen in Barend &Van Dorp, en dat is wel irritant, maar dat maakt ook dat je op het puntje van je stoel zit van “wat moet je nou?”…maar Nova geeft die kans ook helemaal niet….bijvoorbeeld met Hans Teeuwen toen… C: Ja, Nova is een beetje te redelijk af en toe, van die redelijke discussies, mensen laten elkaar heel goed uitpraten vergeleken bij Barend &Van Dorp en dat maakt het een beetje truttig soms… K: Maar het heeft ook iets pretentieus toch? Zo heel erg serieus, kom op, dat kan je ook wel afwisselen met iets meer leuke dingen…zeker als je meer mensen hebt… AM: Misschien hebben ze daarom wel Jeroen Pauw aangenomen… C: Ja, maar dat werkt dus helemaal niet…wel het pretentieuze format van het programma behouden en het dan laten presenteren door zo’n….

82

JW: Ik vind wel dat dat werkt… (chaos en gelach….Pieter Bas komt binnen) D: Maar Janwillem zei net iets, van dat Nova de laatste in de rij is en dat het daarom misschien niet meer zo interessant is, maar ik eet meestal heel laat…en dan…mocht ik een tv hebben….(gelach) dan zou het voor mij het eerste programma zijn…dan kijk ik niet het acht uur journaal, maar het tien uur journaal en daarna Nova… E: Jij hebt Nova wel eens gezien toch? Waar was dat dan? D: Ja, weet ik niet hoor…(gelach)….is het een beetje te vergelijken met Buitenhof? Daar heb ik wel een aantal keer naar gekeken… PB: Ja, nou niet acht, ik bedoel Buitenhof is echt alleen maar gelul, en Nova heeft wel iets meer reportage… JW: Maar het is ook wel redelijk voorspelbaar, want wat Carla zei over die truttigheid….eigenlijk weet je vaak wel wat er gaat komen, plus, ik heb wel eens gehoord, maar ik weet niet of dat waar is, is dat die redactie van Nova eigenlijk al iedereen kent die daar komt. Dus het is gewoon een soort van incrowd-groepje wat daar dan steeds zit te praten, wat het ook minder interessant maakt. P: een beetje voorspelbaar dus? PB: Ja, maar dat geldt voor het hele journalistieke bedrijf.. JW: Ja, ok..dat is waar E: Maar jij hebt dus het idee dat het een beetje een incrowd-groepje is…dat wordt overigens wel vaker over Nova gezegd, dat het misschien zelfs wel een beetje elitair is… JW: Ja, bijvoorbeeld toen Ger Beukenkamp daar was, weet je wel, toen zat hij daar aan tafel met Boris Dittrich en Clairy Polak, en hij zei toen achteraf tegen mij dat hij hun allebei heel erg goed kent, en dat het een totale schijndiscussie was…en ik vind dat…die zweem heeft het wel vaker gewoon… E: Vindt jij dat ook? AM: Ja… R: Ja, maar dat intellectuele is niet erg, maar volgens mij is het probleem dat dat bij Nova blijkbaar gelijk staat aan dat ingekakte…want op zich hoeft intellectueel niet meteen saai te zijn, maar het is wel altijd een beetje een ingekakt zooitje…tenminste dat gevoel heb ik.. PB: Hebben jullie het puntje van de vergelijking met Barend &Van Dorp al gehad? Want dat vind ik dus veel meer ingeslapen dan Nova eigenlijk… JW: Ja?

83

PB: Ja, want ik bedoel…het concept is makkelijk…we zetten vier mensen rond een tafel en we laten ze lullen…we doen er nog een querulant bij in de vorm van Jan Mulder…en zij betalen hun gasten ook nog eens…dat vind ik helemaal een grof schandaal… E: Uhh. Pieter Bas..ik zal even kort vertellen wat wij net gedaan hebben..we hebben net een associatietekening van Nova gemaakt. Misschien wil jij dat ook nog even doen? Iedereen heeft een tekening gemaakt over de associaties die je hebt bij Nova als je er aan denkt. Hoe ziet dat eruit? Wil jij dat ook doen? Daar liggen blaadjes…Dan zullen wij nog even een beetje doorkletsen… AM: hoe laat begint het eigenlijk? E: Het begint om twintig over tien, maar…willen jullie het nieuws eerst zien? AM: nee, anders weten we alles al wat in Nova komt…(gelach) K: Nou je kan dan wel zien wat Nova doet met het nieuws… JW: Ja, laten we het nieuws kijken.. P: Het is nu tien uur… E: Ok, dan ga ik even de tv goed zetten…Roemer wil jij het recordertje? Ga maar even vragen stellen….over Nova dan hè?! R: Ok…Janwillem? Vindt jij presentatoren überhaupt belangrijk..ik bedoel dat doet er toch eigenlijk niet toe? JW: Ja, ik vind ze wel belangrijk, want ze maken het programma..het is bijvoorbeeld ook een tijdje gepresenteerd door hele slechte mensen, zoals Margriet Vroomans, en je had nog zo’n man..en die stelde helemaal geen goede vragen, dus ieder interview viel in het water, dus dat is wel belangrijk natuurlijk… R: Maar je zei net wel dat je Jeroen Pauw en Clairy Polak sexy vond, vindt jij dan een bepaalde sexyheid dan belangrijk bij zo’n intellectueel programma als Nova? JW: Nou, op zich niet, maar ik vind ze vooral sexy in de zin dat ze het gewoon heel goed doen, ze dat ze het met een bepaalde klasse presenteren, zodat ik naar ze opkijk..en mensen tegen wie ik opkijk, vind ik over het algemeen sexy. R: Ok, klasse en sexyheid hoor ik hier bij Janwillem, vind jij die combinatie ook belangrijk Annemarieke? AM: Ja, en in het dagelijks leven ook wel…(gelach) R: en op jouw tekening zei Jeroen Pauw: “Annemarieke ik wil je”…kun je dat nader toelichten? E: Dat heeft ze al gedaan…geef mar hier dat ding…ik neem het weer even van je over..

84

E: uhh..ik geloof dat ik toch nog even moet benadrukken dat er in deze discussies niet een goed of fout antwoord is…want ik merkte in jullie reacties, ook toen jullie die enquete moesten invullen, dat jullie bang waren er te weinig over te weten, en niet de goede dingen konden zeggen enzo…maar is het zo dat jullie het gevoel hebben intelligent te moeten praten als je het over Nova hebt? R: lacht…die vraag… E: Wat, te sturend? (gelach)….zeg maar ja jongens…. (gelach) Nee, maar dat gevoel kreeg ik bij jullie…en dat moet je echt proberen los te laten…je hoeft echt niets intelligents te zeggen ofzo..geef gewoon je gevoel helemaal bloot… PB: Ja, dat hangt helemaal van het onderwerp af denk ik…of je het gevoel hebt dat je er intelligent over moet praten ofzo.. E: Heb je het gevoel dat de onderwerpen bij Nova daarin verschillen? PB: Ik denk dat het van onderwerp tot onderwerp verschilt… E: Is een zekere voorkennis nodig om Nova te kunnen volgen? Iedereen: Ja! P: Ja, het is geen voetbal ofzo..Kijk het gaat om nieuws, en om het nieuws te begrijpen moet je toch wat algemene kennis hebben. Anders heeft het geen enkele zin om te kijken en wordt het stom vervelend. Vandaar dat er ook zo’n zweem van intelligentie omheen hangt. Kijk Barend &Van Dorp kun je kijken omdat Jan Mulder er leuk uitziet ofzo, kijk dat is bij Nova niet het geval, op die krullenbol na dan misschien, maar je moet wel iets meer hebben…het is geen comedy ofzo.. R: Maar bij DenHaagVandaag verwijzen ze ook heel vaak terug naar de vorige aflevering, of Ferry Mingelen zegt dat ‘Jullie weten toch wel dat…’, en dan moet je wel op de hoogte zijn wat er de week ervoor is gebeurd…en dat ben ik vaak niet. E: Laten we naar het nieuws gaan kijken. Als iedereen gewoon lekker in de kijkpositie gaat zitten.. (…) Het nieuws wordt gekeken.. Na het journaal komt er een korte aankondiging wat er in Nova komt. Paul Witteman verschijnt in beeld. Reactie van respondenten: ‘Kut!’ ‘Ahh’ en ‘Waarom is Jeroen Pauw er niet?’. PB: Ahh nee, wie is hier blij mee dat Paul Witteman er zit? C: Ik wel… K: Ik vind Paul Witteman wel goed…

85

PB: Wie is jullie favoriete presentator? Hoe ligt Clairy Polak hier? (gelach) PB: En Ferry Mingelen? AM: Die is zo lelijk.. JW: Die moet een keer weg..die doet het al te lang. R: Ik vind hem heel leuk. PB: Ik heb hem op mijn associatie-tekening gezet… E: O ja, kun je even vertellen wat je getekend hebt en waarom? PB: Het is een beetje rare Nova geworden…Hier ziet Clairy Polak, met enorme wallen onder haar ogen, en hier zit coup-net-uit-bed..Jeroen Pauw..en Ferry Mingelen op een centrale plek…’vermaak’, ik vind het namelijk heel vermakelijk als zij met z’n tweeen aan de gang gaan…ja, ik vind Ferry echt geweldig…en uhh, ja dan heb ik hier wat directe associaties: nieuws, door op nieuws, geen tv wel nova, want ik heb geen tv, maar als ik tv kijk, dan naar Nova, uhhm, beter dan Barend &Van Dorp, en inhoud is niet erg. In die zin, als er iets is wat ik niet snap, dan leer ik er weer wat van. E: Ok… AM: Ik wil nog wel even zeggen wat ik het aller stomste van Nova vind: die Joep Bertram..dat tekeningetje is echt super elitair en intellectualistisch.. C: Ik snap ze nooit… AM: Nee, ik snap ze ook nooit. PB: ik vind het wel leuk JW: Ja, ik vind ze ook leuk. Ik vind het einde van Nova altijd het leukst: DenHaagVandaag en Joep Bertrams.. E: Daar blijf je voor kijken? JW: Ja! Daar ga ik zelfs eerder voor naar huis uit de kroeg… (gelach) E; ok, dus gemixte gevoelens over Joep Bertrams… PB: Misschien krijgen we wel een keer een levende Fokke en Sukke…dat zou tof zijn. Maar op zich vind ik het wel een leuk idee om een spotprent tot leven te brengen. Volgens mij is dat nog niet eerder gebeurd…ja, misschien in de VS ofzo… (…gerommel…reclame kijken…er wordt bier gehaald en op Nova geproost..)

86

E: nou, ik ben benieuwd…wie heeft er gehoord wat ze gaan doen… C: Ja, iets met justitie…

Nova begint… JW: die muziek is echt geweldig… PB: Ja, maar ze hadden het wel even door een echt orkest kunnen laten inspelen.. Paul Witteman kondigt aan wat er behandeld zal worden.. PW: “En: Wat was toch de fascinatie van prins Bernhard voor de anjer?” Iedereen schiet in de lach… PB: wel mooie beelden, kijk maar… (Het eerste item begint…een reportage over Cees B., die een valse verklaring heeft afgegeven, en ten onrechte is veroordeeld voor de moord op Nienke. Er is nu DNA bewijs dat hij het niet gedaan heeft.) AM: Dit heb ik al bij Peter R. de Vries gezien. V: Slecht belicht! (De discussie wordt in de studio voortgezet met Peter van Koppen en PVDA kamerlid Wolfssen. Zij vinden het allebei een absurde uitspraak.) Tijdens de discussie wordt er door een aantal respondenten gepuft en gesteund… R: Dit is echt zo saai dit… C: oersaai P: Ja, maar er is ook gewoon totaal geen discussie PB: Het hele onderwerp is saai…. C: Ja, en ze zeggen ook helemaal niets nieuws deze twee… P: Nee, laat dan iemand zien die het verdedigt ofzo…maar weet je wat ik ook stom vind: in het begin zeggen ze ‘hij heeft bekend’, daarna ‘wel onterecht veroordeeld’..en dat horen we wel tien keer opnieuw…en Witteman gaat daar rustig in mee..hij probeert niet echt advocaat van de duivel te spelen ofzo… (…) E: wie was er al weggezapt? 87

Iedereen: IK! K: Nou, ik vind het wel op zich interessant: hoezo legt iemand eerst een bekentenis af, die hij later weer intrekt? Als dat kan gebeuren.. AM: Ja, maar dat kan dus ook heel veel zeggen over ons politiesysteem… K: Ja, maar dat maakt het juist interessant…dat zou je niet verwachten dat dat zou gebeuren dat iemand een bekentenis aflegt, terwijl hij het niet gedaan heeft… JW: dat gebeurt best wel vaak… AM: Ja, heel vaak… C: Maar zij zeggen daar niets nuttigs over…Ik had echt weggezapt, ik vind het echt heel saai. K: Nee, en ik had daar dus juist de nadruk op gelegd..wat er dan gebeurt AM: Toen het er hier bij Peter R. de Vries over ging, heb ik voor het eerst in mijn leven een hele aflevering uitgekeken… E: dus het onderwerp zelf is wel leuk… PB: ik denk dat je sowieso nooit met zo’n onderwerp moet beginnen Einde discussie R: BORING!

Het item over Prins Bernhard en de anjer begint… De bloemist komt in beeld… JW: Jezus, wat een item… Iedereen: Ja, dit gaat echt nergens over etc… JW: Dit duurt te lang… PB: Ik vind het wel een goed ‘Andere Tijden’-onderwerp. V: Ja, dat vind ik ook… PB: die hebben vaak van die gekke vragen van ‘waar komt de anjer nou eigenlijk vandaan’.. V: Ja, en van dat mooie oude beeldmateriaal..

88

In het item wordt aan de bloemist de vraag gesteld ‘hoeveel anjers heeft u nu geleverd aan de prins?’ Iedereen: Ohhh, man! Wat slecht… C: Nou Elisabeth, je hebt wel een lekkere uitzending uitgekozen.. (…) R: Ik vind het een beetje ‘Man bijt hond’…(doet stem van Man bijt hond na) “Bernhard en Anjers…” AM: vult aan, ook met stem van Man bijt Hond, “Welke bloem zou U dragen? De babbelbox staat deze week op de miljonairs-rai..” (gelach) Item over illegalen die gevangenisstraf ontlopen, begint… Om de reconstructie van tasjesdiefstal wordt gelachen. Einde..Joep Bertrams… JW: Waarom is er geen DenHaagVandaag? Eindtune: iedereen zingt mee. C: Laten we even naar Barend & Van Dorp…kijken wie daar zitten… Er wordt gezapt.. E: Reclame…doe maar uit. Uhh..ik wil nu even gaan evalueren, en we moeten dat proberen enigszins georganiseerd te doen, zodat alles duidelijk op tape komt te staan. Ik heb tijdens de uitzending gekeken naar jullie gezichtsuitdrukkingen, opmerkingen en lichaamstaal… (gerommel, mensen gaan naar de wc) (…) PB: Ik heb Ferry gemist… (…) E: Ok,laten we eerst even algemeen evalueren, en dan kunnen we misschien daarna even de onderwerpen afzonderlijk aflopen. Uhhm, op een gegeven moment, tijdens de discussie over het eerste onderwerp begonnen veel van jullie te puffen en steunen. Toen vroeg ik ‘wie was er weggezapt?’, wie riep er toen ja? R + C + V + AM: Ik.. E: Wie niet?

89

PB: Ja, ik weet het niet…maar ik vond de rest van de onderwerpen ook kut, dus misschien had ik het dan wel gedaan… E: Wie had er denken jullie gekeken vanavond als hij thuis was geweest? C: Misschien was ik begonnen, 3 minuten, maar dan was ik weggegaan… AM: Ja, ik ook… D: Ik had misschien even gekeken welke onderwerpen er zouden komen… AM: …misschien zelfs totdat die mannen begonnen te praten… (onverstaanbaar) PB: Ik vond het een hele rare keuze, want ik had dat derde onderwerp meer uitgebouwd. In plaats van het eerste. En dan had ik de hele volgorde omgegooid. E: Maar Annemarieke, in principe zeg jij dat je het onderwerp had wel leuk kunnen zijn, maar… AM: Ja, maar (onverstaanbaar), (iets over de behandeling van de inhoud) E: En dat was een reden om weg te zappen? AM: ….(onverstaanbaar) R: Ik heb ook een beetje het gevoel dat er niet echt iets nieuws aan bod kwam… V: En er was ook geen discussie.. PB: Ja, iemand riep dat, jij volgens mij, dat de type-casting ook heel slecht was eigenlijk, van de twee gasten… C: Ja, ze waren het met elkaar eens, er was totaal geen discussie.. AM: Dat is misschien ook wel het verschil met Barend & Van Dorp. Hier worden de mensen uitgenodigd die echt wat te zeggen hebben over een onderwerp, terwijl daar zitten mensen te discussieren die er van te voren misschien nooit over na hadden gedacht…dat is niet per se goed, maar wel leuker om naar te kijken PB: Maar dat hangt volgens mij dus heel erg van het onderwerp af. Ik vond dit geen Novaonderwerp… E: Waarom niet? PB: Ja, het is 1…ik heb het over het eerste onderwerp… het is 1 zaak….ik vond het meer iets voor Peter R. de Vries…doe een of ander leuk misdaadprogramma…ik vond het een beetje sensatie-achtig…plat. P: en eenzijdig…ik had bij voorbaat al het gevoel dat zowel Witteman…als die kamer-man, die overigens te veel met politiek bezig was, hij had het over kamervragen en de minister

90

enzo, en dan die ander..die hadden allemaal het idee dat er een grote fout gemaakt was. Maar ik wil ook gewoon horen ‘waarom is iemand veroordeeld?’, want dat gebeurt niet zo snel, dus er moet dus kennelijk iets zijn, nou uiteindelijk kwam er dan uit dat hij pedofiel was geweest die ooit had gezegd dat hij het had gedaan…op het allerlaatste moment…en daarvoor hadden we echt drie keer gehoord ‘Ja, er is een fout gemaakt’…en ja, iedereen was het daar mee eens; de vragen leidden er naar toe, en, ja, het was gewoon echt langdradig. Voordat er dan eindelijk iets kwam, was het alweer over… K: Nou, er werd vrij vroeg in het item gezegd dat hij bekend had… P: ja, in het begin.. K: En daar zat dus meteen het interessante van het item… P: Ja, ik denk: werk dat uit! C: Maar daar ging die hele discussie niet over. Die discussie was alleen maar speculeren over wat er misschien wel fout was gegaan. En dan had je ook nog die vraag van Witteman over ‘is dit slordigheid, is het luiheid…’, nou dat sloeg echt helemaal nergens op…dat tekende dat hele gesprek. P: Ik had misschien wel iemand willen horen die zei van ‘het is terecht’… R: Maar dat die twee mensen tegenover elkaar waren gezet, was dat nou bedoeld om discussie te krijgen? D: Want ze hadden dezelfde mening… R: ja, want die ene zei ‘er is een fout gemaakt’, en die ander zei ‘er is een grove fout gemaakt’… (gelach) R: (ironisch) en toen barstte het los…toen volgde ik het niet meer…(gelach) E: Ok, dus jullie hadden andere accenten willen zien… P: Ja, met dat laatste onderwerp net zo…eerst hoorde je van ‘ze zitten hun straf niet uit’, nou dat hoor je dan een heleboel keer..en dan denk je ‘ok, dat herken ik’, dan op het allerlaatste moment hoor je ‘maar ze worden ook nog het land niet uitgezet’, dat hoor je dan heel eventjes…, en dan tussen neus en lippen door ‘het gaat over diefstallen, parkeerboetes, van die kleine dingen’, en dan hoor je heel even iemand zeggen ‘er zitten ook heel erg zware delicten tussen…soms’. Ik vond het echt een onderwerp van ‘wat heb je hier aan’, hier is toch niemand in geïnteresseerd… E: Dus de onderwerpen spraken niet aan? P: Nee, en ook niet de manier waarop ze in beeld werden gebracht…

91

R: Dat maakt toch niet zo veel uit…ik bedoel, de onderwerpen zelf maken in principe niet zo veel uit… P: Nee, maar laat dan ook iemand horen die zegt ‘het is terecht dat het zo gaat, of…ze zitten hun straf wel uit’…., maar het is allemaal zo suggestief op deze manier… PB: ‘Ze hebben het al zo erg…’….Maar voor dat laatste onderwerp als je dat had geplaatst als hoofdonderwerp, kijk, daar had je volgens mij wel makkelijk twee gasten kunnen vinden die er een andere mening op na hielden… R: Volgens mij maakt het onderwerp in principe niet zo veel uit. Van alles kan je iets moois maken, toch? PB: Ik denk dat, als je de discussie achteraf hebt, dat bij het eerste onderwerp best wel lastig is. Omdat er is een fout gemaakt bij justitie.. R: Dat vind ik op zich al best wel interessant… PB: ja, dat is wel interessant, maar het gaat er even om het discussie-deel…. C: Zou wel kunnen bij dat eerste onderwerp. Als je bijvoorbeeld dan die eerste man zag, die man met die snor, waar was die van, van het openbaar ministerie?, nou die ging vertellen van ‘nou, eigenlijk hoeft er geen excuusbrief te komen…’ PB: Ja! Die had daar moeten zitten… C: Nou ja, bijvoorbeeld, maar er had dus in ieder geval een discussie kunnen zijn… PB: En als het bijvoorbeeld niet lukt om zo’n man in de studio te krijgen, nou, dan moet je het afblazen, op een andere manier doen, dan gaat het maar niet door…. E: Janwillem jij wilde nog wat zeggen… JW: Nee…ik heb het al gezegd… E: Ik heb het niet gehoord… PB: Kijk, dat is natuurlijk wel het gemak wat Barend & Van Dorp hebben, als er bij hun iemand niet kan komen, dan nemen we gewoon iemand anders. En dat kan Nova, met al z’n research en z’n filmpjes minder snel doen..dat werkt gewoon trager…waarschijnlijk heeft die ene man gezegd dat hij wel wil reageren, maar niet in de uitzending.. D: Misschien staat dit een beetje buiten de discussie nu, maar het format van Nova vind ik wel beter dan van Buitenhof bijvoorbeeld. Want daar heb je alleen het interview, en hier heb je wel met zo’n reportage ervoor, waarin ook even… P: Maar die reportage vond ik ook niet echt heel erg ondersteunend werken… D: Ja, maar dat was ook echt heel slecht…

92

K: Ja, dat met die tasjesdief…waarom was dat? Dat is echt…om het op te leuken ofzo? C: Ja, en dan drie keer zo’n park laten zien, en inzoomen op zo’n bankje..ja,… K: Ja, dat is best wel dramatisch… PB: en allemaal mannen die door zo’n park lopen enzo… R: Ja…(lacht) D: Ja, die beelden doen er allemaal niet zo toe, maar er wordt wel wat informatie verteld, uhh.. (gerommel) E: Wacht even, even centraal…maar jij zegt het format is goed, het beeldmateriaal wat minder, maar de opzet vind je dus wel goed? D: Ja, er wordt wel…het wordt beter…toch weel een beetje geschiedenis erbij…van deze zaak PB: Ja, maar ik vond dat dus heel erg raar in volgorde..dat je eerst een enorme discussie hebt over het onderwerp: moord op dat en dat meisje, Schiedam, ja, er zijn wel meer van dat soort zaken, ik heb geen idee, ook omdat dit soort dingen mij niet heel erg interesseren. En dan komt er uiteindelijk als we twee derde van het hele onderwerp hebben gehad, een overzicht van wat er nou eigenlijk precies is gebeurd. D: Ja, dat ben ik met je eens… PB: Ik weet niet of ze hier gisteren ook al aandacht aan hebben besteed? E: En dan zat het onderwerp van de anjers ertussen… P: Ja, we weten nou nog steeds niet waarom hij die anjers draagt eigenlijk… R: Nee.. PB: Ja, dat is wel gezegd… P: Nee er wordt alleen gezegd dat het voor de oorlog een teken van vrede was, maar dat zegt alleen die bloemist. PB: Nee, maar hij zei er ook bij dat de Duitse adel altijd een rode anjer droeg, en hij is toen… JW: Nou, ik heb gewoon het idee, dat het bij alledrie die onderwerpen gewoon niet zo heel goed gelukt is, de reportages, want het was telkens zo dat de vraagstelling en aankondiging van Paul Witteman veel heftiger was dan wat er uiteindelijk uitkwam. En ze misten gewoon bepaalde vragen, zoals: Waarom liepen er in Schiedam vijf pedofielen door een park? Dat is interessant! Maar daar gaat het dan niet over…Dat vind ik slecht gewoon…

93

PB: Maar wat jij dan technisch bedoelt, is dat je de invalshoek van het onderwerp gewoon een beetje slap vindt. JW: Ja, nogal ja! Want ook bij dat laatste onderwerp werd helemaal niet belicht dat het natuurlijk ook, om mensen in de gevangenis te zetten, dat kost geld…! Dus ik zou zeggen, zet ze het land uit, dan zijn we er vanaf…bij wijze van spreken. D: Maar Janwillem, waar moeten ze dan heen? JW: Nou ja, in principe als ze weten uit welk land ze komen… D: Ja, maar dat was dus het punt..veel mensen hadden geen paspoort… JW: Ja, maar het ging ook over mensen die werden uitgezet, zonder dat ze in de gevangenis hadden gezeten, daar ging het ook over…en ja, ik zou zeggen, zet ze uit… P: Ja, want een tasjesdief, wat krijgt die nou? Eén maand, twee maanden? JW: Ja, maar dat wordt dus allemaal helemaal niet belicht…dat missen ze gewoon.. PB: Ik vind bijvoorbeeld ook heel erg interessant van die 14 verschillende instanties die zich met die zaak bezighouden, die werken langs elkaar heen, hoe dan…welke instanties dat zijn.. wat doen ze…misschien een beetje technisch, maar toch.. P: Hier is het alleen maar suggestief…er wordt alleen maar gezegd ‘het is zo’… PB: je reinste stemmingmakerij zou ik bijna willen zeggen… P: Ze zeggen, het ministerie ontkent…en dat is het dan… E: Maar Janwillem, je zei net dat je de invalshoeken slap vond…vind je dat typerend voor Nova? JW: Nou, dat weet ik niet, maar het is op zich wel zo, dat omdat het zo’n keurig programma is, en ze alles zo keurig willen researchen… AM: Maar dat is ook goed.. JW: Ja, dat is ergens ook goed, maar daardoor is het wel slap…alleen om kijkers te winnen zegt Paul Witteman dus in zo’n promo van ‘Wat deed Justitie..’, maar uiteindelijk gaat die reportage daar niet over. Ik vind, als het saai is, dan kan je het beter ook maar saai presenteren.. PB: Ik denk dat als je de redactie zou bellen, dat ze dan zouden zeggen dat ze een beetje aan ideeën-armoede lijden. V: Ja..dat kan niet anders.. PB: Weet je wel, van Bernhard is uitgemolken…nou toch maar Bernhard erin..wat kunnen we over hem doen…nou in godsnaam doe dan maar die anjer…

94

AM: Ja, dat was waarschijnlijk een briljant idee van ‘We doen het over die anjer!’… PB: van hè hè, we hebben het derde onderwerp, olé! Nee, maar ik kreeg van de week een mailtje van iemand van de redactie van ‘het oog op morgen’, de Nova van de radio zeg maar, die zei van ‘ik zag je mailtje langs komen, uhh, ik zit hier op de redactie, maar het wordt geen bijster interessante uitzending vandaag’…kijk, dit soort programma’s hebben dus gewoon te kampen met de waan van de dag…en soms is die waan gewoon kut. R: Ja, daar ben ik het echt niet mee eens. PB: Maar zo werkt het.. R: Dat is geen argument… JW: Nee, want dan nog…wat Roemer net zei…dan kan je er een interessant item van maken PB: Ja, maar dat is de invalshoek dan…daar moet je wel tijd voor hebben… R: Ja, daar heb ik niets mee te maken…ik kijk gewoon naar het product…ik kijk niet van ‘o, nou het is wel slecht, maar ik kijk toch maar, want ze hebben heel weinig tijd gehad.’ PB: Maar wat ik ermee wil zeggen is dat alle programma’s dit probleem hebben. Barend & Van Dorp is soms ook echt gaap… JW: Maar er zijn op dit moment toch echt wel interessante onderwerpen die in Nederland spelen…waarom is het erg als het daar gisteren al over gegaan is, om het daar vandaag weer over te hebben? Wat is daar mis mee? Want ze zeggen bijvoorbeeld bij B&W heel vaak, ‘nou, het was interessant, we zullen het hier zeker nog vaker over hebben’, en dan kijk je de volgende dag, en dan gaat het over iets totaal oninteressants, en dan denk ik ‘doe het dan weer over het zelfde onderwerp’. Dat had hier misschien ook wel gekund. PB: Zeker bij B&W waar alle gasten maar 1 zin kunnen uitspreken… R: Wat ik ook bij alle drie de onderwerpen had, was dat je eigenlijk aan de promo al genoeg had. Omdat ze zeiden dat die Cees B. onterecht veroordeeld was, nou dan denk je, dat zal wel een gerechtelijke dwaling zijn, nou wat zeggen die mensen dan ‘het is een gerechtelijke dwaling’… C: Ja, en daar doen ze dan een kwartier over… R: Ja, nou dan krijg je die anjers, dan zeggen ze ‘waar komt dat nou vandaan?’, en dan ga je zo denken van Bernhard zal daar wel een keer mee begonnen zijn, en ja hoor, Bernhard is daar een keer in 1940 mee begonnen….Nou ik leer daar gewoon niets van…niets nieuws in ieder geval. Je hoort in ieder geval niets nieuws. PB: Ja, ik heb wel het gevoel dat ik weinig geleerd heb vandaag…en daar baal ik van. E: En is dat wel wat je wil? Wil je van Nova iets leren?

95

PB: Je wil wel iets wijzer worden, of iets horen wat je nog niet wist.. R: Ja leren is misschien niet het goede woord….je wordt niet getriggerd om te blijven kijken..het is toch iets wat je zelf ook al hebt afgeleid.. P: het zet je niet aan om na te denken..Maar ik vond het ook een beetje laf..ik vond het weinig controversieel…ze namen niet een standpunt in van daar kan je flink over discussieren..het was inderdaad zo dat je het met de promo wel zo’n beetje gehad had…En dat vind ik wel een beetje typerend voor Nova…maar goed, ik kijk niet veel. D: Gaat het bij Nova ook wel eens over buitenlandse onderwerpen? PB: Ja heel vaak… P: ja, dan krijgen van Van Wijk weer of zo… R: die was toch bedreigd? P: nee, dat was Wilders… R: nee, hij ook volgens mij… E: maar goed, even samenvattend: in hoeverre voelden jullie je betrokken bij de onderwerpen? K: Niet. PB: Ik vind ook dat je niet twee justitie-onderwerpen in één aflevering moet stoppen. E: Omdat? PB: Nou, omdat je volgens mij… AM: Jij vindt het niet interessant.. PB: Nou, ik vind dat inderdaad niet heel interessant….maar ik vind dat Nova iedere avond een bepaalde breedheid moet hebben…een buitenland-onderwerpje had er van mij wel in gemogen. En dan schuif je het andere justitie-onderwerp door naar morgen ofzo.. V: Ja, dan kan je het iets meer uitspreiden.. P: De problemen bij justitie zijn bijna altijd hetzelfde…er gaat iets mis, dat is dan heel moeilijk, en je kan meestal niet één persoon aanwijzen, het meestal een fout in het systeem, of een eenmalige fout, hopen we…maar ja, het staat bijna altijd van te voren al vast…het is niet zo dat iemand een hekel had aan die kerel en zegt: stop hem er maar in…nee, het is een jammerlijke samenloop van omstandigheden, maar het is gebeurd, dus, ja, nou en? PB: Ik dacht trouwens, met die twee justitie-onderwerpen, dacht ik van ‘hé, ze hebben daar al een kamerlid van de PvdA zitten, woordvoerder justitie, dan schuift er straks iemand anders

96

bij en dat is de reden dat die twee onderwerpen in één aflevering zitten. Maar dat gebeurde niet. Daar was ik over verbaasd. E: Kim, ik wilde jou nog vragen, jij had Nova al een hele tijd niet gezien, en nu eigenlijk in een gedwongen situatie…(gelach)…Wat gaat er door je heen? (gelach)…Nee, wat vond je ervan? Wat was je indruk? K: Ja, kijk, ik denk niet dat ik mijn mening zo op één aflevering kan baseren, maar ik vind het wel jammer, dat op het moment dat er een onderwerp is dat je niet zo heel erg aanspreekt, dat het dan wel heel lang doorgaat. Waardoor je dus veel eerder afhaakt…dus, nee, over het algemeen vond ik het…ja kijk, die anjer…dat begrijp ik gewoon niet zo goed…(gelach)..maar die andere twee onderwerpen denk ik..het is op zich interessant als je naar zo iets gaat kijken…want ik denk, justitie, dat is misschien wat minder interessant, maar het is wel belangrijk in een rechtstaat..dus je zou wat minder mierenneukerig op het onderwerp zelf moeten zitten, maar het wat abstracter maken. Dus meer in z’n algemeenheid praten over..inderdaad die instanties, en hoe zo loopt dat langs elkaar heen? En dus wat meer vaart erin, en over het systeem, en wat minder over die gebeurtenis op zich..En dan inderdaad, dat gefilm in zo’n park, en die bloemetjes, ik vind dat gewoon een beetje te veel…sensatie…te veel op het sentiment in spelen…waarom is dat nodig? Dat begrijp ik niet als je pretendeert een serieus objectief programma te maken vind ik dat vreemd. En vind ik het gewoon weinig zeggend. En het is gortdroog. Hoe dat wordt besproken…Ik ben nu niet geneigd om Nova in het vervolg te gaan kijken…nee, helemaal niet. E: Kijk je wel eens naar andere actualiteitenrubrieken? K: Nou goed, ik kijk gewoon veel naar het nieuws…ook verschillende soorten…ik kijk naar RTL en NOS, omdat ik het ook leuk vind om te kijken op welke manier daar verschillen in zitten…en, Barend & Van Dorp is een beetje de soap van de dag…het is een beetje ontspannen weet je wel, maar het gaat toch over wat er die dag is gebeurd. En het is snel, en op het moment dat je wegzapt heb je niet het gevoel dat je heel veel mist, je kan zo weer terug…het is gewoon makkelijker kijken. Maar over het algemeen kijk ik weinig anders dan het nieuws. PB: Maar heb je bij Barend & Van Dorp niet het gevoel dat je met meer vragen de uitzending uitgaat dan dat je erin ging? K: Ja, nee, maar het is juist leuk…het is gewoon oude jongens krentenbrood…maar zij pretenderen niet…het is zo suggestief, het is zo bijna fout, dat het gewoon grappig wordt om naar te kijken. Ik moet zo lachen om Frits Barend als hij een grapje maakt, hoe genant het is..en om Jan Mulder als hij wegloopt omdat hij iemand niet kan uitstaan…ja, en gewoon die gasten…ik vind het gewoon leuk om te kijken naar mensen in communicatie met elkaar, en het zijn altijd zulke verschillende mensen dat ik het leuk vind om te kijken naar hoe mensen op elkaar reageren. Dat is het meer. Het is niet zozeer vanwege de achtergronden ofzo, het is meer vermaak. PB: Ik vind Barend & Van Dorp vrij plat. Ik vind dat ze geen goede vragen stellen, nooit doorvragen… K: nee, dat is ook zo..

97

E: Vind je dat bij Nova anders? PB: ja, zeker als Jeroen Pauw er zit… JW: Wat ik het goede vind van Barend & Van Dorp is dat soms Jan Mulder die ramt gewoon door…en ik vind dat wij als burgers recht hebben om de waarheid te weten van een minister of een kamerlid.. K: ja, maar die vind je niet via Jan Mulder… JW: Nee, maar die stijl van interviewen zouden ze bij Nova wat mij betreft veel meer mogen hebben…daar hebben we gewoon recht op om dat te weten. Dus als je daar zit, moet je niet slap zijn en het netjes houden, maar je wil het gewoon weten… R: Maar dat is Paul Witteman… C: Nee, maar de interviewers bij Nova zijn vaak net zo politiek correct als de mensen die er zitten…Daar komt zo weinig uit JW: Ja! En dan kom je dus niks te weten… PB: Ja, politiek-correct is misschien wel een goede aanduiding… Maar dat vind ik vooral bij Paul Witteman… die is heel erg oude jongens krentenbrood, lekker netjes, een beetje de ideale schoonzoon aan het uithangen.. K: Nee, dat vind ik helemaal niet. Hij treedt gewoon niet zo op de voorgrond als Jeroen Pauw ofzo..maar misschien is dat door zijn verschijning, ik weet het niet…maar ik vind het wel een sympathieke man.. R: Ja, maar dat vind ik juist het ergerlijke eraan..dat hij zo sympathiek is.. JW: Nee, dat is niet het doel van een actualiteitenprogramma… K: Maar je vindt wel sexy belangrijk….(gelach) JW: Ja, maar….ok, sorry.. PB: Maar Jeroen Pauw die heeft meer van ‘ik snap het niet, leg eens uit, vertel het eens’… P: Ja, hij komt ook net uit zijn bed… R: Maar wat ik wel leuk vind aan Barend & Van Dorp, ook wat Kim net zei, is dat iedereen gewoon vragen aan elkaar gaat stellen. Als bijvoorbeeld Georgina Verbaan een vraag stelt aan minister Donner, dan krijg je…dat is wel heel interessant…Dat heb je ook wel eens in gewone situaties…bijvoorbeeld als je respect hebt voor je vader en er komt een nieuw vriendje bij je thuis en die zegt dan plotseling de voornaam van je vader heel luid…zo van ‘Hé kan je dat effe geven?!’…dat gevoel krijg ik ook altijd bij Barend & Van Dorp soms…dat er iemand die uit een andere soort van laag komt, wel iets kan vragen aan een minister of zo…dat maakt het heel spannend.. P: een plaatsvervangend schaamtegevoel is dat…

98

R: Ja, een goed gevoel is dat… PB: Dan ben je alleen maar op vermaak uit… E: Is dat iets wat je wil zien bij een programma als Nova? P: Dat het een soort van Bananensplit kijken wordt…dat iemand iets heel stoms doet…(gelach) JW: Nou, als Georgina Verbaan het kan presenteren…(gelach) R: Nee, maar ik denk dus dat als Georgina Verbaan iets aan Donner vraagt, dat er dan heel veel mensen zijn die denken, o ja, wat zij nu vraagt, dat had Jan Mulder misschien ook wel willen vragen, maar dat komt zo dom over….Ik denk dat het zo werkt.. JW: Maar wat ik net zei over het recht hebben om dingen te weten…in onze democratie…juist iedereen roept ‘we leven in een democratie’, dus dan mag de burger ook dingen vragen aan politici…en dat is interessant…en dat doen ze bij Barend & Van Dorp meer. P: Nou dat hoef ik niet te zien… K: Hoe zo niet?? P: Omdat ik Georgina zo een oninteressant dom wezen vind, dat ik … JW: Maar dan niet Georgina maar een voetballer of zoiets… P: Maar niet op mijn nieuws… V: ja, maar jouw nieuws is Nova, en het nieuws van Georgina is een Barend & Van Dorp…en dat is hier het probleem natuurlijk… K: Ja, dat is ook mijn nieuws.. P: Ja, maar de vraag die Georgina zal stellen is ‘waarom draagt u een blauw shirt op een witte spijkerbroek’, ik noem maar wat, en ik wil liever iemand horen… JW: Maar wat toch het probleem is van heel veel politici is dat ze niet goed uitleggen wat ze doen. En heel veel interviewers vergeten wat het volk wil weten, dus die praten daar al overheen. En juist als Georgina Verbaan, of het kannatuurlijk iemand anders zijn, zoiets vraagt, wordt zo’n politicus getriggerd om het beter uit leggen wat hij doet… E: En bij Nova gebeurt dat te veel, dat vanuit een bepaalde voorkennis… JW: Ja, dat vind ik wel… C: Het blijft daar een politieke discussie, het blijft op hetzelfde niveau als het in de kamer gevoerd wordt, blablabla,

99

PB: En terecht! P: Ja, daar kijk je toch ook voor? PB: Dat is weer die hele discussie, en dat gebeurt hier nu ook weer, die discussie rond Matthijs van Nieuwkerk en Felix Rottenberg, die Nova zouden gaan presenteren, en zouden daarmee dé concurrent van Barend & Van Dorp worden…dan denk ik: daar zou je helemaal niet mee moeten willen concurreren..Dat zijn twee totaal verschillende programma’s..ik heb nu net zelf ook wel meegedaan, maar ik vind dat ze niet zo veel met elkaar te maken hebben eigenlijk. Ik bedoel, natuurlijk is het leuk als Georgina een vraag aan Donner stelt, maar ik hoef het eigenlijk niet echt te weten, en ik wil gewoon dat er meer over de politiek wordt doorgezaagd. R: Maar er gebeurt dan wel iets…want de consequentie…ik heb nu net naar een heel saai programma zitten kijken, en ik er wel eens vaker naar, en vaak is het in deze trent…en dat wil ik ook niet. Om even aan te geven dat het in ieder geval ook heel erg anders kan. P: Maar het alternatief is sensatie…Nova pretendeert niet een sensationeel programma te zijn.. R: Sensatie, ok, maar dat vind ik nog fijner dan zo’n saai programma, waar ik toch wegzap… P: ja tuurijk, maar dat is niet het oogpunt van het programma…het wil juist informatief zijn JW: Ok, maar het probleem van Nova is dus dat elitaire imago, dat er te weinig mensen naar kijken omdat het zo saai is. Kijk, Nova wil ook meer kijkers aan zich binden, en dat zouden ze door levendiger te maken kunnen doen. P: nee, dat ben ik met je eens.. K: Het hoeft dan toch niet meteen entertainment te worden? P: Maar dat idee krijg ik wel als Roemer dat zo zegt… (iedereen praat nu door elkaar) E: Ok, maar wat voor aanbevelingen zou je dan concreet kunnen doen aan Nova om het een minder saai programma te maken? P: Ja, dat zou per aflevering verschillen denk ik…ik zou die onderwerpen anders benaderen.. K: Ik denk dat je echt een heel objectief en informatief programma wil maken, dan is het gewoon saai..dat denk ik…want dan skip je dus die filmpjes van die tasjesdief, en dan wordt het saai…dat is denk ik onvermijdelijk… maar doe het dan goed! En niet opleuken… C: Maar je kan wel de keuzes van die gasten aanpassen…want als die twee, zoals vandaag, het met elkaar eens zijn, ja, daar heb je dus helemaal niets aan..

100

V: Ja, en dan wordt het een soort herhaling van wat er in het filmpje wordt gezegd, en wordt dat alleen maar beaamt, in plaats van dat er een discussie op gang komt. En dat is wel jammer. PB: Ja, maar dit is volgens mij ook wel een redelijke uitglijder geweest… JW: Maar wat jij zegt over dat als je een degelijk programma wil maken, dat het dan meteen saai is…ik bedoel Buitenhof, zou je ook vrij saai kunnen noemen, maar ik vind dat dus veel leuker dan Nova.. C: Ja! PB: Ja, maar daar is het wel echt alleen maar lullen, en zetten ze echt mensen tegenover elkaar. En ze hebben niet dat informatieve filmpje…Maar, je hebt wel gelijk. C: Ja, maar als je het filmpje informatief maakt, dan moeten de gasten dat niet nog eens droog gaan zitten herhalen.. PB: Nee, maar daarom, de gasten waren fout, maar daar waren we het wel over eens volgens mij…. R: Maar bijna alles moest toch anders? De filmpjes, de gasten, de presentatie…Waar moet je dan beginnen? V: Het decor.. C: Die filmpjes die gingen nog wel… JW: Maar als je bijvoorbeeld kijkt naar Zembla, dat zijn toch hele droge onderwerpen…. C: Er zaten in ieder geval geen sentimentele muziekjes onder de filmpjes, dat viel me nog mee, Dat is iets waar ik me bij Netwerk nogal eens aan stoor… R: Muziekjes? Er zaten muziekjes onder hoor… in ieder geval onder dat pedofielen verhaal… (gelach) JW: Ja, daar kwam K3 onder ofzo… (gelach) E: Of kabouter Plop of zo… (gelach) JW: Maar wat ik wilde zeggen, zo’n programma als Zembla dat is ook vaak heel goed geresearcht, en dat programma met die R… E: Reporter?

101

JW: Nee, Tegenlicht, niet met een R dus, dat zijn ook heel goed geresearchte programma’s, die zijn ook informatief, en gaan dieper…maar die zijn tóch interessanter dan wat we nu gezien hebben... PB: Maar dat heeft ook wel heel erg met het onderwerp te maken…ik heb laatst nog op internet zitten kijken, en Zembla heeft ook echt butt-onderwerpen.. JW: Ja, dat is misschien ook wel waar… PB: Ja, kijk, de ene keer is het heel sensationeel, de andere keer is het heel technisch..misschien moet je dat gegeven onderling gaan verdelen tussen de verschillende rubrieken.. E: Ik vroeg me nog af: checken jullie wel een de site van Nova? R: Ik heb er wel eens op gekeken… K: Hebben ze een site? C: Ja, dat was ook mijn reactie… PB: Ja, www.novatv.nl … E: Jij kijkt er dus wel eens naar? PB: ja, ik ken hem toevallig, maar ik heb geen tv… E: gebruik je die site om items op te kijken? PB: Nou, bij Zembla doe ik dat wel…ik doe dat steeds vaker eigenlijk..Andere Tijden.. D: Ik Buitenhof wel…maar dat was een opdracht.. E: Ik ging nu voor het eerst naar die site omdat jij het vroeg, en toen dacht ik, hé verrek, hier kan ik ook mijn items vandaan halen als televisieloos burger..dus dat ga ik zeker nog wel vaker doen…om toch aan mijn Ferry-taks te komen… E: Ok, nou jullie zijn eigenlijk best heel kritisch geweest over deze uitzending, was er ook nog iets goed? R: Nou, ik vind de vormgeving echt heel mooi, en de muziek is mooi, PB: Het format… V: Dat vind ik ook…En ik vind het wel…Het is niet zo dat je het nieuws van te voren hebt moeten zien. Want ik vind wel dat het duidelijk wordt wat er wordt verteld.. C: In dit geval wel ja, maar dat is bij sommige onderwerpen die wat ingewikkelder in elkaar zitten soms niet het geval;.

102

PB: Ja, het nadeel van Nova is natuurlijk dat zij altijd die filmpjes moeten maken, waardoor het trager gaat. Dat hebben ze bij de radio, bij ‘het oog op morgen’ niet…daar kijken ze zo ’s middags welke gasten ze moeten hebben…Maar dat is gewoon geklets natuurlijk… D: Maar aangezien de beelden niet zo heel veel bijdroegen… JW: Ja, je kunt je afvragen of die reportages echt nodig zijn.. R: Ja! PB: Ja, je zou Nova misschien wat flexibeler maken, afhankelijk van wat er bij een onderwerp past: de ene keer de formule Matthijs van Nieuwkerk en Rottenberg, en lekker discussiëren, de andere keer een reportage.. R: Misschien de reportages meer verhalend maken: wat is er gebeurd? En aan de hand van zo’n verhaal verder gaan…want het commentaar was toch een beetje dat niemand wist waar het over ging… PB: Ja, ga maar wat speelser met het format om, zou ik zeggen..de ene keer is wat jij zegt een goed idee..de andere keer… D: ik vind het een goed format PB: want ik weet dat een heleboel van die formats zo zijn omdat ze hetzelfde willen zijn, en herkenbaar, herkenbaar, maar volgens mij, boeit dat de gemiddelde Nova-kijker helemaal niet…gaat het hun meer om de inhoud… P: Maar wat is de gemiddelde Nova-kijker? E: Geldt dat ook voor jou? P: Maar goed, wij zijn allemaal hoger opgeleid..heeft dat ook niet veel invloed? Ik bedoel, misschien maakt het dat voor anderen makkelijker om naar te kijken of zo? PB: Ja, maar dar hebben we toch al 2Vandaag voor? P: Maar ik weet niet wat de doelgroep van Nova is? AM: NRC-lezend, VPRO-kijkend, hoogopgeleid Nederland.. Iedereen: Ja… JW: Maar Nova is toch van de Vara? PB: NOS, VARA en VPRO volgens mij… E: Nee, het is NOS, NPS en VARA… JW: Maar de VARA is toch echt dé volksomroep..

103

PB: Tja…is dat zo? E: Maar hebben júllie de behoefte dat het makkelijker wordt gebracht? P: Nee, eigenlijk niet… R: Nee… PB: Voor mij mag het wel een beetje pittig blijven…anders wordt het allemaal zo..dan wordt het soort vervlakking…het is al vrij vlak, maar… AM: Maar het hoeft niet per se te vervlakken, maar dat super genuanceerde, droge kost dat ze voorschotelen, dat hoeft van mij echt niet. Daar mogen ze echt wel verandering in brengen. En wat boudere stellingen aannemen. En daar vind ik ze echt saai in..en daarom vind ik het niet goed.. P: En ze zijn ook gewoon gemakkelijk…zoals die ene gast die er dan toevallig in zat…niemand die eens keer een ander geluid laat horen..het is zo voorspelbaar…politiekcorrect eigenlijk.. PB: En daarom vind ik Ferry zo goed..Ferry is mega-cynisch over de Haagse politiek namelijk… R: Ja, het is jammer dat Ferry er niet in zat… PB: en daarom ben ik fan van Ferry, omdat hij als enige daar niet zit van ‘kijk mij eens met de ministers praten’, maar hij staat daar echt volslagen buiten, en dan gaat hij met die smerige glimlach op zijn smoel de zaak eens lekker afkraken.. V: Ja.. P: Ja, maar afkraken is altijd makkelijk. Ik bedoel, dit was in wezen ook afkraken… PB: Ja, maar dat had wel meer op de Ferry-manier gemogen… P: ik verwacht van zo’n programma gewoon meer.. PB: Ik verwacht meer gewoon ‘zeg eens waar het op staat’ of ‘leg eens dingen bloot’. Want ik vind hem wel..hij laat totaal belachelijk gedrag van de kamerleden zien, en echte tegenstellingen… E: Maar hem wordt ook wel verweten dat hij juist heel erg in die kliek zit, en vanuit die modus praat, en dat het eigenlijk daardoor ook zo’n insiders-geheel wordt, dat het voor de kijker daardoor te weinig betrokken wordt. PB: De Haagse kaasstolp? E: Ja. PB: Dat zijn ze allemaal. Maar ik vind dat hij er nog een aardige draai aan geeft…

104

Korte stilte.. AM: krijgen we nou onze verrassing? (gelach) PB: Ik zou eigenlijk wel een biertje willen… Iedereen: JAAA!! (gelach en gerommel) E: Janwillem, waarom had jij eigenlijk eerst een penis getekend? JW: Omdat ik vind dat ferry Mingelen daar altijd met zo’n lul zit… E: Nee, maar serieus…vind je hem geil op zichzelf of zo? JW: Ja! Dat vind ik wel. Ja, Pieter Bas is echt fan van hem, en ik vind hem soms ook wel lekker fel, maar hij doet dat gewoon veel te lang…inmiddels weten wel wat Ferry Mingelen ergens van vindt… E: Ok, en Joep? Wat vonden we daarvan vandaag? AM: Kut. C: Ja, kut… PB: Ik heb hem wel eens sterker meegemaakt, maar ik vind hem altijd wel leuk. JW: Ik vind hem ook ok. P: Ik kan hem wel waarderen.. V: Ik vind het wel een ok afsluiter, anders is het ook zo abrupt..dat is helemaal droog en saai… R: Maar het is gewoon een tekenaar toch? Dus hij moet gewoon tekeningetjes maken en geen filmpjes waar je achteraf zoiets van hebt van… AM: Ja, als hij goede filmpjes kan maken, mag hij dat wel doen, maar ik vind ze gewoon zo elitair, dat is gewoon irritant… E: Jij vindt Joep elitair? AM: Ja, zo van ‘nou, hoe, we gaan met z’n allen keihard lachen om een genuanceerd grapje over de politiek’…een politiek-correct grapje… E: Ok, nog heel even: wie is het eens met de imago-kwestie van Nova dat het een elitair programma is?

105

AM: Ik! PB: Ja, ik ben het daar ook wel mee eens, maar ik vind dat niet zo erg..Kijk, niet alles hoeft voor enorme kijkcijfers, zeker niet bij de publieke omroep. P: Ik vind het niet echt een elitair programma eigenlijk… R + V: nee… P: Ik wou dat het elitair was, maar dat vind ik juist niet…het zou wat elitairder mogen R: Ik vind Buitenhof wel elitair… JW: Ja, Buitenhof is elitair ja… PB: Maar daar zit Rob Tripp gelukkig ook… JW: Jahhh, ohh…Nee, die vind ik trouwens ook best wel sexy.. E: Nee, ik wil eigenlijk gaan afsluiten…. AM: Is je onderzoeksvraag ‘Onder welke voorwaarden moet Nova opgeheven worden?’ (gelach) E: Nee, kijk ik schrijf mijn scriptie in het kader van een project over ‘jongeren en media’. Het is namelijk zo dat er heel weinig jongeren naar de publieke omroep kijken, en zeker naar informatieve programma’s als Nova. En de publieke omroep is bang dat die jongeren in de toekomst niet meer zullen terugkeren. En ik ben nu aan het onderzoeken hoe het komt dat jongeren, en dan met name hoger opgeleide, maatschappelijk actieve jongeren zoals jullie, van wie je dus zou kunnen verwachten dat ze naar een programma als Nova zouden kijken, dat niet doen. Er wordt door die groep niet gekeken naar Nova. En ik onderzoek waar dat aan ligt. V: Maar welke programma’s dan? Zijn dat alleen actualiteitenprogramma’s? Want naar de publieke omroep wordt toch wel gekeken? Want er zijn ontzettend goede documentaires en reportage-programma’s… PB: Ja, als ik kijk, kijk ik bijna alleen naar Nederland 3… V: Ja, ik ook…of NET 5 dan…al ben ik ook wel van de Amerikaanse series hoor… PB: Ja, maar wat ik me afvraag is, is het niet zo dat jongeren altijd al minder naar actualiteitenprogramma’s kijken, en naarmate ze ouder worden meer terugtrekken naar de publieke omroep…Als je naar de klassieke muziek kijkt bijvoorbeeld… C: En je zou eigenlijk moeten onderzoeken wanneer de doelgroep nou eigenlijk thuis is ’s avonds…Ben jij iedere avond thuis op het tijdstip van Nova?

106

P: Hoe vaak ben je ’s avonds nuchter überhaupt? V: Ja, want als Nova is: of ik ben weg, of ik heb zin in iets rustigers weet je wel… (gerommel) PB: Ik had nog wel een puntje…In al die orkesten en concertgebouw enzo, die waren echt bang dat hun zalen zouden leeglopen, want inmiddels, wie worden nu grijs?: die gasten die vroeger op de Beatles en de Rolling Stones enorm uit hun dak zaten te gaan, en zaten te blowen enzo.., en wat blijkt? De zalen lopen alleen maar voller nu. De ouderen gaan nu opeens naar Beethoven luisteren. AM: Ja, de vergrijzing is alleen maar goed voor de publieke omroep… (gelach) E: Maar dat is ook een vraag die ik stel in mijn scriptie hoor…Maar het is wel zo dat de publieke omroep er bang voor is. Er zijn dan ook heel veel jongerenonderzoeken naar ‘wat willen ze’ en ‘waar kijken ze naar’ en ‘hoe’, maar dat wordt nooit echt goed kwalitatief gedaan, maar meestal kwantitatief. En er zijn dus stapels gegevens, maar die zijn vooral gericht op het verstrooiende aanbod, omdat ze denken dat ze daar mee de jongeren kunnen trekken. Ze willen dat de jongeren gewend raken aan het beeld van de publieke omroep, en in het zapgedrag de eerste drie netten worden meegenomen, in plaatst van overgeslagen. D: Maar zendt dan meer films uit bijvoorbeeld… P: Ja, dat zouden ze meer af moeten wisselen… D: Ik denk niet dat Nova zich die taak zou moeten stellen… K: Nee, want als Nova kwalitatiever en objectiever wil zijn, dan moet het ook niet te veel inspelen op… PB: Het zappende volk.. K: Nee, precies, op wat gewild wordt. Want dan moet je dus wel populaire televisie te gaan maken. Dat lijkt me niet goed doen om tips te krijgen van jongeren…of zo…dan zijn ze niet meer wat ze willen zijn… P: Ja, precies…Ze zouden het inderdaad meer af moeten wisselen met goede programma’s, die dan wel entertainment zijn, en dit dan als serieuzere programma’s, en misschien blijven de mensen dan wel kijken K: Ja, en accepteer dat je doelgroep klein blijft dan…dat is niet anders… P: En dan is het misschien toevallig dat mensen door de leukere programma’s op de serieuzere dingen stuiten, en die moeten dat dan maar accepteren, of die gaan weg… PB: Ja, ik maak me zorgen over de publieke omroep, juist om wat jij zegt, nou ja, die doelgroep, nou ja, dan blijft die maar klein. Bijvoorbeeld radio 3 die moest dan gaan

107

concurreren met 538 en Veronica, en dan denk ik: waarom wil je daarmee concurreren? Wat maakt het uit? Kijk in België, studio Brussel, dat is van de publieke omroep een radiozender, dat wordt enorm goed beluisterd, maar in Nederland heb je dat niet, want het is allemaal platte meuk. Ik vind dat de publieke omroep daar veel te veel op zit te hameren…kijkcijfers zijn veel te belangrijk. E: Maar het is natuurlijk wel de wettelijke taak van de publieke omroep om alle doelgroepen te bereiken. En nu blijkt uit de cijfers dat ze de jongeren onvoldoende bereiken. P: Nee, maar je kan niet met 1 programma alle doelgroepen bereiken.. K: Maar op het moment dat ze populairder gaan worden, dan verliezen ze denk ik de doelgroep die ze nu hebben, want die haken af. Want die denken, het wordt precies hetzelfde dan de rest… D: Die wet moet gewijzigd worden… V: Nee… JW: Ja, precies! Er is nu zoveel commercieel aanbod, en dus is het gewoon niet meer realistisch, als je mensen nog vrij wil laten in hun kijkgedrag, om…de doelstellingen van de publieke omroep zijn gewoon niet meer realistisch. C: Nee, maar dan moet je naar zo’n BBC-model of zo.. PB: Ja, dat wilde ik net vragen: hoe zit het in het buitenland? In België, Engeland… AM: (onverstaanbaar) E: Maar dat ligt helemaal aan ons verzuilde omroepbestel natruurlijk… PB: Maar eigenlijk wordt het in de loop der jaren wordt het wel steeds beter. Ik bedoel, Nederland 3 heeft wel echt een smoel, Nederland 1 ook wel, alleen Nederland 2 is een beetje een raar samenraapsel, EO en TROS en sport dan… V: Ja, ik associeer daar echt wel sport mee, Nederland 2…dat is wel een van de belangrijkste dingen.. PB: Maar ik vind dat de publieke omroep niet zijn geld mag uitgeven aan die enorme hoeveelheden die voor voetbal betaald moet worden. Echt belachelijk. Dat potje waar dat altijd uit betaald werd, is nu leeg. En nu zou het echt ten koste gaan van andere programma’s. Dan denk ik: ga maar voor kwaliteit, voor andere sporten. Dat is de taak van de publieke omroep. Alles wat commercieel kan overleven, dat overleeft wel… JW: Nee, maar de eredivisie moet gewoon voor iedereen toegankelijk zijn, ook voor mensen die drie hoog achter, met een televisie met een antenne die alleen de publieke omroep kan ontvangen. Ik vind juist dat vanuit de regering zou moeten worden beschermd dat dat nar John de Mol gaat..

108

P: Maar wat moet er dan nog meer beschermd worden? Het is wel heel moeilijk om die grens te trekken… K: Ja, maar het nieuws… P: Ja, het nieuws wel, maar…is voetbal nieuws? R: Nee, maar: geef mensen brood en spelen…spelen, voetbal, spelen…toch? (gelach) R: dat vind ik best toch best wel een argument hoor…ik bedoel, hoe belangrijk is sport als vermaak? Hoe belangrijk is het vermaak, zodat iedereen dat kan zien? P: Op zich best wel belangrijk, maar….die clubs willen geld, en op een gegeven moment kan de publieke omroep dat gewoon niet meer betalen…en dan moet je gewoon een keuze maken. Als dat dan betekent dat je dus alleen maar de programma’s kan brengen die bij de anderen niet meer aan bod komen, dus heel of informatief of saaie sporten, nou ja, misschien moet je daar dan wel voor kiezen… V: Ja, daarvoor is de publieke omroep er toch ook? Voor de kleinere groepen…daarvoor moeten zij programma’s maken, dat is hun taak. Die moeten helemaal niet kijken naar de grotere groepen… PB: Het is ook een bezopen eis die de voetballers dan stellen…dat ze dan twee uur lang alleen maar voetbal willen, en geen andere sporten..dan denk ik echt: ‘jongens..doe dat maar bij de commerciëlen’…

(einde van de bandjes) Er is die avond nog lang verder gediscussieerd, vooral over voetbal, later ook over andere zaken… Er werd ook nog gezegd, den door de hele groep beaamd, dat in zijn soort, Nova wel de beste rubriek is.

109