Waar de geest van het verdrag rondwaart

NL Euroute 92

“The problem with those councils is that you usually see only the inside of the conference buildings. Sometimes you go to places where you would like to go back. From Maastricht I only remember these very fine halls and the hotels. They had been excellent in the preparation. We had good quarters there.” Uffe Ellemann-Jensen, oud-minister van Buitenlandse Zaken van Denemarken

Waar de geest van het verdrag rondwaart De Euroute leidt ons langs de plaatsen in en om Maastricht die herinneren aan de Eurotop 1991 en de ondertekening van het Verdrag van Maastricht in 1992. De Euroute bestaat uit een wandelparcours van zo’n drie kilometer door het centrum van de stad en biedt de mogelijkheid via enkele Extra Routes verderaf gelegen locaties te bezoeken. In de wandeling zijn ook de twaalf cafés opgenomen die tijdens de Eurotop een land van de EU vertegenwoordigden via aankleding, muziek, drankjes en hapjes.i

Start

We beginnen de Euroute 92 bij het VVV-kantoor in het Dinghuis aan de Kleine Staat. Dit gotische gebouw uit 1475 is opgetrokken uit Naamse steen in Maaslandse Renaissancestijl. Het was lange tijd het hoogste gebouw in de stad. Daarom was de brandwacht ook erin gevestigd. Bijzonder is de hoge zijgevel met vakwerkbouw aan de Jodenstraat. Die is laat-middeleeuws. De voorgevel stamt uit de zestiende eeuw. Het Dinghuis was een gerechtsgebouw. Wij spreken nog steeds van een kort ‘geding’. Dingen betekende zoveel als rechtspreken. Daar komt de naam Dinghuis vandaan. Daar zetelde het college van de hoogschout en zeven schepenen zowel van het Luikse als van het Brabantse Hooggerecht, toen de Hertog van Brabant en de prinsbisschop van Luik het in Maastricht voor het zeggen kregen. In feite had het Dinghuis daarmee al een Euregionale functie avant la lettre.

Links naast het warenhuis Bijenkorf (vanaf het VVV-kantoor door de Kleine Staat lopend) vinden we het café dat zich in Italiaanse sferen hulde in 1991: > Au Mouton Blanc – Italië, Kersenmarkt 10. De stadsherberg Au Mouton Blanc bood tijdens de Eurotopdagen de mediterrane gastvrijheid van een echte ‘Casa Italia’. Keer terug door de Kleine Staat en ga

bij de VVV rechtdoor de Muntstraat in. U loopt de Muntstraat uit tot aan de Markt. 1. Stadhuis

Op de Markt, staat het monumentale Stadhuis, gebouwd tussen 1659 en 1664 naar het ontwerp van de architect Pieter Post (1608-1669) die ook het Koninklijk Paleis in Amsterdam ontwierp. Het gebouw draagt de kenmerken van de Hollandse renaissancestijl in zijn strakke eenvoud en perfecte symmetrie. Klassieke pilasters, raampartijen en lijsten sieren de vier identieke gevels. De grote centrale hal in het interieur wordt het ‘plein’ genoemd. De koepel is met allegorische fresco’s beschilderd door Theodoor van der Schuer (16431707). In het interieur vindt men prachtige Vlaamse achttiende eeuwse wandtapijten en kostbare schilderijen van Hollandse meesters. Het historische carillon met zijn 43 klokken wordt regelmatig door de stadsbeiaardier bespeeld. In het stadhuis vond op de avond van maandag 9 december 1991 het diner van de staatshoofden en regeringsleiders plaats in de Burgemeesterskamer. De ministers van Buitenlandse Zaken dineerden in de Collegekamer en de ministers van Financiën in de Prinsenkamer. Volgens oud-burgemeester Houben, die als gastheer optrad en buiten in de decemberkoude de hoge gasten ontving, werden hier de echte beslissingen genomen. “De regeringsleiders en hun adviseurs zelf zeggen altijd dat de wandelgangen heel belangrijk zijn, al helemaal als de ambiance er goed is. Het stadhuis was wat dat betreft perfect. Ook voor premier Lubbers was het heel belangrijk dat hij er even informeel met iedereen rond de tafel kon zitten, terwijl het anderzijds toch officieel moest”, aldus Hou-

ben. De burgemeester zelf kreeg overigens aan het begin van de Eurotop een speciale Europese ambtsketen omgehangen door premier Lubbers. “Een aantal ondernemers vond het aardig om juist vanwege het gastheerschap van de stad ter gelegenheid van de Eurotop een speciale ambtsketen aan te bieden, die kon refereren aan Europa, met de sterren als symbool voor zowel de landen als Maastricht. Immers ook Maastricht kent een ster in zijn wapen.” Het ontwerp was zeer fraai: een buitengewoon massieve zilveren ambtsketen, waarvan het materiaal door de Amsterdamse zilversmid Rob Smit met een bijzondere tint was gepatineerd. De ambtsketen was voor de regeringsleiders een teken van herkenning. Een burgemeester met het Europese symbool van de sterren prominent rond z’n schouders. Zo wist Maastricht zich op een stijlvolle wijze met een ‘knipoog’ Europees te presenteren, blikt Houben terug. Hij droeg symbolisch de stadssleutel over aan premier Lubbers die zich voor even ‘Heer van Maastricht’ mocht noemen. Iets meer dan tien jaar later werd in de nacht van 31 december 2001 op 1 januari 2002 op de Markt de ‘Nacht van de Euro’ gevierd. Het Mooswief, een beeld van een goedlachse Maastrichtse marktvrouw van de Maastrichtse kunstenaar Charles Vos begroet de bezoeker van de stad allervriendelijkst. Aan de andere zijde van de Markt staat een beeld van de beroemde Maastrichtse geleerde Jan Pieter Minckelers met de altijd brandende vlam in de gaspijp. Met uw rug naar de trappen van het stadhuis loopt u rechtuit en slaat dan linksaf de Grote Gracht in. Vervolgens neemt u de eerst weg links, de Helmstraat omhoog.

2. Dominicanerkerk

Aan het eind van de geheel vernieuwde Helmstraat ligt aan een klein pleintje links de pas gerestaureerde Dominicanerkerk. Daarin is nu de boekhandel Selexyz Dominicanen gevestigd. De gotische kerk werd gebouwd tussen 1267 en 1294, maar heeft ook nog talrijke romaanse elementen. De Dominicanen hadden in het bijbehorende klooster domicilie tot 1795. De oudste wandschildering van Nederland is in het interieur van de boekhandel te zien. Ze stelt scènes voor uit het leven van Thomas van Aquino. Van het klooster resteert alleen nog de fraaie krulgevel van het portiersgebouw. Van 1805 tot 2006, dus tot de boekhandel erin gevestigd werd, heeft het kerkgebouw de meest uiteenlopende bestemmingen gehad, van stadsmagazijn tot fietsenstalling. Rond de Eurotop van 1991 werden in deze kerk tal van activiteiten georganiseerd, zoals concerten door diverse ensembles uit de Euregio en tentoonstellingen over Europa, Limburg en Europa, het Europees Parlement en de Euregio. Zo zong het Kammerchor des Aachener Bach Vereins er heel toepasselijk op 21 november 1991 de Bach Kantate ‘Wachtet betet’. Oud-premier Ruud Lubbers en voorzitter van de Europese Commissie Jacques Delors bezochten er een audiovisuele presentatie over ‘Het ontstaan van Europa’. “Ook was er ’s avonds een bijeenkomst voor de delegatieleden in de Dominicanerkerk, die vol kerstbomen stond. Normaal gesproken hangt er altijd een wat muffe lucht, maar nu hing er een welriekende dennengeur”, vertelt Cobus van der Velden, toentertijd de onmisbare rechterhand van Lubbers. Wij vervolgen onze route over het Dominicanerkerkplein naar het Vrijthof.

3. Vrijthof

Het Vrijthof, het kloppend hart van de Maastrichtse binnenstad, vormt de ruimtelijke ‘opmaat’ voor de twee magistrale kerken Sint-Servatiusbasiliek en de Sint-Jan in de zuidwesthoek van het plein. Het monumentale plein is de belangrijkste ontmoetingsplek voor de Maastrichtenaren. Naast de Sint-Servaaskerk ziet men de robuuste façade van de voormalige militaire Hoofdwacht. Aan de zuidzijde van het Plein ligt het Museum Spaans Gouvernement; aan de noordzijde ligt het naar generaal Dibbets genoemde Generaalshuis, dat dienst doet als prestigieuze entree tot het Theater aan het Vrijthof. Op het plein werd in december 1991 voor het eerst een echte kerstmarkt gehouden. Deze markt was onderdeel van het zogenaamde Europapaviljoen, waarin drie interessante themadiscussies plaatsvonden over het Europa van de burger, het Europa van de Euregio’s en over de arbeidsmarkt in de regio Maas/Rijn. Premier Lubbers opende het paviljoen op 8 december 1991. > Brittanique – Groot Brittannië, Vrijthof 6. Café ‘Brittanique’ was tijdens de Eurotop het trefpunt voor Engelse gasten. In de Brittanique, sinds jaar en dag gespecialiseerd in uitstekende ontbijten, kon men terecht voor een typisch Engels ontbijt of een ‘pint’, zij het geen Engels ale maar Limburgs Brand’s bier. > In den Ouden Vogelstruys – Frankrijk, Vrijthof 15. Dit café, ook wel ‘De huiskamer van Maastricht’ genoemd, serveerde Limburgs-Franse culinaire combinaties zoals ‘stekbroed Brie’, ‘pain de Paris met Rommedoe’, ‘asperges met vin d’Alsace’ en ‘soupe l’oignon et aux poireaux met uien en prei uit het dorp Sint Pieter.’ De gevel was in Franse stijl, maar beslist niet ‘met de Franse slag’ versierd. De decoratie toonde ‘Franse struisvogels’

in een bloemenbed dat de Franse tricolore voorstelde. Wie de naam Frans, François of Francien droeg, was eregast in Le Vieu Autruche. Bij In den Ouden Vogelstruys linksaf, de Platielstraat in. > Van Bommel – Nederland, Platielstraat 13-15. Enkele stappen van het Vrijthof verwijderd in de Platielstraat ligt een groot koetshuis uit 1700, café Van Bommel. Ten tijde van de Eurotop droeg het etablissement een echte historische naam: La Patraque. Dat was de bijnaam van gravin Henriëtte d’Oultremont, de tweede echtgenote van Koning Willem I, die in 1792 in Maastricht ter wereld kwam. Zij signeerde al haar correspondentie aan de koning met La vieille Patraque, wat wil zeggen: het oudje dat jou dierbaar is.... maar kennelijk waardeloos voor het Nederlandse volk. Het Nederlandse volk was Henriette d’Oultremont niet welgezind, omdat zij de tweede echtgenote van de vorst was, maar ook omdat ze van Belgische komaf was en bovendien nog katholiek. In het kader van de Eurotop serveerde de patron uit iedere Nederlandse provincie een lokale of provinciale specialiteit. Aan de noordzijde van het Vrijthof ligt het Theater aan het Vrijthof, waar op oudejaarsavond 2001 in het kader van de Nacht van de Euro een dansvoorstelling werd opgevoerd. U loopt voor het theater langs naar links en gaat voor het postkantoor rechtsaf de Statenstraat in. Aan het eind van de straat gaat u linksaf de Grote Gracht op. 4. Soirongebouw

Op nummer 82 aan de Grote Gracht staat het Soirongebouw, waarin nu de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht is

gevestigd. Het huis was een rijke woonstede gebouwd voor twee kanunniken van het kapittel van Sint Servaas, de gebroeders Soiron. Hier worden sinds 2002 European Studies gedoceerd. Tijdens de Eurotop in 1991 was er de Rijkshogeschool Opleiding TolkVertaler Maastricht gehuisvest. Het pand Grote Gracht 90-92 herbergt de smaakvolle ‘Hof van Tilly’, waar nu vele hoogleraren van de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen kantoor houden en waarin diverse Europese onderzoeksinstituten van de universiteit zijn gevestigd. De Hof van Tilly is genoemd naar een van de militaire gouverneurs van Maastricht. In een van de wanden van de binnenhof is een bijzonder fraaie fontein aangebracht met een reliëf waarop een mythologische scène is afgebeeld. > Café de Poort – Portugal, Oude Tweebergerpoort 8b. Tegenover de Hof van Tilly ligt café ‘De Poort’, waar in het kader van de Eurotop heerlijke salades, soepen en stokbrood werden geserveerd en Portugese wijnen werden geschonken. In die Portugese entourage paste de fado-muziek wonderwel. U loopt de Oude Tweebergerpoort op en neemt de eerste straat rechts. De straat stijgt behoorlijk naar het Sint-Servaasklooster. In de basiliek van Sint-Servaas, de stadspatroon van Maastricht, werd destijds een internationale tentoonstelling van kerststallen georganiseerd. Deze voorname pelgrimskerk is meer dan een bezoek waard. U loopt onder de beide zware bogen door die de straat overwelven en ziet vervolgens aan de linkerkant de Sint-Janskerk. Het Henric van Veldekeplein is een van de mooiste plekjes van Maastricht.

5. Sint-Janskerk

In de Sint-Jan werd op zondagmiddag 8 december 1991 de Jacques Delors Chair ingesteld door de universiteiten van Maastricht, Aken en Luik en de open universiteit van Heerlen. Alle hoogwaardigheidsbekleders waren aanwezig: premier Ruud Lubbers, minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek, minister van Financiën Wim Kok, Eurocommissaris Frans Andriessen, burgemeester Philip Houben, gouverneur Emile Mastenbroek en natuurlijk Europees Commissievoorzitter Jacques Delors zelf. Natuurlijk waren er vele hoogleraren aanwezig, inclusief de toenmalige rector magnificus van de Rijksuniversiteit Limburg: Job Cohen. De kerk dateert uit de 14e-15e eeuw en was oorspronkelijk doopkapel voor de Sint-Servaas. Later werd hij vergroot tot parochiekerk. Sinds 1632 is de kerk in gebruik door de Nederlands Hervormde Gemeente. De 70 meter hoge toren werd in 1475 gebouwd naar het voorbeeld van de Domtoren in Utrecht. Tijdens de laatste restauratie werd de toren opnieuw geschilderd in de rode tint die ze vele eeuwen voordien had. Wij vervolgen onze route over het Sint Servaasklooster en staan beneden gekomen recht voor het oud-gouvernement. 6. Oud-Gouvernement

Het gebouw werd in 1935 uitgevoerd naar ontwerp van Rijksbouwmeester G.C.Bremer. Tot die tijd lag hier het gouvernementspaleis uit 1777. In dit gebouw vergaderden van 1936 tot 1986 de Provinciale Staten van Limburg. De woning van de ‘gouverneur’ - de commissaris van de koningin in Limburg wordt nog steeds gouverneur genoemd – bevond zich erin. Evenals de zalen voor de provin-

cieraad en het collegebestuur. Achter het centrale deel van het gebouw is een zeer fraaie tuin aangelegd. De gevels zijn van gele baksteen op een basement van Kunrader steen. Andere architeconische details zijn uitgevoerd in Naamse hardsteen. In 1981 kwam hier de Europese Raad bijeen, toen de eerste Europese top in Maastricht werd gehouden. Tegenwoordig is er de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht gehuisvest. U loopt, kijkend naar het gebouw, rechtsaf en steekt het kruispunt LenculenstraatTongersestraat over naar de Ezelmarkt. 7. Bonnefantenklooster

Op de hoek van de Kakeberg en de Bonnefantenstraat ligt het Bonnefantenklooster waar sinds 2006 het Visitors’ Centre van de Universiteit Maastricht is gevestigd. Het klooster dankt haar naam aan de zusters die het bouwden: de ‘dames des bons enfants’. Verder is hier onder andere het Center for European Studies gevestigd en kan men bij Coffeelovers voortreffelijke koffie drinken. Vele Europese instituten hielden hier Open Huis op 7 december 1991, de zaterdag vóór de Eurotop. Ooit was het gebouw een klooster met meisjespensionaat, een kazerne, een atelier, een museum en universiteitsbibliotheek. In meer dan vier eeuwen ging het Bonnefantenklooster een paar keer in vlammen op en is het tijdens belegeringen van de stad zwaar onder vuur genomen. Het gebouw kent een geschiedenis van verwoesting en verval, maar ook van restauraties. De laatste verbouwing van het klooster kostte 5,7 miljoen euro. De eikenhouten tribune, die het grootste deel van de kerk vult, is uitgerust met achttien monitoren waarop bezoekers informatie vinden over zaken als opleidin-

gen, het aanbod aan studentenkamers in de stad, sportvoorzieningen en universitair onderzoek. Op de muur boven de tribune - de zogenoemde Wall of Fame – projecteren beamers de namen van de 22 duizend Maastrichtse alumni. Op het oxaal, een soort balkon waar in de kloostertijd het koor zong en een orgel prijkte, ligt de Karl Dittrichzaal. De zeventig bontgekleurde collegestoelen, omgeven door grote kloosterramen, zijn in een hoefijzervorm opgesteld, ook wel Harvard-opstelling genoemd. We lopen terug naar de Tongersestraat en gaan rechtsaf de Lenculenstraat in. Op het einde rechtsaf de Kapoenstraat in; de eerste straat links in, de Witmakersstraat; oversteken naar de Cortenstraat. Via de Cortenstraat komen we op het Onze lieve Vrouweplein. > Charlemagne – België, Onze Lieve Vrouweplein 24. Dit café, vernoemd naar Karel de Grote, stond tijdens de Eurotop geheel in het teken van België, compleet met Belgische bieren, een aangepaste menukaart en live-optredens van Belgische artiesten. > De Lanteern – Griekenland, Onze Lieve Vrouweplein 26. Het is goed toeven bij De Lanteern, waar men zich in 1991 even in Griekenland waande met overbekende Griekse specialiteiten en drankjes en de meeslepende sirtaki, de Griekse reidans. > De Bòbbel – Spanje, Wolfstraat 32. De Bòbbel hulde zich tijdens de Eurotop in Spaanse sfeer. Er werden diverse tapas, Spaanse wijnen en sherry’s, als ook typische Iberische gerechten geserveerd, omlijst met live-optredens van een Spaanse dansgroep en orkest. > Hotel Derlon – België, Onze Lieve Vrouweplein 6. In het chique Hotel Derlon verbleef de voltallige

Belgische delegatie onder leiding van premier Martens, minister Maystadt van Financiën en minister Eyskens van Buitenlandse Zaken. Eyskens herinnert zich het bezoek nog goed. Hij vond het een “klein maar bijzonder gezellig hotel, dat is gebouwd op de ruïnes van een oude Romeinse vesting: het traject over de Maas voor het Romeinse leger dat geleid heeft tot de benaming Mosae Trajectum, Maastricht. Het restaurant was op de benedenverdieping ondergebracht met zicht op blootgelegde opgravingen. Wij ontbeten ’s ochtends beneden en leunden tegen de oude Romeinse muren, wel een beetje vreemd”, zo vertelt hij. “Op de brokstukken van de opgedolven zuil stonden vaag de letters CVP gebeiteld, wat aanleiding gaf tot allerlei geestige commentaren onder de Belgen.” ii CVP is namelijk ook de afkorting van de (Belgische) Christelijke Volkspartij, de huidige CD&V.

> Bonne Femme – Ierland, Graanmarkt 1. Café Bonne Femme veranderde tijdens de Eurotop in een Ierse pub met Ierse drankjes en hapjes; de Irish Pub op de Wyckerbrugstraat was er destijds nog niet! > In ’t Knijpke – Duitsland, St. Bernardusstraat 13. In dit markante Maastrichtse café werden onder de keldergewelven Duitse gerechten voorgeschoteld tijdens het Eurotop-weekeinde.

8. European Centre for Development

> Crowne Plaza Hotel Maastricht – Denemarken, Ierland, Italië, Portugal, Ruiterij 1. Links van de brug ziet u het chique Crowne Plaza Hotel Maastricht. Dit is het enige vijfsterrenhotel van de stad en hier overnachtten in 1991 dan ook de premiers Poulsen, Haughey, Andreotti en Cavaco Silva. In het hotel was ook de tentoonstelling ‘Eurotop ‘81/’91’ te zien met gouaches van Guus van Eck.

Policy Management

Onze Lieve Vrouweplein 21. Dit instituut stimuleert sinds 1986 de handelsbetrekkingen en ontwikkelingshulp tussen de Europese Unie en landen uit Afrika, het Caraïbisch gebied en de Stille Oceaan.

Wij lopen de Bernardusstraat uit en gaan door de Helpoort (de oudste stadspoort van Nederland), via de Boompjes de Hoge Brug op. De Hoeg Bröck vormt sinds 2003 als fiets- en voetgangersbrug de verbinding tussen het oude stadscentrum en de moderne wijk Céramique.

9. European Institute for Public Administration (EIPA)

10. Plein 1992

Onze Lieve Vrouweplein 22. Het Europees Instituut voor Bestuurskunde werd opgericht op de eerste dag van de Europese Top te Maastricht in 1981. Het verzorgt trainingen en doet onderzoek naar bestuurskunde en Europees beleid en ondersteunt de overheidsdiensten van de lidstaten van de Europese Unie en van de kandidaat-lidstaten.

Aan het eind van de brug ligt Plein 1992, het hart van de nieuwe wijk Céramique. Het plein werd door architect Jo Coenen ontworpen naar aanleiding van het Verdrag van Maastricht. In het patroon van het plaveisel zijn dan ook in bronzen plaquettes het Euroteken en het jaartal ‘1992’ aangebracht. In het aan dit plein gelegen Centre Céramique is het European Journalism Centre gevestigd en het Europees Centrum voor Werk en Samenleving. In het Centre Céramique vond in 2001 een forum plaats over het op te richten Euromonument.

Langs de prachtige Onze Lieve Vrouwebasiliek gaan we bij de Graanmarkt rechtsaf de Sint Bernardusstraat in.

We lopen langs de Maas, door het Charles Eyckpark, naar het Euromonument. 11. Stars of Europe

Het Euromonument Stars of Europe staat op de ‘eurotonde’ voor het Bonnefantenmuseum van de Italiaanse architect Aldo Rossi. Het ontwerp van het gedenkteken is van de Italiaans-Nederlandse architect Maura Biava. Het bestaat uit 35 sterren op palen met een hoogte variërend van 2,5 tot 12 meter (niet toevallig). De 12 hoge palen in de buitenste cirkel symboliseren namelijk de 12 lidstaten die tijdens de Eurotop lid waren van de EG. De overige 23 sterren symboliseren de toekomstige lidstaten. Op elke paal staat een uitspraak van een Europese filosoof. Het Euromonument werd op 7 februari 2002 onthuld door de oud-minister van Buitenlandse Zaken, Hans van den Broek. Dat was precies tien jaar na de ondertekening van het Verdrag van Maastricht. Op diezelfde dag vergaderde de Europese Centrale Bank in het Gouvernement. We lopen onder de John F. Kennedybrug door en bereiken de publieksingang van het Gouvernement. 12. Gouvernement

Sinds 1986 vergaderen Provinciale Staten van Limburg in dit gebouw. Ook het hoofdkantoor van de Euregio Maas-Rijn is er gevestigd. Het Gouvernement was het ‘heilige der heilige’ tijdens de Europese Raad. Beneden in de Feestzaal vergaderden op 9 en 10 december 1991 de staatshoofden en regeringsleiders. Een groot deel van het gebouw moest voor de top worden ontruimd. Premier Lubbers verbleef in de kamer van gouverneur Mastenbroek en Jacques Delors, voorzitter van de Europese Commissie, in

de kamer van kabinetschef De Bruyn, met een prachtig uitzicht op de Maas. De Britse premier Major was ondergebracht in de kamer van drs. J. Knapen, directeur van de afdeling Welzijn. Knapen schreef een welkomstgroet: Dear Prime Minister, I would like to welcome you to the Province of Limburg and especially to Maastricht. I hope your stay here will be fruitful and enjoyable. It is with great pleasure and honour that I offer you the use of my office. I hope that it will meet your needs.iii Major schreef hem een week na de top: I can imagine nothing more irritating than to give up one’s office for an international meeting, but we were most grateful to have use of it. I wonder how you manage to do any work with such a delightful view from your window? I can certainly say that our delegation has never been so well accomodated at any previous European Council. I am sure that contributed to the success of the meeting, which was an outstanding achievement by the Dutch Prime Minister and the Dutch Presidency.iv Het was voor het eerst tijdens een Europese Raad dat Lubbers de inmiddels bekende biechtstoelprocedure invoerde: hij liet, toen de onderhandelingen vastliepen, de regeringsleiders op zijn kamer komen om te bespreken wat ze op hun hart hadden om daarna een ‘Lubberiaans’ compromis te formuleren. De Britse premier lijkt het goede resultaat (ook voor hem) deels toe te schrijven aan de goede accommodatie. Boven in de Statenzaal vond de ondertekening van het Verdrag van Maastricht plaats op 7 februari 1992. De tafel in de Statenzaal is speciaal voor die ceremonie voor ƒ 6.000,gemaakt. Later zijn er de munten ingelegd

die tijdens de Eurotop voor de gasten op het nachtkastje van de hotelkamers lagen. De Europese geest waart daar nog rond. Men is er trots op om in deze ‘heilige’ zaal te komen vergaderen, aldus Jos Kievits, kabinetschef van de gouverneur. In de hal vond na de ondertekening een diner plaats. In de vele gangen van het gebouw hangen nu schilderijen van Guus van Eck, die tijdens de Eurotop in het MECC werden gebruikt als achtergrond in de persruimten van de verschillende landen. Zo staat bij Duitsland de Duitse vlag en de Brandenburger Tor afgebeeld en bij Griekenland de Acropolis. Op de achtergrond van elke schildering zijn bovendien enkele typerende Maastrichtse bouwwerken geschilderd, zoals de Servaasbrug en de Sint-Janskerk. Verder moest het woord ‘Maastricht’ op een zodanige plaats geschreven zijn, dat het exact naast de politicus in beeld kwam als hij zijn persconferentie hield. “We gingen zover dat we afspraken met de huishoudelijke dienst van het MECC dat zij de stoelen zodanig zouden neerzetten dat men niet vóór het woord ‘Maastricht’ ging zitten”, vertelt oud-provincievoorlichter Paul ’t Lam. “Kohl kwam toen met zijn eigen stoel: een mega bureaustoel uit Duitsland voor Herrn Bundeskanzler gedurende de persconferentie. Toen moest die achterwand omhoog worden gebracht, want Kohl zat zo hoog dat het woord ‘Maastricht’ uit beeld zou vallen. Er moesten op het laatste moment nieuwe gaten geboord worden. Je doel was: ik wil dat het woord Maastricht bij de internationale pers in beeld is.” Uiteindelijk leverden Kohl en Maastricht prachtig beeldvullend materiaal op. Zo had ieder zijn eigen wensen: de Deense minister moest een harde zetel hebben. “Zorg voor plusminus vier harde

kussens voor het geval men ernaar vraagt”, zo luidde de instructie.v Finish We verlaten het Gouvernement door de bestuursingang en lopen het bruggetje over. Daar stuiten we op een marmeren zuiltje dat ook herinnert aan de Europese Raad van 1991 en de ondertekening van het Verdrag van Maastricht. Dit is het eindpunt van de Euroute. Vanaf de bushalte tegenover het gouvernement aan de Limburglaan rijden regelmatig bussen in de richting van het centraal station en het centrum. EXTRA route: MECC, Forum 100

Het Maastrichts Expositie en Congres Centrum (MECC) dateert uit de jaren ’80 en diende tijdens de Eurotop als perscentrum voor circa tweeduizend journalisten uit de hele wereld. Ook waren er voorafgaand symposia van de Unie van Europese Federalisten en de Europese Beweging Nederland. Voor elke lidstaat was een persruimte ingericht met als achtergrond een toepasselijk schilderij van Guus van Eck. De pers bivakkeerde er drie dagen, maar er kwam bar weinig nieuws. Bijgevolg werd elke official die iets te melden had uit het hermetisch gesloten Gouvernement, bij buitenkomst meteen besprongen door een horde journalisten. Om de eerste versies van het verdrag schijnt zelfs te zijn gevochten, zodat er bloed aan de documenten kleefde. In de zakagenda die de journalisten als relatiegeschenk hadden gekregen stond op woensdag 11 december de verjaardag van Hans van den Broek vermeld. Omdat de onderhandelingen dinsdagavond tot na 24.00 uur duurden, was hij dus jarig toen

het eindakkoord tot stand kwam. Toen Van den Broek vlak voor 1.30 uur ’s nachts de grote perszaal van het MECC binnenkwam, zongen de journalisten ‘Happy birthday’. “Ik stond met een glas water in de hand. Ik had evenals zovele anderen toch een gevoel van grote opluchting”, zo herinnert Van den Broek zich zijn bijzondere verjaardag. Het evenement waarmee het MECC zich wereldwijd op de kaart heeft gezet, is The European Fine Art Fair (TEFAF). De Belgische oud-minister Eyskens bezoekt nog elk voorjaar deze grootse kunst- en antiekbeurs ter wereld. Verder is er sinds 2006 weer baanwielrennen: de Eurozesdaagse Maastricht in oktober. Het MECC is ruim vijf minuten lopen verwijderd van het Gouvernement. Vanaf het Forum rijden elke vijf minuten bussen naar het centrum en het centraal station en v.v. Aan de oostkant van het MECC ligt bovendien NS-station Maastricht-Randwyck met rechtstreekse verbindingen naar Maastricht en Roermond. > Hotel Golden Tulip Barbizon – Duitsland, Griekenland, Spanje, Groot-Brittannië, Nederland, Europese Commissie, Forum 110. In dit hotel, pal naast het MECC, logeerde de top van de top. Naast de Duitse bondskanselier Kohl en voorzitter van de Europese Commissie Delors ook een groot aantal ministers en premiers: Mitsotakis van Griekenland, González van Spanje, Major van Groot-Brittannië en Lubbers van Nederland. Directeur Scheerens weet te vertellen dat het hotel speciaal voor de Eurotop is uitgebreid met 180 kamers. Het hotel was pas vrijdags voor de top klaar. Scheerens werd die nacht door oud-burgemeester Houben gebeld met de mededeling dat John Major al op zaterdagochtend zou arriveren. In het hotel was op de derde etage speciaal voor Major een suite in Engelse

stijl ingericht, compleet met een ruim four poulster bed. Dit was blijkbaar zo enthousiast naar buiten gebracht dat het al vóór de Eurotop in geuren en kleuren in de Britse tabloids stond. Kennelijk voldeden Majors kamers niet, want op last van de beveiliging mocht de Britse premier er niet overnachten, dus ruilde hij van kamer met de Duitse bondskanselier Helmut Kohl. Major heeft dus nooit in ‘zijn’ king-size bed geslapen en Kohl verbleef in een hem vreemde totaal Engels aangeklede suite. Het was in het hotel een drukte van belang. Tot diep in de nacht werd er door de delegaties onderhandeld en om 6.00 uur ’s ochtends waren er ‘breakfast meetings’ tussen Lubbers en Major of Lubbers en Kohl, zo vertelt Scheerens. Scheerens zelf had overigens thuis hotelpersoneel te logeren, omdat er door de uitbreiding extra personeel nodig was dat van elders moest komen. Omdat alle hotels in Maastricht en omgeving overvol waren, was er geen plek voor die extra werkkrachten. EXTRA route: Sint Pietersberg, Luikerweg

Vlak voor de Eurotop was het plateau van de Sint-Pietersberg het toneel van een groot vliegerfestijn voor de jeugd. Groen Links hield eerder op 21 november 1991 een manifestatie ‘Groen Links over de Top’ in het Fort Sint Pieter. Stellingen die geponeerd werden, waren onder andere: “Krijgen we een Europese Unie met een ecologische en sociale dimensie of gaat het Europa de komende jaren ten koste van de burgers?” en “Krijgt het Europees Parlement eindelijk een volwaardige rol met bijbehorende democratische bevoegdheden of blijft het de schaamlap voor een technocratisch apparaat dat vanuit Brussel zijn oekazes blijft uitdelen?”. Er maakte toentertijd geen enkele groene partij deel uit van enige regering in de EG-landen.vi

De Sint Pietersberg biedt met zijn 150 meter hoge top een prachtig uitzicht over de stad. De berg bestaat voornamelijk uit kalksteen en bij de winning daarvan zijn in de afgelopen eeuwen de zogenoemde ‘mergelgrotten’ ontstaan, een labyrint van 20.000 gangen. U kunt gratis parkeren in de wijk aan de voet van de Sint Pietersberg, of bovenop het plateau. Met het openbaar vervoer neemt u vanaf het centrum/station de bus en stapt uit bij de halte Mergelweg/Sint Pietersberg. Het is dan nog circa 300 meter te voet. EXTRA route: Château Neercanne, Cannerweg 800

Op de Belgisch-Nederlandse grens ligt Château Neercanne uit 1698 met een schitterend uitzicht over het glooiende landschap en het riviertje de Jeker. Koningin Beatrix trad hier als gastvrouw op tijdens het staatsbanket voor de Eurotop. Hare Majesteit noemde Maastricht een stad die vanaf het begin van onze jaartelling een kruispunt van Europese culturen, taalgebieden en handelsstromen is geweest. De Koningin besloot met de legendarische woorden: “In de hoop dat deze conferentie zal kunnen beantwoorden aan de hoge verwachtingen die velen ervan hebben, en U de verzekering gevend dat ik graag persoonlijk wil bijdragen door geen bezwaar te maken wanneer ik mijn hoofd op onze munt zal moeten offeren voor een E.C.U., verzoek ik U allen met mij het glas te heffen op onze vergadering.” viii De Europese regeringsleiders dejeuneerden hier op 9 december. Chefkok Hans Snijders verzorgde een voortreffelijk menu. Het kasteel produceert zijn eigen wijn die in een mergelgrot wordt opgeslagen. De toenmalige Deense minister van Buiten-

landse Zaken denkt met gemengde gevoelens terug aan dat déjeuner: “De Koningin der Nederlanden bood een magnifieke lunch aan, met zelfs Nederlandse wijn die was gebotteld in de regio van Maastricht. Niemand van ons wist dat Nederland wijn produceerde. Ik moet wel zeggen dat ik sindsdien geen Nederlandse wijn heb gekocht, maar het was een interessante belevenis.” In de groeve zetten Koningin Beatrix en de regeringsleiders hun namen op de mergelwand: ‘het geboortekaartje van de euro’. Bij Château Neercanne kunt u gratis parkeren. Elk uur rijdt een bus vanaf het centrum/station naar Kanne en v.v. Op zon- en feestdagen en vanaf 19.00 moet u wel minstens een uur voor vertrek (gratis) reserveren via 043 - 350 57 07. Op weg naar of van Château Neercanne, kunt u een kort uitstapje maken naar de Apostelhoeve in het Jekerdal (halte Cannerweg-Dalingsweg), de grootste wijngaard van Nederland. De wijngaard levert jaarlijks zo’n 35.000 flessen witte wijn op. Zoals vermeld op de menukaart werd bij het diner in het stadhuis op 9 december een Riesling Apostelhoeve uit 1990 geschonken. Tussen het centrum aan de westoever van de Maas en het station komen we nog enkele landencafés en hotels tegen: > Klinkers – Denemarken, Rechtstraat 12. Scandinavische sfeer was te proeven bij café Klinkers, dat zich presenteerde als een Deens café. Er was een levende zeemeermin aanwezig en bij de borrelhapjes werd Aquavit geserveerd. > Hotel Résidence Beaumont – Denemarken en Griekenland, Wycker Brugstraat 2. In dit chique hotel resideerden enkele nachten de delegaties

van Denemarken, Griekenland, de Europese Commissie en het Secretariaat van het Europees Parlement. > Brand’s Bierhuis – Luxemburg, Spoorweglaan 4. Om te kunnen proeven van Luxemburgse sferen, wijn en muziek moest je in 1991 in Brand’s Bierhuis zijn, gelegen tegenover het station. > Grand Hotel de l’Empereur - Luxemburg, Stationsstraat 2. Hier overnachtte onder meer de Luxemburgse delegatie van premier Santer (de latere voorzitter van de Europese Commissie), minister van Buitenlandse Zaken Poos en minister van Financiën Juncker (de huidige premier). De L’Empereur kijkt uit op het station.

kamerheer. De president had zijn eigen telefoonkabels meegenomen. Toenmalig directeur Paul Steevens was blij dat alles vlekkeloos verliep en dat Mitterrand zich thuis had gevoeld in Valkenburg. De Franse president was immers ziek, zodat er achter zijn limousine altijd een ambulance door het Limburgse landschap reed in geval er iets zou gebeuren. Dankzij een ononderbroken familietraditie, die teruggaat tot 1914, behoorden Hotel Prinses Juliana en Restaurant Juliana decennialang tot de internationale gastronomische top. EXTRA route: Hotel Kasteel Erenstein, Oud-Erensteinerweg 6, Kerkrade

> Hotel Novotel – Groot-Brittannië en Frankrijk, Sibemaweg 10. Dit hotel, meteen bij de afslag van de A2, bood onderdak aan de delegaties van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. EXTRA route: Hotel Prinses Juliana, Broekhem 11, Valkenburg

François Mitterrand verbleef tijdens de Eurotop in het hotel. Tegen zijn gewoonte – normaliter kwam hij altijd iets te laat op vergaderingen - arriveerde de Franse president al op zondag 8 december in ZuidLimburg. Die avond dineerde hij in ‘Juliana’ met de Italiaanse premier Andreotti. Er stonden oesters op het menu, Mitterrands lievelingsgerecht. Andreotti stelde hem voor om in 1999 de girale euro in te voeren. De president kon zich daar wel in vinden en noemde dit jaartal de volgende dag prompt aan de vergadertafel, waarna men het snel eens werd. Inderdaad werd op 1 januari 1999 de girale euro ingevoerd. Hotel Juliana was in december 1991 even een vesting met 140 politieagenten, een eigen presidentiële staf bestaande uit acht lijfwachten, een chef de cuisine, een oberkelner en een

Binnen de historische muren van dit dertiende eeuwse kasteel is een stijlvol à la carte restaurant gevestigd. Stoere muren, fonkelende kroonluchters en krakende traptreden houden het rijke verleden levend. Het kasteel wordt omringd door een slotgracht en een schilderachtig park. Bij mooi weer vormt de oorspronkelijke binnenplaats de unieke achtergrond voor een luisterrijk diner. Het kasteel huisvest niet alleen een restaurant, het beschikt ook over comfortabel ingerichte zalen en salons. Hier verbleef de Duitse delegatie tijdens de Eurotop.

Noten i Bastiaens, L. (1991). Voorbereidingen Europese Top op 9 en 10 december 1991 in Maastricht, d.d.

Déjeuner au Château Neercanne Maastricht, le 9 décembre 1991 À l’occasion du Conseil Européen

23 augustus. 1.88/b.07.01. i Eyskens, M. (1992). Buitenlandse Zaken en de Oost-West-kentering 1989-1992. Tielt: Lannoo;

Salade de langoustines croquantes au ‘chutney’ de citron et courgettes

p.272. iii Knapen, J.G.J. Brief aan de Prime Minister, d.d. 9 december 1991.

Kabeljauw in een vinaigrette van tomaten en koriander

iv Major, J. (1991). Brief aan Drs. Knapen, d.d. 17 december 1991. v Provinciearchief Eurotop 1991.

Fazentenborst met witlof en aardappeltoefjes

vi Verkerk H. (1991). Persbericht Groen Links in de EG d.d. 15 november. 1.88/b.07.05A

Charlotte met mandarijnen

Bron: Harmans, G.M.L. (2005). Maasticht & ZuidLimburg. Houten: Van Reemst Uitgeverij.

Koffie en chocoladetaart

vii H.M. de Koningin (1991). Welkomstwoord bij lunch Maastrichtse Top, 9 december 1991. viii De Limburger (1991). ‘Mitterrand heeft zich bij ons heel lekker gevoeld’, d.d. 12 december.

Dîner Maastricht, le 9 décembre 1991 à l’occasion du Conseil Européen Bombe de saumon à la crème Médaillons de chevreuil à la limbourgeoise Bavaroise aux amandes Moka Riesling Apostelhoeve 1990 Saint-Estèphe Château Domeyne 1985

Start

1. Stadhuis (Town Hall) 2. Dominicanerkerk (Dominican Church) 3. Vrijthof 4. Soirongebouw (the Soiron building) 5. Sint-Janskerk (Church of St. John) 6. Oud-Gouvernement (The old government buildings) 7. Bonnefantenklooster (Bonnefanten Convent) 8. European Centre for Development Policy Management 9. European Institute for Public Administration (EIPA) 10. Plein 1992 11. Stars of Europe 12. Gouvernement (Provincial Government Buildings)

Finish