Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangstraat Brussel

De energiemarkt in 2010

Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be tel. 02 277 51 11 Vanuit het buitenland: tel. + 32 2 277 51 11 Verantwoordelijke uitgever:

Internetversie E2-417/0341-13

Jean-Marc Delporte Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel

De energiemarkt in 2010

Inhoud

Lijst van tabellen .................................................................................................................................................................... 4 Lijst van grafieken ................................................................................................................................................................. 6 Afkortingen ................................................................................................................................................................................ 9 1.

Inleiding ........................................................................................................................................................................ 11

2.

Energiebalans van België ................................................................................................................................... 13 2.1. Energievraag in België ......................................................................................................................................... 13 2.1.1. Totale energieconsumptie ............................................................................................................................ 13 2.1.2. Primaire energieconsumptie en de energiemix ................................................................................. 13 2.1.3. Finale energieconsumptie ............................................................................................................................. 15 2.1.3.1. Finale energieconsumptie per energiebron ................................................................................... 15 2.1.3.2. Finale energieconsumptie per sector ................................................................................................ 17 2.1.4. Gebruik van energiebronnen ....................................................................................................................... 18 2.1.5. Primaire energie-intensiteit........................................................................................................................... 20 2.2. Energie aanbod in België .................................................................................................................................... 21 2.2.1. Binnenlandse primaire energieproductie .............................................................................................. 21 2.2.2. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie ........................................................................................... 21 2.2.3. Hernieuwbare elektriciteit .............................................................................................................................. 24 2.2.4. Energie-invoer ..................................................................................................................................................... 25 2.2.5. Energieafhankelijkheid ................................................................................................................................... 26

3.

2.3.

Uitstoot van CO2 door de Belgische energiesector ............................................................................... 27

2.4.

Globale energetische balans............................................................................................................................. 29

Ontwikkelingen op de Belgische energiemarkt ..................................................................................... 32 3.1. Aardoliemarkt ............................................................................................................................................................ 32 3.1.1. Raffinage-industrie ............................................................................................................................................ 32 3.1.2. Sectorale balans van aardolieproducten .............................................................................................. 32 3.1.3. Verbruik van aardolieproducten ................................................................................................................. 35 3.1.4. Aardoliebevoorrading ...................................................................................................................................... 36 3.1.5. Aardolieprijzen .................................................................................................................................................... 38 3.1.5.1. Prijs van ruwe aardolie ............................................................................................................................. 38 3.1.5.2. Prijs van aardolieproducten.................................................................................................................... 39 3.2. Aardgasmarkt ............................................................................................................................................................ 43 3.2.1. Sectorale balans van aardgas .................................................................................................................... 44 3.2.2. Aardgasverbruik per sector .......................................................................................................................... 47 3.2.3. Aardgasbevoorrading ...................................................................................................................................... 48 3.2.4. Aardgasprijzen ..................................................................................................................................................... 50 3.2.4.1. Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers ........................................................................... 50 3.2.4.2. Aardgasprijzen voor industriële gebruikers ................................................................................... 52 3.2.5. Concurrentie op de aardgasmarkt ............................................................................................................. 53

2

Energieobservatorium – De energiemarkt in 2010

“De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.”

3.3. Elektriciteitsmarkt .................................................................................................................................................... 54 3.3.1. Sectorale elektriciteitsbalans ....................................................................................................................... 55 3.3.2. Elektriciteitsverbruik per sector .................................................................................................................. 58 3.3.3. Elektriciteitsuitwisselingen ............................................................................................................................ 59 3.3.4. Elektriciteitsprijzen ............................................................................................................................................. 59 3.3.4.1. Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke gebruikers ................................................................... 60 3.3.4.2. Elektriciteitsprijzen voor industriële gebruikers ............................................................................ 62 3.3.5. Concurrentie op de elektriciteitsmarkt .................................................................................................... 63 3.4. Markt van vaste brandstoffen (steenkool) .................................................................................................. 64 3.4.1. Sectorale balans van vaste brandstoffen ............................................................................................. 64 3.4.2. Verbruik van vaste brandstoffen per sector ......................................................................................... 67 3.4.3. Bevoorrading van vaste brandstoffen ..................................................................................................... 68 4.

5.

Hernieuwbare energie in België .......................................................................................................................71 4.1.

Productie uit hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen ............................................................ 71

4.2.

Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen ................... 71

4.3.

Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen ............................ 72

4.4.

Hernieuwbare targets 2020 ................................................................................................................................ 72

Energie-indicatoren 2010 .....................................................................................................................................74


3

Lijst van tabellen Tabel 1. Primaire energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010)

14

Tabel 2. Finale energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010)

16

Tabel 3. Finale energieconsumptie per sector (ovw) (2010)

17

Tabel 4. Gebruik van energiebronnen per sector (2010)

18

Tabel 5: Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010)

23

Tabel 6. Netto energie-invoer per energiebron (ovw) (2010)

25

Tabel 7. CO2 uitstoot per energiebron (2010)

28

Tabel 8. Globale energetische balans (ovw) (2010)

30

Tabel 9. Raffinagecapaciteiten (2010)

32

Tabel 10. Hoeveelheid verwerkte producten (2010)

32

Tabel 11:Sectorale balans van aardolieproducten (ovw) (2010)

33

Tabel 12. Structuur van de leveringen van de belangrijkste aardolieproducten (2010)

35

Tabel 13. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010)

37

Tabel 14. Data en waarden van de modificaties van accijnzen op brandstoffen via het kliksysteem (2010) 40 Tabel 15. Distributiemarges (2010)

40

Tabel 16. APETRA bijdrage (2010)

40

Tabel 17. Sectorale balans van aardgas (bvw) (2010)

45

Tabel 18. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010)

49

Tabel 19. Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) 50 Tabel 20. Aardgasprijzen voor industriële gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) 52 Tabel 21. Concurrentie indicatoren op de aardgasmarkt (2007-2010)

54

Tabel 22. Sectorale balans van elektriciteit (bvw) (2010)

56

Tabel 23. Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) 60 Tabel 24. Elektriciteitsprijzen voor industriële gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) 62 Tabel 25. Concurrentie indicatoren op de elektriciteitsmarkt, producerende bedrijven (2007 - 2010) 64 Tabel 26. Concurrentie indicatoren op de elektriciteitsmarkt, leveranciers (2007 – 2010)

4


64


Tabel 27. Sectorale balans van steenkool (2010)

64

Tabel 28. Consumptie van vaste brandstoffen per sector (2010)

68

Tabel 29. Netto invoer van vaste brandstoffen per soort (2010)

69

Tabel 30. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010)

70

Tabel 31. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) 71 Tabel 32. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010)


72

5

Lijst van grafieken Grafiek 1. Primaire en finale energieconsumptie (1990-2010)

13

Grafiek 2. Primaire energieconsumptie per energiebron (2010)

14

Grafiek 3. Primaire energieconsumptie per energiebron (1990-2010)

15

Grafiek 4. Finale energieconsumptie per energiebron (2010)

16

Grafiek 5. Finale energieconsumptie per energiebron (1992-2010)

16

Grafiek 6. Finale energieconsumptie per sector, zonder en met niet-energetisch gebruik (2010) 17 Grafiek 7. Finale energieconsumptie per sector (1992-2010)

18

Grafiek 8. Gebruik van energiebronnen per sector (2010)

19

Grafiek 9. Evolutie van de primaire energie-intensiteit (1990-2010)

20

Grafiek 10: Binnenlandse primaire energieproductie (2010)

21

Grafiek 11. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010)

23

Grafiek 12. Evolutie van de binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (1992-2010)

24

Grafiek 13. Netto energie-invoer per energiebron (2010)

25

Grafiek 14. Evolutie van de netto energie-invoer per energiebron (1990-2010)

26

Grafiek 15. Oorsprong van de energie-invoer per energiebron (2010)

26

Grafiek 16. Graad van globale energie-afhankelijkheid (1973 -2010)

27

Grafiek 17. CO2 intensiteit en de CO2 uitstoot per capita van de energiesector (1990-2010)

28

Grafiek 18. Grafische voorstelling van de globale energetische balans (2010)

31

Grafiek 19. Grafische voorstelling van de sectorale aardgasbalans (2010)

34

Grafiek 20. Beschikbare binnenlandse aardolieproducten (2000-2010)

35

Grafiek 21. Leveringen van de belangrijkste aardolieproducten (1998-2010)

36

Grafiek 22. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010)

37

Grafiek 23. Invoer van ruwe aardolie per regio (1990-2010)

38

Grafiek 24. Brentkoers 1986-2011

38

Grafiek 25. Veranderingen van de maximumprijzen van aardolieproducten (2010)

41

Grafiek 26. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van super 95 (2010) 42 Grafiek 27. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van diesel voor het wegvervoer (2010) 42

6



Grafiek 28. Gemiddelde maximumprijzen van de belangrijkste aardolieproducten (1995-2010)

43

Grafiek 29. Gemiddelde maandelijkse maximumprijzen van de belangrijkste olieproducten (2007 – 2010) 43 Grafiek 30. Grafische voorstelling van de sectorale balans van aardgas (2010)

46

Grafiek 31. Beschikbaar binnenlands aardgas (2000-2010)

47

Grafiek 32. Consumptie van aardgas per sector (1992-2010)

48

Grafiek 33. Finale consumptie van aardgas per sector (1995-2010)

48

Grafiek 34. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010)

49

Grafiek 35. Invoer van aardgas per regio (1995-2010)

50

Grafiek 36. Prijs van aardgas voor een gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok D2 (2007-2010) 51 Grafiek 37. Vergelijking van de aardgasprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2, alle taksen inclusief (2010)

51

Grafiek 38. Aandeel van de taksen in de aardgasprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2 (2010) 52 Grafiek 39. Aardgas voor een gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok I3 (2007-2010) 53 Grafiek 40. Vergelijking van de aardgasprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok I3, alle taksen inclusief (2010) 53 Grafiek 41. Grafische voorstelling van de sectorale balans van elektriciteit (2010)

57

Grafiek 42. Beschikbare elektriciteit op de binnenlandse markt (primaire productie + netto invoer) (2000-2010) 58 Grafiek 43. Consumptie van elektriciteit per sector (1992-2010)

58

Grafiek 44. Netto-invoer van elektriciteit (1990-2010)

59

Grafiek 45. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok DC (2007-2010)

61

Grafiek 46. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC, alle taksen inclusief (2010)

61

Grafiek 47. Aandeel van de taksen in de elektriciteitsprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC (2010) 62 Grafiek 48. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok IC (2008-2010)

63

Grafiek 49. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok IC, alle taksen inclusief (2010)

63

Grafiek 50. Grafische voorstelling van de sectorale balans van vaste brandstoffen (2010)

66

Grafiek 51. Beschikbare binnenlandse vaste brandstoffen (2000-2010)

67


7

Grafiek 52. Consumptie van vaste brandstoffen per sector (1992-2010)

68

Grafiek 53. Finale consumptie van vaste brandstoffen per sector (1995-2010)

68

Grafiek 54. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010)

69

Grafiek 55. Invoer van vaste brandstoffen per regio (1990-2010)

70

Grafiek 56. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare energiebronnen (2010)

71

Grafiek 57. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010)

72

Grafiek 58. Vergelijking van het verwacht en reëel aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de consumptie (2010) 73

8



Afkortingen APETRA

Agence de Pétrole – Petroleum Agentschap

bbp

bruto binnenlands product

BPF

Belgische Petroleum Federatie

btw

belasting toegevoegde waarde

bvw

bovenverbrandingswaarde

cap

capita

CIF

Cost Insurance Freight

CNG

Compressed Natural Gas (Aardgas onder druk)

CO2

koolstofdioxide

CREG

Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas

ECB

Europese Centrale Bank

ETS

Emissions Trading System (emissiehandelssysteem)

EU

Europese Unie

EU-15

Europese Unie met 15 lidstaten (1 januari 1995 – 30 april 2004)

EU-27

Europese Unie met 27 lidstaten (vanaf 1 januari 2007)

EUR

Euro

FOD

Federale Overheidsdienst

FPB

Federaal Planbureau

GB

Groot-Brittannië

GJ

Gigajoule

GOS

Gemenebest van Onafhankelijke Staten (voormalige Sovjetunie)

GWh

Gigawattuur

H-gas

Hoogcalorisch gas

IEA

Internationaal Energie Agentschap

kg

kilogram


9

kgoe

kilogram olie-equivalent

kt

kiloton

ktoe

kiloton olie-equivalent

ktstke

kiloton steenkoolequivalent

kV

kilovolt

KVBG

Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden

kWh

Kilowattuur

l

liter

L-gas

Laagcalorisch gas

lng

Liquified Natural Gas (vloeibaar aardgas)

lpg

Liquified Petroleum Gas

Mtoe

Miljoen ton olie-equivalent

MW

Megawatt

MWh

Megawattuur

NACE

Nomenclature statistique des activités économiques dans la Communauté européenne (Statistische nomenclatuur van de economische activiteiten in de Europese Gemeenschap)

OPEC

Organization of the Petroleum Exporting Countries

ovw

onderverbrandingswaarde

ppm

parts per million (delen per millioen) (concentratiemaat)

TJ

Terajoule

TNB

Transmissie Net Beheerder

toe

ton olie-equivalent

TWh

Terawattuur

US

United States (Verenigde Staten)

VN

Verenigde Naties

10



1. Inleiding Het Energieobservatorium heeft tot doel het verzamelen, toekomstgericht analyseren en verspreiden van objectieve, relevante informatie die noodzakelijk is voor een volledig inzicht in de sector met het oog op de voorbereiding, de implementatie en het opvolgen van het energie- en milieubeleid (CO2- en energiebalansen). Voor de publicatie van nationale statistieken is het noodzakelijk om een juist evenwicht te vinden tussen de betrouwbaarheid van de gegevens en de snelheid waarmee het mogelijk is om ze te verspreiden. Het Energieobservatorium is nog jong en in het midden van een proces van verbetering. Het streeft continu naar de uitmuntende kwaliteit die enerzijds wordt vereist door de internationale organisaties aan wie de publicatie gestuurd moet worden is (Eurostat, het Internationaal Energie Agentschap en de Verenigde Naties) en anderzijds wordt verwacht door de burgers en professionals die steeds meer wensen te beschikken over betrouwbare gegevens. Deze opdracht zou niet mogelijk zijn zonder de medewerking van de spelers van de sector die intensief werden aangezocht om bij te dragen tot de consolidatie van de gegevens. Ook de samenwerking met de gewestelijke autoriteiten is essentieel voor deze consolidatie en het overleg met deze autoriteiten neemt elke dag toe. Behalve de activiteiten die louter verbonden zijn met inzamelen en analyseren van energie-informatie realiseert het Energieobservatorium prospectieve studies in samenwerking met het Federaal Planbureau en diverse studies met betrekking tot de veiligheid van de energievoorziening. Met dit jaarverslag 2010 stelt het Energieobservatorium zijn eerste "Energiemarkt" voor en het vervolgt de reeks publicaties inzake de jaarlijkse energiestatistieken van België. Bij deze gelegenheid wordt een nieuwe presentatie ingeleid, niet enkel omwille van de compatibiliteit met het rapport van het Europees Energieobservatorium, maar ook om de volledige datareeksen, voorgesteld in een handig formaat, ter beschikking te stellen van de gebruikers. Bij het jaarverslag zijn grafieken, tabellen en verklarende tekst gevoegd. Een Excel bestand verschaft de lezer de meest volledige beschikbare historische gegevensreeksen, op een aggregatieniveau dat een publieke verspreiding mogelijk maakt (de individuele gegevens die verzameld zijn voor statistische doeleinden kunnen niet worden vrijgegeven). Er wordt eveneens gebruik gemaakt van diverse eenheden om de conversies te vergemakkelijken en de gewoonten van elke gebruiker te eerbiedigen. Wat kunnen we zeggen over het jaar 2010? Het klimaat was aanzienlijk ruwer dan in 2009 waardoor het primaire energieverbruik steeg met 6,6 %. Het verbruik van finale energie (het primaire energieverbruik na aftrek van transformatie- en energieverliezen) boekte een totale toename van 6,3 % ten opzichte van het voorgaande jaar. De belangrijkste trends in 2010 ten opzichte van 2009 op het vlak van primair energieverbruik zijn: x het standhouden van aardolie als de belangrijkste bron van energie (41,8 % in 2010); x een sterke stijging van het verbruik van aardgas (12,2 %); x een lichte stijging van het aandeel van kernenergie (1,5 %); x een stijging van het verbruik van de vaste brandstoffen (+6,6 %), voornamelijk te wijten aan de staalindustrie (sterke stijging van de productie van gietijzer) en cokes; x een stijging van de bijdrage van hernieuwbare energiebronnen en recuperatiestoffen (+8,5 %)


11

Ik wens u veel leesgenot bij het lezen van dit rapport dat het resultaat is van diepgaand onderzoek en interpretatie. Het Energieobservatorium staat ten dienst van de burgers en wenst meer dan ooit in interactie te treden met zijn lezers om de volgende uitgaven inzake de levering van energiegegevens van België te verbeteren.

Marie-Pierre Fauconnier Directeur-generaal

12



2. Energiebalans van België 2.1. Energievraag in België De energiebehoefte van een land kan worden uitgedrukt op verschillende manieren. Het primaire energieverbruik is het totale verbruik van energieproducten dat dit land mobiliseert voor de uitvoering van zijn activiteiten, met inbegrip van de diverse verliezen en de niet-energetische toepassingen (koolwaterstoffen gebruikt als grondstof in de petrochemische industrie, vetten en smeermiddelen, wegasfalt, oplosmiddelen, enz.). Het eindverbruik of finale verbruik is datgene dat op het niveau van de verschillende consumenten rechtstreeks wordt gebruikt voor energetische en niet-energetische doeleinden (om zich te verwarmen of te verplaatsen, of elektrische apparaten te bedienen, enz.). Het verschil tussen de twee concepten heeft betrekking op de totale energie-efficiëntie van een land en weerspiegelt het verlies bij de verwerking, het vervoer en de distributie. Het is het verschil tussen de energie die wordt gemobiliseerd (ingevoerd en/of geproduceerd) en de energie die daadwerkelijk wordt gebruikt.

2.1.1. Totale energieconsumptie Zowel het primaire als het finale energieverbruik in België kende tijdens de afgelopen tien jaar een relatieve stabiliteit in vergelijking met de groei in het voorbijgaande decennium (grafiek 1). In 2010 registreert het primaire energieverbruik echter een historisch record met 61,9 Mtoe. Grafiek 1. Primaire en finale energieconsumptie (1990-2010) (in Mtoe) 70 60 50 40 30 20 10 0

Totale consumptie

Finale consumptie

Bron: FOD Economie.

2.1.2. Primaire energieconsumptie en de energiemix De primaire consumptie (die overeenstemt met het zichtbare verbruik van primaire bruto-energie of "beschikbaar voor het bruto binnenlands verbruik" in de balans) is de som van de energieën, die ter beschikking zijn voor primaire productie en netto-invoer, rekening houdend met de opgeslagen voorraden en de recuperaties in een geografische entiteit over een gegeven periode.


13

In aanvulling op de stroom van de primaire opgeslagen en verbruikte voorraden, omvat de primaire energie door uitbreiding van de definitie, de voorraden en netto-invoer van afgeleide energieproducten: dit is in wezen het externe saldo van aardolieproducten, cokes, hernieuwbare energie en elektriciteit. De voorgestelde gegevens zijn afkomstig van het totale saldo volgens een benadering die de internationale luchtvaartbunkers beschouwt als binnenlandse consumptie. Tabel 1 en grafiek 2 tonen de prominente plaats die aardolie en aardolieproducten in de Belgische energiemix (41,8 %) bekleden in 2010. Aardgas is met 27,5 % de tweede meest gebruikte energievorm. Kernenergie vertegenwoordigt meer dan 20 % van het totaal. Het aandeel van de vaste brandstoffen bedraagt 5,5 % en dat van de recuperatieproducten en hernieuwbare brandstoffen 4,6 %. Het verloop van deze relatieve aandelen in de afgelopen 20 jaar toont de geleidelijke vervanging van steenkool door aardgas, terwijl het aandeel van olie en kernenergie min of meer stabiel blijft (grafiek 3). De groei van hernieuwbare energie wordt steeds meer merkbaar in de energiemix. Tabel 1. Primaire energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) Mtoe 25,9 17,0 12,5 3,4 2,9 0,3 61,9

Aardolie Aardgas Kernenergie Steenkool Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Andere energie Totaal

TJ 1.083.557 712.012 523.025 142.082 120.231 10.876 2.591.783

% 41,8 27,5 20,2 5,5 4,6 00,4 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 2. Primaire energieconsumptie per energiebron (2010) (in %)

0,4% 4,6%

41,8%

Olie Aardgas Steenkool

20,2%

Kernenergie Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen

5,5%

27,5%

Andere energie

Bron: FOD Economie.

14



Grafiek 3. Evolutie van de primaire energieconsumptie per energiebron (1990-2010) (in Mtoe) 70 60 50

40 30 20 10 0

Olie

Aardgas

Steenkool

Kernenergie

Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen

Andere energie

Bron: FOD Economie.

2.1.3. Finale energieconsumptie De finale energieconsumptie is de energiebehoefte van de verschillende soorten consumenten (industriële-, residentiële-, tertiaire sector en vervoer) voor de uitvoering van hun activiteiten. De totale finale consumptie in België wordt bepaald door het verzamelen van gegevens van bedrijven die energieproducten leveren. De energie die wordt gebruikt voor de omzetting of transformatie van energie, wordt niet meegerekend, maar de energie voor niet-energetisch gebruik wordt wel opgenomen in het eindverbruik. In 2010 bedraagt het finale energieverbruik - het zichtbaar bruto verbruik van primaire energie na aftrek van de verwerkingsactiviteiten en de energieverliezen - 42,5 Mtoe.

2.1.3.1.

Finale energieconsumptie per energiebron

Bijna de helft van de energie die wordt verbruikt in België wordt gehaald uit aardolie en aardolieproducten en meer dan een kwart van de energie uit aardgas. Elektriciteit is een vorm van “secundaire” energie en is goed voor 17 % van de energiebehoeften van de Belgische consument (tabel 2 en grafiek 4). De hernieuwbare energiebronnen nemen geleidelijk aan het aandeel van steenkool in, in termen van hoeveelheden (grafiek 5). De effecten van de recente economische crisis zijn enkel merkbaar voor de aardolieproducten: het verbruik hiervan daalt de laatste twee jaar.


15

Tabel 2. Finale energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) Mtoe 20,2 12,0 7,2 1,4 1,2 0,6 42,5

Aardolie Aardgas Elektriciteit Steenkool Hernieuwbare brandstoffen Warmte Totaal

TJ 845.871 500.721 299.919 57.060 48.400 26.791 1.778.762

% 47,6 28,1 16,9 3,2 2,7 1,5 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 4. Finale energieconsumptie per energiebron (2010) (in %)

2,7% 1,5%

47,6%

Olie Aardgas Steenkool

16,9%

Elektriciteit Warmte

3,2%

Hernieuwbare brandstoffen 28,1% Bron: FOD Economie.

Grafiek 5. Finale energieconsumptie per energiebron (1992-2010) (in Mtoe) 50 45

40 35 30 25 20 15 10 5 0

Olie

Aardgas

Steenkool

Elektriciteit

Warmte

Hernieuwbare brandstoffen

Bron: FOD Economie.

16



2.1.3.2.

Finale energieconsumptie per sector

Het finale energieverbruik is verdeeld over verschillende sectoren op basis van de NACE-classificatie. Deze classificatie biedt een gedetailleerd overzicht van alle sectoren, per categorie van economische activiteiten, volgens een gestandaardiseerd systeem dat vergelijkingen tussen landen vergemakkelijkt. Het aandeel van de industrie in het totale finale verbruik in 2010 bedraagt 26,9 %, het aandeel van de residentiële sector 35,2 %, het aandeel van transport 20,9 % en het niet-energetisch verbruik 17 % (tabel 3 en grafiek 6). Het recente verloop van de finale consumptie weerspiegelt de algemene impact van de economische crisis voor alle sectoren in 2009, gevolgd door een algemeen herstel in 2010 (grafiek 7). Tabel 3. Finale energieconsumptie per sector (ovw) (2010) Mtoe 2,2 9,3 15,0 8,9 7,2 42,5

IJzer en staal Andere industrie Huishoudelijk en gelijkgesteld Transport Niet-energetisch verbruik Totaal

TJ 91.367 387.380 626.390 371.786 301.839 1.778.762

% 5,1 21,8 35,2 20,9 17,0 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 6. Finale energieconsumptie per sector, zonder en met niet-energetisch gebruik (2010) (in %)

6%

5% 17%

25%

22% 26%

21%

35% 43%

IJzer en staal

Andere industrie

Huishoudelijk

Transport

Niet energetisch gebruik

Bron: FOD Economie.


17

Grafiek 7. Finale energieconsumptie per sector (1992-2010) (in Mtoe) 50 45 40 35

30 25 20 15 10 5

0

Industrie

Huishoudelijk

Transport

Niet-energetisch gebruik

Bron: FOD Economie.

2.1.4. Gebruik van energiebronnen Het verbruik van de verschillende energiebronnen per sector wordt weergegeven in tabel 4 en grafiek 8. Aardgas wordt voornamelijk gebruikt voor de productie van elektriciteit, aardolie in de transportsector en elektriciteit en steenkool in de industrie. Tabel 4. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) (in Mtoe) Elektrische productie Consumptie door energiesector Eindverbruik Industrie Transport Huishoudelijk Diensten Landbouw Andere sectoren Niet-energetisch verbruik Totaal

Aardgas 5,88 0,01 12,89 5,14 0 4,25 2,17 0,33 0,05 0,96 18,78

Olieproducten 3,72 0 20,21 0,70 8,62 3,04 1,06 0,44 0,01 6,34 23,92

Electriciteit 0,22 0,84 7,16 3,28 0,15 1,74 1,91 0,07 0,01 0 8,23

Steenkool 1,53 0 1,88 1,72 0 0,14 0 0 0,02 0 3,40

Bron: FOD Economie.

18



Grafiek 8. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) (in % - ovw)

Aardgas

1,7%

Aardolieproducten

0,3% 5,1% 15,5%

11,6%

26,5% 31,3%

2,9%

1,8% 22,6%

0,1%

4,4%

36,0% 12,7% 27,3%

Steenkool

Elektriciteit

21,2% 50,6%

23,2%

4,0% 0,5%

0,9% 1,8%

2,7% 10,2%

44,8% 39,9%

Elektrische productie

Consumptie door energiesector

Industrie

Transport

Huishoudelijk

Diensten

Landbouw

Andere sectoren

Niet-energetisch verbruik Bron: FOD Economie.


19

2.1.5. Primaire energie-intensiteit De energie-intensiteit is een maatstaf voor de energieafhankelijkheid van een economie. Het is de verhouding tussen het binnenlandse primaire energieverbruik (in ktoe) en het bruto binnenlands product (in 1.000 euro) en meet de hoeveelheid energie die de economie verbruikt om een eenheid te produceren. Een veranderende energie-intensiteit van een economie wil dus zeggen dat het gemiddelde energieverbruik/productie-eenheid verandert. De energie-intensiteit kan veranderen door een herstructurering van de economie (veranderend belang van sectoren) of door een verhoogde energie-efficiëntie. Met het oog op duurzame ontwikkeling is het van belang dat er een ontkoppeling ontstaat tussen economische groei enerzijds en een stijgend energieverbruik anderzijds. Hiervoor moet de groei van het totaal primaire energieverbruik lager zijn dan de bbp-groei. Grafiek 9 toont dat de energie-intensiteit van de Belgische economie over de voorbije twintig jaar hoger was dan het Europese gemiddelde, maar dat er sprake is van een convergentie. Zowel de Belgische energie-intensiteit als de Europese wordt gekenmerkt door een dalende trend, waarbij de Belgische intensiteit de voorbije jaren sneller daalde. In 2010 tekenden we echter een lichte stijging op voor beide economieën (+2,6 % voor de Belgische economie, +1,4 % voor de Europese economie). Grafiek 9. Evolutie van de primaire energie-intensiteit (1990-2010) (in kgoe/ 1.000 euro) 350 300 250

200 150 100 50 0

België

EU-27

EU-15

Bron: FOD Economie.

20



2.2. Energie aanbod in België 2.2.1. Binnenlandse primaire energieproductie De productie van primaire energie in België is minimaal (15 Mtoe). Van deze productie wordt 17 % werkelijk gevaloriseerd (grafiek 10). Onder de noemer van primaire productie valt de productie van hernieuwbare energie (waterkracht, geothermische energie, zonne-energie, windenergie), de productie van elektriciteit en warmte uit hernieuwbare brandstoffen en recuperatie, en per definitie (volgens de internationale conventies omtrent energiestatistieken), de warmte die wordt geproduceerd door kernreactoren (wat neerkomt op 83 % van de primaire energie die wordt geproduceerd in België). Grafiek 10: Binnenlandse primaire energieproductie (2010) (in %)

4,3%

11,2% Kernenergie

1,2% 0,2%

Hydraulische energie Geothermiek/Zon/Wind Hernieuwbare brandstoffen/Recuperatie*

Hernieuwbare energiën/Recuperatie** 83,1% * Brandstoffen die enkel in elektriciteitscentrales worden gebruikt. ** Energiebronnen die, buiten de elektriciteitscentrales, worden gebruikt voor de productie van warmte. Bron: FOD Economie.

2.2.2. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie De totale elektriciteitsproductie bedroeg 95.121 GWh in 2010 (tabel 5), een stijging met 4,3 % ten opzichte van 2009 (91.223 GWh). Hiermee wordt de stijgende tendens van de voorbije jaren voortgezet (enkel in 2008 daalde, door de economische crisis, de productie). De gemiddelde jaarlijkse productietoename is stabiel. Deze bedroeg 1,5 % sinds 1990 en 1,8 % sinds 2005. Eind december 2010 bedroeg het totale vermogen van het geïnstalleerde park 18.322 MW. De bruto elektriciteitsproductie (grafiek 11) werd in 2010 voor 50,4 % verzekerd door de kerncentrales, wat in absolute cijfers een lichte stijging betekent van de nucleaire productie (47.222 GWh in 2009), maar in relatieve cijfers een daling is (51,8 % in 2009). De productie uit kernenergie stijgt jaarlijks gemiddeld met 0,6 % sinds 1990 en met 0,3 % sinds 2005. Het vermogen van het nucleair park bedraagt 5.927 MW in 2010 en vertegenwoordigt 32,3 % van het totaal vermogen van het geïnstalleerde Belgisch productiepark. De thermische centrales die werken op fossiele brandstoffen (steenkolen, aardolieproducten en aardgas) leverden samen 39,7 % van de geproduceerde elektriciteit – een lichte stijging in zowel absolute (35.737 GWh in 2009) als relatieve cijfers (39,2 % en 2009). In 2010 leverden deze centrales


21

87 % van de elektriciteit die geproduceerd werd in alle stookinstallaties geïnstalleerde vermogen 9.154 MW bedraagt.

1

waarvan het totale

De elektriciteitsproductie op basis van steenkolen en afgeleide gassen is goed voor 6,3 % van de totale productie in 2010. Ze bestaat uit respectievelijk 70,4 % bitumineuze steenkolen, 1,1 % cokesovengas en 28,5 % hoogovengas. De elektriciteitsproductie uit bitumineuze kolen vermindert jaarlijks met gemiddeld 5,4 % sinds 1990 en met 11,7 % sinds 2005. De elektriciteitsproductie uit cokesovengas vermindert jaarlijks gemiddeld met 9,4 % sinds 1990 en met 3 % sinds 2005. Ten slotte is de productie van elektriciteit uit hoogovengas jaarlijks gemiddeld gestegen met 1,9 % sinds 1990 en met 3 % sinds 2005. Elektriciteitsproductie uit aardgas bedraagt 33 % van de totale productie in 2010. Deze productie groeit jaarlijks gemiddeld met 9,8 % sinds 1990 en met 6,8 % sinds 2005. Gezien de prioriteit die verleend werd aan intermitterende hernieuwbare energiebronnen op het netwerk en het sluiten van kerncentrales in Europa, wordt verwacht dat de groei van de elektriciteitsproductie uit aardgas in de toekomst wordt doorgezet. De elektriciteitsproductie uit aardgas is heel flexibel en kan daardoor een aanvulling zijn voor de intermitterende eenheden wanneer deze niet in productie zijn op momenten van piekelektriciteitsverbruik. De elektriciteitsproductie uit olieproducten bedraagt 0,4 % van de totale elektriciteitsproductie in 2010. Deze productie komt voor 29,8 % uit raffinaderijgas, voor 3,2 % uit lampolie, voor 9,4 % uit diesel en 57,6 % uit zware stookolie. De productie-eenheden die aardolieproducten verbruiken zijn voornamelijk spitseenheden die zeer snel kunnen opstarten. Het aandeel olie in de bruto-elektriciteitsproductie is in de laatste twintig jaar relatief onbeduidend geworden. In 1968 bedroeg dit aandeel nog 38,3 % en het steeg in 1971 tot 52,7 %. De daling van de productie van elektriciteit uit aardolieproducten is voornamelijk het gevolg van een veroudering van het productiepark. De bestaande eenheden werden vaak niet vervangen omwille van de stijgende taksen op CO2-uitstoot. De productie uit niet-fossiele brandstoffen was goed voor 5,9 % van de totale productie in 2010. Deze productie bestond voor 7,9 % uit industrieel afval, voor 10,5 % uit stedelijk hernieuwbar afval, voor 15,1 % uit stedelijk niet-hernieuwbaar afval, voor 10,1 % uit biogas, voor 51,6 % uit hout en houtafval en voor 4,8 % uit biobrandstof. Het aandeel van elektriciteit uit afval (zowel stedelijk als industrieel afval) in de brutoelektriciteitsproductie stijgt langzaam maar gestaag. Het stijgt zo van 0,8 % in 1990, naar 1,1 % in 2005 en naar 1,9 % in 2009. Dit komt overeen met een gemiddelde jaarlijkse groei van 6,7 % sinds 1990 en 8,8 % sinds 2005. In 2010 bedroeg de productie uit afval1 888 GWh of 2 % van de totale bruto productie. Ook in 2010 was het vermogen van dit productiepark 37 MW voor de productie uit industrieel afval en 253 MW voor de productie uit stedelijk afval. De ontwikkeling in de laatste 20 jaar (grafiek 12) wijst duidelijk op een toename van de productie van elektriciteit uit aardgas, uit hernieuwbare bronnen en recuperatie en een geleidelijke vermindering van de elektriciteitsproductie uit steenkool en vloeibare brandstoffen.

1

Stookinstallaties zijn thermische centrales op basis van brandstoffen (zowel fossiele als niet-fossiele).

22



Tabel 5. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010) Mtep 4,12 0,15 0,12 0,05 0,11 0,02 3,72 3,24 0,51 2,70 0,03 0,48 0,05 0,07 0,04 0,27 0,25 0,02 0,05 8,18

Kernenergie Waterkracht Gepompte waterkracht Zon Wind Recuperatiedamp Brandstoffen Fossiele brandstoffen Steenkool Gas Olie Niet-fossiele brandstoffen Stedelijk afval (hernieuwbaar) Stedelijk afval (niet-hernieuwbaar) Industrieel afval (niet-hernieuwbaar) Vaste biomassa Hout en houtafval Biobrandstoffen Biogas Totaal

GWh 47.944 1.668 1.356 560 1.293 255 43.401 37.774 5.948 31.420 406 5.627 591 850 447 3.173 2.904 269 566 95.121

% 50,4 1,8 1,4 0,6 1,4 0,3 45,6 39,7 6,3 33,0 0,4 5,9 0,6 0,9 0,5 3,3 3,1 0,3 0,6 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 11. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010) (in %) 33,0%

Kernenergie

Olie

1,4%

0,3%

Gepompte hydro

6,2%

Recuperatiedamp

1,5% 4,5%

0,4%

Niet-hernieuwbaar afval Aardgas

6,8%

Steenkool

50,4%

1,4%

Hernieuwbare brandstof

0,6% 0,3%

Windturbine

Zon Zuivere waterkracht

Bron: FOD Economie.


23

Grafiek 12. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (1992-2010) (in GWh) 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000

40.000 30.000

20.000 10.000 0

Hernieuwbare en recuperatiebrandstof Vaste brandstoffen Vloeibare brandstoffen

Energie uit waterkacht, wind, zon, pompcentrales, etc. Gassen Kernenergie

Bron: FOD Economie.

2.2.3. Hernieuwbare elektriciteit Hernieuwbare elektriciteit wordt gewekt uit zonne-energie, windenergie, zuivere waterkracht 2 (waterkracht die niet wordt opgewekt door middel van pompaccumulatiecentrales) en hernieuwbare brandstoffen (hout en houtafval, biobrandstof, biogas en hernieuwbaar stedelijk afval). 6,8 % van de totale bruto-elektriciteitsproductie werd in 2010 opgewekt uit hernieuwbare energie. De hernieuwbare elektriciteit was voor 19,9 % afkomstig uit windenergie, voor 8,6 % uit zonne-energie en voor 4,8 % uit pure waterkrachtcentrales (zuivere hydraulische energie). De resterende 66,7 % duurzame elektriciteit is opgewekt in de thermische eenheden uit hernieuwbaar huishoudelijk afval, hout en houtafval, biogas en biobrandstoffen. De productie van elektriciteit uit hout en houtafval bedraagt 2.904 GWh of 3,1 % van de totale elektriciteitsproductie in 2010. De gecombineerde geïnstalleerde capaciteit bedraagt 640 MW. De productie van elektriciteit uit hout en houtafval kent een jaarlijkse groei van 24,1 % sinds 1990 en van 36 % sinds 2005. De productie van elektriciteit uit biobrandstoffen bedraagt 269 GWh in 2010, of 0,3 % van de totale elektriciteitsproductie. De geïnstalleerde capaciteit bedraagt 122 MW. Deze productie werd opgenomen in de statistieken sinds 2005 en neemt sindsdien jaarlijks gemiddeld toe met 50,4 %. In 2010 bedraagt de elektriciteitsproductie uit biogas 566 GWh of 0,6 % van de totale elektriciteitsproductie. Het vermogen van het geïnstalleerde park is verdeeld over 38 MW op basis van stortgas, 13 MW op basis van gas en slibgisting, en 64 MW op basis van andere biogassen. De opwekking van elektriciteit uit biogas neemt jaarlijks gemiddeld toe met 44,7 % sinds 1990 en met 16,8 % sinds 2005. Het zonnepark - met een geïnstalleerd vermogen van 904 MW - heeft 560 GWh geproduceerd in 2010, of 0,6 % van de totale brutoproductie van elektriciteit.

2

Elektriciteit uit waterkracht wordt gegenereerd doordat water zich van hoger naar lager verplaatst. Als dit op natuurlijke wijze gebeurt spreekt men van ‘zuivere’ waterkracht. Als dit gebeurt met behulp van een pompcentrale (of spaarbekkencentrale) spreekt men van ‘gepompte’ waterkracht. In dit tweede geval wordt water in de daluren opgepompt naar hoger gelegen bekkens. Tijdens de piekuren stroomt het water dan terug naar de lager gelegen bekkens, waardoor turbines worden aangedreven.

24



Het windpark - met een geïnstalleerd vermogen van 912 MW - heeft 1 293 GWh geproduceerd of 1,4 % van de totale Belgische elektriciteit. Het park pure waterkrachtcentrales - met een geïnstalleerd vermogen van 118 MW - was goed voor 312 GWh of 0,3 % van de totale elektriciteitsproductie. De elektriciteit die wordt opgewekt door middel van pompaccumulatiecentrales kan niet worden beschouwd als hernieuwbaar.

2.2.4. Energie-invoer Als kleine producent moet België het merendeel van zijn primaire energiebronnen importeren. In 2010 is aardolie goed voor meer dan de helft van alle energie-invoer (tabel 6 en grafiek 13). Aardgas is goed voor een derde van de invoer van energiebronnen, terwijl elektriciteit slechts 0,1 % vertegenwoordigt van de geïmporteerde energiebronnen. Het verloop van deze invoer sinds 1990 is weergegeven in grafiek 14. De grote invoerafhankelijkheid wordt echter gedeeltelijk gecompenseerd door de grote diversiteit van de landen van herkomst (grafiek 15). In 2010 werd aardolie ingevoerd uit meer dan 22 landen. Voor gas telden we meer dan 6 landen, waaronder 4 in Europa (tabel 18). Vaste brandstoffen, vooral steenkoolcokes en bitumineuze kolen, maar ook steenkool en bruinkool, werden geïmporteerd uit meer dan 12 landen (tabel 30). Het Verenigd Koninkrijk en Rusland zijn de enige twee landen waaruit we in 2010 zowel olie, gas als kolen ingevoerd hebben. Tabel 6. Netto-energie-invoer per energiebron (ovw) (2010) Ruwe olie Aardgas Steenkool Olieproducten Elektriciteit Hernieuwbare energie/Recuperatie Totaal

Mtoe 31,08 16,84 3,33 2,85 0,05 0,54 54,69

TJ 1.301.400 704.936 139.491 119.322 1.986 22.561 2.289.695

% 56,8 30,8 6,1 5,2 0,1 1,0 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 13. Netto-energie-invoer per energiebron (2010) (in % - ovw)

1,0% 0,1% 5,2%

Ruwe olie 56,8%

6,1%

Aardgas

Steenkool Olieproducten Elektriciteit

30,8%

Hernieuwbare energie/Recuperatie

Bron: FOD Economie.


25

Grafiek 14. Evolutie van de netto-energie-invoer per energiebron (1990-2010) (in Mtoe) 60 50 40

30 20

10 0

Olie en olieproducten

Aardgas

Elektriciteit

Steenkool

Hernieuwbare energie/Recuperatie

Bron: FOD Economie.

Grafiek 15. Oorsprong van de energie-invoer per energiebron (2010) (in % - ovw)

Ruwe olie 7%

Aardgas

6%

6% 44%

15%

28%

14%

Steenkool 13%

14%

39%

7%

29%

37%

19% 22%

Russische federatie OPEC Noorwegen

GB Andere

Noorwegen Nederland Qatar GB Andere

US Australië

Zuid-Afrika Duitsland Andere

Bron: FOD Economie.

2.2.5. Energieafhankelijkheid De indicator van energieafhankelijkheid gaat na in welke mate België in zijn eigen energiebehoefte kan voorzien. Het is de verhouding tussen de netto-invoer en het bruto binnenlands verbruik van primaire

26



3

energie (met uitzondering van de maritieme bunkers ). België beschikt – voor zover bekend – niet over reserves van aardolie, aardgas of uranium. We beschikken wel over beperkte steenkoolreserves, maar de relatief goedkope steenkoolprijzen op de wereldmarkt maken het economisch niet rendabel om deze reserves aan te spreken. In de productiestatistieken wordt de productie van kernenergie als binnenlands bestempeld. Dit wil echter niet zeggen dat België zelf over uranium beschikt. Het is een statistische afspraak om de productie van nucleaire warmte toch tot de binnenlandse productie te rekenen. De afhankelijkheidsgraad voor aardolie, aardgas, steenkool en uranium bedraagt dus 100 %. De mate waarin de graad van globale energie-afhankelijkheid afwijkt van 100 % is dus volledig te wijten aan onze binnenlandse energieproductie uit hernieuwbare energiebronnen. De globale energieafhankelijkheid bedroeg 88 % in 2010, wat een stijging betekent van 3,2 % tegenover 2009, na een daling van 9,1 % tussen 2008 en 2009 (grafiek 16). In 2008 bereikte de energie-afhankelijkheidsgraad 94 %, de hoogste piek in meer dan tien jaar: Grafiek 16. Graad van globale energieafhankelijkheid (1973 -2010) (in % van het binnenlands bruto energieverbruik) 100

95 90 85 80 75 70 65 60 55 50

Bron: FOD Economie.

2.3. Uitstoot van CO2 door de Belgische energiesector De berekening van de CO2-uitstoot in dit rapport is gebaseerd op de referentiemethode. Met deze methode wordt het zichtbare verbruik berekend per brandstof die wordt gebruikt voor de energievoorziening van het land. Deze methode verschilt van de sectorale methode die de CO2emissies identificeert voor de belangrijkste activiteiten van de energieverbranding en bijgevolg voorziet in de onderverdeling van de CO2-uitstoot per economische sector. De berekeningen volgens de sectorale methode worden in België uitgevoerd op het niveau van de gewesten.

3

De hoeveelheid brandstof die geleverd wordt aan schepen die in de internationale scheepvaart worden ingezet, ongeacht hun rederijvlag. De internationale scheepvaart kan plaatsvinden op zee, op binnenlandse meren en bevaarbare waterwegen alsook in de kustwateren. Komen niet in aanmerking: -

-

het verbruik van de schepen dat dient voor binnenscheepvaart. Het onderscheid tussen binnen- en internationale scheepvaart wordt bepaald in functie van de vertrek- en aankomsthaven en niet volgens de rederijvlag of de nationaliteit van het schip; het verbruik van visserijschepen;

-

het verbruik van de krijgsmacht.


27

Het zichtbaar verbruik voor elke brandstof wordt berekend op basis van de volgende formule: Zichtbaar verbruik = productie + invoer - uitvoer - internationale bunkers - veranderingen in voorraden Voor brandstoffen en derivaten worden de berekeningen enkel uitgevoerd voor de invoer, de uitvoer, de internationale bunkers en de voorraadschommelingen. De hoeveelheden brandstoffen worden uitgedrukt in onderverbrandingswaarde (ovw). De berekening van de emissies wordt gemaakt in 6 stappen: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Schatting van het zichtbare verbruik van brandstoffen, uitgedrukt in eenheden van oorsprong. Conversie naar een gemeenschappelijke energie-eenheid. Vermenigvuldiging met de emissiefactoren om het koolstofgehalte te berekenen. Berekening van de opgeslagen koolstof. Correctie om rekening te houden met de onvolledige verbranding. Omzetting van de geoxideerde koolstof in CO2.

In 2010 bedroeg de totale CO2-uitstoot van de energiesector meer dan 111 miljoen ton. Er is een toename ten opzichte van 2009 (+7 %) , en ook ten opzichte van 1990 (+2,3 %). Deze toename van de emissies is het gevolg van de algemene stijging van het verbruik van alle fossiele brandstoffen. In de beschouwde periode (1990 - 2010), is er een relatieve stabiliteit van de intensiteit van de CO2uitstoot per verbruikte ton olie-equivalent (tabel 7). De ontwikkeling in deze periode weerspiegelt een zekere daling van het niveau van de CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking (grafiek 17). Tabel 7. CO2 uitstoot per energiebron (2010) Totale CO2 uitstoot Vloeibare brandstoffen Vaste brandstoffen Aardgas Andere energiebronnen Totaal/gemiddelde

CO2 uitstoot per capita

CO2 intensiteit

(kt CO2)

(kg CO2/cap)

(kg CO2/toe)

59.427,23 13.147,94 39.076,63 0 111.651,79

5.426,52 1.200,59 3.568,23 0 10.195,33

2.296,23 3.874,37 2.297,80 0 1.803,64

Grafiek 17. CO2 intensiteit en de CO2 uitstoot per capita van de energiesector (1990-2010) (in kg CO2/toe en in kg CO2/cap) 14.000

12.000 10.000 8.000 6.000

4.000 2.000 0

CO2 per capita CO2uitstoot uitstoot per capita

CO2intensiteit intensiteit CO2

Bron: FOD Economie.

28



2.4. Globale energetische balans De algemene balans geeft een overzicht van de hoeveelheden energie die geproduceerd zijn, geïmporteerd, geëxporteerd, opgeslagen, verwerkt en verbruikt, binnen een bepaald geografisch en tijdkader. Deze hoeveelheden worden uitgedrukt in gemeenschappelijke conventionele units, met als doel aggregatie en vergelijking mogelijk te maken (tabel 8 en grafiek 18). De conversie van de hoeveelheden in gemeenschappelijke eenheden (ktoe) werd uitgevoerd op basis 4 van de calorische onderverbrandingswaarden (ovw) . In de globale balans, weergegeven in tabel 8, worden de internationale luchtvaartbunkers als extern verbruik beschouwd. In 2010 is het finale verbruik van energie, dat de som omvat van het energieverbruik en het nietenergieverbruik van elk van de sectoren die geen energie verwerken, 42.485 ktoe. De binnenlandse beschikbaarheid bedroeg 60.359 ktoe. Het verschil tussen deze twee waarden is ongeveer gelijk aan het verschil tussen de hoeveelheden voor en na verwerking opgeteld bij het verbruik van de energiesector en de netverliezen. Deze hoeveelheid bedroeg 17.569 ktoe. Het verschil tussen de hoeveelheden vóór en na bewerking (belangrijkste component van het verschil tussen primair en finaal energieverbruik) is het transformatieverlies. De boekhoudkundige vergelijking geeft aan dat het primaire verbruik moet gelijk zijn aan het finale energie-eindverbruik verhoogd met de transformatieverliezen door eigen verbruik en verbruik op de netwerken (60.053 ktoe). Het eventuele verschil wordt hernomen in de rij “statistisch verschil” (305 ktoe voor de balans 2010).

4 Het calorisch vermogen is de hoeveelheid warmte die vrijkomt bij volledige verbranding van een unitaire hoeveelheid brandstof onder specifieke omstandigheden. Het verschil (ongeveer 10 %) tussen de calorische bovenwaarde en de calorische onderwaarde is de latente verdampingswarmte van het water die tijdens de verbranding ontstaat. Op basis van die waarde kan de omzetting in kubieke meter gebeuren; dit is de meest courante meeteenheid voor aardgas.


29

Tabel 8. Globale energetische balans (ovw) (2010) Primaire productie Kernenergie Waterkracht Geothermiek/Zon/Wind Aardgas Vaste (niet-hernieuwbare) brandstoffen Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Invoer Elektriciteit Aardgas Vaste (niet-hernieuwbare) brandstoffen Ruwe olie en intermediaire producten Olieproducten Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Uitvoer Elektriciteit Aardgas Vaste (niet-hernieuwbare) brandstoffen) Ruwe olie en intermediaire producten Olieproducten Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Bunkers Voorraadwijziging Aardgas Vaste brandstoffen Ruwe olie Binnenlandse markt (berekend) Eigen verbruik + verliezen Steenkoolmijnen Cokes- en gasfabrieken Elektriciteitscentrales Petroleumraffinaderijen Andere Eindverbruik Industrie IJzer en staal Overige industrieën Transport Huishoudelijk en gelijkgesteld Niet-energetisch verbruik Statistisch verschil Binnenlandse markt (geobserveerd)

ktoe 15.037 12.492 27 186 0 0 2.332 79.174 1.066 17.279 4.087 35.063 21.140 539 24.486 1.018 442 756 3.980 18.290 0 9.247 119 -169 -62 350 60.359 17.568 0 462 13.100 4.006 0 42.485 11.435 2.182 9.253 8.880 14.961 7.209 305 60.054

TJ 629.585 523.025 1.122 7.769 0 0 97.670

3.314.902 44.623 723.451 171.128 1 468.035 885.104 22.561 1 025.207 42.637 18.516 31.637 166.635 765.782 0 387.153 4.975 -7.077 -2.591 14.643 2.591.783 735.557 0 19.346 548.475 167.736 0 1 778.667 478.747 91.367 387.380 371.691 626.390 301.839 12.874 2.514.224

Bron: FOD Economie.

30



Grafiek 18. Grafische voorstelling van de globale energetische balans (2010)

Bron: FOD Economie.


31

3. Ontwikkelingen op de Belgische energiemarkt Deze sectie detailleert de statistische gegevens van de markten van aardolie, aardgas, elektriciteit en vaste brandstoffen.

3.1. Aardoliemarkt De oliemarkt omvat zowel ruwe olie als de diverse aardolieproducten (diesel, benzine, lpg, smeermiddelen, bitumen, enz.). In België zijn de vier raffinaderijen en talrijke petrochemische industrieën de belangrijkste spelers op de oliemarkt.

3.1.1. Raffinage-industrie In 2010 beschikt België over vier raffinaderijen, waarvan er twee goed zijn voor meer dan 85 % van alle raffinagecapaciteit (tabel 9). Deze faciliteiten zijn gevestigd in de regio Antwerpen, in het hart van een economische en petrochemische pool die essentieel is voor het land. Tabel 9. Raffinagecapaciteiten (2010) kt/jaar 40.486 8.783 4.822 31.114

Distillatiecapaciteit Krakingscapaciteit Reformingcapaciteit Ontzwavelingscapaciteit Bron: Belgische Petroleum Federatie.

Om brandstoffen en afgeleide producten te produceren die aan de vereiste kwaliteiten voldoen en onmiddellijk bruikbaar zijn, moeten de raffinaderijen zowel aardolie als intermediaire componenten gebruiken. In 2010 werd meer dan 35 miljoen ton olieproducten behandeld in België (tabel 10). De verhouding tussen verwerkte hoeveelheden en destillatiecapaciteit bedroeg 82,2 % in 2010. Tabel 10. Hoeveelheid verwerkte producten (2010) kt 33.283 2.193 35.476

Verwerking van aardolie Verwerking van intermediaire producten Totaal Bron: FOD Economie.

3.1.2. Sectorale balans van aardolieproducten De binnenlandse consumptie omvat alle aardolieproducten die worden aangeboden aan de eindgebruikers (industrie, instellingen, handelsagenten of particulieren). Om deze beschikbare hoeveelheden te berekenen, tellen we de nettoproductie van Belgische raffinaderijen en de invoer van aardolieproducten op. Hiervan wordt de uitvoer en de maritieme bunkers afgetrokken. De aardoliebalans (tabel 11 en grafiek 19) toont de verdeling van de consumptie van aardolieproducten over de verschillende sectoren. Het belang van de transportsector (ongeveer 35 %) en van de chemische en petrochemische industrie (voornamelijk non-energetisch verbruik) valt op. De consumptie door huishoudens (voornamelijk van stookolie voor de verwarming) is goed voor iets meer dan 12 % van de beschikbare hoeveelheden. De effecten van de economische crisis zijn merkbaar: het verbruik van aardolieproducten daalt sinds de piek in 2008 (grafiek 20).

32



Tabel 11:Sectorale balans van aardolieproducten (ovw) (2010) Binnenlandse productie Invoer Uitvoer Bunkers Voorraadwijzigingen Binnenlandse markt (berekend) Transformatiesector Raffinaderijen Producent/Verdeler elektriciteit Centrales voor autoproductie Verbruik door energievoortbrenger Cokesfabrieken Elektriciteitscentrales Eindverbruik Industrie IJzer en staal Transport Wegvervoer Huishoudelijk en gelijkgesteld Huishoudelijk Niet-energetisch verbruik Statistisch verschil Binnenlandse markt (geobserveerd)

kt 31.052 20.871 18.140 9.416 314 24.053 3.526 3.466 33 27 2 1 1 20.088 718 13 8.417 8.227 4.442 2.974 6.511 437 23.616

ktep 31.052 21.140 18.290 9.246 318 24.338 3.717 3.659 32 26 2 1 1 20.205 697 13 8.621 8.427 4.543 3.039 6.344 414 23.924

TJ 1.300.089 885.104 765.782 387.207 13.332 1.086.557 155.649 153.209 1.359 1.081 107 49 58 845.776 29.176 557 360.851 352.818 190.149 127.231 265.601 17.340 1.001.533

Bron: FOD Economie.


33

Grafiek 19. Grafische voorstelling van de sectorale aardgasbalans (2010)

Bron: FOD Economie.

34



Grafiek 20. Beschikbare binnenlandse aardolieproducten (2000-2010) (in ktoe) 25.500 25.000

24.681

24.510 24.593

24.500

24.881

24.858

24.615 24.338

24.154 23.781

24.000 23.500

23.072

23.058 23.000 22.500 22.000 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: FOD Economie.

3.1.3.

Verbruik van aardolieproducten

Het verbruik van aardolieproducten per sector wordt voorgesteld in tabel 4. Tabel 12 beschrijft de verbruikte hoeveelheden van de belangrijkste aardolieproducten in 2010. Het benzineverbruik blijft dalen in 2010, terwijl de daling van diesel tussen 2009 en 2010 minder uitgesproken is (grafiek 21). Het aandeel van diesel in verhouding tot benzine blijft dus groeien, wat tot uiting komt in de aanhoudende "dieselisering”, van het Belgische autopark. Het kerosineverbruik, voornamelijk in de luchtvaartsector, is ook gedaald. Tabel 12. Structuur van de leveringen van de belangrijkste aardolieproducten (2010) Autobenzine Super 95 Super 98 Diesel Wegvervoer Verwarming Lpg Butaan Propaan Gemengd Residuele stookolie Andere Petroleumcokes Karbureaktor JP1 Vliegtuigbenzine Nafta Totaal

kt 1.294 1.005 283 12.088 7.380 4.576 410 16 329 65 402 7.993 73 1.498 2 4.373 22.187

ktoe 1.356 1.055 297 12.192 7.526 4.666 452 18 363 71 390 7.838 55 1.543 2 4.596 22.228

% 6,0 4,6 1,3 53,4 31,7 21,1 1,9 0,1 1,5 0,3 1,9 36,9 0,3 6,9 0,0 20,2 100,0

Bron: FOD Economie.


35

Grafiek 21. Leveringen van de belangrijkste aardolieproducten (1998-2010) (in ktoe) 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Benzine

Diesel wegvervoer

Diesel verwarming

Lpg

Stookolie

Bron: FOD Economie.

3.1.4.

Aardoliebevoorrading

Alle ruwe olie die wordt verwerkt door de Belgische raffinaderijen wordt geïmporteerd. Olie is de belangrijkste bron van energie-afhankelijkheid van ons land (zie grafiek 4). De belangrijkste leveranciers van ruwe aardolie zijn enerzijds Rusland en de andere GOS-landen (waaronder Kazachstan) en anderzijds de OPEC-landen, waarvan voornamelijk Saoedi-Arabië (tabel 13 en grafiek 22). Deze twee blokken verdelen twee derden van de Belgische olietoevoer onder elkaar. Deze afhankelijkheid kan echter worden gerelativeerd door het feit dat de bevoorradingsbronnen nu meer gevarieerd zijn (in de vroege jaren '70 leverde de OPEC meer dan driekwart van de ruwe olie die in België werd verbruikt).

36



Tabel 13. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010) Kt (=ktoe)

Europa Oost-Europa Rusland Azerbeidzjan Kazachstan Noord-Europa Noorwegen West-Europa Verenigd Koninkrijk Nederland Frankrijk Nabije- en Midden-Oosten Saoedi-Arabië Iran Irak Egypte Verenigde Arabische Emiraten Amerika Venezuela Brazilië Colombia Mexico Afrika Nigeria Congo Angola Libië Gabon Andere (behalve Egypte) Niet gespecifieerd Totaal OPEC Totaal

22.255 14.897 14.738 81 78 4.823 4.823 2.535 2.473 43 19 7.586 4.062 2.434 988 78 24 1.678 686 465 267 260 1.645 368 350 324 253 90 260 120 9.229 33.284

%

66,9 44,8 44,3 0,2 0,2 14,5 14,5 7,6 7,4 0,1 0,1 22,8 12,2 7,3 3,0 0,2 0,1 5,0 2,1 1,4 0,8 0,8 4,9 1,1 1,1 1,0 0,8 0,3 0,8 0,4 27,7 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 22. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010)

Bron: FOD Economie.


37

De afhankelijkheid van Rusland is toegenomen sinds de jaren '90 (grafiek 23) en in de huidige omstandigheden wordt het steeds moeilijker om zich een significante en blijvende vermindering van deze afhankelijkheid voor te stellen. Grafiek 23. Invoer van ruwe aardolie per regio (1990-2010) (in kt) 40.000

35.000 30.000 25.000

20.000 15.000 10.000

5.000 0

Oost-Europa

Noord-Europa

West-Europa

Nabije- en Midden-Oosten

Amerika

Afrika

Andere

Bron: FOD Economie.

3.1.5.

Aardolieprijzen

3.1.5.1. Prijs van ruwe aardolie De prijzen van ruwe olie blijven een duidelijke opwaartse trend vertonen, die begon in de late jaren 90 (grafiek 24). Deze ontwikkeling is te wijten aan verschillende factoren: de geopolitieke crisissen, de stijgende vraag van opkomende landen, de waargenomen vermindering van de natuurlijke hulpbronnen en het koersverloop van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar (de belangrijkste valuta die wordt gebruikt voor transacties op de oliemarkten). Grafiek 24. Brentkoers 1986-2011 (in euro) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Bron: ECB.

38



3.1.5.2. Prijs van aardolieproducten Tot de belangrijkste aardolieproducten behoren enerzijds de producten die worden verkocht aan de pomp (motorbrandstoffen) en anderzijds de producten die worden geleverd aan de eindverbruiker (brandstoffen). De prijzen van deze belangrijkste aardolieproducten zijn in België onderworpen aan een maximumtarief. Dit maximumtarief wordt dagelijks berekend door de Administratie aan de hand van een 5 programmacontract. Dit contract wordt opgesteld door de minister van Energie in samenwerking met de vertegenwoordigers van de olie-industrie. In het contract worden zowel de verschillende componenten van de prijs bepaald als de voorwaarden waarbinnen deze prijscomponenten kunnen (of moeten) veranderen. Dit is zo vastgelegd om buitensporige prijsvolatiliteit te vermijden en tegelijkertijd een distributiemarge voor alle operatoren te verzekeren. De maximale prijs wordt berekend op basis van de evolutie van de quoteringen van de aardolieproducten op de belangrijkste internationale markten. Op die manier wil men vermijden dat buitensporige verschillen in de prijs operatoren verhinderen om hoeveelheden te produceren of te 6 importeren en zo de olietoevoer van het land in gevaar brengen. De maximale prijs bestaat uit de volgende componenten: x de basisprijs (de gecorrigeerde eenheidsprijs cif van het product) ; 7

x de distributiemarge van de oliemaatschappij (tabel 15); x de APETRA-bijdrage (tabel 16); x de BOFAS-bijdrage; x de bijdrage voor de vzw Sociaal Verwarmingsfonds (enkel voor olieproducten bestemd voor verwarming); x accijnzen; x de btw. De accijnzen en taksen zijn een integraal onderdeel van de prijs van aardolieproducten. In 2003 werd een kliksysteem voor accijnzen geïntroduceerd met de bedoeling de evolutie van de maximumprijzen van aardolieproducten te temperen. Dit kliksysteem is tweeledig: er is een positief en een negatief (of invers) kliksysteem. Het positief kliksysteem treedt in werking in het geval van een vermindering van de maximumprijs van een brandstof. In zo’n geval stijgen de bijzondere accijnzen progressief tot op een maximum niveau dat bepaald wordt door de FOD Financiën bij elk jaarbegin. Op die manier wordt de prijsdaling gedeeltelijk gecompenseerd en is ze minder bruusk voor de consument. In het geval van een maximale prijsstijging treedt het negatief of invers kliksysteem in werking. Door een daling van de bijzondere accijnzen wordt een stijging in de brandstofprijs gedeeltelijk gecompenseerd. In 2010 werd het systeem enkel gehanteerd voor de dieselprijzen. Het positief kliksysteem werd in dat jaar meerdere malen toegepast (tabel 14). De waarde tussen haakjes is de cumulatieve verhoging.

5

http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/energy_prices_fr_001.jsp en http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/energy_prices_fr_002.jsp 6 Situatie die zich bijna heeft voorgedaan tijdens de oliecrisis van 1973, vóór de instelling van het eerste Contractprogramma (1974), toen de maximumprijzen rechtstreeks werden bepaald door de overheid, ongeacht de markttrends. 7

De cif-prijs bevat de prijs van de producent in het buitenland, de handelsmarges en de verzekerings- en vervoerskosten tot aan de grens van het invoerland.


39

Tabel 14. Data en waarden van de modificaties van accijnzen op brandstoffen via het kliksysteem (2010) (in euro/1.000 liter) Datum

Diesel 10 ppm +8,70 +4,60 (+13,30) +6,60 (+19,90) +4,60 (+24,50) +15,50 (+40,00 = max.)

19.01 28.01 14.04 18.05 26.05 Bron: FOD Financiën.

De distributiemarge is een minimale winstmarge gegarandeerd aan de distributeurs. Tabel 15. Distributiemarges (2010) (in euro/1.000 liter) Oktober 2009 maart 2010 Autobenzine - Super 95 - Super 98 Diesel - Wegvervoer - Verwarming Lpg - Propaan - Butaan - Gemengd Residuele stookolie Lamppetroleum A

April 2010 september 2010

Oktober 2010 maart 2011

153,6531 153,6531

155,8573 155,8573

160,3460 160,3460

154,7033 64,4690

156,7481 65,1911

162,5321 68,1638

886,8859 852,8539 162,3080 26,9497 64,0289

896,9964 860,7002 166,4144 27,7259 64,8677

917,2685 881,1849 171,2737 28,8072 67,7867

Bron: FOD Economie.

De APETRA-bijdrage of strategische opslagkost is een bijdrage die verkopers van bepaalde olieproducten (benzine, gasolie, kerosine, etc.) moeten betalen op elke verkochte liter. Dit is een vaste bijdrage per liter die echter elk trimester wordt herzien. Ze is afhankelijk van het type product en is bedoeld om de exploitatiekosten van het Belgische federale Petroleumagentschap voor strategische opslag (APETRA) te dekken. Dit agentschap werd opgericht om de strategische voorraden van ons land samen te stellen, krachtens de verplichtingen tegenover het Internationaal Energie Agentschap en de Europese Unie. Tabel 16. APETRA bijdrage (2010) (in euro/1.000 liter) Categorie

Autobenzine - Super 95 - Super 98 Diesel - Wegvervoer - Verwarming Lamppetroleum A Residuele stookolie

Januari maart

April juni

Juli september

Oktober december

I I

8,54 8,54

8,70 8,70

9,80 9,80

9,26 9,26

II II II III

8,64 8,64 8,64 7,86

8,83 8,83 8,83 7,98

9,87 9,87 9,87 8,53

9,63 9,63 9,63 8,38

Bron: FOD Economie.

BOFAS is het bodemsaneringsfonds voor tankstations. Het werd opgericht om tankstations operationeel en/of financieel te ondersteunen bij bodemsanering. De petroleumsector draait op voor de helft van de kosten van het fonds, de automobilist betaalt de andere helft (via de prijs van de brandstoffen).

40



Door de hoge prijs van huisbrandolie dreigen mensen met een laag inkomen zonder verwarming te vallen. Om dit risico op te vangen werd de vzw Sociaal Verwarmingsfonds opgericht. Deze vzw komt gedeeltelijk tussen in de betaling van de verwarmingsfactuur van personen in moeilijkheden. Het fonds wordt betaald met een solidariteitsbijdrage geheven op alle olieproducten bestemd voor verwarming. De wijzigingen in de maximumprijzen die in 2010 op sommige aardolieproducten werden toegepast, worden voorgesteld in grafiek 25. Grafiek 25. Veranderingen van de maximumprijzen van aardolieproducten (2010) (in euro/liter) 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8

0,6 0,4

0,2 0

Super 95

Super 98

Diesel wegvervoer

Diesel verwarming < 2.000 l

Diesel verwarming > 2.000 l

Lpg

Bron: FOD Economie.

Het verloop van de maximumprijzen van de belangrijkste aardolieproducten in 2010 ligt in de lijn van de algemene trend die ook werd ervaren door de buurlanden van België. De correlatie tussen de maximumprijzen en waargenomen prijzen voor benzine 95 en diesel voor het wegvervoer wordt respectievelijk getoond in grafieken 26 en 27.


41

Grafiek 26. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van super 95 (2010) (in euro/liter)

1,6 1,5

1,5 1,4 1,4 1,3 1,3 1,2

Gemiddelde gebruikte prijs (super 95) Gemiddelde maandelijkse maximumprijs (super 95) Bron: FOD Economie.

Grafiek 27. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van diesel voor het wegvervoer (2010) (in euro/liter)

1,4 1,3

1,2 1,1 1,0

0,9 0,8

Gemiddelde gebruikte prijs (diesel) Gemiddelde maandelijkse maximumprijs (diesel) Bron: FOD Economie.

Op de langere termijn is de stijgende trend van de maximumprijs (jaarlijks gemiddelde van de maandgemiddelden) van de belangrijkste aardolieproducten zichtbaar (grafiek 28). De opwaartse trend blijft bestaan als de maximaprijzen worden uitgedrukt in constante euro (basis 100 in januari 2007) (grafiek 29).

42



Grafiek 28. Gemiddelde maximumprijzen van de belangrijkste aardolieproducten (1995-2010) (in courante euro/liter) 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0

Super 95

Super 98

Diesel wegvervoer

Diesel verwarming

Bron: FOD Economie.

Grafiek 29. Gemiddelde maandelijkse maximumprijzen van de belangrijkste olieproducten (2007 – 2010) (in constante euro/liter; index januari 2007 = 100) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

Diesel verwarming

Diesel wegvervoer

Super 95

Bron: FOD Economie.

3.2. Aardgasmarkt 8

Aardgas wordt hoofdzakelijk in drie domeinen gebruikt: x als brandstof in elektriciteitscentrales en in de warmtekrachtkoppelingseenheden; x als brandstof in de industrie en voor de verwarming en het koken in de tertiaire sector en huishoudens; x als grondstof in de industrie (in de chemische sector). De belangrijkste factoren die de vraag naar aardgas beïnvloeden, zijn de economische groei (beïnvloedt de vraag naar aardgas via de verhoogde elektriciteitsvraag en via verhoogde bedrijfsactiviteiten), de aardgasprijzen op de internationale markten (en bijgevolg de relatieve prijzen ten opzichte van andere energiebronnen), de meteorologische omstandigheden (de vraag naar aardgas is

8

Aardgas wordt ook als brandstof gebruikt in motorvoertuigen (CNG), maar dit verbruik blijft voorlopig beperkt in België.


43

afhankelijk van de temperatuur) en de energie- en milieubeleidslijnen en –maatregelen die door de overheden worden opgelegd. Wanneer rekening wordt gehouden met het verschil in koolstofgehalte zou de implementatie van een Europees systeem voor handel in broeikasgasemissierechten (“EU-Emission Trading Scheme”) de positie van aardgas ten opzichte van steenkool en olie moeten verstevigen op korte en middellange termijn. Een verhoging van de prijs van aardgas enerzijds en de beleidsmaatregelen die zijn genomen ter bevordering van rationeel energieverbruik en energie-efficiëntie anderzijds zijn echter factoren die de vraag naar aardgas negatief zullen beïnvloeden. In België is de vraag naar aardgas ook afhankelijk van de rol van kernenergie in de mix van elektriciteitsproductie. De beslissing van de regering over de kernstop speelt dus een belangrijke rol. België zelf beschikt over geen enkele aardgasreserve. Ongeveer 60 % van alle aardgas geleverd aan België wordt voorzien via langetermijncontracten (langer dan vijf jaar) met de aardgasproducenten. België bevindt zich op het kruispunt van talrijke belangrijke routes voor grens-tot-grensvervoer van aardgas via aardgasleidingen in Europa, afkomstig uit het Oosten (Rusland, enz.), het Noorden (Nederland, Noorwegen, enz.), het Westen (Verenigd Koninkrijk) of in vloeibare vorm (lng) uit Qatar via de gasterminal in Zeebrugge. Ons aardgasvervoersnet dat beheerd wordt door Fluxys (de TNB), behoort tot de meest geïnterconnecteerde systemen in Europa. Het wordt zowel gebruikt voor het vervoer van aardgas naar de Belgische eindverbruiker als het vervoer van aardgas naar buitenlandse markten. Het aardgasvervoersnet bestaat uit twee gescheiden netten: een net voor het vervoer van laagcalorisch aardgas of L-gas (afkomstig uit Nederland) en een net voor het vervoer van hoogcalorisch aardgas of H-gas (uit Noorwegen, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en Qatar). H-gas dekt 72 % van het totale aardgasverbruik, L-gas de overige 28 %. Leveranciers wensen aardgas in een relatief constant ritme aan te voeren, terwijl het verbruik op de markt voor verwarming flink hoger ligt in de winter dan in de zomer. Dankzij een aardgasopslaginstallatie in Loenhout beschikken leveranciers voor de Belgische markt over een buffer om in periodes van kouder weer hun verwarmingsklanten te kunnen blijven bedienen. De Belgische aardgasmarkt is geliberaliseerd in verschillende fases. In Vlaanderen is de gasmarkt volledig geliberaliseerd sinds 1 juli 2003. In Wallonië en het Brussel Hoofdstedelijk Gewest is de gasmarkt voor industriële verbruikers geliberaliseerd sinds 1 juli 2004 en die voor huishoudelijke gebruikers sinds 1 januari 2007.

3.2.1. Sectorale balans van aardgas Aardgas stond in 2010 in voor 27,5 % van de totale primaire energieconsumptie in België (grafiek 2). Dit aandeel wordt verwacht te stijgen in de volgende jaren omwille van de voorziene kernstop en het groeiende aandeel van elektriciteitscentrales die worden aangedreven door gas. De balans voor aardgas wordt weergegeven in tabel 17 en grafiek 30. Het aardgasverbruik stijgt met 12 % tegenover 2009 (grafiek 31). Deze stijging is groot in vergelijking met de voorbije jaren (zo steeg het aardgasverbruik tussen 2008 en 2009 met 1,8 %). Het aardgasverbruik heeft niet te lijden gehad onder de economische crisis en zodoende kan de grote stijging in 2010 niet te wijten zijn aan een inhaalmanoeuvre.

44



Tabel 17. Sectorale balans van aardgas (bvw) (2010) TJ Binnenlandse productie Invoer Uitvoer Voorraadwijzigingen Binnenlandse markt (berekend) Transformatiesector Producent/Verdeler van elektriciteit Centrales voor autoproductie Verbruik door energievoortbrenger Olieraffinaderijen Andere (niet-gespecifieerd) Eindverbruik Industrie IJzer en staal Chemie Transport Huishoudelijk en gelijkgesteld Huishoudelijk Niet-energetisch verbruik Statistisch verschil Binnenlandse markt (geobserveerd)

0 801.648 20.517 -7.842 788.973 246.224 233.721 12.503 416 37 379 539.701 215.005 25.999 112.954 0 284.541 177.975 40.155 2.632 786.341

GWh 0 222.680 5.699 -2.178 219.159 68.395 64.922 3.473 115 10 105 149.916 59.723 7.222 31.376 0 79.039 25.241 11.154 733 218.426

Bron: FOD Economie.


45

Grafiek 30. Grafische voorstelling van de sectorale balans van aardgas (2010)

Bron: FOD Economie.

46



Grafiek 31. Beschikbaar binnenlands aardgas (2000-2010) (in TJ - bvw) 1.000.000 800.000

621.905 613.123 622.342

669.980

677.795 685.138

697.922

788.973

694.473 690.270 703.000

600.000 400.000 200.000

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: FOD Economie.

3.2.2. Aardgasverbruik per sector De globale stijging van het aardgasverbruik met 12 % ten opzichte van 2009 wordt voornamelijk verklaard door een stijging van het totaal finaal aardgasverbruik (dat ook het niet-energetische verbruik omvat) met 15 % (grafiek 32). Het aardgasverbruik van de transformatiesector stijgt met 6 % en het aardgasverbruik van de energiesector daalt met 21 %. De substantiële stijging van het totaal finaal aardgasverbruik is te wijten aan de stijging van het verbruik in de residentiële sectoren en gelijkgestelden en in de industrie met telkens 16 %. De niet-energetische sector – waarin gas als grondstof wordt gebruikt – registreert een lichte stijging met 1,5 %. De stijging in de industriesector (van 16 %) is des te opvallender gegeven de daling van het verbruik met 13 % tussen 2008 en 2009. Door de stijging komt het aardgasverbruik van de industriesector opnieuw op het niveau van 2008, voor de economische crisis. Op sectoraal niveau wordt in alle industriële sectoren - behalve in de sector van de nietmetaalhoudende mineralen (-32 %), drukkerij en papierdeeg (-21 %) en in de bouw (-2 %) - een stijging opgetekend. De belangrijkste stijgers zijn de chemiesector (+23 %), de ijzer- en staalnijverheid (+25 %), de sector van de machines (+29 %), de houtindustrie (+76 %) en de extractieve industrie (+958 %). De stijging in de residentiële sectoren en gelijkgestelden is te verklaren door een stijging in de sectoren van de handel (+13 %) en in de residentiële sector (+15 %). Deze laatste stijging is te wijten aan een 9 10 stijging van het aantal graaddagen in 2010 (2.703 tegenover 2.212 in 2009 ).

9

Graaddagen geven een invers beeld van de temperatuur (de warmte) weer. De graaddagen zijn dus een maatstaf voor de koude over een periode. Ze zijn relatief ten opzichte van de referentietemperatuur 16,5 °C - de grens vanaf dewelke men begint te verwarmen. De graaddagen geven een beeld van het gemiddeld profiel van de verwarmingsnoden van een Belgische woning (Bron: De aardgasfederatie).

10

Bron: De Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden.


47

Grafiek 32. Consumptie van aardgas per sector (1992-2010) (in GWh - bvw) 250.000 200.000 150.000

100.000 50.000 0

Transformatiesector

Energiesector

Huishoudelijk en gelijkgesteld

Niet-energetisch verbruik

Industrie

Bron: FOD Economie.

Grafiek 33. Finale consumptie van aardgas per sector (1995-2010) (in ktoe - ovw) 14.000 12.000 10.000 8.000

6.000 4.000 2.000 0

IJzer en staal

Andere industrieën


Niet-energetisch verbruik

Bron: FOD Economie.

3.2.3. Aardgasbevoorrading De groei van het binnenlandse aardgasverbruik heeft vanzelfsprekend een impact op de invoer van aardgas. Die invoer steeg met 12 % ten opzichte van 2009 (grafiek 35). Deze stijging is opnieuw groot in vergelijking met de voorbije jaren (tussen 2008 en 2009 steeg de invoer van aardgas met 0,4 %). De drie belangrijkste landen voor onze bevoorrading zijn Qatar (14,3 % - lng), Nederland (29,5 %) en Noorwegen (36,6 %) (tabel 18 en grafiek 34). Rusland bevoorraadt eveneens onze markt met een marktaandeel van 2,3 %; het marktaandeel van Rusland is de laatste jaren systematisch gedaald. Hoewel onze bevoorrading nog hoofdzakelijk steunt op contracten op lange termijn, worden aankopen op korte termijn (op de spot market) steeds belangrijker. Dit zal leiden tot een soepeler beheer van de gasstromen in functie van de korte termijn schommelingen van de vraag. Dit leidt bovendien tot een

48



groeiende ontkoppeling tussen de prijzen van de gascontracten op lange termijn (die gebonden zijn aan de olieprijzen) en de spotprijzen, die meer vraag gebonden zijn. Tabel 18. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010) Nabije- en Midden-Oosten Qatar Amerika Azië Afrika Europa Rusland Nederland Noorwegen Duitsland Verenigd Koninkrijk Andere Totaal

GWh (bvw) 30.923 30.923 0 0 0 166.496 5.060 63.928 79.349 5.338 12.821 19.562 216.981

TJ 111.322 111.322

599.386 18.215 230.141 285.658 19.218 46.154 70.422 781.130

% 14,3 14,3 0 0 0 76,7 2,3 29,5 36,6 2,5 5,9 9,0 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 34. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010)

Bron: FOD Economie.


49

Grafiek 35. Invoer van aardgas per regio (1995-2010) (in GWh- bvw) 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0

Nabije- en Midden-Oosten Oost-Europa Andere

Amerika Noord-Europa

Afrika West-Europa

Bron: FOD Economie.

3.2.4. Aardgasprijzen In 2008 werd er op Europees niveau een nieuwe methodologie geïntroduceerd voor de collectie van aardgasprijzen. Volgens deze methodologie worden de prijzen voorgesteld op basis van verbruiksschijven met een boven- en onderlimiet van jaarlijks verbruik. De prijzen voor aardgas verschillen voor huishoudelijk en industriële verbruikers en ook de verbruiksschijven zijn anders vastgelegd. De prijzen voor elke verbruiksschijf zijn gewogen gemiddelden in functie van de marktaandelen van de verschillende leveranciers die actief zijn op de Belgische aardgasmarkt. De aardgasprijzen worden twee maal per jaar ingezameld, in het begin van elk semester (januari en juli). Het zijn de gemiddelde prijzen die werden betaald door de eindverbruikers tijdens de voorbije zes maanden. Ze worden uitgedrukt in eurocent/kWh.

3.2.4.1. Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers De prijs die representatief wordt geacht voor de prijs van een gemiddeld gezin is de prijs van de verbruiksschijf D2 (verbruik van 20 tot 200 GJ/jaar). Dit stemt overeen met het verbruik van een huishouden dat uitgerust is met een keukenfornuis, warm water en centrale verwarming op aardgas. In deze paragraaf zijn alle grafieken representatief voor deze verbruiksschijf. Een vergelijking tussen de gegevens voor het eerste en tweede semester van 2010 wijst op een stijging van de aardgasprijs met 13 % voor de verbruikersschijf D2. In alle drie de verbruiksschijven steeg de prijs ten opzichte van het eerste semester (tabel 19). Tabel 19. Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) (in eurocent/kWh) Verbruiksschijf D1 (<20 GJ) D2 (20 à 200 GJ) D3 (≥200 GJ)

1ste semester 2010 6,45 4,23 3,83

2de semester 2010 6,60 4,78 4,04

Bron: FOD Economie.

In grafiek 36 werd voor elk jaar het gemiddelde genomen van de aardgasprijs voor beide semesters. De prijs inclusief alle belastingen steeg met 1 % op ten opzichte van 2009. Deze lichte stijging in 2010

50



gebeurde na een forse daling van 14 % in het jaar daarvoor. De prijs in 2010 blijft 13 % hoger dan in 2007. Grafiek 36. Prijs van aardgas voor een gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok D2 (2007-2010) (in eurocent/kWh)

7 6 5 4 3 2

1 0 2007

2008

2009

Prijs exclusief belastingen en heffingen

2010

Belastingen en heffingen

Btw

Bron: Eurostat.

In een vergelijking tussen België en zijn buurlanden van de aardgasprijs (inclusief alle belastingen) wordt de Belgische aardgasmarkt gekenmerkt door een gemiddelde prijs (grafiek 37).De markten in het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg tonen een lagere prijs, terwijl de aardgasprijs in Nederland duidelijk hoger ligt. Grafiek 37. Vergelijking van de aardgasprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2, alle taksen inclusief (2010) (in eurocent/kWh)

Verenigd Koninkrijk

4,14 4,54

Luxemburg

EU27

5,48

Frankrijk

5,48

België

5,67

Duitsland

5,68

Nederland

7,08

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Bron: Eurostat.

Zoals te zien in grafiek 38 is het aandeel van de taksen het laagst in het Verenigd Koninkrijk (4,72 %) en het hoogst in Nederland (42,26 %). Het verschil tussen beide is erg groot. De Belgische positie is opnieuw gemiddeld: het aandeel van taksen in de totale aardgasprijs is bij ons 20,39 %, iets lager dan het Europees gemiddelde van 23,93 %.


51

Grafiek 38. Aandeel van de taksen in de aardgasprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2 (2010) (in %)

4,72

Verenigd Koninkrijk

Luxemburg

11,80

Frankrijk

15,78

België

20,39 23,93

EU27 Duitsland

26,50

Nederland

42,26 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Bron: Eurostat.

3.2.4.2. Aardgasprijzen voor industriële gebruikers De prijs die representatief wordt geacht voor de prijs van een gemiddeld bedrijf is de prijs van de verbruiksschijf I3 (verbruik van 10.000 tot 100.000 GJ/jaar). In deze paragraaf hebben alle grafieken betrekking op deze verbruiksschijf. Een vergelijking tussen de gegevens voor het eerste en tweede semester van 2010 toont dat de aardgasprijs identiek is gebleven voor verbruiksschijf I3 (tabel 20). Voor alle andere verbruiksschijven was er een stijging ten opzichte van het eerste semester, naar analogie van de aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers. Tabel 20. Aardgasprijzen voor industriële gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) (in eurocent/kWh) Verbruiksschijf I1 (<1.000 GJ) I2 (1.000 tot 10.000 GJ) I3 (10.000 tot 100.000 GJ) I4 (100.000 tot 1.000.000 GJ) I5 (1.000.000 à ≤ 4.000.000 GJ)

ste

1

semester 2010 3,98 3,49 2,75 2,31 2,08

2

de

semester 2010 4,58 3,75 2,75 2,35 2,39

Bron: FOD Economie.

In grafiek 39 werd voor elk jaar het gemiddelde genomen van de aardgasprijs voor beide semesters. De prijs inclusief alle belastingen daalde met 7 % op ten opzichte van 2009. Deze daling is een verderzetting van de daling met 11 % in het jaar daarvoor. Op die manier komt de aardgasprijs in 2010 dicht in de buurt van de prijs in 2007, na de stijging van 25 % in 2008.

52



Grafiek 39. Aardgas voor een gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok I3 (2007-2010) (in eurocent/kWh)

5

4 3 2 1

0 2007

2008

2009

Prijs exclusief belastingen en heffingen

2010

Belastingen en heffingen

Btw

Bron: FOD Economie.

In een vergelijking tussen België en zijn buurlanden van de aardgasprijs (inclusief alle belastingen) is de Belgische prijs eerder laag (grafiek 40). Enkel de prijs in het Verenigd Koninkrijk is lager dan de Belgische. Voor de prijzen van industriële gebruikers is de prijs niet het hoogst in Nederland, zoals bij de huishoudelijke gebruikers, maar wel in Duitsland, waar de aardgasprijs bijna dubbel zo hoog is als in het Verenigd Koninkrijk. Grafiek 40. Vergelijking van de aardgasprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok I3, alle taksen inclusief (2010) (in eurocent/kWh)

2,67

Verenigd Koninkrijk België

3,51

EU27

3,83

3,89

Nederland Frankrijk

4,03 4,21

Luxemburg Duitsland

4,80

0

1

2

3

4

5

6

Bron: Eurostat

3.2.5. Concurrentie op de aardgasmarkt Het totaal aantal leveranciers aan eindconsumenten op de gasmarkt is gedaald van 11 leveranciers in 2009 naar 9 leveranciers in 2010 (tabel 21). Dit aantal bereikte een maximum in 2008 met 13 geïdentificeerde leveranciers nadat er in 2007 10 leveranciers geregistreerd waren. Ondanks het feit dat het aantal leveranciers dat minstens 5 % van het totale aardgas levert heel weinig schommelde in de bestudeerde periode, was er tussen 2009 en 2010 jammer genoeg toch een lichte daling van hun aantal (van 5 naar 4 leveranciers).


53

Bovendien is, ondanks het feit dat het gecumuleerde marktaandeel van deze leveranciers weinig veranderd is gedurende deze periode, dit marktaandeel tussen 2009 en 2010 toch daalde van 95 % naar 90 %. Anderzijds tonen de observaties dat particuliere klanten minder veranderd zijn van leverancier in 2010 in vergelijking met 2009. In 2010 opteerde 3,3 % van de particuliere klanten voor een andere leverancier, terwijl dat in 2009 en 2008 nog respectievelijk 6,2 % en 4 % was. In 2010 heeft heronderhandelde 5 % van de particuliere klanten het contract met hun leverancier om op die manier te kunnen profiteren van de beste tariefvoorwaarden zonder daarvoor te moeten veranderen van leverancier (in tegenstelling tot 23,2 % in 2008). In 2007 en 2006 kozen nog respectievelijk 6,4 % en 4 % van de particuliere klanten voor een andere leverancier en heronderhandelden respectievelijk 12,6 % en 16,3 % van die klanten hun contract. Bij de niet-particuliere klanten veranderde 9 % van leverancier in 2010 9 % en heronderhandelde 12 % zijn contract zonder te veranderen van leverancier. In het algemeen zien we dat particuliere klanten relatief weinig geneigd zijn om van leverancier te veranderen en ze hun contract liever heronderhandelen. Een verbetering van de mededingingsstructuur door de toetreding van nieuwe leveranciers biedt een grotere diversificatie van de aardgasvoorziening, waardoor de aardgasprijzen voor de eindgebruiker aantrekkelijker worden. Tabel 21. Concurrentie indicatoren op de aardgasmarkt (2007-2010) Leveranciers (aan eindconsumenten) Totaal aantal leveranciers aan eindconsumenten Aantal leveranciers die elk minstens 5 % van het totale aardgas leveren Geaggregeerd marktaandeel van alle bedrijven die elk minstens 5 % van het totale aardgas leveren (in %)

2007

2008

2009

2010

10

13

11

9

5

5

5

4

95

95

95

90

Bron: FOD Economie.

3.3. Elektriciteitsmarkt 11

In 2010 bedroeg het totaal waargenomen elektriciteitsverbruik 85.919 GWh . Dit verbruik kwam zowel van de energiesector zelf (3 %) als van de eindverbruikers (97 %). Bepaalde elektriciteitsverbruikers (de grote industriële afnemers) zijn rechtstreeks op het transmissienet aangesloten en krijgen elektriciteit op zeer hoge tot hoge spanning (van 380 kV tot 30 kV). Anderen zijn op distributienetten aangesloten en krijgen elektriciteit op een gemiddelde tot lage spanning (minder dan 30 kV). De industriële klanten verzekeren 46 % van het totale verbruik van alle eindverbruikers. De vraag naar elektriciteit wordt gekenmerkt door een zwakke prijselasticiteit omdat er weinig substitutiemogelijkheden zijn (vooral op korte termijn). De vraag naar elektriciteit kent ook een sterke volatiliteit. Die volatiliteit is te wijten aan de verschillen in weersomstandigheden (de temperatuur heeft een grote invloed op het residentieel en tertiair verbruik, vooral in de winter), de economische activiteit en het levensritme van de bevolking (vakantieperiodes, werkdagen en weekends, enz.). Aan de aanbodzijde onderscheiden we gecentraliseerde en gedecentraliseerde productie-eenheden. Het Belgisch productiepark wordt gekenmerkt door een groot aantal gecentraliseerde productieeenheden: de kerncentrales, de steenkool- en gascentrales, de waterkrachtcentrales voor pompen/turbines, etc. Naast deze gecentraliseerde productie-eenheden ontwikkelt zich stap voor stap een park met kleinere, gedecentraliseerde productie-eenheden: de hydro-elektrische eenheden, de

11

Dit is het totale elektriciteitsverbruik min het verbruik van de elektrische centrales.

54



eenheden met warmtekrachtkoppeling en de windparken. Deze eenheden zijn meestal slechts weinig regelbaar. Ten slotte zorgen een aantal verbruikers van uiterst verschillende omvang – de zogenaamde zelfproducenten – geheel of gedeeltelijk voor hun eigen bevoorrading door zelf een hoeveelheid energie op te wekken. In 2010 was de netto productie door zelfproducten in totaal 4.989 GWh, wat goed was voor 5,46 % van de totale nettoproductie. Ter vergelijking: in 2009 was de productie van zelfproducenten goed voor 4,41 % van de totale nettoproductie. Met de geplande uitstap uit kernenergie zal onze elektriciteitsproductie sterke veranderingen ondergaan. Ook de bevordering van hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppeling enerzijds en het beleid rond de verbetering van energie-efficiëntie anderzijds zullen invloed hebben op de samenstelling van ons toekomstig elektriciteitspark. De vrijmaking van de elektriciteitsmarkt is een proces op Europese schaal, dat de Belgische elektriciteitsmarkt grondig heeft veranderd. De openstelling van de energiemarkt wordt beschouwd als een essentiële factor voor de versterking van de groei en het concurrentievermogen van Europa. Tot 1999 werd de Belgische elektriciteitsmarkt gekenmerkt door een verticaal geïntegreerd quasimonopolie dat de productie, het vervoer, de distributie en de levering omvat. Het vrijmakingsproces verliep verschillend in de verschillende gewesten. In het Vlaams Gewest werd de markt voor alle afnemers vrijgemaakt vanaf 1 juli 2003. Zowel in het Brussel Hoofdstedelijk als in Wallonië gebeurde de vrijmaking in fasen, maar ook daar is de volledige markt (industriële en huishoudelijke afnemers) vrijgemaakt vanaf 1 januari 2007. Het verticaal geïntegreerde en gereguleerde quasi-monopolie heeft plaats gemaakt voor afzonderlijke functies die uitgevoerd worden door concurrerende ondernemingen (met uitzondering van de transmissienetbeheerder - Elia, de regionale en plaatselijke transmissienetbeheerders en van de distributienetbeheerders die genieten van een gereguleerd monopolie).

3.3.1. Sectorale elektriciteitsbalans Elektriciteit bedroeg in 2010 16,9 % van de totale finale energieconsumptie in België. Dit aandeel ligt iets hoger dan in 2009 (16,1 %). Eveneens tussen 2009 en 2010 is het absolute elektriciteitsverbruik wel gestegen met 7 %, maar deze stijging is voornamelijk te verklaren door de relatief sterke daling van het verbruik tussen 2008 en 2009 (-6,4 %). Zodoende bereikte het elektriciteitsverbruik in 2010 opnieuw het niveau van voor de crisis, in 2008. Over de laatste twintig jaar toont het verbruik van elektriciteit een licht stijgende tendens. De elektriciteitsbalans is weergegeven in tabel 22 en grafiek 41.


55

Tabel 22. Sectorale balans van elektriciteit (bvw) (2010) TJ Primaire productie Kernenergie Waterkracht Pompcentrales Geothermiek/Zon/Wind Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Vaste fossiele brandstoffen Invoer Uitvoer Binnenlandse markt (berekend) Energiesector Steenkoolmijnen Steenkoolagglomeraten Cokes- en gasfabrieken Petroleumraffinaderijen Andere Elektriciteitscentrale Eigenverbruik Verlies bij vervoer/distributie Verlies bij vervoer/distributie Eindverbruik Industrie IJzer en staal Chemie Transport Huishoudelijk en gelijkgesteld Huishoudelijk Handel en publieke diensten Statistisch verschil Binnenlandse markt (geobserveerd)

GWh 342. 428 172.598 1.123 4.882 6.667 21.175 135.979 44.622 42.638 344.412 9.389 0 0 0 8.435 954 35.104 13.255 15.419 6.430 299.920 137.293 21.550 48.600 6.250 156.377 72.994 79.855 0 344.412

95. 119 47.944 312 1.356 1.852 5.882 37.772 12.395 11.844 95.670 2.608 0 0 0 2.343 265 9.751 3.682 4.283 1.786 83.311 38.137 5.986 13.500 1.736 43.438 20.276 22.182 0 95. 670

Bron: FOD Economie.

56



Grafiek 41. Grafische voorstelling van de sectorale balans van elektriciteit (2010)

Bron: FOD Economie.


57

3.3.2. Elektriciteitsverbruik per sector De globale stijging van het elektriciteitsverbruik met 7 % tussen 2009 en 2010 wordt verklaard door de stijging van het verbruik door de energiesector (+8,4 %) enerzijds en door een stijging van het eindverbruik (+7,8 %) anderzijds (grafiek 42). De stijging van het finale elektriciteitsverbruik is voornamelijk het gevolg van de relatief grote stijging van het verbruik in de industrie (+17 %) (grafiek 43). Zowel de transportsector als de residentiële sectoren en gelijkgestelden vertoonden slechts kleine globale veranderingen in hun verbruik tussen 2009 en 2010: een daling van 1,5 % voor het transport, een stijging van 0,33 % voor de residentiële sector en een stijging van 3,28 % voor de handel en publieke dienstensector. In de industriesector waren de sterkste stijgers de extractieve nijverheid (+89 %), de chemiesector (+56 %), de sector van de non-ferro metalen (+34 %) en de ijzer- en staalnijverheid (+15 %). De belangrijkste dalers waren de sector van de niet-metaalhoudende mineralen (-46 %) en de houtnijverheid (-15 %). Grafiek 42. Beschikbare elektriciteit op de binnenlandse markt (primaire productie + nettoinvoer) (2000-2010) (in GWh - bvw) 98.000

95.692 95.599 95.527

96.000

95.670

93.219 93.330

94.000 92.000

91.025

90.000

88.220

88.798

89.649

89.387

88.000 86.000

84.000 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Bron: FOD Economie.

Grafiek 43. Consumptie van elektriciteit per sector (1992-2010) (in GWh) 120.000 100.000

80.000 60.000 40.000

20.000 0

Energiesector Chemie Handel en diensten

Electriciteitscentrales Andere industriën Huishoudelijk

IJzer en staal Transport Landbouw

Bron: FOD Economie.

58



3.3.3. Elektriciteitsuitwisselingen Zoals te zien in grafiek 44 is de netto-elektriciteitsinvoer van België bijna altijd positief (België voert meer elektriciteit in dan uit). Uitzonderingen hierop in de laatste twintig jaar zijn 1990-1991 en 2009. De negatieve netto-invoer in 2009 is te wijten aan de economische crisis en de hierdoor verminderde vraag naar elektriciteit. In 2010 werd de invoer opnieuw positief, maar dat herstel blijft voorlopig minimaal. De drie landen waarmee België elektriciteit uitwisselt zijn Frankrijk, Nederland en Luxemburg. Ook hier zien we grote schommelingen over de jaren heen. Zo is Frankrijk heel lang een belangrijke aanvoerder van elektriciteit geweest voor de Belgische markt, maar heeft het de laatste twee jaar telkens elektriciteit ingevoerd. Nederland daarentegen heeft zijn netto-uitvoer naar België in 2009 en 2010 zien stijgen. Het totale volume van de elektriciteitsuitwisselingen met het buitenland bedroeg 24.239 GWh in 2010 tegen 20.807 GWh in 2009. Dit is een stijging van 16 %, nadat het totale volume tussen 2008 en 2009 met 12 % gedaald was. De uitvoer steeg met 5 % ten opzichte van 2009, terwijl de invoer steeg met 31 %. De ruime invoerstijging veroorzaakte het positieve invoersaldo. De uitvoer steeg met ruim 80 % in vergelijking met 2008. De graad van openstelling van België bedroeg in 2010 26,9 %. De graad van openstelling is een indicator voor de openheid van de energiemarkt. Het is de verhouding van het totale volume van de 12 elektriciteitsuitwisselingen met het buitenland tot de opgeroepen energie . De opgeroepen energie bedroeg 90.202 GWh in 2010 en is met 7,6 % gestegen ten opzichte van 2009 (83.804 GWh). De graad van openstelling bedroeg in 2009 24,8 %, en is dus licht gestegen. Grafiek 44. Netto-invoer van elektriciteit (1990-2010) (in GWh)

12.000 10.000 8.000 6.000

4.000 2.000 0 -2.000 -4.000 -6.000

Totaal

Frankrijk

Nederland

Luxemburg

Bron: FOD Economie.

3.3.4. Elektriciteitsprijzen Als gevolg van een nieuwe methodologie die werd geïntroduceerd op Europees niveau in 2008 worden – naar analogie van de aardgasprijzen – ook de elektriciteitsprijzen verzameld op basis van verbruiksschijven. Een verbruiksschijf geeft een onder- en bovenlimiet van jaarlijks verbruik aan. De

12

De elektrische energie die ter beschikking staat van het nationale net wordt de opgeroepen energie genoemd. Het is de totale hoeveelheid elektrische energie die ter beschikking staat van de nationale consumptie. Het is de som van de elektriciteitsproductie en de invoer min de uitvoer, het eigen verbruik van de elektriciteitscentrales en het verbruik bij de omzetting in de pompcentrales.


59

prijzen voor elektriciteit verschillen voor huishoudelijk en industriële verbruikers en ook de verbruiksschijven zijn anders vastgelegd. De prijzen voor elke verbruiksschijf zijn gewogen gemiddelden in functie van de marktaandelen van de verschillende leveranciers die actief zijn op de Belgische elektriciteitsmarkt. Net zoals de aardgasprijzen worden ook de elektriciteitsprijzen twee maal per jaar ingezameld, in het begin van elk semester (januari en juli). Het zijn de gemiddelde prijzen die werden betaald door de eindverbruikers tijdens de voorbije zes maanden. Ze worden uitgedrukt in eurocent/kWh.

3.3.4.1. Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke verbruikers De elektriciteitsfactuur van een huishoudelijke afnemer bevat vier elementen: de prijs van de geleverde elektriciteit, de kostprijs van het vervoer en de distributie ervan, de federale en regionale toeslagen en de btw. De prijs van de geleverde elektriciteit wordt vrij bepaald door de leverancier. De transmissie- en distributietarieven die bedoeld zijn om de transmissienetbeheerder en de distributienetbeheerder te vergoeden, blijven gereglementeerd en kunnen bijgevolg niet onderhandeld worden. Ze worden goedgekeurd door de CREG. De toeslagen die worden opgelegd door de federale en regionale instanties zijn bedoeld om de kosten te financieren van de openbare diensten. De elektriciteitsprijs die representatief wordt geacht voor een gemiddeld gezin is de prijs van de verbruiksschijf DC (verbruik van 2.500 tot 5.000 kWh/jaar). In deze paragraaf zijn alle grafieken representatief voor deze verbruiksschijf. De prijzen die in België in 2010 van toepassing waren voor een representatief gezin (verbruiksschijf DC) bleven quasi constant (een stijging van minder dan 1 %) in beide semesters (tabel 23). In de hogere verbruiksschijven stegen de tarieven over beide semesters (+1,9 % voor DD en +4,3 % voor DE). Tabel 23. Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) Verbruiksschijf DA DB DC DD DE

Jaarlijkse consumptie kWh/jaar < 1.000 1.000 à 2.500 2.500 à 5.000 5.000 à 15.000 ≥ 15.000

1

ste

semester 1 2010 eurocent/kWh 29,301 22,066 19,590 17,320 14,470

2

de

semester 2 2010 eurocent/kWh 28,519 21,942 19,740 17,652 15,092

Bron: FOD Economie.

In onderstaande grafieken werd voor elk jaar het gemiddelde genomen van de elektriciteitsprijs voor beide semesters. De prijs inclusief alle belastingen is gestegen met 6 % ten opzichte van 2009. Deze stijging kwam er na een daling van de prijs met 13 % in het jaar ervoor en een prijsstijging van 26 % tussen 2007 en 2008.

60



Grafiek 45. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok DC (2007-2010) (in eurocent/kWh)

25 20 15 10 5 0

2007

2008

Netwerkprijs

Energieprijs

2009

Netwerkbelasting

2010

Energiebelasting

Btw

Bron: FOD Economie.

Uit grafiek 46 blijkt dat de elektriciteitsprijs (inclusief alle belastingen) het laagst is in Frankrijk, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk. De Duitse prijs ligt het hoogst. De prijs in België is, in vergelijking met zijn buurlanden, eerder hoog. De Belgische prijs ligt ook dan het Europese gemiddelde. Grafiek 46. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC, alle taksen inclusief (2010) (in eurocent/kWh)

Frankrijk

13,17

Verenigd Koninkrijk

14,18

Nederland

17,00

EU27

17,02

Luxemburg

17,37

België

19,67

Duitsland

24,07 0

5

10

15

20

25

30

Bron: Eurostat.

Het aandeel van de taksen (inclusief btw) in de prijs is ook voor elektriciteit (naar analogie van aardgas) absoluut het laagst in het Verenigd Koninkrijk (4,7 %) (grafiek 47). Het aandeel is het grootst in Duitsland (42,8 %). Ook hier is het verschil tussen de uitersten (GB en Duitsland) erg groot. België bekleedt een gemiddelde positie: het aandeel van de taksen in de totale elektriciteitsprijs is bij ons 26 % (6 procentpunten hoger dan het aandeel van de taksen in de aardgasprijs). Dit is lager dan het Europees gemiddelde van 27,4 %.


61

Grafiek 47. Aandeel van de taksen in de elektriciteitsprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC (2010) (in %)

4,7

Verenigd Koninkrijk Luxemburg

17,0

Nederland

25,7

België

26,0

Frankrijk

26,5

EU27

27,4

Duitsland

42,8

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Bron: Eurostat.

3.3.4.2. Elektriciteitsprijzen voor industriële verbruikers De prijs die representatief wordt geacht voor de prijs van een gemiddeld bedrijf is de prijs van de verbruiksschijf IC (verbruik van 500 tot 2.000 MWh/jaar). In deze paragraaf zijn alle grafieken representatief voor deze verbruiksschijf. Tussen het eerste en het tweede semester zijn de prijzen die worden toegepast in de industrie quasi constant gebleven voor alle verbruiksschijven, behalve voor de laagste verbruiksschijf IA (-2,7 %) en de hoogste verbruiksschijf IF (+4,6 %) (tabel 24). Tabel 24. Elektriciteitsprijzen voor industriële gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) Verbruiksschijf IA IB IC ID IE IF Bron: FOD Economie.

Jaarlijkse consumptie MWh/jaar < 20 20 tot 500 500 tot 2.000 2.000 tot 20.000 20 000 tot 70.000 70.000 tot 150.000

1

ste

semester 1 2010 eurocent/kWh 19,326 15,625 12,735 11,362 9,715 8,666

2

de

semester 2 2010 eurocent/kWh 19,798 15,843 12,764 11,366 9,669 9,061

Grafiek 48 toont voor elk jaar de gemiddelde elektriciteitsprijs voor beide semesters. De elektriciteitsprijs (inclusief alle belastingen) daalde 2 %, vergeleken met 2009.

62



Grafiek 48. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok IC (2008-2010) (in eurocent/kWh)

15 12 9 6 3 0 2008

Netwerkprijs

2009

Energieprijs

2010

Netwerkbelasting

Energiebelasting

Btw

Bron: FOD Economie.

Grafiek 49 toont dat de elektriciteitsprijs (inclusief belastingen) ook voor industriële gebruikers het laagst is in Frankrijk. Opnieuw ligt de Duitse prijs het hoogst. De prijs in Duitsland is bijna dubbel zo hoog als de prijs in Frankrijk. De prijs in België is ook voor industriële gebruikers eerder hoog, in vergelijking met zijn buurlanden, maar blijft (net) lager dan de gemiddelde Europese prijs. Grafiek 49. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok IC, alle taksen inclusief (2010) (in eurocent/kWh)

Frankrijk

8,83

Luxemburg

10,82

Verenigd Koninkrijk

11,63

Nederland

12,31

België

12,75

EU27

12,79

Duitsland

15,35

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Bron: Eurostat.

3.3.5. Concurrentie op de elektriciteitsmarkt De concurrentie-indicatoren in de sector van de elektriciteitsproductie vertonen een breuk in 2010 (tabel 25). De aanzienlijke toename van het marktaandeel van één onderneming van 1 % tot 5 % tussen 2009 en 2010 heeft het aantal grote producenten die samen goed zijn voor 95 % van de totale elektriciteitsproductie teruggebracht tot vier.


63

Tabel 25. Concurrentie-indicatoren (2007-2010)

op

de

elektriciteitsmarkt,

Producerende bedrijven Aantal bedrijven die samen minstens 95 % van de nationale netto-elektriciteitsproductie vertegenwoordigen Aantal bedrijven die elk minstens 5 % van de nationale netto-elektriciteit produceren Geaggregeerd marktaandeel van alle bedrijven die elk minstens 5 % van de nationale elektriciteit produceren (in %)

producerende

bedrijven

2007

2008

2009

2010

4

7

11

4

2

2

2

3

88

87

85

91

Bron: FOD Economie.

Bij de elektriciteitsleveranciers blijven er wel nieuwe spelers bijkomen (tabel 26). In 2010 beschikten 37 bedrijven over een leveringsvergunning tegenover 34 in 2009. Slechts drie van deze 37 ondernemingen leverden elk minstens 5 % van de finale verbruikte elektriciteit. Deze drie leveranciers staan samen in voor liefst 85 % van de totale finale elektriciteitsconsumptie. Tabel 26. Concurrentie-indicatoren op de elektriciteitsmarkt, leveranciers (2007–2010) Leveranciers (aan eindconsumenten) Totaal aantal leveranciers aan eindconsumenten Aantal leveranciers die elk minstens 5 % van de totale elektriciteit leveren Geaggregeerd marktaandeel van alle bedrijven die elk minstens 5 % van de totale elektriciteit leveren (in %)

2007

2008

2009

2010

23

31

34

37

3

3

3

3

77

84

83

85

Bron: FOD Economie.

3.4. Markt van vaste brandstoffen (steenkool) 3.4.1. Sectorale balans van vaste brandstoffen In tabel 27 en grafiek 50 wordt de steenkoolbalans van België voor 2010 weergegeven. Tabel 27. Sectorale balans van steenkool (2010) Kt (ovw) Binnenlandse productie Andere Invoer Uitvoer Bunkers Voorraadwijzigingen Binnenlandse markt (berekend) Transformatiesector Cokesfabrieken Producent/Verdeler elektriciteit Centrales voor autoproductie Verbruik door energievoortbrenger Koolmijnen Cokesfabrieken Eindverbruik Industrie IJzer en staal Huishoudelijk en gelijkgesteld Huishoudelijk Statistisch verschil Binnenlandse markt (geobserveerd)

Ktoe (ovw) 0 0 5. 911 1. 081 0 -87 4. 917 2. 179 658 1. 521 0 0 0 0 2. 750 2. 525 1. 831 225 201 -12 4. 929

0 0 4 087 755 0 -62 3.394 1.525 461 1.065 0 0 0 0 1.876 1.723 1.282 153 137 -8 3.402

TJ 0 0 171.128 31.637 0 -2.591 142.082 63.877 19 289 44 588 0 0 0 0 78.578 72.153 53.652 6.425 5.723 -373 142.455

Bron: FOD Economie.

De binnenlandse consumptie van vaste brandstoffen steeg tussen 2009 en 2010 aanzienlijk met 6,9 % (grafiek 51). Deze ontwikkeling vertaalt zich in een sterke invoertoename (+14 %) en is voornamelijk het gevolg van een sterke stijging van de vraag uit de ijzer- en staalindustrie (+39,8 %).

64



De productie van gietijzer die in 2009 fors daalde (-62,1 %) steeg in 2010 opnieuw dankzij het herstel van de vraag naar staal. De gietijzerproductie steeg van 3.086.986 ton in 2009 naar 4.687.988 ton in 2010, wat een totale stijging betekent van 51,9 %. De uitvoer van vaste brandstoffen bevindt zich in 2010 anderzijds onder het niveau van 2009 (een daling van 17,6 %).


65

Grafiek 50. Grafische voorstelling van de sectorale balans van vaste brandstoffen (2010)

Bron: FOD Economie.

66



Grafiek 51. Beschikbare binnenlandse vaste brandstoffen (2000-2010) (in kt) 14.000

12.127

11.117

12.000

9.440

10.000

8.951

9.316 7.863

8.000

7.465

6.673

6.810

6.000

4.701

4.917

2009

2010

4.000 2.000 0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bron: FOD Economie.

3.4.2. Verbruik van vaste brandstoffen per sector Vaste brandstoffen worden vooral verwerkt in cokesfabrieken en elektriciteitscentrales. Het totaal van leveringen van vaste brandstoffen aan de elektriciteitscentrales stijgt tot 1.521 kt in 2010 (tabel 28). In de cokesfabrieken wordt van steenkool cokes gemaakt. In 2010 werd in deze fabrieken 2.592.826 ton steenkool gebruikt en de cokesopbrengst (productie van de cokesfabrieken) bedroeg 1.934.678 ton. Bij verwerking was er dus een verlies van 658.148 ton. Deze hoeveelheid wordt ingeschreven in de steenkoolbalans in de rubriek cokesfabrieken van de transformatiesector. De hoeveelheid vaste brandstoffen die in 2010 in de elektrische centrales werd aangewend, is minder groot dan in 2009 (een daling van 12,6 %) en is zo klein dat ze niet zichtbaar is in grafiek 52. Als gevolg van de verhoogde activiteit in de staalindustrie steeg de hoeveelheid gebruikte steenkool in de cokesfabrieken met 39 % ten opzichte van 2009. De totale finale consumptie van vaste brandstoffen steeg tussen 2009 en 2010 met 23,6 % (grafiek 53). De industriële consumptie (de staalindustrie niet meegerekend) groeide met 32,7 %, hoofdzakelijk onder impuls van de sector van de niet-metaalhoudende mineralen (+70,8 %). De andere industriesectoren zoals de non-ferro’s, de voeding- en papiersector kenden echter een forse daling. De residentiële sector - die slechts een minimaal aandeel in het totale finaal verbruik heeft – ziet zijn leveringen dalen met 42,6 %. Over het algemeen vertoont het verbruik van vaste brandstoffen sinds 1995, en vooral sinds 2002, een constante daling en dit voor alle sectoren.


67

Tabel 28. Consumptie van vaste brandstoffen per sector (2010) kt Transformatiesector Cokesfabrieken Producenten en verdelers van elektriciteit Eindverbruik Industrie IJzer en staal Huishoudelijk en gelijkgesteld Huishoudelijk

TJ 2.180 658 1.521 2.751 2.526 1.831 225 201

ktoe 63.877 19.289 44.588 78.578 72.153 53.652 6 425 5 723

1.526 461 1.065 1.877 1.723 1.281 153 137

Bron: FOD Economie.

Grafiek 52. Consumptie van vaste brandstoffen per sector (1992-2010) (in ktstke - ovw) 16.000

14.000 12.000 10.000 8.000

6.000 4.000 2.000 0

Transformatiesector

Energiesector

Industrie


Bron: FOD Economie.

Grafiek 53. Finale consumptie van vaste brandstoffen per sector (1995-2010) (in ktoe - ovw) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0

IJzer en staal

Andere industrieën


Bron: FOD Economie.

3.4.3. Bevoorrading van vaste brandstoffen In tabel 29 wordt de invoer van de belangrijkste soorten vaste brandstoffen in 2010 weergegeven en in tabel 30 worden de hoeveelheden per land van herkomst getoond. Grafieken 54 en 55 illustreren de geografische verdeling en de evolutie over de tijd van de invoer.

68



België importeert alle vaste brandstoffen (en dus ook steenkool) die het consumeert. De belangrijkste leveringslanden van vaste brandstoffen voor België zijn de Verenigde Staten (39,8 %), Australië (24,8 %), Zuid-Afrika (19,8 %), Colombia (3 %) en Rusland (2,3 %). De invoer uit deze landen is samen goed voor bijna 95 % van de Belgische consumptie. Van al zijn buurlanden wisselt België vooral vaste brandstoffen uit met Duitsland en Frankrijk. Tabel 29. Netto-invoer van vaste brandstoffen per soort (2010) kt Steenkool Kwaliteitssteenkool Laagwaardige steenkool Steenkoolagglomeraten Steenkoolcokes Bruinkool Bruinkoolagglomeraten Bruinkoolcokes Recuperatieproducten Totaal vaste brandstoffen

4.832,7 4.832,7 0 3,6 -280,4 245,0 19,9 9,7 0 4.830,5

TJ 141.636,6 141.636,6 0 105,4 -8.219,3 5.283,1 400,6 284,1 0 139.490,5

ktoe 3.382,9 3.382,9 0 2,5 -196,3 126,2 9,6 6,8 0 3.331,7

Bron: FOD Economie.

Grafiek 54. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010)

Bron: FOD Economie.


69

Tabel 30. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010) kt Amerika Noord-Amerika Verenigde Staten Canada Zuid-Amerika Colombia Oceanië Australië Afrika Zuid-Afrika Europa West-Europa Duitsland Frankrijk Verenigd Koninkrijk Nederland Oost-Europa Rusland Polen Azië China Niet gespecifieerd Totaal

% 2.519 2.353 2.334 19 166 166 1.349 1.349 1.120 1.120 816 662 446 121 53 42 154 125 29 9 9 188 6.001

42,0 39,2 38,9 0,3 2,8 2,8 22,5 22,5 18,7 18,7 13,6 11,0 7,4 2,0 0,9 0,7 2,6 2,1 0,5 0,2 0,2 3,1 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 55. Invoer van vaste brandstoffen per regio (1990-2010) (in kt) 18.000 16.000

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Afrika

Oceanië

Oost-Europa

West-Europa

Azië

Andere

Bron: FOD Economie.

70



4. Hernieuwbare energie in België 4.1. Productie uit hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen In energiestatistieken worden hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen als één categorie beschouwd. Nochtans zijn niet alle recuperatie-energiebronnen (of afval) hernieuwbaar. De nationale statistieken van hernieuwbare energie worden samengesteld uit de gegevens van de drie regio’s aangevuld met de gegevens van de windmolens op de Noordzee. In sectie 2.2.2 staan de gegevens van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen vermeld. Dezelfde 1 gegevens worden gedetailleerd weergegeven in de energiebalansen van de regionale autoriteiten .

4.2. Bruto-elektriciteitsproductie recuperatie-energiebronnen

van

hernieuwbare

en

De bruto-elektriciteitsproductie uit offshore windenergie was goed voor 190 GWh in 2010 of 14,7 % van de totale productie uit windenergie. In tabel 31 en grafiek 56 wordt de bruto-elektriciteitsproductie per energiebron weergegeven (voor de hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen). Tabel 31. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) Elektriciteit Hout/Afvalhout/Ander vast afval Hydro Stedelijk afval Wind Zon Ander biogas Andere vloeibare biobrandstoffen Totaal

Mtoe 0,250 0,143 0,124 0,111 0,048 0,03 0,023 0,787

TJ 10.453 6.005 5.186 4.653 2.017 1.437 967 32.931

TWh

% 2,9 1,7 1,4 1,3 0,6 0,4 0,3 9,1

44,72 4,80 9,10 19,90 8,62 8,72 4,14 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 56. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare energiebronnen (2010) (in %)

2%

4% 3%

4%

32%

Hout/Afvalhout/Ander vast afval Hydro Stedelijk afval

7%

Wind Zon 14%

Industrieel afval Stortgas

Ander biogas 15%

19%

Andere vloeibare biobrandstoffen

Bron: FOD Economie.

1

Brussel Hoofdstedelijk Gewest: www.leefmilieubrussel.be Vlaams Gewest: www.emis.vito.be Waals gewest: www.energie.wallonie.be


71

4.3. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatieenergiebronnen De verdeling van de bruto warmteproductie per energiebron (wat betreft hernieuwbare en recuperatieenergiebronnen) is weergegeven in tabel 32 en grafiek 57. Tabel 32. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) Warmte Stedelijk afval Industrieel afval Hout/Afvalhout/Ander vast afval Geothermisch Stortgas Ander biogas Andere vloeibare biobrandstoffen Totaal

Mtoe 0,061 0,008 0,007 0,002 0,002 0,005 0,002 0,086

TJ 2.559 329 292 90 64 209 69 3.612

% 70,8 9,1 8,1 2,5 1,8 5,8 1,9 100,0

Bron: FOD Economie.

Grafiek 57. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) (in %)

2%

6% 2% Stedelijk afval

2%

Industrieel afval

8%

Hout/Afvalhout/Ander vast afval

Geothermisch

9%

Stortgas

Ander biogas 71%

Andere vloeibare biobrandstoffen

Bron: FOD Economie.

4.4. Hernieuwbare targets 2020 De Europese Richtlijn 2009/28 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen bepaalt een dubbel streefcijfer voor België: een aandeel van energie uit hernieuwbare bronnen van 13 % in het bruto-eindverbruik van energie en een aandeel van 10 % in de transportsector tegen 2020. Elk land kan het traject naar deze streefcijfers vrij invullen. In 2010 was de consumptie van hernieuwbare energie hoger dan voorzien in het traject bepaald in het Nationaal actieplan voor hernieuwbare energie. Voor heel België en rekening houdend met de conventies uit de richtlijn 2009/28, bedroeg de consumptie van hernieuwbare energie 5 % van de totale consumptie in 2010 en 4,46 % van het transport (grafiek 58). De offshore windenergie was in 2010 goed voor 0,85 % van de totale bruto consumptie uit hernieuwbare bronnen.

72



Grafiek 58. Vergelijking van het verwacht en reëel aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de consumptie (2010) (in %)

6,97 5,05 3,80

Totaal

4,51

4,80 3,80

3,50

Verwarming en koeling Verwacht aandeel

Elektriciteit

4,46

Transport

Reëel aandeel

Bron: FOD Economie.


73

5.

Energie-indicatoren 2010

De opwaartse pijl wijst op een stijging, de neerwaartse pijl op een daling van de indicator t.o.v. 2009.

74


© SADEQ - Fotolia.com

Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Ondernemingsnummer: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangstraat Brussel

Recommend Documents