Voorwoord. Bjorn Witlox. Amsterdam, 13 mei 1998

Voorwoord Gedurende 16 weken heb ik op het Nederlands Filmmuseum in Amsterdam een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor het digitaliseren van de fotocollecrtie aldaar. Ik heb daarbij hulp gehad van veel mensen. Met name Soeluh van den Berg, John Bösensell, Jan-Hein Bal, Purcy Blijd, Wouter Pels en Arthur Kleintjens wil ik bedanken voor de bijstand die ze me verleend hebben in moeilijke en iets minder moeilijke tijden. Voor de uitstekende begeleiding vanuit school wil ik Jan van Driel bedanken die me steeds geholpen heeft als ik met een probleempje zat en die ook tijdig insprong als hij dacht dat ik met een probleempje zat. Als laatste wil ik alle medewerkers (inclusief vrijwilligers en stagiaires) van het studiecentrum bedanken voor de leuke tijd. Bjorn Witlox Amsterdam, 13 mei 1998

Samenvatting Het Nederlands Filmmuseum is in het bezit van een fotocollectie. De bekendheid van de collectie bij het publiek is klein. Ook kan het slecht zijn voor de foto’s als ze steeds uit hun bergplaats genomen moeten worden. Deze twee problemen waren de aanleiding voor deze afstudeeropdracht. Een manier om die problemen te ondervangen kan digitalisering zijn. Om te komen tot een beschrijving van hoe digitalisering kan plaatsvinden en hoe het gebruik van de fotocollectie vergroot kan worden, moest het volgende gebeuren: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

De huidige situatie beschrijven. De nieuwe situatie beschrijven. Onderzoeken welke consequenties de digitalisering voor de organisatie heeft. Onderzoeken wat de markt is voor de digitale collectie. Onderzoeken wat de wensen van die markt zijn. Onderzoeken wat gedaan moet worden om op die wensen in te kunnen gaan.

De stichting het Nederlands Filmmuseum (NFM) is een stichting die zich bezighoudt met de meest uiteenlopende aspecten van film. De stichting heeft een museale taak en een archieftaak. Het Studiecentrum is een onderdeel van één van de drie diensten die samen het Filmmuseum vormen, Collecties en Studies. Het Studiecentrum bundelt de taken die de onderzoeker ten dienste moeten staan. Een onderdeel van het Studiecentrum is de afdeling Archieven en Verzamelingen die van belang is in het kader van deze opdracht. Deze afdeling houdt zich bezig met het beheer en het ontsluiten van alle non-film materialen. Daaronder vallen ook de filmfoto's. Het Filmmuseum is in het bezit van 300.000 foto's die betrekking hebben op films, personen en onderwerpen. Het gaat hier om positieven, negatieven en dia's. Ook zijn er nogal wat formaten. Vroeger werden de foto-dossiers op alfabet gerangschikt, nu gebeurt dat dmv. een willekeurige nummering die na digitalisering gehandhaafd blijft. De dossiers zijn opgeborgen in mappen, die mappen zitten in dozen. De dozen staan in stalen stellingen. De foto's zijn niet per foto beschreven, maar per dossier. Die beschrijvingen zijn te raadplegen in een database, Freebase. Die database dateert van 1990 en is intussen verouderd. Freebase heeft bovendien een groot aantal onoverkomelijke nadelen. Het fotobestand kon niet door het publiek geraadpleegd worden. Die nadelen worden in de nabije toekomst ondervangen door een nieuwe database. Die database wordt gebouwd door BSL en gaat het Collectieregistratie en -Beheerssysteem heten. Alle huidige Freebasebestanden worden opgeschoond, aangevuld en consistent gemaakt zodat ze gekoppeld kunnen worden aan het nieuwe systeem. In dat systeem kunnen ook gescande plaatjes geraadpleegd worden, waardoor de toegankelijkheid van het geheel nog groter wordt. De nieuwe database kan door het publiek geraadpleegd worden. Reproductie van foto's gebeurde in het verleden op de traditionele manier in een zwart/wit donkere kamer. In de periode tussen de verhuizing van Overveen naar Amsterdam en het operationeel zijn van de scan- en printapparatuur worden reproducties uitbesteed. Na digitaliseren gebeurt reproductie geheel digitaal. De collecties affiches en knipsels worden ook gedigitaliseerd. Die projecten lopen los van elkaar. Ze worden wel allebei op hetzelfde medium opgeslagen. Bij het scannen van 300.000 beelden is het nodig om vooraf prioriteiten te stellen. Het is het best om een voorkeurslijst samen te stellen waaruit een representatief pakket gescande beelden ontstaat. Als die lijst is ingescand kan een nieuwe voorkeurslijst worden samengesteld met een ander actueel thema. Bij sommige foto's moet ook de achterkant gescand worden. Er zijn drie manieren om te digitaliseren: scanner, digitale camera en microfilm scannen. De beste manier voor dit project is de flatbedscanner. De mogelijkheid bestaat om het totale project uit te besteden aan een gesprecialiseerd bedrijf. Deze manier komt echter niet in aanmerking. Het project moet geheel in eigen beheer worden uitgevoerd. De keuze van de scanner was een moeilijke omdat de collectie bestaat uit nogal wat afwijkende materialen. Het belangrijkste criterium was dat de scanner A3-formaat moet kunnen scannen. Na vergelijkend onderzoek bleef er één scanner over die de meest geschikte bleek: Epson GT 12000 met Graphic designer bundle.

Vervolgens was het belangrijk om vast te stellen op welke manier de beelden gescand gaan worden en op welke manier de beelden opgeslagen gaan worden. Het is het goedkoopst om alle beelden op raadpleegkwaliteit in te scannen en op te slaan. Alleen de foto's die worden aangevraagd worden, worden in een hoge resolutie ingescand en opgeslagen. De meeste zekerheid voor de toekomst geeft het om alle beelden in een hoge resolutie in te scannen en op een apart medium op te slaan. Van die beelden worden dan kopieën gemaakt in een lage resolutie die toegevoegd worden aan de database. Als gekozen wordt voor de mogelijkheid die meeste zekerheid biedt voor de toekomst dan ontstaan er twee aparte bestanden: raadpleegbestand en archiefbestand. Eén van de belangrijkste zaken bij digitalisering is de juiste resolutie. Voor het raadpleegbestand is dat 150 dpi. en voor het archiefbestand is dat een resolutie die afhangt van het formaat van het origineel en de resoluties die de printer ondersteunt. De juiste kleurinstelling van een scan zorgt voor een natuurgetrouwe weergave van het beeld. Hoe echter de kleuren, hoe meer opslagruimte er in beslag wordt genomen. Een juiste combinatie van resolutie en kleurinstelling is dus nodig. De juiste kleurinstelling in combinatie met de gekozen resoluties is 8 bits kleuren voor zwart/wit originelen en 24 bits kleur voor kleuren originelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden voor de opslag van gescande beelden. Bij dit project moest een goede afweging worden gemaakt tussen capaciteit, houdbaarheid en vooral kosten. Het beste medium voor het raadpleegbestand bleek de harde schijf en voor het archiefbestand de CD-Recordable. Compressietechnieken zorgen ervoor dat bestanden drastisch verkleind kunnen worden. Daarom is voor het raadpleegbestand gekozen voor de compressietechniek JPEG. Het archiefbestand moet niet gecomprimeerd worden omdat dat gepaard gaat met kwaliteitsverlies. Bij het archiefbestand is het van belang dat de beelden uitwisselbaar zijn tussen verschillende systemen. Vandaar dat voor het archiefbestand gekozen is voor TIFF als opslagformaat. De keuze van de printer was geen eenvoudige omdat er zoveel printers op de markt zijn die verkocht worden onder de naam ‘fotoprinter’. Bovendien moet de kwaliteit van een print bij dit project zeer hoog zijn. Door het testen van een aantal printers bleek er één de meest geschikte te zijn: Fujix Pictrography 3000. Het scannen van affiches krijgt op dit moment wat personeelsvoorziening betreft voorrang. De enige personen die zich met scannen bezig kunnen gaan houden zijn dhr. Bal en dhr. Bösensell. Dhr. Bal zal zich bezighouden met het toevoegen van de beschrijvingen en dhr. Bösensell zal daadwerkelijk gaan scannen. Voor deze werkzaamheden zouden ook formatieplaatsen gecreëerd kunnen worden. Voor de opslag en het beheer van de beelden zijn de heren Blijd, Atif en Pels verantwoordelijk. Voor problemen bij de verkoop van reproducties en auteursrecht kan de heer Westervoorde gecontacteerd worden. Dhr. Bal zal de verkoop van reproducties verder in goede banen leiden. Voor het digitaliseringsproject is een budget van f 40.000,- beschikbaar. Hiervan kunnen de scanner en de printer worden aangeschaft. Voor middelen voor reproductie is een toereikend budget aanwezig. De kosten die gemaakt worden voor opslag zijn voor rekening van Automatisering. De kosten voor het beheer van de images zijn te hoog om die in te kunnen passen in een op dit moment duidelijk budget. Voor de aanschaf van een beheerssysteem moeten nieuwe financieën worden vrijgemaakt. Als dhr. Bösensell tijdens zijn normale werkuren gaat scannen dan zijn 10.000 beelden in 5 maanden ingescand. Als twee vrijwilligers full time gaan scannen dan zijn 10.000 beelden in 5 weken ingescand. De interne gebruikers zijn de belangrijkste huidige gebruikers van de fotocollectie. De Publieksdienst is de allergrootste. die dienst gebruikt foto’s voor het maken van publiciteitsmateriaal. Distributie maakt zelden gebruik van de fotocollectie omdat ze zelf een voorraad foto’s hebben. Beiden zijn zeer tevreden over de gang van zaken mbt. de levering van foto’s. De huidige externe gebruikers zijn te verwaarlozen. In de toekomst zullen de interne gebruikers gebruik blijven maken van de fotocollectie. Ze zien de digitalisering als een welkome aanvullling op de geboden diensten. Vooral de verbeterde toegankelijkheid vinden ze positief. De Publieksdienst zal de grootste gebruiker blijven. Het aantal externe gebruikers zal stijgen. Een enquête wijst uit dat kranten, omroepbladen, filmbladen en opiniebladen zeer geïnteresseerd zijn om in de toekomst gebruik te maken van de fotocollectie van het NFM. Ook researchers kunnen gezien worden als doelgroep. Verregaande ontwikkelingen op het gebied van media, techniek en netwerken in de grafische industrie hebben invloed op de manier waarop de fotocollectie aangeboden moet gaan worden. Het aantal aanvragen

voor afdrukken zal in eerste instantie hoger liggen dan het aantal aanvragen voor digitale reproducties. Bij het aanbieden van afdrukken verandert er niets. Als een klant een bewerkte afdruk wil dan doet de fotodienst van het NFM dat en brengt dat in rekening. De standaardinstellingen van een digitaal beeld zorgen ervoor dat de klant het beeld zelf kan bewerken. Het opslagmedium mag de klant zelf kiezen. evenals de vorm waarin het raadpleegoverzicht wordt aangeleverd, papier of diskette, gekopieerd of gescand. Het Filmmuseum heeft de foto’s in eigendom, maar heeft niet de rechten overgekocht. Dat wil zeggen dat voor iedere reproductie de rechten geregeld moeten worden. Het Filmmuseum laat dat over aan de klant, zoals dat altijd is gedaan. Het auteursrecht levert pas problemen op als de beelden via Internet aangeboden gaan worden. Het Filmmuseum werkt sinds 1991 aan zijn marketing. Het betreft hier vooral de publieksfuncties en minder de Fotodienst. Een aantal punten uit het marketingplan zijn echter ook van toepassing op de Fotodienst. De Fotodienst heeft een tweetal concurrenten: overige film- en foto-instituten en fotopersbureau’s. In eerste instantie is het niet raadzaam om actief de digitale collectie te gaan promoten.

Inhoudsopgave

Samenvatting Voorwoord Inhoudsopgave 1. Inleiding

1

1.2 Doelstelling 1.3 Doelgroep 1.4 Probleemstelling

1 1 1

2. Huidige situatie 2.1 Organisatie 2.2 De fotocollectie 2.2.1 Materialen 2.2.2 Plaatsingscode 2.2.3 Opbergsysteem 2.3 Raadpleging 2.4 Reproductie 2.5 Overige digitaliseringsprojecten

3 3 3 3 4 4 4 6 7

3. Nieuwe situatie

8

3.1 Toegankelijkheid 3.2 Reproductie

8 8

4. Wat wordt gescand?

9

5. Digitaliseren

11

5.1 Manieren van digitaliseren 5.2 Scannen uitbesteden 5.3 Keuze van de scanner 5.3.1 Soorten scanners 5.3.2 Selectiecriteria 5.3.3 Conclusie 5.4 Hoe digitaliseren? 5.5 Resolutie 5.6 Kleurinstelling 5.7 Beeldopslag 5.7.1 Opslagmedia 5.7.2 Conclusie opslagmedia 5.7.3 Beeldcompressie en opslagformaten 5.7.4 Conclusie beeldcompressie en opslagformaten 5.8 Beheers-aspect opslagmedia 5.9 Printen

11 11 12 12 12 13 14 16 17 17 17 19 19 20 20 21

5.9.1 Algemeen 5.9.2 Printtechnieken 5.9.3 Soorten printers 5.9.4 Selectiecriteria 5.9.5 Conclusie 5.10 Personeel 5.10.1 Scannen en reproduceren 5.10.2 Opslag en beheer 5.10.3 Verkoop 5.11 Financieën 5.11.1 Kosten apparatuur en middelen 5.11.2 Afschrijvingen 5.12 Tijdsplanning

21 21 22 22 23 23 23 24 24 25 25 26 26

6. Huidige gebruikers van de fotocollectie

28

6.1 Interne gebruikers 6.2 Externe gebruikers

28 29

7. Toekomstige gebruikers van de fotocollectie

30

7.1 Interne gebruikers 7.2 Externe gebruikers

30 31

8. Beschikbaar stellen van de fotocollectie 8.1 Algemeen 8.2 Afdrukken 8.3 Digitale reproducties 8.4 Auteursrecht 8.5 Marketing

32 32 32 33 34 36

9. Conclusies

38

10. Aanbevelingen

42

11. Aanpak

44

Lijst van bronnen

47

Literatuurlijst

48

Bijlagen:

1. Overzicht onderzochte scanners 2. Gegevens enquête gebruikersonderzoek 3. Aanvraagformulieren reproducties Fotodienst Nederlands Filmmuseum 4. Tarieven gebruikersvergoeding 5. Literatuuronderzoek

1. Inleiding 1.1 Aanleiding Dit rapport is tot stand gekomen in het kader van de afstudeeropdracht van de opleiding IDM aan de Hogeschool Brabant in Tilburg. De opdracht was een onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor digitalisering van de fotocollectie van het Nederlands Filmmuseum (NFM). Voor dat onderzoek was de volgende aanleiding aan te dragen: De stichting het Nederlands Filmmuseum is een organisatie die zich bezighoudt met de meest uiteenlopende aspecten van film. De stichting heet een museale taak en een archieftaak. Het NFM is in het bezit van 300.000 filmfoto's. Veel daarvan is afkomstig uit schenkingen en het gros daarvan betreft filmscènes. Het beheer van de collectie is gehuistvest aan de Vondelstraat in Amsterdam. De collectie zelf is ondergebracht in een nabijgelegen geklimatiseerd depot. Bekendheid van de collectie bij het publiek is vrij gering. Het aantal reproducties van foto's voor externe gebruikers bedraagt enkele honderden per jaar. Het aantal reproducties voor intern gebruik bedraagt enkele duizenden per jaar. Dit is niet alleen te wijten aan de geringe bekendheid, maar ook aan de slechte toegankelijkheid van de collectie voor het publiek. Als een foto in het verleden aangevraagd werd dan werd de betreffende foto uit zijn bergplaats genomen, gekopieerd voor raadpleging en vervolgens op de traditionele manier gereproduceerd. De kans op beschadiging van de foto was daardoor aanwezig. Een oplossing voor beide problemen, het geringe aantal aanvragen en de beschadiging van de foto's, zou kunnen zijn het digitaliseren van de collectie. De foto's hoeven dan niet meer fysiek aangewend te worden en kunnen goed geconserveerd opgeborgen worden. De plaatjes die door digitalisering ontstaan kunnen, mits ingepast in een database, de toegankelijkheid van de collectie bevorderen. 1.2 Doelstelling Na het lezen van dit rapport is de lezer op de hoogte van de wijze waarop het onderzoek is uitgevoerd en wat de resultaten van het onderzoek zijn. Na het lezen van de conclusies en aanbevelingen weet de lezer hoe het NFM haar fotocollectie het best kan gaan digitaliseren. Bovendien heeft de lezer kennis van de mogelijkheden die het NFM krijgt voor het aanbieden van de fotocollectie. 1.3 Doelgroep Als doelgroep van dit rapport zijn twee groepen te bepalen: 1. De mentoren van de opleiding IDM aan de Hogeschool Brabant te Tilburg 2. Degenen die binnen het NFM zijn betrokken bij het digitaliseringsproject 1.4 Probleemstelling De algehele probleemstelling van de afstudeeropdracht is: Hoe kan digitalisering van de fotocollectie plaatsvinden en bijdragen tot het vergroten van het gebruik van de fotocollectie? Die vraag is uit te splitsen in een aantal deelvragen die voor het onderzoek van belang zijn.

1

Dat zijn de volgende vragen: 1. Wat is de huidige situatie? Uit te splitsen in: grootte collectie, samenstelling collectie, huidige werkwijze beschikbaarstellen en ontsluiten, huidige beleid. 1a. Wat verandert digitalisering aan de huidige situatie? 2. Welke consequenties heeft de digitalisering voor de organisatie? Uit te splitsen in: beleid, middelen, personeel, kosten. 3. Wat is de markt voor de digitale collectie? 4. Wat zijn de wensen van die markt betreffende de aanlevering van het digitale product? 5. Wat moet gedaan worden om zo goed mogelijk op die wensen mbt. de aanlevering van het nieuwe product in te kunnen gaan? Hieronder staan de onderzoeksmethoden die gebruikt kunnen worden om de deelvragen op te lossen. Interview: deelvraag 2 - 3 - 4 Gesprek: deelvraag 1 - 2 - 3 - 5 Enquête open vragen: deelvraag 4 Literatuuronderzoek: deelvraag 1 - 2 - 3 - 5 Bij alle onderdelen wordt overleg gevoerd met dhr. Van den Berg (hoofd Archieven en verzamelingen) en dhr. Hertogs (hoofd Studiecentrum).

2

2. Huidige situatie.

2.1 Organisatie De stichting 'Het Nederlands Filmmuseum'(NFM) is een organisatie die zich bezig houdt met de meest uiteenlopende aspecten van film. De stichting heeft een museale taak en een archieftaak. De archieftaak richt zich op het veiligstellen van materiaal dat betrekking heeft op film; de museale taak bestaat uit het naar buiten brengen van dat materiaal, zodat een geïnteresseerd publiek van opmerkelijke film kennis kan nemen. Er bestaan drie diensten: - Collecties en Studies - Algemene zaken - Programmadienst (distributie en publieksdienst) Het studiecentrum is een onderdeel van Collecties en Studies en bundelt de afdelingen die de onderzoeker ten dienste moeten staan. Het gaat hier om de volgende afdelingen: - Bibliotheek - Archieven en Verzamelingen - Research-afdeling De afdeling 'Archieven en verzamelingen' is van belang in het kader van de afstudeeropdracht. Deze afdeling houdt zich bezig met het beheer van en de ontsluiting van alle non-film materialen. Het gaat hier om de volgende materialen: - affiches (40.000) - foto's (350.000) - publiciteitsmateriaal - bladmuziek (3500) - geluid (1000) - curiosa (3D-objecten) (enkele tientallen) - algemene verzamelingen - archieven van pers en instellingen Het woord 'dienstverlening' staat op deze afdeling hoog in het vaandel, zowel naar de wetenschap als naar het publiek toe. [27] 2.2 De fotocollectie 2.2.1 Materialen Het NFM is in het bezit van plusminus 300.000 filmfoto's. Die foto's zijn in drie categorieën onder te verdelen:

1. Filmfoto's

3

Tienduizenden dossiers met foto's uit films. Het gaat hier om filmstills, setfoto's, portretfoto's die aan een film gerelateerd kunnen worden, enz. 2. Portretfoto's Duizenden dossiers gerangschikt op persoonsnaam. Het gaat hier om glamourfoto's van sterren die niet aan een film gerelateerd kunnen worden, portretten van regisseurs, cameramensen, enz. 3. Onderwerpsfoto's Honderden dossiers met daarin foto's met betrekking tot onderwerpen. De belangrijkste onderwerpen zijn: archieven, studio's en bioscopen. Als we spreken van 'de fotocollectie' dan bedoelen we in dit geval een collectie die de volgende materialen bevat: - Positieven - Dia's Het getal 300.000 duidt op het aantal beelden dat in de collectie aanwezig is. [16] Ook zijn er nogal wat verschillende formaten, maar ook hier voeren een aantal formaten de boventoon. Hieronder staan de formaten weergegeven. - Positieven. Alle formaten t/m lobbycard 28 x 36 cm. - Dia's. Kleinbeeld t/m 20 x 25 cm. - Negatieven. Kleinbeeld t/m 10 x 12,5 cm. Glasnegatieven t/m 20 x 25 cm. Nitraatnegatieven t/m 20 x 25 cm. 2.2.2 Plaatsingscode Vroeger werden de dossiers alfabetisch op titel van de film of persoon gerangschikt. In een kaartenbak kon gezocht worden op de titel of persoonsnaam. In 1988 wilde men de foto's uitgebreider gaan documenteren met het oog op automatisering in de toekomst. Willekeurig werd een dossier genomen en genummerd, te beginnen bij 1. Op die manier wordt doorgenummerd tot alle dossiers genummerd zijn. Er wordt dus niet per foto genummerd. Als een foto teruggezocht moet worden, moet het hele dossier doorgelopen worden totdat de foto is gevonden. 2.2.3 Opbergsysteem De foto's worden in een dossiermap bewaard. Kleurenfoto's, zwart/wit foto's en dia's gaan ieder in een aparte map. Die mappen krijgen uiteraard hetzelfde nummer omdat het gaat om dezelfde film, persoon of onderwerp. De mappen gaan in archiefdozen waarop de nummers staan van de dossiers die de doos bevat. De dozen staan in stalen stellingen. In Overveen werden de foto's opgeborgen in zogenaamde paternosterkasten. Na de verhuizing naar Amsterdam bleek de ruimte te klein en bleek het te duur en te moeilijk te zijn om de paternosterkasten mee te nemen. Uit practisch oogpunt is toen gekozen voor de betreffende dozen en stellingen.

2.3 Raadpleging

4

De beschrijvingen van de foto's uit de fotocollectie zijn op dit moment beschikbaar in een bestand in 'Freebase'. In 1990 is men begonnen met het invoeren van de foto-beschrijvingen in Freebase. Er is gekozen voor Freebase als databasesysteem omdat in 1990 Freebase het beste systeem was voor musea. Bovendien was het in de nederlandse taal, wat op dat moment één van de doorslaggevende punten was. In Freebase zijn op dit moment een aantal bestanden te raadplegen. Namelijk de volgende: - Affiches - Artikelen - Boeken - Curiosa - Film - Foto's - Keuring - Lumiere - Muziek - Open net video's - Scenario's en publiciteitsmateriaal - Tijdschriften - Video's In het fotobestand kan alleen gezocht worden op dossier, i.e. op film, persoon of op onderwerp. Wat er op die foto staat of hoe groot de foto is, kan niet uit het Freebase-bestand worden opgemaakt omdat niet iedere foto apart is beschreven. Evenmin wordt aangeven om hoeveel afbeeldingen het gaat. Er is gekozen voor het beschrijven per dossier omdat er zoveel foto's in een dossier zo erg op elkaar lijken dat het te veel onzinnig werk met zich mee zou brengen om iedere foto apart te gaan beschrijven. De belangrijkste reden hiervoor was dat het gewoon makkelijker was om per dossier te beschrijven. Een ander nadeel dat het fotobestand in Freebase met zich meebrengt, is dat het dossiernummer niet overeenkomt met het recordnummer. Mensen die een foto willen hebben komen dus weleens met het recordnummer ipv. het dossiernummer. [17] De huidige database in 'Freebase' heeft een aantal grote nadelen. Te weten: . Voor het registreren en beschrijven van de materialen worden verschillende bestanden gebruikt. Dit heeft tot gevolg dat voor een deel dezelfde informatie meerdere malen ingevoerd dient te worden. Toen Freebase in gebruik werd genomen wilde de directie zo snel mogelijk resultaat zien zonder daar vantevoren procedures en standaarden voor op te stellen. Men wilde dat er geproduceerd werd. Het was in dat geval makkelijker om met losse bestanden te werken, er hoefde dan niet eerst nagedacht te worden over de koppeling van de bestanden. . Tussen de verschillende bestanden bestaan consistentie problemen. Dat wil zeggen dat dezelfde informatie niet op eenduidige wijze wordt opgeslagen. Iedereen die een beschrijving invoerde in Freebase deed dat op de manierr die hij/zij het duidelijkst vond. Zo ontstonden er verschillende schrijfwijzen van titels, verschillende interpretaties van vreemde talen enz. . Niet voor alle medewerkers kan de juiste informatie ter beschikking worden gesteld die voor de medewerker van belang is. . Het zoeken naar informatie is omslachtig aangezien het actieve bestand afgesloten dient te worden en een nieuw geopend om een ander materiaal-item te kunnen zoeken. [4]

5

Een groot voordeel van de huidige database is dat het vrij zoeken erg sterk is. De 'Freebase-bestanden' zijn op de terminals op de afdelingen te raadplegen en ook door het publiek in de bibliotheek. Met uitzondering van het fotobestand, dat is uitsluitend door het personeel van het Filmmuseum te raadplegen. De reden voor het feit dat het fotobestand niet voor het publiek in Amsterdam te raadplegen is, komt ook weer voort uit practische overwegingen. Toen de fotodienst nog in Overveen zat kon het publiek daar wel in het fotobestand zoeken, maar dat gebeurde vrijwel nooit. Het was veel practischer om de beheerder van de fotocollectie in freebase te laten zoeken. Nu de fotodienst in Amsterdam gevestigd is, blijft het fotobestand niet voor het publiek raadpleegbaar totdat de nieuwe database operationeel is. 2.4 Reproductie Reproduceren gebeurde voor de verhuizing van Overveen naar Amsterdam in februari 1998 op de traditionele manier in de zwart/wit donkere kamer. Eén persoon beheerde de collectie en leidde de aanvragen in goede banen en één persoon zorgde ervoor dat de foto's gereproduceerd werden. In de periode voordat de fotocollectie verhuisde naar Amsterdam, werden de negatieven in de donkere kamer in Overveen vergroot en afgedrukt. Het resultaat was een positieve afdruk die niet geretoucheerd was. Als er een negatief gemaakt moest worden van een positief dan werd door middel van een reprocamera een opname gemaakt. Het negatief van die opname werd vergroot en afgedrukt. Het resultaat was ook hier een niet geretoucheerd positief. Alle ongeregeldheden die op een foto zaten moest de klant voor lief nemen. De positieve doorzichten werden uitbesteed aan een extern vaklab. De kleurnegatieven werden ofwel zwart/wit afgedrukt of werden uitbesteed aan een extern vaklab. Hieronder volgt een tabel waarin het aantal zwart/wit reproducties in het jaar 1997 staat vermeld: Intern Distrib.

Intern PR.

Intern Foto

Intern Overig

Extern

Totaal

Afgedrukte positieven zwart/wit 13 x 18 cm

1739

1334

1304

165

255

4797

18 x 24 cm

22

0

0

0

60

82

24 x 30 cm

12

0

42

4

0

58

30 x 40 cm

0

22

0

20

31

73

1773

1356

1346

189

346

5010

29

111

0

44

148

332

5

26

0

24

23

78

77

79

1346

65

113

1680

111

216

1346

133

284

2090

Totaal Afgedrukte negatieven nieuw doka nieuw polaroid oud negatief Totaal

Na het overhuizen van de fotocollectie worden alle aanvragen uitbesteed aan een extern vaklab. De donkere kamer is na de verhuizing bewust afgestoten. Deze situatie blijft gehandhaafd totdat de scan- en printapparatuur staat opgesteld en met scannen en printen begonnen kan worden.

6

2.5 Overige digitaliseringsprojecten Op het moment van het onderzoek lopen binnen het NFM twee digitaliseringsprojecten: 1. Affiches 2. Knipsels De affiches worden in eigen beheer gescand en de knipsels worden uitbesteed. Beide projecten zijn gestart om de collecties voor het publiek toegankelijk te maken en om de collecties beter te kunnen conserveren. De bestanden worden daarom laagwaardig ingescand en opgeslagen op harde schijf en cd. Beide projecten zijn in een vergevorderd stadium en hebben ten opzichte van de digitalisering van foto's de prioriteit.

7

3. Nieuwe situatie

3.1 Toegankelijkheid De digitalisering gaat verandering brengen in de toegankelijkheid van de fotocollectie voor het publiek. Een nieuwe database gaat er voor zorgen dat de gebruiker in de bibliotheek de collectie kan raadplegen, wat voorheen niet het geval was. De bezoekers van de bibliotheek kunnen op de computers zien wat er in de collectie aanwezig is. Dit is voor de gebruiker zeer aantrekkelijk. Het fotobestand is in de nieuwe database via het gehele netwerk van het Filmmuseum te raadplegen. Het netwerk strekt zich uit over de vestigingen in Amsterdam, Overveen en Vijfhuizen. De nadelen van de huidige database worden in de toekomst ondervangen door een nieuwe database. Dat systeem moet de collectieregistratie en -onderhoud, alsmede de afhandeling van diverse processen gaan ondersteunen. De naam voor dit nieuwe systeem is het Collectieregistratie en -Beheerssysteem (CRB). Dit beheerssysteem heeft in het kader van de digitalisering een drietal functies: 1. Toekennen van beschrijvingen aan de gedigitaliseerde afbeeldingen (images) 2. Vinden van de images aan de hand van de toegekende beschrijvingen 3. Tonen van de gevonden images Het CRB. wordt ontworpen en gebouwd door Bright Side of Life (BSL) in zeer nauwe samenwerking met het NFM. Iedere betrokken afdeling stelt nauwkeurig een scherm samen. Die schermen worden samengevoegd in één systeem samen met nog een aantal andere functies zoals een internet-module en een thesaurusfunctie. Alle huidige Freebase-bestanden worden geconverteerd en gekoppeld aan de nieuwe database zodat de gegevens direct in de database komen te staan. De bestaande gegevens in Freebase moeten eerst consistent gemaakt worden volgens nieuw op te stellen regels. Iedere materiaalbeheerder moet zorgen dat de gegevens uit zijn Freebase-bestand opgeschoond, consistent gemaakt en aangevuld worden. Welke gegevens dit worden, daar wordt op het moment van dit onderzoek (mei 1998) nog over gedacht door de bouwers van de database. In de nieuwe database wordt bijvoorbeeld per foto een beschrijving opgenomen. Niet zoals voorheen per dossier. De ingang is in de nieuwe database nog steeds op dossier. In de nieuwe database wordt naast beschrijvingen ook plaats gemaakt voor afbeeldingen. De gescande affiches zullen op het scherm te zien kunnen zijn, maar ook de in de toekomst te scannen foto's zullen in de database opgenomen worden. De foto's kunnen dan op het scherm gekeurd worden. Dit versnelt de gang van zaken aanzienlijk omdat de foto's nu niet eerst gekopieerd en gefaxt hoeven te worden. 3.2 Reproductie Een andere belangrijke verandering die de digitalisering met zich meebrengt is de wijze van reproduceren van foto's. Reproductie gebeurt in de toekomst geheel digitaal. Alle materialen: positieven, negatieven en dia's, zullen gescand gaan worden. Zowel het reproduceren van kleur als zwart/wit foto's wordt mogelijk. Retoucheren van de foto's wordt mogelijk door middel van fotobewerkingsprogramma's. De foto kan in alle gewenste kwaliteiten en vormen aangeleverd worden. Het wordt eveneens mogelijk om de beelden digitaal aan te bieden. De beelden kunnen op allerlei opslagmedia (ZIPdisc, CD-ROM, enz.) aangeboden worden aan de klant. Het wordt zelfs mogelijk, de beelden via een ISDN-lijn of via Internet te verzenden.

8

4. Wat wordt gescand? Bij het scannen van een fotocollectie van 300.000 foto's is het nodig vooraf prioriteiten te stellen. Er moet nagegaan worden welke delen van de collectie in welke volgorde gescand gaan worden. Het is uiteindelijk wel de bedoeling dat alle 300.000 beelden gescand worden. Hiervoor bestaan de volgende mogelijkheden (scenario's): 1.

Alles inscannen te beginnen bij dossier 1, foto 1. Geen afwegingen maken, maar gewoon alles scannen.

2.

De foto's bekijken, te beginnen bij dossier 1, foto 1 en ter plekke de afweging maken of de foto gescand gaat worden. De foto daarna meteen inscannen.

3.

De foto's bekijken, te beginnen bij dossier 1, foto 1 en ter plekke de afweging maken of de foto gescand gaat worden. De foto wordt daarna geregistreerd. Als de hele collectie op die manier is doorgelopen blijft er een lijst over met foto's die ingescand kunnen worden. Pas dan worden de foto's aan de hand van die lijst ingescand.

4.

Vantevoren een representatief pakket met afbeeldingen samenstellen uitgaande van de 250 meest geciteerde (beste) films aller tijden. Die lijst wordt samengesteld door dhr. Bal. Ieder dossier bevat gemiddeld 40 afbeeldingen. Alle afbeeldingen uit de dossiers worden gescand. Hierdoor ontstaat uiteindelijk een pakket van ongeveer 10.000 gescande beelden. Als die lijst gescand is, wordt een nieuwe lijst samengesteld met een nieuw actueel thema. Er kan al begonnen worden met scannen als een aantal te scannen dossiers bekend zijn.

5.

Een foto pas scannen als deze aangevraagd wordt.

Bij alle scenario's wordt het bestand als er 10.000 foto's gescand zijn intern openbaar gemaakt. Aan de hand van reacties en ervaringen bij het scannen wordt na eventuele bijstelling verder gescand. Scenario 1 is het meest complete, maar het duurt te lang voordat een representatief bestand ontstaat. Scenario 2 vereist constante begeleiding van iemand die kan bepalen of de foto gescand moet worden. Deze beperkende factor zorgt ervoor dat dit scenario niet uitvoerbaar is. Scenario 3 vergt teveel tijd en is slecht voor de toestand van de foto. De foto's moeten één voor één bekeken worden en geregistreerd. Iedere foto moet bekeken worden. De foto gaat dan weer terug in de doos totdat hij aan de beurt is om gescand te worden. Dan moet hij voor een tweede maal uit de doos gehaald worden. Scenario 5 zou te langzaam verlopen gezien het aantal aanvragen (enkele duizenden per jaar). Scenario 4 is de beste omdat hier relatief weinig voorbereidend werk in gaat zitten en zo een representatief bestand ontstaat. Bovendien kan al zeer snel worden begonnen met scannen. Bij sommige foto's zal ook de achterkant gescand gaan worden. Die afweging wordt gemaakt door dhr. Bal die de waarde van een aantekening op de achterkant kan inschatten. Hij heeft de kennis om te bepalen of het nodig is om een achterkant te scannen.

Scannen van de achterkant van een foto gebeurt in ieder geval in de volgende gevallen:

9

- Als daar relevante informatie staat die niet direct in de velden van de database kan worden opgenomen. - Als daar een authentieke aantekening van de fotograaf staat. - Als daar een anderszins authentieke aantekening staat. - Als daar een authentieke stempel staat. - Als daar iets van historische waarde staat dat niet tot bovenstaande zaken behoort.

10

5. Digitaliseren

5.1 Manieren van digitaliseren Er zijn drie manieren om beelden te digitaliseren: A. Met behulp van een scanner B. Met behulp van een digitale camera C. Door de afbeeldingen op microfilm te zetten en vervolgens deze microfilm te scannen. [7] Ad A Scanner Deze manier is goedkoop en redelijk snel. Scanners zijn makkelijk te bedienen. Er zijn enorm veel scanners op de markt, dus moet er een gedegen afweging gemaakt worden. De kwaliteit van de images kan iets minder zijn dan die van images gemaakt met een digitale camera, doordat scanners een vaste sherpte-diepte registreren. Dit is met name het geval bij foto's met weinig contrast. Ondanks de iets mindere kwaliteit bij sommige materialen is scannen de beste manier van digitaliseren voor dit project, omdat de apparatuur goedkoop is, de snelheid vrij hoog is en er goede images mee gemaakt kunnen worden. Ad B Digitale camera Deze methode zorgt voor de beste kwaliteit van de images omdat per foto de juiste scherpte-diepte ingesteld kan worden. De methode neemt echter veel tijd in beslag. Bovendien is de apparatuur die nodig is voor deze methode erg duur. Ad C Microfilm Deze methode heeft veel voordelen waarvan twee de belangrijkste zijn: (1) microfilm is een zeer robuust opslagmedium. (2) Een microfilm kan vrij makkelijk gescand worden zonder veel menselijke inspanning. Vrijwel alles gebeurt automatisch. Microfilm biedt de mogelijkheid om in de toekomst nieuwe images te maken van een hogere kwaliteit of volgens nieuwe standaards. De nadelen van microfilm zijn de enorm hoge kosten van de apparatuur en het feit dat microfilm niet geheel geschikt is voor opname van foto's. 5.2 Scannen uitbesteden De mogelijkheid bestaat om het totale scanproject uit te besteden aan een bedrijf dat erin is gespecialiseerd om grote hoeveelheden beelden voor instellingen te digitaliseren en aan te leveren op CD-ROM. Het uitbesteden van het project komt echter niet in aanmerking. Daarvoor zijn de volgende redenen aan te voeren: - Het gaat bij dit scanproject o.a. om vervanging van de donkere kamer door een digitaal reproductiesysteem. - De beelden moeten op hun verschillende waarden geschat worden en dusdanig ingescand. - Het moet mogelijk zijn op het laatste moment nog te beslissen dat de foto niet gescand hoeft te worden.

11

- Er dient zeer voorzichtig met het materiaal om te worden gegaan. - Bij sommige foto's moet de achterkant ook gescand worden. - De kwalitatief hoogwaardige scan- en printapparatuur moeten toch aangeschaft worden voor reproductie. - De scanner die aangeschaft wordt kan alle veel voorkomende materialen scannen zodat het mogelijk is dat het overgrote deel binnenshuis gescand wordt. - Nieuwe aanwinsten moeten ook gescand worden. 5.3 Keuze van de scanner 5.3.1 Soorten scanners In deze paragraaf staan de verschillende soorten scanners toegelicht die ten tijde van het onderzoek aangeboden worden door de grotere leveranciers. Er is ervoor gekozen om alleen de scanners van die merken in het onderzoek te betrekken omdat die het meest betrouwbaar zijn. Bij iedere soort staan de scanners vermeld die bij het onderzoek betrokken zijn. .Filmscanners (positief/negatief) Nikon Coolscan II Nikon Super Coolscan Epson Filmscan 200 .Flatbedscanners (* met optionele doorzichtunit/dia-adapter) Epson GT-5500 * Epson GT-12000 * HP ScanJet 5P HP ScanJet 6100C * Microtek ScanMaker 9600XL * Microtek ScanMaker 6400XL * Linotype Saphir Linotype Saphir Ultra .Combinatiescanners Agfa Duoscan Agfa Studiostar Agfa Arcus II Agfa Horizon Ultra Linotype Opal Ultra

5.3.2 Selectiecriteria

12

Met het oog op de verschillende soorten materialen en de verschillende soorten formaten moet een scanner gekozen worden die zoveel mogelijk materialen en formaten aankan. Alvorens de gigantische markt van scanners te gaan onderzoeken zijn een aantal zeer strikte criteria opgesteld. - De scanner moet 24 bits kleur en 8 bits grijstinten scannen. - De scanner moet zoveel mogelijk van onderstaande materialen aankunnen. De materialen staan in volgorde van belangrijkheid weergegeven. Hoe meer materialen de scanner kan scannen hoe beter. 1. prints gelijk aan of kleiner dan A4 2. prints groter dan A4 (tot 28x36 cm.) 3. negatieven van kleinbeeld t/m 10 x 12,5 cm. 4. dia's van kleinbeeld tot 20 x 25 5. glasnegatieven t/m 20 x 25 cm. 6. nitraatnegatieven t/m 20 x 25 cm. 7. alle afwijkende materialen en formaten - De scanner moet een goede combinatie vormen met de fotoprinter. - De scanner moet minstens 400 dpi. optisch kunnen scannen. Dit vanwege de kwaliteit die de reproducties moeten hebben. - De prijs van de scanner mag rond de f 10.000,- liggen. - De scanner moet makkelijk zijn in gebruik (weinig ingewikkelde handelingen). - De software die meegeleverd wordt moet een aantal simpele beeldbewerkingen mogelijk maken. - De software die meegeleverd wordt moet minstens de volgende formaten aankunnen: TIFF GIF JPEG 5.3.3 Conclusie We kunnen concluderen dat er geen scanner bestaat die alle materialen kan scannen. Omdat op de affiche-afdeling al een kleinbeeldnegatiefscanner aanwezig is kunnen deze scanners achterwegen gelaten worden. Blijven dus alleen de flatbedscanners en de combinatiescanners over. In de bijlagen staan deze met verdere specificaties in een tabel weergegeven. Als we nader naar de specificaties gaan kijken dan blijven er vier scanners over die in aanmerking komen voor dit project namelijk de Epson GT-12000, Linotype Opal Ultra en de Microtek ScanMaker 9600XL. De andere scanners vallen af vanwege de beperking in te scannen materialen. Die scannen namelijk geen A3. Het is bij dit digitaliseringsproject van groot belang dat A3-prints gescand kunnen worden. De Epson GT-12000 is vrij duur. Belangrijke voordelen zijn dat tot A3 gescand kan worden, dat hij 36 bits kleur en 12 bits grijstinten scant, dat er een doorzicht-unit standaard meegeleverd wordt en dat Photoshop meegeleverd wordt. De Linotype Opal Ultra is iets duurder dan de Epson. Deze scanner scant net als de Epson 36 bits kleur en 12 bits grijstinten. De optische resolutie ligt echter nog net iets hoger dan bij de Epson. De resolutie van de Linotype is 1400x2800 dpi. Die van de Epson 800x1600 dpi. Photoshop wordt bij de Linotype niet meegeleverd, wat bij de Epson wel het geval is. De verschillen tussen de Epson en de Linotype liggen

13

dus in de resolutie, de prijs en de meegeleverde software. Omdat een resolutie hoger dan 600 dpi niet nodig is, de Epson goedkoper is en de Epson Photoshop meelevert, valt bij de keuze tussen deze twee scanners de Linotype Opal Ultra af. Blijven over de Epson en de Microteks. De Microtek 6400XL valt af omdat de resolutie te laag is. Als we kijken naar de prijs dan is de Microtek 9600XL het aantrekkelijkst. Kijken we echter naar de resolutie, de geboden service en de kwaliteit van de machine op zich dan is de Epson superieur. Bij de Microtek 9600 XL zouden het programma 'Photoshop' en een doorzicht-unit extra bijgekocht moeten worden. Wat de totaalprijs op f 9.000,- zou brengen. De keus valt dus uiteindelijk op de Epson GT-12000 met Graphic designer bundle. 5.4 Hoe digitaliseren? Vervolgens is het belangrijk vast te stellen op welke manier de beelden gedigitaliseerd gaan worden en hoe de images opgeslagen gaan worden. Daarvoor zijn twee mogelijkheden aan te dragen: 1. De beelden worden op raadpleegkwaliteit ingescand. Dat wil zeggen dat de images in een lage resolutie en gecomprimeerd worden opgeslagen. De images worden ook als zodanig opgeslagen op een back-up medium. Kopieën in een hoge resolutie van deze images worden dus niet gemaakt. Wel worden de images zoals ze opgeslagen zijn op de hard disc automatisch geback-upt op cd.'s. Alle foto's waarvan een reproductie wordt aangevraagd in de periode van het scannen van het proefpakket worden in een hoge resolutie ingescand zodat ze direct geschikt zijn voor reproductie. Die hoogwaardige scans worden apart opgeslagen. Van die hoogwaardige scans wordt ook een gecomprimeerd exemplaar in lage resolutie toegevoegd aan het raadpleegbestand. In dat raadpleegbestand wordt vermeld dat er een hoogwaardig exemplaar aanwezig is. Nieuwe aanwinsten worden direct gescand en toegevoegd aan het raadpleegbestand. 2. Alle foto's worden in een vrij hoge resolutie ingescand en niet gecomprimeerd. Die images worden bewaard als archiefkopie. Vervolgens worden van die hoogwaardige images kopieën gemaakt in een lage resolutie en ongecomprimeerd opgeslagen. Die kopieën worden toegevoegd aan het raadpleegbestand en zijn dan in de database te raadplegen. Foto's die aangevraagd worden die zich niet in het proefpakket bevinden, volgen dezelfde procedure. Evenals nieuwe aanwinsten. Beide mogelijkheden hebben hun eigen voor- en nadelen: Mogelijkheid 1 Voordelen: - De kosten van opslag zijn zeer gering omdat er relatief weinig hoogwaardige images opgeslagen hoeven te worden. - Het vergt minder werktijd omdat er doorgaans maar één laagwaardige scan van iedere foto gemaakt hoeft te worden. - Het werk kan eenvoudig door een stagiair of vrijwilliger gedaan worden omdat niet veel kennis over de waarde van een foto nodig is. Nadelen: - De images hebben geen gedegen back-up omdat ze niet in een hoge resolutie op een apart medium worden opgeslagen.

14

- De images zijn niet bestand tegen toekomstige technische veranderingen doordat de resolutie laag is en de beelden gecomprimeerd zijn. - Het overzicht van de foto's die wel hoogwaardig en de foto's die niet hoogwaardig zijn gescand is weg. De mogelijkheid bestaat dat alles vrij onoverzichtelijk wordt. - Als een foto wordt aangevraagd dan moet deze voor een tweede maal uit zijn berplaats worden genomen en opnieuw worden ingescand omdat opwaarderen van de images niet mogelijk is. - Er ontstaan twee bestanden die totaal los van elkaar staan. Mogelijkheid 2 Voordelen: - Er is een gedegen back-up die er voor zorgt dat bij verdwijnen of beschadigen van de raadpleegimages er altijd een kwalitatief hoogstaand kopie op een apart medium van het image aanwezig is waar het probleem mee opgelost kan worden. - Met een gedegen back-up kan in de toekomst ingespeeld worden op nieuwe ontwikkelingen zonder de foto's opnieuw te gaan scannen. - De administratie van wel en niet hoogwaardig gescande beelden valt weg omdat alles hoogwaardig gescand is. - De foto's hoeven maar één maal uit de bergplaats genomen te worden omdat voor reproductie een beroep gedaan kan worden op het archiefbestand. - Er ontstaan twee bestanden die een duidelijk verband met elkaar hebben. Nadelen: - Het kost in eerste instantie meer geld omdat de opslag van de images beduidend duurder wordt. - Het kost in eerste instantie meer geld omdat bij het scannen meer handelingen uitgevoerd moeten worden, waardoor de tijd die wordt besteed aan scannen langer wordt. - Er is vrij veel kennis nodig om de verschillende waarden van een foto in te kunnen schatten. Stagiaires en vrijwilligers moeten zorgvuldiger gekozen worden. Mogelijkheid 1 heeft als resultaat dat de collectie voor raadplegen toegankelijk is, maar biedt geen zekerheid voor de toekomst. Bovendien wordt het probleem van het fysiek aanwenden van de foto's er niet mee opgelost. Als gekozen wordt voor mogelijkheid 1, ontstaat er een bestand met raadpleegbeelden die is aangesloten op de database. Ook ontstaat er een bestand dat als back-up dient. De beste manier van digitaliseren is mogelijkheid 2 omdat deze mogelijkheid de beste garantie geeft voor de toekomst. Het digitaliseringsproject moet een slijtvaste bron van beelden opleveren die tot ver in de toekomst geraadpleegd moet kunnen worden. Dat wil zeggen dat al in de beginfase van het project gekozen moet worden voor kwaliteit en niet voor goedkoop en snel. Mogelijkheid 2 biedt de beste kwaliteit. Als gekozen wordt voor mogelijkheid 2, ontstaan er twee bestanden:

15

1) Raadpleegbestand Het raadpleegbestand zal uiteindelijk 300.000 beelden gaan bevatten die snel via het netwerk geraadpleegd moeten kunnen worden. Omdat dit bestand alleen voor raadplegen dient, kunnen de images in een lage resolutie en gecomprimeerd worden opgeslagen. Archiefbestand Het archiefbestand dient een aantal doelen: A. Beveiliging B. Zekerheid voor de toekomst C. Reproductie [5] Ad A Het archiefbestand kan aangesproken worden als de images van het raadpleegbestand verdwenen of beschadigd zijn. De images in het archiefbestand kunnen dan opnieuw gecomprimeerd worden en toegevoegd aan het raadpleegsysteem. Ad B Als in de toekomst compressie-standaards, dynamiek, resolutiegrenzen, enz. veranderen dan kunnen de images in het archiefbestand aangepast worden aan die nieuwe standaards. Dat wil zeggen dat als het zo ver is niet alles opnieuw gescand hoeft te worden. Ad C De images in het archiefbestand zijn van een zodanige kwaliteit dat ze software-matig bewerkt kunnen worden voor reproductie op papier of in digitale vorm. 5.5 Resolutie Eén van de belangrijkste zaken bij het digitaliseren van beelden is de resolutie. De resolutie bepaald mede: 1. de kwaliteit van het image 2. de bestandsgrootte van een image 3. de zekerheid voor de toekomst Het is daarom belangrijk vooraf goed te onderzoeken welke resolutie de meest acceptabele combinatie geeft van bovenstaande drie zaken. De scanner kan beelden scannen in een resolutie van 800 dpi. Dit is handig als een klant dat wenst, maar voor de beide bestanden zijn resoluties tot 400 dpi. genoeg. Raadpleegbestand Bij het raadpleegbestand is het niet nodig om de beelden in een hoge resolutie op te slaan. De images die te raadplegen zijn, moeten van een dusdanige kwaliteit zijn dat men kan zien wat er op de foto staat. Kleine details zijn niet relevant. We spreken hier van laagwaardige images. Alle beelden kunnen in dezelfde resolutie opgeslagen worden. Die resolutie moet rond de 150 dpi liggen.

16

Archiefbestand De resolutie van archiefbeelden moet de meest voordelige combinatie van kwaliteit, zekerheid in de toekomst en opslagruimte geven. Het ligt daarom voor de hand om alle foto's in de hoogst mogelijke resolutie op te slaan. Als alle foto's echter in bijvoorbeeld 400 dpi. worden ingescand dan worden de bestanden veel te groot. De juiste resolutie voor een archief-image hangt af van het formaat van het origineel. Omdat dit bij iedere foto anders is, moet de resolutie per foto bepaald worden. De resoluties waarin gescand kan worden zijn de resoluties van de printer. Dat zijn de volgende: - 133 dpi - 200 dpi - 267 dpi - 320 dpi - 400 dpi 5.6 Kleurinstelling De juiste kleurinstelling van een scan zorgt voor een natuurgetrouwe weergave van het beeld. Hoe meer bits ingesteld worden hoe kleur-echter het image is. Bij dit project is het van belang dat de kleurweergave zo echt mogelijk is. De scanner die gebruikt gaat worden kan kleuren scannen tot een diepte van 36 bits. Beelden die gescand zijn met 36 bits kleuren hebben een enorme bestandsgrootte (soms wel 90 Mb. voor één image in 400 dpi.). Dit kost natuurlijk te veel opslagruimte. Bovendien is het verschil tussen 36 bits en 24 bits images niet te zien. Er moet dus voor beide bestanden gekozen worden voor een juiste combinatie van het aantal dpi. en het aantal bits. Dit met het oog op de bestandsgrootte van het image. De printer geeft de kleuren bovendien weer in 24 bits (16,7 miljoen kleuren) en 8 bits grijswaarden (256). De instellingen die hieronder staan vermeld gelden voor beide bestanden. Zwart/wit: 8 bits kleur (niet in grijswaarden) Kleur: 24 bits kleur 5.7 Beeldopslag 5.7.1 Opslagmedia Er bestaan verschillende mogelijkheden voor de opslag van images. Hieronder staan de belangrijkste opgesomd met daarbij een toelichting. Diskette 3,5" De diskette is al tijden de meest gangbare vorm van opslag. Aan de diskette kleven echter meer nadelen dan voordelen. Het formaat is weliswaar klein, de diskette is zeer goedkoop en zeer gangbaar. De diskette is echter ook erg storingsgevoelig en er past maar zeer weinig informatie op. Zeker als het gaat om grafische informatie zoals ingescande afbeeldingen. De diskette is in dit geval wel bruikbaar voor het aanbieden van raadpleeg-overzichten. Hard disc De hard disc is het medium met de snelste toegangstijd. Ander voordeel van de hard disc is dat zijn capaciteit goedkoop uitgebreid kan worden. De levensduur van de hard disc is ongeveer 15 jaar. [26] CD Recordable

17

Een CD-Recordable is een steeds opnieuw beschrijfbare cd. en kan 650 mb. aan informatie bevatten. CD-Writers worden steeds goedkoper en het wordt steeds makkelijker om een cd. te beschrijven. Een steeds terugkomende ontwikkeling op het gebied van de cd. is de snelheid. De 36 speed cd. is ondertussen op de markt. Voor de schijfjes zelf maakt het niets uit in welke cd.-speler je ze stopt, ze worden altijd gelezen. Voor het opslaan van gescande afbeeldingen is de cd. zeer geschikt. Er passen veel afbeeldingen op één cd. [12, 24] Photo CD De Photo CD is ontwikkeld door Kodak. Om een Photo CD af te kunnen spelen is een Photo CD-speler nodig, waarop tevens CD Video kan worden afgespeeld. De Photo CD kan echter ook worden beschreven en gelezen door CD Recordable apparatuur. De beelden moeten worden opgezocht dmv. een index. [9] MOD. Magneto Optical Disc. Bij het zoeken naar een betaalbare en eenvoudige manier om cd's zelf te kunnen opnemen en wissen, is een combinatie van magnetische en optische dragers voor ogen gehouden. Als gevolg daarvan is de MOD ontwikkeld, waarbij met behulp van een laserstraal informatie wordt aangebracht op een drager. Met behulp van een magnetisch veld kan die informatie weer gewist worden. De opslagcapaciteit bedraagt maximaal 5,2 Gb. [25] ZIP Een ZIPdisc heeft een capaciteit van 100 Mb. Dat is de totale capaciteit van 69 3,5" diskettes. een ZIPdrive is sneller dan een normale diskdrive, maar langzamer dan een harde schijf. [13] DVD Deze digitale schijf is de nieuwste ontwikkeling op het gebied van cd.'s. Er kan zowel bewegend beeld, geluid als data op de DVD. De capaciteit is op dit moment nog 4,7 Gb., maar de voorspellingen zijn dat in de nabije toekomst de DVD 15 Gb. aan informatie kan bevatten.

18

5.7.2 Conclusie opslagmedia MEDIUM

CONCLUSIE

Diskette 3,5 "

De capaciteit is te klein voor de opslag van images. Te storingsgevoelig Niet toepasbaar

Hard disc

De capaciteit is meer dan toereikend. De toegangssnelheid is optimaal. De images kunnen snel via het netwerk opgehaald worden. Relatief goedkoop. Te storingsgevoelig voor het archiefbestand. Toepasbaar voor raadpleegbestand.

CD Recordable

De capaciteit is acceptabel. Dit medium is vrij storingsgevoelig. Toch komt de CD-Recordable in aanmerking als opslagmedium voor het archiefbestand. Dit medium is ook geschikt als back-up voor het raadpleegbestand. Dit alles komt doordat de levensduur lang is, de apparatuur aanwezig is en de cd. zeer gangbaar is. De cd. geeft een goede garantie voor de toekomst. Bovendien worden de gescande affiches en knipsels ook op CD-Recordable bewaard.

Photo CD

Dit medium is ontwikkeld voor het opslaan van grote hoeveelheden beelden. De opslagcapaciteit, de houdbaarheid en de toegankelijkheid zijn alle goed. Als opslagmedium voor het archiefbestand zou dit medium in aanmerking komen, ware het niet dat de CD Recordable beter uitwisselbaar is en vaker ondersteund word.

MOD

Grote capaciteit en redelijke houdbaarheid. Niet geschikt voor raadpleegbestand vanwege de lange toegangstijd. Voor het archiefbestand is MOD wel geschikt. Dit medium valt echter af omdat de lees- en schrijfapparatuur aangeschaft moet worden.

ZIP

De lees- en schrijfapparatuur is aanwezig. Te kleine capaciteit.

DVD

Grote capaciteit. Niet ver genoeg ontwikkeld. Te dure lees- en schrijfapparatuur. Apparatuur moet aangeschaft worden.

5.7.3 Beeldcompressie en opslagformaten Compressietechnieken hebben tot doel de voor opslag van beelden benodigde opslagruimte te minimaliseren. Hieronder volgen een aantal compressietechnieken en opslagformaten die met betrekking tot dit digitaliseringsproject aan een nadere blik onderworpen moeten worden omdat ze veelvuldig voorkomen in scanprogramma's en bewerkingsprogramma's. . JPEG (Joint Picture Expert Group) Dit is geen grafisch formaat, maar een compressiemethode. Beelden kunnen tot 1/20 van hun originele omvang teruggebracht worden. [8] Die compressie gaat echter gepaard met kwaliteitsverlies en is daarom voor het opslaan van reproductie-images niet interessant. Dit formaat is wel zeer interessant in verband met het raadpleegbestand.

. TIFF (Tag Image File Format)

19

Dit formaat is platform-onafhankelijk, dat wil zeggen dat het formaat voor zowel Mac als IBM computers geschikt is. Het is één van de gebruikelijkste en betrouwbaarste formaten voor het uitwisselen tussen verschillende platforms. Het is veruit het meest betrouwbare formaat als het er om gaat om beelden in grijswaarden of kleuren naar andere programma's te exporteren. [8] TIFF is met het oog op de reproductie en verzending van bestanden aantrekkelijk. De kwaliteit is erg hoog en de uitwisselbaarheid is uitstekend. . BMP (BitMaP) Standaard Windows-formaat. Ongecomprimeerd. [8] Dit formaat komt veel voor in de scannersoftware die meegeleverd wordt met de scanner. BMP is erg goed uitwisselbaar, maar de kwaliteit is ronduit slecht. . GIF (Graphic Interchange Format) GIF is een platform-onafhankelijk formaat. De beelden zijn beperkt tot 256 kleuren. Voordeel van het GIF formaat is dat zeer veel programma's het formaat ondersteunen. De bestandsgrootte van GIF-bestanden is groot. De kwaliteit van GIF-bestanden is minder. [8] Dit formaat is in dit kader dus niet erg aantrekkelijk. 5.7.4 Conclusie beeldcompressie en opslagformaten Raadpleegbestand De instellingen van het raadpleegbestand zijn erop gericht zoveel mogelijk images op te kunnen slaan die van een redelijke kwaliteit zijn. Omdat alle foto's die gescand worden, opgeslagen moeten worden in het raadpleegbestand, bevat dat bestand uiteindelijk zeer veel images. Al die images moeten via het netwerk op te vragen zijn. Het spreekt dus voor zich dat de images qua bestandsgrootte niet groot mogen zijn. Dit met het oog op de inlaadsnelheid. Het spreekt voor zich dat het toepassen van een compressietechniek hier een uitkomst biedt. Voor het raadplegen op beeldscherm of het printen van raadpleegoverzichten is de kwaliteit minder belangrijk. Het is raadzaam te kiezen voor JPEG als compressietechniek. Dit is een zeer gangbare compressietechniek die bij eventuele veranderingen in de toekomst ondersteunt zal blijven. De images moeten met de meeste compressie die mogelijk is opgeslagen worden. Archiefbestand Bij het archiefbestand is het van belang te kiezen voor een opslagformaat zonder kwaliteistverlies. Het formaat dat het meest geschikt is voor de opslag van hoogwaardig gescande beelden is TIFF. Met het oog op de verschillen in gebruikersgroepen is het nodig te kiezen voor een platform-onafhankelijk formaat. Het TIFF-formaat heeft ook het minste kwaliteitsverlies. TIFF is in de grafische wereld het meest gangbare formaat. Eventuele veranderingen in de grafische industrie zullen het TIFF-formaat blijven ondersteunen. De beelden dienen ongecomprimeerd opgeslagen te worden omdat bij decomprimeren van gecomprimeerde beelden, de kwaliteit slechter wordt. 5.8 Beheers-aspect opslagmedia Met beheersbaarheid van de opslagmedia wordt de manier bedoeld waarop de opslagmedia wordt opgeborgen. Belangrijk hierbij is het feit dat de images die zich op die cd.'s bevinden eenvoudig oproepbaar moeten zijn. Omdat bij het opslaan van 300.000 beelden een grote hoeveelheid cd.'s

20

ontstaat, is het belangrijk vooraf goed te weten op welke manier die hoeveelhied cd.'s bewaard moet worden om eenvoudig alle beelden beschikbaar te hebben. Voor de opslag van het raadpleegbestand is een harde schijf aanwezig waar de images de komende tijd opgeslagen kunnen worden. Omdat de capaciteit uitgebreid kan worden en de toegankelijk goed is, levert het beheersen van het raadpleegbestand geen problemen op. Voor de back-up van het raadpleegbestand worden CDRecordables gebruikt. Voor de back-up van 10.000 beelden zijn dat ongeveer 15 cd.'s. De bestanden zijn namelijk gemiddeld 1 mb. groot en er past 650 mb. op een cd. Voor 300.000 beelden zijn dat 500 cd.'s. Omdat de back-up cd.'s van de gescande affiches op dit moment ook efficiënt worden bewaard, kunnen de back-up cd.'s van foto's op dezelfde manier worden bewaard. Voor de opslag van 10.000 hoogwaardige beelden als archiefbestand op CD-Recordable zijn 77 cd.'s nodig (10.000 x 5 mb. : 650 mb.). Voor 300.000 beelden zijn dat 2400 cd.'s. Omdat de archief-images voor reproductie gebruikt gaan worden, moeten van de archief-cd.'s gebruikskopieën worden gemaakt wat het aantal cd.'s verdubbeld. Het totale aantal cd.'s dat nodig is voor de opslag van het archiefbestand is 4800. De 2400 archief-cd.'s kunnen worden opgeborgen in een kluis. De overige 2400 kopieën moeten toegankelijk voor gebruik zijn. Daarvoor bestaan verschillende systemen die ontwikkeld zijn om images boven te halen uit een grote hoeveelheid cd.'s. De aanschaf van een beheerssysteem voor images is interessant omdat affiches en knipsels ook gedigitaliseerd worden. De scans van die projecten worden op dit moment geheel los van elkaar beheerd. In de toekomst worden andere collecties, zoals publiciteitsmateriaal misschien ook gedigitaliseerd. Een groot algemeen beheerssysteem kan ervoor zorgen dat de cd.'s van al die collecties eenvoudig toegankelijk zijn zonder dat alle bestanden apart beheerd moeten worden. 5.9 Printen 5.9.1 Algemeen Er zijn een hoop printers op de markt die prints maken van bijna-fotokwaliteit of van volledige fotokwaliteit. Deze printers maken gebruik van uiteenlopende technieken. In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van de verschillende printers en technieken die er op de markt zijn. Uiteindelijk wordt in dit hoofdstuk de aanbeveling gedaan welke printer voor de specifieke doeleinden de beste is. 5.9.2 Printtechnieken .Inkjet thermisch: Kanaaltjes worden verwarmd waardoor inkt ontsnapt. dye sublimation:

Door verwarming worden op een wasachtige laag van inkt de juiste kleuren gesmolten

piëzo: Op een kristal wordt lading gezet zodat dit kristal vervormt. Het kristal fungeert zo als een pompje.

.Chemisch-laser Donorpapier wordt belicht met een laserstraal. Vervolgens wordt het papier bevochtigd met water. Het papier wordt thermisch ontwikkeld en de kleuren op het donorpapier worden overgedragen aan het fotopapier. Vervolgens wordt de print van het donorpapier gescheiden. [10]

21

5.9.3 Soorten printers Alvorens een aantal printers te gaan vergelijken is uit het enorme aanbod aan printers een keuze gemaakt. De printer moet tenslotte de donkere kamer gaan vervangen. Uitgaande van dat criterium vielen er al een hoop printers af. In deze paragraaf staan de printers vermeld die op het eerste gezicht in aanmerking komen om de donkere kamer te vervangen. De printers zijn onderverdeeld in categorieën die zich onderscheiden door kwaliteit van de print en printtechniek. .Universele printers Dit zijn normale inkjetprinters die met behulp van een speciale inktcartridge en printer-fotopapier de indruk wekken een echte foto te printen. Canon BJC 620 Canon BJC 7000 HP 670C Lexmark Color Jetprinter 1000 Lexmark Color Jetprinter 2030 Lexmark Color Jetprinter 3000 Lexmark Color Jetprinter 7200 .Universele fotoprinters Dit zijn normale inkjetprinters die met behulp van een speciale inktcartridge en printer-fotopapier de indruk wekken een echte foto te printen. Het verschil met de voorgaande soort printer is dat de kwaliteit van de print bij de universele fotoprinter iets beter is en dat de printer duidelijk wordt verkocht onder de noemer 'fotoprinter'. HP PhotoSmart Epson Stylus Photo Lexmark Color Jetprinter 2050 Photo Edition .Fotoprinters Dit zijn printers die de traditionele manier van foto's ontwikkelen en afdrukken het dichtst benaderen. De print is dan ook niet van een echte foto te onderscheiden. Fujix Pictrography 3000 Fujix Pictrography 4000 Kodak XLS 8650 Raster 5.9.4 Selectiecriteria Om de juiste printer te kunnen kiezen zijn criteria vastgesteld waaraan de te kiezen printer moet voldoen. Het gaat hier om de volgende criteria: - De printer moet zoveel mogelijk formaten kunnen printen (van 13 x 18 cm. tot A3). - De kwaliteit van de afdruk moet dusdanig zijn dat bij rasteren weinig van de kwaliteit verloren gaat. - Het papier moet tegen een stootje kunnen. - De echtheid van de afdruk moet zoveel mogelijk overeen komen met het origineel. - De prijs mag de f 35.000,- niet te boven gaan.

22

5.9.5 Conclusie Het is niet raadzaam om voor de inkjetversies te kiezen. Het zijn weliswaar de goedkoopste printers die een kwaliteit leveren die in de buurt van een echte foto komt, maar er zijn een aantal nadelen aan de inkjet-fotoprinter die direct opvallen. De afdrukken die in de digitale DoKa gemaakt gaan worden moeten van dezelfde kwaliteit zijn als de afdrukken die voorheen uit de echte DoKa kwamen. Waar mogelijk natuurlijk beter doordat ze bewerkt kunnen worden. De kwaliteit van de afdrukken uit de onderzochte inkjets komt bij sommige printers voor het blote oog zeer dicht bij een echte foto. Gaan we echter beter kijken dan blijkt dat de afdruk niet geschikt is voor datgeen waar hij voor gemaakt is. De afdruk moet namelijk gebruikt worden voor publicatie. Als we de afdrukken uit de inkjets gaan rasteren dan gaat de kwaliteit hard achteruit. Bijkomend nadeel van de nieuwe inkjet-technieken zoals de piëzo-techniek is dat het niet zeker is dat de techniek stand blijft houden. Het is goed mogelijk dat de betreffende techniek over een tijd uit de handel gehaald wordt door gebrek aan succes. Gezien de zeer hoge kwaliteit die papier en afdruk moeten hebben, is het onvermijdelijk om te kiezen voor een chemische laserprinter. De drie genoemde printers zijn aan een test onderworpen en de Kodak XLS 8650 Raster viel af door de kleurweergave. De twee Fuji-printers bleven over. Als we de specificaties van beide bovengenoemde printers gaan vergelijken dan komen we al gauw tot de conclusie dat ze niet zo veel van elkaar verschillen. Toch zijn de zaken die verschillen van wezenlijk belang. Kenmerk van de Pictrography 4000 is namelijk dat deze A3 prints kan maken. Daarnaast zijn er nog een aantal formaten die de 4000 wel biedt en de 3000 niet. Uit onderzoek is gebleken dat de formaten die de 4000 extra biedt in vergelijking met de 3000 zo weinig geprint zullen worden dat het die extra investering niet waard is. Het is goedkoper om die sporadisch voorkomende afwijkende aanvragen uit te besteden. Als beste printer voor de specifieke doeleinden komt dus alleen de Fujix Pictrography 3000 van Fuji naar voren. 5.10 Personeel 5.10.1 Scannen en reproduceren Het scannen van affiches krijgt op dit moment waar het personeelsvoorziening betreft voorrang. Extra mensen van binnen de organisatie kunnen bij het scannen van foto's niet ingezet worden. De enige mensen die in eerste instantie foto's kunnen gaan scannen zijn de vaste medewerkers van de fotodienst, Jan-Hein Bal en John Bösensell. Omdat in de toekomst gegevens aan de beschrijvingen in de nieuwe database toegevoegd zullen moeten worden en bestaande beschrijvingen zullen moeten worden aangepast, zal dhr. Bal zich daar voornamelijk mee bezig gaan houden. Dhr. Bal is op dit moment de enige met een achtergrond van foto's documenteren. Hij heeft een academische opleiding op het gebied van documentatie, waardoor hij het nodige afweet van beschrijven. Hoeveel werk dat bewerken en invoeren van de beschrijvingen zal zijn, is nu nog niet te bepalen. Dhr. Bösensell is degene met de fotografische achtergrond. Hij heeft in het verleden alle reproducties gemaakt. Hij heeft niet alleen oog voor de fotografische waarde van een beeld, hij heeft ook kennis op het gebied van de laatste digitale ontwikkelingen op het gebied van fotografie. Hij is de meest geschikte persoon om de verantwoording te nemen voor het scannen, het bewerken van een image voor reproductie en voor het ontstaan van de daadwerkelijke reproductie door printen. Ook kan hij de taken delegeren die nodig zijn voor het digitaal opslaan van reproducties. Het scannen van foto's moet niet afhankelijk zijn van de snelheid waarmee dhr. Bal de beschrijvingen toekend. Hij heeft daarnaast ook nog zijn eigen werkzaamheden, vrije dagen, enz. In die tijd moet gewoon doorgescand kunnen worden. In de toekomst is het daarom aan te raden om formatieplaatsen te creëren voor personeel met een achtergrond van scannen of foto's documenteren. Zij kunnen de foto's voor het raadpleegbestand scannen en de beschrijvingen toevoegen. Dhr. Bal zal dan moeten fungeren als eindredacteur. Hij zal de ingevoerde beschrijvingen controleren en eventueel verbeteren. Het tempo

23

zal zo aanmerkelijk hoger komen te liggen. Het scannen en beschrijven moet gelijk op lopen. Er mag geen grote hoeveelheid onbeschreven scans ontstaan. [28] 5.10.2 Opslag en beheer Degenen die zich binnen het NFM bezighouden met de automatisering zijn Purcy Blijd, Khalid Atif en Wouter Pels. De heren Blijd en Atif houden zich bezig met de hardware, de software en het netwerk. Dhr. Pels houdt zich op dit moment vooral bezig met de bouw van de nieuwe database. Dhr. Blijd is degene die tijdens het onderzoek geholpen heeft met het opslaan van de proef-images. Hij is dus al vertrouwd met het opslaan van de images zoals die in de toekomst ook opgeslagen moeten gaan worden. Hij kan de images voor het archiefbestand op cd. gaan zetten. Dhr. Atif is niet betrokken geweest bij het onderzoek. Hij kan gezien worden als reservekracht bij het opslaan van archief-images. Als dhr. Blijd afwezig is, kan dhr. Atif het overnemen. Dhr. Pels kan gezien worden als degene die de opslag van de raadpleeg-images coördineert. Hij is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe database en weet als geen andere interne medewerker waar en hoe de raadpleeg-images het best kunnen worden opgeslagen in verband met de koppeling aan de database. 5.10.3 Verkoop Het Filmmuseum heeft een aparte afdeling 'Verkoop'. Die afdeling houdt zich bezig met de verkoop van alle materialen die door het Filmmuseum worden verkocht. Daarbij horen ook de foto's. Hoofd van die afdeling is Peter Westervoorde die zijn kantoor in Overveen heeft. Er kan een beroep gedaan worden op dhr. Westervoorde als zich problemen voordoen met het auteursrecht of andere zaken ivm. de verkoop van foto-materiaal. [18] De eerste verantwoordelijkheid voor de verkoop van foto-materiaal kan het best liggen bij dhr. Bal. Die heeft in het verleden altijd de aanvragen in ontvangst genomen en afgehandeld. Hij weet dus hoe met klanten omgegaan moet worden en hij weet als geen ander wat in de collectie aanwezig is. Hij zal na digitalisering degene kunnen zijn die de taken delegeert en die zorgt dat de verkoop van een product op de juiste wijze wordt afgehandeld.

5.11 Financieën 5.11.1 Kosten apparatuur en middelen Voor het digitaliserinsgproject is f 40.000,- uitgetrokken. Binnen dat budget zou de digitalisering uitgevoerd moeten worden. Aan de hand van een aantal berekeningen wordt hieronder een beeld geschetst van de kosten die een dergelijke digitalisering met zich meebrengt. De prijzen die staan vermeld zijn de prijzen die golden op het moment van het onderzoek. De prijzen van digitale apparatuur zijn aan veranderingen onderhevig. Die prijsveranderingen zijn niet vantevoren te voorzien en worden daarom niet opgenomen in de kostenberekening. Scannen en reproduceren

24

De zaken die uit het budget van f 40.000,- aangeschaft kunnen worden zijn de scanner en de printer. De prijs van de scanner is f 12.000,- inclusief doorzicht-unit en diverse software. De prijs van de printer is f 32.000,- inclusief onderkast, calibratie unit en SCSI interface. De kosten van printer en scanner zijn f 44.000,-. Dit is f 4000,- gulden meer dan het beschikbare budget. Dit prijsverschil is echter noodzakelijk omdat beide apparaten een zekere kwaliteit moeten hebben. Die kwaliteit brengt een zekere prijs met zich mee die voor beide apparaten standaard erg hoog ligt. Fotoprinters die een prijsklasse lager liggen hebben een gemiddelde prijs van f 2000,-. Uit onderzoek is echter gebleken dat die printers een kwaliteit leveren die niet bruikbaar is. Tussen beide prijsklassen (f 2.000,- en f 30.000,-) zit niets. Bij de printer moeten nog enkele middelen gekocht worden die nodig zijn voor de reproductie van beelden. Dat zijn verschillende soorten papier en een waterfilter. Het is niet bekend hoe lang die middelen mee gaan. Het is dus niet bekend om de hoeveel tijd nieuwe middelen aangeschaft moeten worden. Die middelen worden opgenomen in de berekening van de aanschafkosten omdat ze samen met de printer aangeschaft moeten worden. Die middelen kunnen aangeschaft worden uit een budget van f 8000,- dat daarvoor beschikbaar is. Het gaat hier om de volgende middelen en prijzen: Donorpapier (22,4x50 meter) (149 x A4) (298 x A5)

f

674,-

(per rol)

Papier wit glanzend (22,4x31 meter) (101 x A4) (202 x A5)

f

137,-

(per rol)

Papier wit glanzend (21x31 meter) (104 x A4) (208 x A5)

f

108,-

(per rol)

Waterfilter voor de printer

f

100,-

(per stuk)

Om reproducties op een cd. aan te kunnen bieden is een cd.-writer aanwezig. Om reproducties op ZIPdisc aan te kunnen bieden is een ZIPdrive aanwezig. Deze twee zaken brengen geen extra kosten met zich mee. Pas als deze afgeschreven worden, moeten hiervoor extra kosten worden gemaakt. Die kosten zijn voor rekening van Automatisering. Opslag De kosten die worden gemaakt voor de opslag van de bestanden komen uit het budget dat is vrijgemaakt voor de afdeling Automatisering. Omdat er al een harde schijf aanwezig is voor de opslag van raadpleegimages, hoeft die in eerste instantie niet aangeschaft te worden. In de toekomst zullen extra kosten ontstaan voor de uitbreiding van de harde schijf. Die moeten echter tegen die tijd worden bepaald. Voor de back-up van het raadpleegbestand moeten 500 cd.'s worden aangeschaft die per stuk f4,- kosten. Het totale bedrag voor back-up cd.'s is f 2000,-. De lees- en schrijfapparatuur hoeft niet aangeschaft te worden. Voor de opslag van 300.000 archiefbeelden zijn 2400 cd.'s nodig. De kosten voor cd.'s bedragen dan f 9600,- (2400 x f 4,-). Omdat daarbij nog 2400 gebruikskopieën gevoegd worden, bedragen de totale kosten die gemaakt worden aan cd.'s voor het hoogwaardig opslaan van 300.000 beelden bedragen f 19.200,-.

25

Beheer De kosten van een beheerssysteem voor cd.'s overstijgen de f 100.000,-. Dit bedrag kan niet meer gehaald worden uit het beschikbare budget voor digitalisering. Op het moment van dit onderzoek is het onduidelijk uit welke budgetten dit systeem gefinancierd kan worden. 5.11.2 Afschrijvingen De afschrijvingen die hieronder vermeld staan behelzen alleen die apparatuur die gebruikt in de beginfase van het project. De standaard-afschrijfperiode van apparatuur zoals computers en printers is bij het NFM 4 jaar. Deze afschrijfperiode kan voor de computers worden aangehouden, maar voor de diverse rand-apparatuur moet een aparte afschrijving berekend worden omdat het ene apparaat meer gebruikt wordt dan het andere. De afschrijfperiode van de scanner is 5 jaar. De scanner kost f 12.000,-. De afschrijving van de scanner per jaar is f 2.400,-. De afschrijfperiode van de printer is 3 jaar. De printer kost f 32.000,-. De afschrijving van de printer per jaar is f 10667,-. De afschrijfperiode van de cd.-writer is 5 jaar. Een CD-writer kost gemiddeld f 1200,-. Er zijn er twee in gebruik. De afschrijving per jaar voor de CDwriters is f 480,-. Deze cd.-writers worden echter ook door andere afdelingen gebruikt. De afschrijfperiode van de ZIPdrive is 6 jaar. Een ZIPdrive kost f 399,-. Per jaar is de afschrijving van de ZIPdrive f 66,50. 5.12 Tijdsplanning Bij onderstaande planning wordt er van uit gegaan dat in de tijd dat terwijl iemand scant, iemand anders de beschrijving toevoegt. Voor dit project zijn twee mogelijkheden. 1. Met het huidige personeel Eén persoon (John Bösensell) besteed 3 uur per dag aan scannen. Een andere persoon (Jan-Hein Bal) verwerkt tegelijkertijd de beschrijvingen. Dhr. Bösensell werkt maar halve dagen. Als het in de ideale situatie twee minuten duurt om een scan te maken, kunnen per uur 30 beelden gescannen worden. Dat maakt 90 per dag. Er zijn vijf werkdagen, dus scant hij 450 beelden in een week. Voor het scannen van 10.000 beelden heeft hij (10.000 : 450) 22 weken nodig. Dat zijn 5 maanden. Als het digitaliseringsproject in oktober zou beginnen dan zijn de 10.000 beelden in maart ingescand. 2. Met nieuwe formatieplaatsen Er worden vier formatieplaatsen gecreëerd. Het personeel op die plaatsen gaat de beelden inscannen en beschrijven onder begeleiding van John Bösensell en Jan-Hein Bal. Ze doen dat 6 uur per dag, 5 dagen per week. Zoals gezegd kunnen 30 foto's per uur gescand worden door één persoon. Door twee personen is dat 60 scans per uur. Per dag maakt dat 360 scans. Per week maakt dat 1800 scans. De 10.000 beelden zijn op deze manier in 6 weken ingescand. Als men in oktober begint met scannen dan zijn de 10.000 beelden in november ingescand. Gezien het feit dat het beschikbare personeel ook nog eigen werkzaamheden heeft, kan het best gekozen worden voor de tweede optie. Het aantrekken van vrijwilligers zal geen problemen opleveren omdat het aanbod van stagiaires en vrijwilligers bij het Filmmuseum vrij groot is.

26

6. Huidige gebruikers van de fotocollectie

6.1 Interne gebruikers Het grootste deel van de totale groep afnemers van de fotocollectie vormt het intern gebruik. Foto's worden intern voor allerlei doeleinden gebruikt. De formulering van die aanvragen is meestal erg duidelijk omdat het doel dat de foto moet dienen bekend is. Ook kan de aanvraag beter geformuleerd worden doordat men bekend is met de manier van ontsluiten. Hieronder wordt een beeld gegeven van de interne gebruikersgroepen: 1. Publieksdienst De Publieksdienst is één van de twee interne diensten die gebruik maken van de fotocollectie. De Publieksdienst zorgt voor publiciteit bij de programma's van het filmmuseum. De programmeur van een

27

filmcyclus geeft een opdracht aan de projectleider van de Publieksdienst. Die projectleider delegeert een aantal zaken aan anderen. Eén van die zaken is het verzorgen van het fotomateriaal. Veel fotomateriaal is aanwezig in de eigen voorraad van de Publieksdienst. Die voorraad is ontstaan uit persmappen die verstuurd worden door distributeurs. Het komt echter ook vaak voor dat de Publieksdienst een beroep doet op de Fotodienst. De projectleider geeft de beheerder van de Fotodienst de opdracht om een aantal foto's op te zoeken en te reproduceren. Die foto's worden dan gebruikt voor publiciteitsdoeleinden. Daaronder wordt verstaan: - Publiciteit van programma's . posters . flyers . programmaboekjes [14] Al deze materialen worden gemaakt door een bedrijf dat door het Filmmuseum in de arm is genomen, Design Company te Amsterdam. [22] - Persvoorstellingen . bij de persvoorstelling van een programma of film ligt een stapeltje foto's die de pers mee kan nemen. Die foto's zijn zwart/wit en van een standaard formaat zodat de pers ze makkelijk kan verwerken. Voor iedere film die uitgebracht wordt, worden per foto ongeveer 40 exemplaren gemaakt. Die foto's behoren geretourneerd te worden, maar dat gebeurt zelden. Welke pers bij een persvoorstelling aanwezig is dat hangt van de voorstelling af. Het varieert van kranten tot glamourbladen. De afweging of voor een programma veel of weinig publiciteit gemaakt moet worden en in welke vorm, wordt deels uit ervaring en deels uit intuïtie gemaakt. Als er van een film geen foto is dan maakt de fotodienst een opname van een beeldje van de film. Dat zal in de toekomst echter ook niet meer nodig zijn omdat de films ook gedigitaliseerd worden. De Publieksdienst is op dit moment zeer tevreden over de gang van zaken met betrekking tot de fotocollectie. De aanvragen worden snel ingewilligd en met spoedgevallen wordt zeer goed omgegaan. [14]

2. Distributie De dienst Distributie zorgt voor de distributie van films naar een aantal filmhuizen en theaters in Nederland. Het gaat hier om nieuwe films. De dienst Distributie krijgt een film binnen van de filmmaatschappij en verstuurt exemplaren hiervan naar de diverse filmhuizen. Die films gaan vergezeld van fotomateriaal voor in de vitrine en in programmaboekjes. Die foto's worden door de filmmaatschappij meegezonden met de film. Na het uitbrengen van een film stuurt Distributie de negatieven terug naar de filmmaatschappij. De foto's die van die negatieven gemaakt zijn gaan in de eigen voorraad. Bij het uitbrengen van een nieuwe film wordt ook fotomateriaal naar de schrijvende pers gestuurd. Bij het distribueren van nieuwe films wordt dus geen gebruik gemaakt van de fotocollectie. Het komt echter ook voor dat er aanvragen komen voor films die al wat ouder zijn. Als van die films geen foto's in de eigen voorraad zitten dan worden die foto's aangevraagd bij de Fotodienst. Het aantal exemplaren van de foto's ligt dan beduidend lager. Dat ligt in de buurt van 15 foto's. [20] 6.2 Externe gebruikers

28

Met externe gebruikers wordt bedoeld: die gebruikers die niet werkzaam zijn binnen de stichting Het Nederlands Filmmuseum. Het aantal huidige externe gebruikers van de fotocollectie is te verwaarlozen. In 1997 waren er in totaal 50 externe aanvragen. Daarvan waren er 3 gebruikers die meer dan twee maal een foto aanvroegen bij de fotodienst. [19]

29

7. Toekomstige gebruikers van de fotocollectie

7.1 Interne gebruikers 1. Publieksdienst De Publieksdienst zal één van de belangrijkste gebruikers van de fotocollectie blijven. Zij zien in de digitalisering een waardevolle aanvulling op hun pakket. Ze vinden het positief dat ze in de toekomst de beelden digitaal aan kunnen gaan leveren. Het gaat hier dan om de schrijvende pers en om publiciteitsmateriaal zoals posters. Bij de pers en in de grafische industrie wordt steeds meer gebruik gemaakt van digitale technieken. De Publieksdienst ziet daarom in de digitalisering een zeer positieve vorm van nieuwe te bieden service. Voor de persvoorstellingen zullen afdrukken gebruikt blijven worden. Een ander voordeel van digitalisering is dat de foto's op een beeldscherm op de werkplek bekeken kunnen worden zodat niet iedere keer een fax van de foto gestuurd hoeft te worden. Het is handig als aan de hand van een afbeelding op het beeldscherm de foto goed- of afgekeurd kan worden. Raadpleegkwaliteit zou voor de Publieksdienst voldoende zijn. [15] 2. Distributie De dienst Distributie is op dit moment zeer tevreden met de gang van zaken. Digitalisering zou in hun ogen alleen de snelheid kunnen verhogen. Dit doordat de foto ter plekke op het beeldscherm gekeurd kan worden en doordat het reproduceren sneller gaat. Buiten dat heeft de dienst Distributie, naar eigen zeggen, weinig baat bij de digitalisering. In de toekomst zal distributie voornamelijk gebruik blijven maken van het eigen archief. [21] 7.2 Externe gebruikers In deze paragraaf staan een aantal bedrijven en organisaties die in de toekomst gezien kunnen worden als gebruiker van de digitale collectie. Sommige van de genoemde instellingen maken al langer gebruik van de fotocollectie via de Publieksdienst. Om erachter te komen wie in de toekomst gebruik wil gaan maken van de fotocollectie van het NFM is een kleinschalige enquête gehouden onder een aantal belangrijke omroepbladen, kranten, filmbladen en opiniebladen. Dat zijn namelijk de belangrijkste gebruikers van filmfoto's. 1. Tros tv magazine* 2. Avro televizier* 3. NCRV gids* 4. EO* 5. VPRO gids* 6. KRO mikrogids* 7. Veronica gids* 8. VARA* 9. Filmkrant* 10. Preview 11. Movie 12. Movies 13. Algemeen Dagblad* 14. Parool*

30

15. Telegraaf 16. Trouw* 17. NRC* 18. Volkskrant* 19. Vrij Nederland* 20. Groene Amsterdammer Van deze 20 enquêtes zijn er 15 terug ontvangen (gemarkeerd met een asterix). De verwerkte uitslag van die enquête staat in de bijlagen. De fotodienst van het NFM kan in de toekomst rekenen op een toename van het aantal gebruikers. Iedereen van de ondervraagden wil in de toekomst gebruik gaan maken van de fotocollectie. De helft heeft dat in het verleden al ooit gedaan, maar de andere helft nog niet. Dat kwam doordat men niet wist dat de fotocollectie voor derden beschikbaar is. Die gebruikers kunnen dus gezien worden als nieuwe klanten. Van degenen die al eerder gebruik maakten van de fotocollectie was iedereen tevreden over de gang van zaken. Volgens hen hoeft er dus niets veranderd te worden. De meeste gebruikers van filmfoto's halen hun materiaal bij fotopersbureau's of uit een eigen archief. Via de Publieksdienst van het NFM worden ook nogal wat foto's aangevraagd, de helft van de ondervraagden haalt daar foto's. Niemand van de ondervraagden vindt daar altijd precies wat ze zoeken. . Researchers Onder 'researchers' wordt verstaan: mensen die in het kader van opleiding, beroep of anderszins onderzoek doen naar een bepaald onderwerp. In dit kader wordt gesproken van nationale en internationale researchers. Eén van de taken van het Filmmuseum is om de wetenschap ten dienst te staan. De digitale fotocollectie kan daar zeker aan bijdragen. Zeker als het fotobestand in de bibliotheek geraadpleegd kan worden, is het voor de onderzoeker gemakkelijker dan voorheen om gebruik te maken van de Fotodienst. Foto's zijn een zeer geëigend medium voor research op allerlei gebieden. In dit geval niet noodzakelijkerwijs alleen op het gebied van film. Zeker als de foto's digitaal aangeboden gaan worden, is het voor researchers zeer interessant om daar gebruik van te gaan maken. Zeker omdat de multimediaindustrie weinig interesse toont in de research-gemeenschap. Electronische publicaties zijn merendeels gericht op het algemene gebruikerspubliek.

31

8. Beschikbaar stellen van de fotocollectie

8.1 Algemeen Verregaande vooruitgang op het gebied van media, netwerken en technieken in de grafische industrie hebben invloed op de manier waarop de digitale collectie aangeboden moet gaan worden. Het is daarom belangrijk om op de juiste manier naar buiten te treden en in te spelen op de verschillende technieken die gebruikt worden. In dit hoofdstuk staan aanbevelingen voor het aanbieden van de digitale fotocollectie, zowel intern als extern. Iedere gebruiker van fotomateriaal heeft zijn eigen wensen mbt. de aanlevering van dat materiaal. De enquête die in het vorige hoofdstuk al genoemd werd, is ook gebruikt om conclusies te kunnen trekken voor dit hoofdstuk. Als alle dossiers van de voorrangslijst zijn ingescand en beschikbaar zijn via het netwerk, kan het bestand intern openbaar gemaakt worden. Het bestand is dan voldoende representatief en volledig om er intern gebruik van te kunnen maken. Reproducties worden zodra de scan- en printapparatuur operationeel zijn weer zelf gedaan. Een speciaal aanvraagformulier voor reproducties (zie bijlagen) kan ervoor zorgen dat de betreffende gebruiker zijn wensen duidelijk kan definieëren. De klant kan dat formulier zelf invullen. Als de aanvraag telefonisch geschied, vult een medewerker van de Fotodienst het formulier in. Het aanvraagformulier zal in eerste instantie vooral intern gebruikt worden. In de toekomst is het misschien mogelijk om een aantal aanvraagformulieren naar belangrijke externe gebruikers te sturen, zodat de aanvragen nog soepeler kunnen verlopen. Om de keuze uit een aantal foto's voor de klant eenvoudiger te maken kan een raadpleegoverzicht van verschillende foto's geboden worden. Dat kan op papier of op 3,5" diskette. De meeste gebruikers hebben het liefst een overzicht op papier omdat dit snel te raadplegen is en eenvoudig aantekeningen gemaakt kunnen worden. Als een klant een overzicht wil van foto’s uit een zeer obscure film die in de nabije toekomst niet wordt ingescand, kan de klant kiezen uit de volgende opties. 1. Het dossier geheel scannen. Op deze manier kan een volledig overzicht van het dossier worden gegeven. Het dossier hoeft daarna niet meer uit de kast gehaald te worden. Het neemt echter veel tijd en opslagruimte in beslag. 2. De Fotodienst maakt een keuze van een aantal representatieve foto’s. Die foto’s worden gescand. Het overzicht is niet volledig. Het neemt minder scantijd in beslag dan mogelijkheid 1. Het uitzoeken van representatieve foto’s vergt echter ook tijd. Voor deze mogelijkheid is weinig opslagruimte nodig. 3. De foto’s worden niet gescand. Ze worden eerst gekopieerd. Deze manier vergt minder tijd en geen opslagruimte. De klant kan op deze manier toch de foto’s keuren. 8.2 Afdrukken Afdrukken zullen in de toekomst veel aangevraagd worden. Het aantal aanvragen van afdrukken zal zeker in eerste instantie veel hoger liggen dan het aantal aanvragen van digitaal aangeleverde reproducties. Dit komt doordat de prijs van digitaal aangeleverde beelden vrij hoog zal komen te liggen. Bovendien worden afdrukken nog steeds veelvuldig in het grafische proces gebruikt en voor researchers is het het best hanteerbare medium voor studie. De gang van zaken bij het afhandelen van een aanvraag blijft dezelfde als voorheen. De aanvraag komt binnen bij dhr. Bal delegeert de taken en zorgt dat de afdruk op de plaats van bestemming komt.

32

De uiteindelijke digitale afdruk verschilt qua uiterlijk niets van zijn traditionele voorganger. Het wordt nu echter mogelijk om de beelden te bewerken alvorens ze af te drukken. Bij digitaal aangeleverde beelden kan de klant zelf de beelden bewerken. Dat ligt echter anders bij afdrukken. Als een klant een bewerkte afdruk wil, moet dat door de fotodienst van het NFM gedaan worden. Dit gebeurt echter alleen als de klant daar nadrukkelijk om vraagt. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan omdat daar veel werk in gaat zitten. 8.3 Digitale reproducties Het aantal digitale reproducties zal in eerste instantie lager liggen dan het aantal afdrukken. Hoe die verhouding zal komen te liggen is moeilijk te voorzien. Toch moet ook voor het aanbieden van digitale reproducties een beleid gemaakt worden. Bij het aanbieden van digitale reproducties is het van belang vooraf goed te bepalen in hoeverre op de wensen van de klant in moet worden gegaan. Als op iedere kleine wens van een klant wordt ingegaan, ontstaat er een bestand dat iedere samenhang mist. De images in dat bestand hebben verschillende resoluties, verschillende uitwisselingsformaten, enz. Een standaard gang van zaken moet ervoor zorgen dat de klant tevreden is en dat daar zo min mogelijk werk, tijd en geld aan wordt besteed. Schrijvende pers en grafische bedrijven maken naast de gewone afdrukken ook veelvuldig gebruik van digitale beelden. Aan digitale beelden worden duidelijke eisen gesteld. Bij de schrijvende pers en grafische bedrijven komen veel eisen overeen. Eisen met betrekking tot resolutie en kleurinstelling zijn altijd dezelfde. Met die eisen kan bij het aanbieden makkelijk rekening worden gehouden. Met de eisen die per klant verschillend zijn, wordt geen rekening gehouden. De images in het archiefbestand zijn ingescand en opgeslagen volgens de meest gangbare specificaties. De beelden hebben de juiste resolutie en hebben het alom gebruikte formaat TIFF 5.0. Die specificaties zijn voortgekomen uit een combinatie van de eisen van de gebruikers en de technische mogelijkheden die aanwezig zijn. De standaardinstellingen maken het mogelijk om de beelden in alle grafische programa's in te laden, zowel op Mac als op pc., zodat de schrijvende pers en de grafische bedrijven er eenvoudig mee kunnen werken. Het opslagmedium is iets waar de klant zelf over mag beslissen. Bij het indienen van de aanvraag kan de klant aangeven in welke vorm het beeld geleverd moet worden. Er zijn de volgende mogelijkheden: 1. ZIP disc 2. CD-ROM Bij een aanvraag wordt het betreffende beeld vanaf de archief-cd. gekopieerd op het gewenste medium. Researchers zullen voornamelijk gebruik maken van afdrukken. Toch moet ook aan researchers de keus van een digitaal medium geboden worden. Ook hier blijven de beelden in hun standaardinstelling. Aan de archiefbeelden wordt nooit gesleuteld. De beelden die geleverd worden op een digitaal medium worden niet bewerkt en niet geretoucheerd. Sommige kranten stellen zelfs als eis dat de beelden onbewerkt aangeleverd moeten worden. De beelden worden dus identiek aan het origineel opgeslagen en aangeboden. Als een klant een geretoucheerd of bewerkt beeld wil dan zijn de standaardinstellingen waarin het beeld aangeleverd wordt zodanig dat ze dat zelf kunnen doen. De fotodienst van het NFM moet zo min mogelijk gaan retoucheren en bewerken omdat daar te veel tijd in gaat zitten.

33

8.4 Auteursrecht De definitie van auteursrecht luidt als volgt: 'Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen bij de wet gesteld.' [1] De auteursrecht- en beeldrechtkwestie zijn zeer ingewikkeld, zeker als het niet alleen gaat om afdrukken, maar ook om digitale beelden. Deze kwesties zijn te ingewikkeld om daar in dit verslag volledig op in te kunnen gaan. Het valt ten zeerste aan te raden om de auteursrecht- en beeldrechtkwestie grondig uit te zoeken alvorens naar buiten te treden met de fotocollectie. Vooral als de collectie op Internet aangeboden gaat worden, moet de auteursrechtkwestie waterdicht geregeld zijn. In deze paragraaf volgen enkele suggesties voor in de praktijk. Bij complexere problemen is het verstandig een deskundige te raadplegen. Bij de auteursrechtkwestie is het van groot belang eerst duidelijk te maken welke vorm van eigendom het Filmmuseum op de fotocollectie heeft. Er zijn twee vormen van eigendom: 1. Beheer Een instelling kan een werk in beheer hebben. De auteursrechthebbende blijft alle rechten behouden. De auteursrechthebbende kan over zijn werk beschikken wanneer hij dat wil. De instelling mag niets met het werk doen zonder de uitdrukkelijke toestemming van de auteursrechthebbende. 2. Eigendom De werken zijn eigendom van de instelling. De auteursrechthebbende kan zijn werk in eigendom geven inclusief de rechten, maar dat kan ook zonder de rechten over te dragen. De instelling kan zelf bepalen wat er met het werk gebeurt, maar moet eerst toestemming vragen aan de auteursrechthebbende. [2] Het Filmmuseum heeft de filmfoto's in eigendom, maar heeft niet de rechten van de beelden overgenomen. Behalve bij foto's van Dick van Maarseveen. Daarvan heeft het NFM de rechten overgekocht. De rechten liggen in de meeste gevallen bij de filmmaatschappij of de distributeur van de film. Het Filmmuseum mag dus zelf bepalen wat er met de foto's gebeurt, maar moet eerst het auteursrecht regelen met de rechthebbende. Bij het Filmmuseum kunnen bij het regelen van het auteursrecht de volgende situaties van toepassing zijn (gelden zowel voor afdrukken als voor digitale reproducties): 1. Foto's uit films die door het Filmmuseum gedistribueerd worden, zijn zonder toestemming en kosteloos te gebruiken voor publicitaire doeleinden. 2. Auteursrechten op foto's van Dick van Maarseveen zijn contractueel overgekocht door het Filmmuseum en worden in rekening gebracht door de afdeling Verkoop. 3. Bij foto's uit Universal films dient schriftelijke toestemming van MCA gegeven te worden alvorens een bestelling in te willigen. 4. Bij eenmalig gebruik van afbeeldingen uit films waarvan de auteursrechthebbende niet meer te achterhalen is geldt een gebruikersvergoeding in plaats van het auteursrecht. De tarieven voor die gebruikers vergoeding zijn opgenomen in de bijlagen.

34

5. In alle andere gevallen moet de gebruiker de rechten zelf regelen met de rechthebbende. Dat is meestal de filmmaatschappij. In gevallen waarbij de rechthebbende bekend is, heeft het Filmmuseum dus geen enkele verantwoordelijkheid. In sommige opzichten moet echter wel degelijk een onderscheid gemaakt worden tussen afdrukken en digitale reproducties. Afdrukken Het auteursrecht van afdrukken werd in het verleden geregeld zoals hierboven beschreven. Na digitalisering van de fotocollectie zal de gang van zaken bij afdrukken niet verschillen van de vorige procedure. Een afdruk blijft immers een afdruk, of deze nou traditioneel of digitaal tot stand is gekomen. Digitale beelden In principe zijn de problemen van het auteursrecht van digitale images dezelfde als die van afdrukken. Het echt complexe auteursrechtprobleem komt pas om de hoek kijken als de images op Internet aangeboden gaan worden. Toch zorgen bepaalde karakteristieken van een image ervoor dat het auteursrecht van een nieuwe kant bekeken moet worden. - Digitalisering van foto's betekent dat gewerkt gaat worden met software waarop een apart auteursrecht van toepassing is. Een image is zeer gemakkelijk te manipuleren. De mogelijkheden om het uiterlijk van een image te veranderen of te integreren met andere images zijn eindeloos. Makers van een foto hebben het recht zich te verzetten tegen het misvormen van hun werk. Vandaar dat de gescande foto's in de standaardprocedure zo min mogelijk bewerkt worden. - Als een klant een bewerkte foto wenst dan moet eerst nagegaan worden of de rechthebbende het daar mee eens is. - Een image kan vele malen gekopieerd worden zonder dat de kwaliteit achteruit gaat. Dit betekent een verschuiving van het verbodsrecht naar een vergoedingsrecht. [6] - De manier waarop een image zich zeer soepel door het proces van productie en distributie beweegt, heeft de traditionele grenzen van eigenaar, uitgever, en distributeur vervaagd. Het maakt ook een groot verschil of het image op digitale drager of op Internet wordt gepubliceerd. [3] Een belangrijke rol daarbij speelt de traceerbaarheid van degene die het image heeft opgevraagd. Deze is bij een digitale drager wel duidelijk, maar Internet maakt het mogelijk om als mailer anoniem te blijven. De Internetkwestie is voor later zorg omdat het nog een tijd duurt voordat de digitale collectie op Internet is te raadplegen. Tegen die tijd zal over die kwestie grondig nagedacht moeten worden. Conclusie: - Het auteursrecht voor afdrukken en beelden op een digitaal medium wordt in de toekomst geregeld zoals in het begin van deze paragraaf is beschreven. - Voor de zeer complexe auteursrechtkwestie ivm. digitale beelden en Internet kunnen stagiaires of vrijwilligers aangewend worden. Beter nog is het om een professional in te huren. - Zorg dat de images uit het raadpleegbestand niet door het publiek gedownload kunnen worden.

35

- Zorg dat de juiste personen de bevoegdheid hebben om beelden op te halen uit het archiefbestand. 8.6 Marketing Het NFM werkt sinds 1991 planmatig aan zijn marketing. Dat heeft in de eerste jaren geresulteerd in hogere bezoekersaantallen en een grotere naamsbekendheid. De laatste jaren is dat echter minder geworden. Er is veel aandacht voor het NFM in de media, maar dat ziet men niet terug in bezoekcijfers. Door het NFM werd een projectgroep 'marketingplan' opgericht, die eind april 1997 een marketingplan heeft opgesteld. Dat marketingplan richt zich op de publieksfunctie van het NFM en niet op de beheersen behoudsfuncties. Dat marketingplan geldt dus niet direct voor de fotocollectie en overige collecties en archieven. Er zijn echter twee zaken uit dat marketingplan die een nadere blik waard zijn. Die zaken zijn van belang mbt. de fotocollectie. Het gaat hier om de volgende zaken: 1. Het filmmuseum is in het bezit van veel unieke films en bekleed daarom een unieke positie. Dit is ook het geval met de fotocollectie. De fotocollectie bestaat uit in meerdere opzichten unieke foto's. Vooral in Nederland is deze collectie de enige van zulk een omvang en zulk een inhoud. 2. De marketingstrategie die uit het marketingplan naar voren komt is een verandering van: introvert >>> extravert intern- en productgericht >>> marktgericht museum >>> filmvertoner/-aanbieder [11] Deze verandering geldt voor de publieksfunctie van het NFM die tot doel heeft het publiek te benaderen. De fotodienst heeft tot doel, de foto's te conserveren en voor raadpleging beschikbaar te stellen. Bovendien blijft het grootste deel van het gebruik intern. Toch moet er in de toekomst een verschuiving komen meer marktgericht gewerkt worden. De Fotodienst heeft een aantal concurrenten. Dat zijn de volgende: 1. Overige film- en foto-instituten Filminstituten in het buitenland, waarvan de belangrijkste zijn gevestigd in Engeland en de Verenigde Staten, zijn als concurrent te verwaarlozen. De schrijvende pers haalt daar geen fotomateriaal vandaan. Onderzoekers daarentegen doen regelmatig een beroep op buitenlandse filminstituten. Zij gaan het ver zoeken omdat ze in Nederland niet vinden wat ze zoeken. Het dichtstbijzijnde instituut dat in het bezit is van een unieke collectie filmfoto's is het Museum voor Fotografie in Antwerpen. Deze collectie is echter niet ontsloten en dus zeer slecht toegankelijk. De collectie is wel toegankelijk voor derden. Dit instituut hoeft niet gezien te worden als concurrent. Het NFM blijft als het gaat om filmfoto's ouder dan 25 jaar het meest toonaangevende instituut in Nederland en heeft op dat gebied weinig concurrentie.

2. Fotopersbureau's De schrijvende pers en reclamebureau's halen op dit moment hun fotomateriaal vooral bij fotopersbureau's. Deze bureau's hebben zich gevestigd als leverancier van fotomateriaal mbt. film en hebben ondertussen bewezen dat ze kwaliteit leveren. Zij vormen een gedegen concurrentie. Reden voor het feit dat bijna alle schrijvende pers hun fotomateriaal daar halen, is het feit dat er weinig andere

36

mogelijkheden zijn. De pers vindt bij de persbureau's niet altijd wat ze zoeken, maar bij gebrek aan tijd, geld en andere mogelijkheden laten ze het daar bij. Conclusie: De fotocollectie van het NFM is uniek in Nederland er zijn veel punten waarmee de Fotodienst zich kan profileren tov. andere aanbieders van fotomateriaal mbt. film. Er zijn vele groepen gebruikers geïnteresseerd om in de toekomst gebruik te gaan maken van de collectie. De collectie heeft op het gebied van recente filmfoto's nogal wat concurrentie van fotopersbureau's. Op het gebied van filmfoto's ouder dan 25 jaar is de concurrentie minder groot. Een actief marketingbeleid zou dus voor de hand liggen. Toch moet er in eerste instantie niet actief naar buiten worden getreden met de fotocollectie. Het is niet nodig een speciaal marketingplan op te stellen voor de fotocollectie. Hiervoor zijn de volgende redenen aan te voeren: - Belangrijke schrijvende pers maakt toch wel gebruik van de fotocollectie via de Publieksdienst. - Er komen door actieve marketing veel meer aanvragen wat veel meer werk en personeel vraagt. - Er komen weliswaar meer inkomsten, maar dat is niet de primaire reden van de digitalisering. - Als de collectie op het Internet te raadplegen is, worden de juiste mensen vanzelf bekend gemaakt met de collectie. - De kwaliteit van het product en de procedures moet eerst grondig worden getest. De producten die de Fotodienst in de eerste fase van het project gaat aanbieden kunnen duidelijk worden geprofileerd als zijnde afkomstig van het NFM. Dit kan gebeuren door op ieder product een stempel of een sticker te plaatsen met daarop het logo van het Filmmuseum. Mensen worden op die manier attent gemaakt op of herinnerd aan de Fotodienst van het NFM. Het feit dat de collectie in de toekomst geraadpleegd kan worden in de bibliotheek is al een vorm van marketing. Op die manier promoot de collectie zichzelf. Mond-op-mond-reclame is in dat geval belangrijk.

9. Conclusies Fotocollectie - De fotocollectie bestaat uit zeer uiteenlopende materialen.

37

- De fotocollectie is uniek in Nederland. Huidige situatie - De fotocollectie is nauwelijks bekend bij het publiek. - De wijze van coderen van de foto's is goed bruikbaar. - Het niet overeenkomen van recordnummer en dossiernummer in Freebase levert problemen op. - Het gebruik van verschillende losstaande bestanden in Freebase bevordert het gebruik niet. - Tussen de bestanden in Freebase bestaan consistentieproblemen. - Niet voor alle medewerkers kan de gewenste informatie beschikbaar worden gesteld in Freebase. - Een voordeel van Freebase is het vrije zoeken. - De toegankelijkheid van de fotocollectie is minimaal doordat het fotobestand niet in de bibliotheek geraadpleegd kan worden. - De collecties affiches en knipsels worden ook gedigitaliseerd. Nieuwe situatie - De toegankelijkheid van de fotocollectie is groter door de nieuwe database. - Images in de database vergroten de toegankelijkheid van de collectie. - Images kunnen alleen gezien worden als een aanvulling op de beschrijvingen, niet als vervanging. - Een beschrijving in de database met image kan langer zijn dan een beschrijving zonder image. - De informatiewaarde van een beschrijving met image is groter. - De images kunnen een vervanging zijn voor het origineel. Reproductie - Reproduceren gebeurt in de toekomst geheel digitaal. - Het retoucheren van foto's wordt mogelijk. - Beelden kunnen op een digitaal medium worden aangeleverd. - Beelden kunnen digitaal worden verzonden via ISDN of Internet. - Reproducties kunnen zodra de scan- en printapparatuur operationeel zijn weer zelf gedaan worden. - De beste printer is de Fujix Pictrography 3000 van Fuji. Digitaliseren - Bij het scannen van 300.000 foto's is het nodig om vooraf prioriteiten te stellen. - Het is het beste om vantevoren een pakket van 10.000 afbeeldingen samen te stellen, uitgaande van de 250 meest geciteerde films aller tijden. - Als de voorkeurslijst is ingescand kan het best een nieuwe lijst worden samengesteld. - Alle 300.000 beelden moeten uiteindelijk worden gedigitaliseerd. - Alle dossiers kunnen in zijn geheel worden ingescand. - Er kan snel worden begonnen met scannen. - Nieuwe aanwinsten en aanvragen kunnen direct worden ingescand. - In de volgende gevallen moet de achterkant worden gescand: . Als daar relevante informatie staat die niet direct in de velden van de database opgenomen kunnen worden. . Als daar een authentieke aantekening van de fotograaf staat. . Als daar een anderszins authentieke aantekening staat. . Als daar een authentieke stempel staat.

38

. Als daar iets van historische waarde staat dat niet tot bovenstaande zaken behoort. - Digitaliseren mbv. een scanner is de beste manier voor dit project. - Uitbesteden van het project komt niet in aanmerking. - Formaten groter dan A3 kunnen niet worden gescand. - De beste scanner voor dit project is de Epson GT 12000 met Graphic designer bundle. - De beste manier van digitaliseren is om alle foto's hoogwaardig in te scannen en daar raadpleegkopies van te maken die toegevoegd kunnen worden aan de database. - De beste resolutie voor het raadpleegbestand is 150 dpi. - De beste resolutie voor het archiefbestand hangt af van het formaat van het origineel. - De resoluties van het archiefbestand kunnen gekozen worden uit de resoluties van de printer. - De beste kleurinstelling voor kleuren-originelen is 24 bits. - De beste kleurinstelling voor zwart/wit-originelen is 8 bits in kleur. Opslag - Beide bestanden kunnen het best apart worden opgeslagen. - Het beste opslagmedium voor het raadpleegbestand is de hard disc. - Het beste medium om als eventuele back-up voor het raadpleegbestand te gebruiken is de CDRecordable. - Het beste opslagmedium voor het archiefbestand is de CD-Recordable. - Apparatuur voor het schrijven de opslagmedia is aanwezig. - Het beste opslagformaat voor het raadpleegbestand is JPEG. - Het beste opslagformaat voor het archiefbestand is TIFF - Het raadpleegbestand kan het best met de meeste compressie die mogelijk is worden opgeslagen. - Het archiefbestand kan het beste zonder compressie worden opgeslagen. Beheers-aspect - De wijze waarop gescande affiches worden bewaard is ook toepasbaar op de raadpleeg-images van foto's. - Het aantal cd.'s dat het archiefbestand uiteindelijk zal omvatten is zo groot dat een beheerssysteem voor images de meest efficiënte oplossing biedt. - De aanschaf van een beheerssysteem voor images is interessant omdat images van affiches en knipsels ook beheerd moeten worden. Personeel - Het scannen van affiches krijgt op dit moment voorrang bij personeelsvoorziening. - Het is mogelijk om vier formatieplaatsen te creëren voor scannen en beschrijven, omdat de medewerkers van de Fotodienst hun eigen werkzaamheden hebben. - Het personeel op de formatieplaatsen kan een aantal dagen in de week scannen en beschrijven. - Overige zaken zoals opslag, beheer en verkoop kunnen uitgevoerd worden door het aanwezige personeel. Financieën - Het beheers-aspect kan binnen de beschikbare budgetten niet gerealiseerd worden. - Voor het bekostigen van het beheerssysteem moeten nieuwe financiële bronnen worden vrijgemaakt. - Scanner en printer kunnen worden aangeschaft met het budget dat is uitgetrokken voor digitalisering. - De kosten voor middelen voor reproductie zijn in te passen in het daarvoor beschikbare budget.

39

- Om het project te kunnen starten gaan er geen kosten zitten in de aanschaf van lees- en schrijfapparatuur voor de verschillende opslagmedia. - De kosten van opslagmedia komen voor rekening van Automatisering. Tijdsplanning - In de ideale situatie (met de inzet van vier formatieplaatsen) is de voorkeurslijst van 10.000 beelden in ruim 5 weken ingescand. Huidig gebruik - Het grootste deel van het totale huidige gebruik van de fotocollectie vormt het intern gebruik. - De interne gebruikers zijn op dit moment zeer tevreden over de levering van foto's. - Intern gebruik wordt bevorderd doordat de interne diensten bekend zijn met de wijze van ontsluiten. - Het aantal huidige externe gebruikers is te verwaarlozen. - Gering extern gebruik is te wijten aan: . Het feit dat het publiek het fotobestand niet kan raadplegen. . Onbekendheid van de collectie. Toekomstig gebruik - De Publieksdienst zal één van de belangrijkste gebruikers blijven. - Kranten, omroepbladen, filmbladen en opiniebladen zullen in de toekomst meer gebruik gaan maken van de fotocollectie. - Researchers vormen een interessante doelgroep. Beschikbaar stellen - Als alle dossiers van de voorkeurslijst zijn ingescand kan het bestand intern openbaar worden gemaakt. - Vooruitgangen op het gebied van media, netwerken en technieken maken het noodzakelijk om de fotocollectie op de juiste manier beschikbaar te stellen. - Om de aanvragen in goede banen te leiden is het noodzakelijk om nauwkeurig een aanvraagformulier in te vullen. - Gebruikers vinden het fijn als raadpleegoverzichten op papier worden geleverd. - Het kan problemen opleveren als een klant een overzicht wil van foto's uit een zeer obscure film die nog niet ingescand zijn en dat voorlopig ook niet worden. - Afdrukken zullen veel worden aangevraagd. - Afdrukken moeten alleen worden bewerkt als de klant daar uitdrukkelijk om vraagt. - Bewerkte beelden moeten niet worden opgeslagen. - Het aantal digitale reproducties zal in eerste instantie lager liggen dan het aantal afdrukken. - Gebruikers kunnen digitale beelden zelf bewerken. - ISDN wordt zeer veel gebruikt door kranten, omroepbladen, filmbladen en opiniebladen. - Internet wordt zelden gebruikt door kranten, omroepbladen, filmbladen en opiniebladen. - Het auteursrecht voor zowel afdrukken en digitale reproducties kan geregeld worden als voorheen gedaan werd. - De auteursrechtkwestie levert pas problemen op als de beelden aangeboden gaan worden op Internet. - De auteursrechtkwestie vereist nader onderzoek. - Als het publiek via de database images uit het raadpleegbestand kan downloaden ontstaan er problemen met het auteursrecht.

40

- De images in het archiefbestand moeten slechts toegankelijk zijn voor de bevoegde personen. - Als iedereen toegang heeft tot het archiefbestand ontstaan er problemen met het auteursrecht. - Het Filmmuseum blijft als het gaat om films ouder dan 25 jaar het meest toonaangevende instituut in Nederland en heeft op dat gebied weinig concurrentie. - Op het gebied van recente filmfoto's heeft het Filmmuseum veel concurrentie van fotopersbureau's. - Het marketingplan voor het Filmmuseum is voor een deel ook toepasbaar op de Fotodienst. - De Fotodienst moet in de toekomst meer marktgericht te werk gaan. - Totdat de procedures goed zijn, is het niet raadzaam om actief naar buiten te treden met de fotocollectie. - Het feit dat de collectie in de toekomst geraadpleegd kan worden in de bibliotheek is al reclame genoeg. Mond-op-mond reclame is belangrijk.

10. Aanbevelingen - Stel een pakket samen van 10.000 beelden afkomstig uit de dossiers van de 250 meest geciteerde films aller tijden en scan die als eerste in. - De dossiers kunnen in zijn geheel worden ingescand. - Er hoeft niet gewacht te worden met scannen tot de voorkeurslijst compleet is. - Stel als de voorkeursdossiers zijn ingescand een nieuwe lijst samen waarmee ingespeeld wordt op binnenkort te verwachten aanvragen. - Scan nieuwe aanwinsten en aanvragen die nog niet gescand zijn meteen in.

41

- Scan de achterkant van een foto’s in de volgende gevallen: . Als daar relevante informatie staat die niet in de velden van de database kan worden opgenomen. . Als daar een authentieke aantekening van de fotograaf staat. . Als daar een anderszins authentieke aantekening staat. . Als daar een authentieke stempel staat. . Als daar iets van historische waarde staat dat niet tot bovenstaande zaken behoort. - Voer het digitaliseringsproject in eigen beheer uit. - Als scanner kan het best de Epson GT 12000 met Graphic designer bundle worden aangeschaft. - Begin pas met het scannen van een archiefbestand als de volgende zaken onderzocht zijn: - Wat zijn de eisen aan een beheerssysteem vanuit de collectie affiches? - Wat zijn de eisen aan een beheerssysteem met het oog op de collectie knipsels? - Welke financiële bronnen zijn vast te stellen om het project te bekostigen? - Wat is het beste beheerssysteem? - Scan tot die tijd alleen het raadpleegbestand. - Scan tot die tijd alleen de aanvragen hoogwaardig. - Sla de aanvragen apart op volgens de specificaties van het archiefbestand. - Bewaar tot die tijd de opslagmedia van foto's op dezelfde manier als bij affiches wordt gedaan. - De resolutie voor het raadpleegbestand moet 150 dpi. zijn. - De resolutie voor het archiefbestand moet afhangen van het formaat van het origineel. - Laat dhr. Bösensell de resolutie voor het archiefbestand bepalen. - De kleurinstelling voor zwart/wit beelden moet 8 bits kleur zijn. - Gebruik bij zwart/wit originelen geen greyscale. - De kleurinstelling van kleurenbeelden moet 24 bits zijn. - Bewaar het raadpleegbestand op een aparte hard disc. - Maak een back-up van het raadpleegbestand op cd. - Bewaar het archiefbestand op CD-Recordable. - Sla de images voor het raadpleegbestand als JPEG op. - Stel maximale compressie in. - Sla het archiefbestand als TIFF op. - Comprimeer de images voor het archiefbestand niet. - Als printer kan de Fujix Pictrography 3000 van Fuji worden aangeschaft. - Laat dhr. Bal de beschrijvingen muteren en de verkoop van reproducties in goede banen leiden. - Laat dhr. Bösensell scannen en reproducties vervaardigen. - Voor het scannen kunnen vrijwilligers worden aangetrokken. - Laat dhr. Blijd de opslag verzorgen. - Laat dhr. Pels zorgen dat de images op de juiste wijze in de database komen. - Laat dhr. Westervoorde problemen met verkoop en auteursrecht oplossen. - Laat twee mensen full time werken aan de voorkeurslijst. - Laat na de afschrijfperioden van de apparatuur nieuw onderzoek verrichten naar de nieuwste mogelijkheden. - Maak het bestand intern openbaar als de images van de voorkeurslijst via het netwerk beschikbaar zijn. - Als een klant een overzicht vraagt van obscure foto's die niet binnenkort gescand gaan worden, laat dan de keus aan de klant over. Bereken de kosten wel door. - Laat bij iedere aanvraag nauwkeurig een aanvraagformulier invullen. - Vul bij telefonische aanvragen zelf een aanvraagformulier in. - Bewerk afdrukken alleen als de klant daar uitdrukkelijk om vraagt. Bereken de kosten door. - Sla de bewerkte beelden niet op.

42

- Bewerk digitaal aan te leveren beelden niet. - Laat de keus van het medium over aan de klant. - Regel het auteursrecht in eerste instantie zoals dat voorheen gedaan werd. - Laat nader onderzoek verrichten op het gebied van Internet en auteursrecht. - Zorg dat het publiek geen images kan downloaden uit de database. - Zorg dat alleen de bevoegde personen toegang hebben tot het archiefbestand. - Ga in de toekomst meer marktgericht te werk, maar doe dat pas als alle procedures goed blijken te zijn. - Plaats een sticker of een stempel met het logo van het NFM op ieder product dat wordt verkocht. - Profiteer in de toekomst van het feit dat de pers bij hun traditionele bronnen niet altijd vindt wat ze zoekt. - Test alles eerst intern. - Neem voor het werven van stagiaires en vrijwilligers contact op met verschillende relevante opleidingen.

43

11. Aanpak Als basis voor de afstudeeropdracht is in de eerste twee weken van de totale periode een projectplan met daarin een onderzoeksopzet gemaakt volgens welke het onderzoek uitgevoerd kon gaan worden. Een gedegen literatuuronderzoek dat werd gehouden in het begin van de afstudeerperiode zorgde voor de meest relevante publicaties die de laatste jaren zijn verschenen over het digitaliseren van beeldmateriaal in kleur. Dat literatuuronderzoek moest ook duidelijk maken of er al rapporten bestonden van andere instellingen die hun beeldcollectie hebben gedigitaliseerd. De aanpak en de resultaten van het literatuuronderzoek zijn achterin opgenomen als bijlage. Deelvraag 1

Wat is de huidige situatie?

Om vertrouwd te raken met de organisatie en de verschillende afdelingen is een aantal gesprekken gehouden met de afdelingshoofden die betrokken gaan worden bij de digitalisering. Zo kon een beeld worden geschetst van het Filmmuseum als organisatie en de plaats van de Fotodienst daarin. Door een gesprek met het hoofd van de Fotodienst kon een beeld worden gegeven van de samenstelling van de fotocollectie en de huidige situatie mbt. de fotocollectie. Het hoofd van de Fotodienst kon in dat gesprek ook informatie verstrekken over de interne gebruikers van de collectie. Met die interne gebruikers werden vervolgens interviews gehouden. Door gesprekken met de bouwers van de nieuwe database die voor het totale Filmmuseum wordt gemaakt werd duidelijk wat er in de toekomst met de gescande beelden gaat gebeuren ivm. de database. Vervolgens moesten gegevens verzameld worden over de huidige database. Dmv. desk research is informatie verzameld. Die informatie is vervolgens gecontroleerd en aangevuld door interviews met de hoofden van Archieven en Verzamelingen en de Fotodienst. Om gegevens te verzamelen mbt. de vroegere situatie bij reproduceren, is een aantal interviews gehouden met degene die de reproducties verzorgt binnen het Filmmuseum. Deelvraag 2

Welke consequenties heeft de digitalisering voor de organisatie?

Om te weten wat er precies gescand kan gaan worden van de 300.000 foto's, zijn een aantal mogelijkheden op een rijtje gezet die daarna met elkaar werden vergeleken. Die mogelijkheden zijn tot stand gekomen door een aantal scenario's te bedenken en die te testen bij de beheerder van de Fotodienst en het hoofd van het Studiecentrum. Door de voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen, bleek uiteindelijk één oplossing de beste te zijn. Door een gesprek met René van Horik van het NIWI en door het lezen van relevante literatuur bleek dat het verstandig is om twee bestanden aan te leggen. Eén bestand met beelden die snel geraadpleegd kunnen worden en een bestand met beelden die als archief opgeborgen kunnen worden. Om erachter te komen welke manieren van digitaliseren er bestaan, is desk research gedaan. Door die manieren in theorie één voor één toe te passen op dit project, bleek al snel dat scannen de beste manier zou zijn. Uit gesprekken met de hoofden van Archieven en Verzamelingen en de Fotodienst en de man die de reproducties verzorgt, bleek dat uitbesteden van het project niet in aanmerking komt. De keuze van de scanner ging als volgt: In samenwerking met de medewerkers van de Fotodienst zijn een aantal selectiecriteria opgesteld waaraan de scanner moet voldoen. Door desk research zijn scanners van de belangrijkste merken op de selectiecriteria onderzocht en met elkaar vergeleken. Uiteindelijk bleef er één over die duidelijk de meest geschikte is. Ook voor de keuze van de printer is een vergelijkend onderzoek gedaan. Ook hier zijn ism. de Fotodienst een aantal selectiecriteria opgesteld. Door desk research zijn verschillende soorten printers onderzocht en aan de hand van de selectiecriteria vergeleken. Van de printers zijn vervolgens voorbeeldprints

44

aangevraagd. Toen er drie printers overbleven waarvan het niet duidelijk was welke de beste was, zijn ze alledrie getest met zelf gemaakte scans. De prints die uit die tests kwamen zijn door de Fotodienst vergeleken en uiteindelijk bleef er één printer over die de beste was. Vervolgens was het nodig om te onderzoeken hoe het beste gedigitaliseerd kan worden. Om daar achter te komen werden twee mogelijkheden geformuleerd met ieder hun voor- en nadelen. Mogelijkheid 1 is tot stand gekomen door interviews te houden met het hoofd van Archieven en Verzamelingen, het hoofd van het Studiecentrum en met een medewerker van Automatisering. Mogelijkheid 2 is tot stand gekomen door desk research. De voor- en nadelen van beide mogelijkheden werden met elkaar vergeleken. Beide mogelijkheden zijn voorgelegd aan René van Horik (NIWI) en Nynke van der Beek (Kritisch Fotobeheer). De resolutie en de kleurinstelling zijn tot stand gekomen door desk research te doen. De resultaten van dat desk research zijn in de praktijk getest. Daarbij werd gelet op de grootte van de bestanden en de kwaliteit van de images. Om de juiste kleurinstellingen te kunnen bepalen is allereerst desk research gedaan. Er is vastgesteld wat de kleurdiepte van de scanner is en wat de kleurdiepte is die de deskundigen aanraden. Daarna zijn verschillende test-scans gemaakt van verschillende kleurdieptes gecombineerd met verschillende resoluties. De resultaten van die tests zijn voorgelegd aan dhr. Van Horik en mevr. Van der Beek. Om erachter te komen welke opslagmedia in aanmerking komen voor dit project is desk research gedaan. De kenmerken van de media zijn op een rijtje gezet en met elkaar vergeleken aan de hand van de eisen die bij dit project worden gesteld en de randvoorwaarden die aan het project worden gesteld. Die eisen en mogelijkheden konden worden geformuleerd na interviews met een medewerker van Automatisering en het hoofd van Archieven en verzamelingen. Uit de vergelijking kwamen twee media die gebruikt kunnen worden voor de opslag van de beelden in beide bestanden. Vervolgens moest bepaald worden welke opslagformaten en compressietechnieken in aanmerking konden komen. Door desk research en gesprekken met een medewerker van Automatisering kon een lijst worden gemaakt met de meest voorkomende opslagformaten en compressietechnieken. Die werden vergeleken aan de hand van de eisen aan beide bestanden en de doeleinden waar ze voor gebruikt gaan worden. De keuze van compressietechniek en opslagformaat werd gecontroleerd door dhr. Van Horik en mevr. Van der Beek. Nu bekend was welke bestanden er gaan ontstaan en wat de specificaties van die bestanden zijn, kon op dat moment berekend worden welke consequenties het beheer van de images met zich mee zal brengen. Uit een overleg met de afdeling Automatisering bleek dat de keuze van een beheerssysteem op dit moment niet gemaakt kan worden. Daarom is besloten dat het de voorkeur geniet om te proberen om een beheerssysteem aan te schaffen dat geschikt is voor de opslag van images uit alle gedigitaliseerde collecties. Een overzicht van alle betrokken medewerkers en hun taken kon worden gemaakt na gesprekken met alle betrokkenen.. In overleg met het hoofd van Personeelszaken, medewerkers van Automatisering en het hoofd van Archieven en verzamelingen is een overzicht gemaakt van de financiële consequenties van het digitaliseringsproject. Uit dat finacile overzicht bleek dat er niet in de ideale situatie gescand kan worden voordat daarvoor financiële bronnen aanwezig zijn. Uit een gesprek met het hoofd van Archieven en verzamelingen bleek welke budgetten direct beschikbaar zijn en welke kosten uit welk budget gehaald kunnen worden. Vervolgens zijn de afschrijfperiodes van de verschillende apparaten nagegaan bij een medewerker van Automatisering en bij de leveranciers van de apparatuur. In samenwerking met het hoofd van het Studiecentrum zijn twee mogelijke tijdsplanningen opgesteld en met elkaar vergeleken. Deelvraag 3

Wat is de markt voor de digitale collectie?

Om een beeld te kunnen geven van de huidige externe gebruikers van de collectie zijn gesprekken gehouden met de beheerder van de Fotodienst. Om gegevevens te controleren mbt. huidige interne

45

gebruikers die in het begin van de periode al waren verzameld zijn gesprekken gehouden met de hoofden van de Publieksdienst en Distributie. Die gesprekken dienden ook om informatie te verzamelen over de nieuwe situatie binnen hun afdelingen. Door gesprekken met de hoofden van de Publieksdienst, Distributie en Verkoop is informatie verzameld voor een enquête die een beeld moet geven van het huidige externe gebruik, het toekomstige externe gebruik en het toekomstige beschikbaar stellen van de collectie. Die enquête is verstuurd naar de belangrijkste schrijvende pers, filmbladen en omroepbladen. Uit de verwerkte gegevens van de enquête konden conclusies worden getrokken die gebruikt konden worden om een beeld te geven van de toekomstige gebruikers. De gegevens uit de enquête gaven echter geen compleet beeld van de toekomstige externe gebruikes. Door desk research zijn die gegevens aangevuld. Deelvraag 4

Wat zijn de wensen van die markt betreffende de aanlevering van het digitale product?

Een interview met de fotoredacteur van Skrien bracht de nodige informatie op mbt. hun eisen aan fotomateriaal. Een interview met het bedrijf dat het promotie-materiaal voor het Filmmuseum maakt, leverde gegevens op over hun werkwijze met fotomateriaal. De gegevens uit de enquête konden ook worden gebruikt om aanbevelingen te doen voor het beschikbaar stellen van de collectie. Deelvraag 5

Wat moet gedaan worden om zo goed mogelijk op die wensen mbt. de aanlevering van het nieuwe product in te kunnen gaan?

In samenwerking met het hoofd van de Fotodienst is een nieuw aanvraagformulier voor reproducties ontworpen volgens het nieuwe aanbod. Om aanbevelingen te kunnen doen mbt. het auteursrecht en beeldrecht, is contact opgenomen met Stichting Beeldrecht. Door desk research en een interview met het hoofd van de Fotodienst konden een aantal practische aanbevelingen worden gedaan. In 1997 is een marketingplan voor de publieksfuncties van het Filmmuseum tot stand gekomen. Uit dat plan zijn een aantal punten geëxtraheerd die toegepast zijn op de fotocollectie. Door die punten te combineren met eerdere onderzoeksgegevens, konden aanbevelingen gedaan worden mbt. marketing. Deelvraag 1a

Wat verandert digitalisering aan de huidige situatie?

Om deze deelvraag te kunnen beantwoorden moest eerst duidelijk zijn wat de huidige situatie is en wat er gaat gebeuren om die situatie te veranderen. Door die twee zaken naast elkaar te leggen kon een beschrijving worden gemaakt van de nieuwe situatie. Om een vergelijking te kunnen maken tussen de huidige en de nieuwe database, moesten gegevens verzameld worden over de nieuwe database. De onderzoeksmethoden die daarbij zijn gebruikt zijn desk research en interview. Uit een rapport over de nieuwe database zijn gegevens gehaald over de structuur en de bouw van de database. Uit een interview met de bouwers van de database zijn gegevens gehaald over het invoeren van gegevens in de database. Bij tussentijdse werkbezoeken aan het RIOD werden ervaringen uitgewisseld. De informatie werd gecontroleerd en aangevuld. Lijst van bronnen Publicaties:

46

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Audiovisuele collecties / eindred. Frank van der Maden. -Hilversum: Verloren; 1993. -p. 138 Audiovisuele collecties / eindred. Frank van der Maden. -Hilversum: Verloren; 1993. -p. 139 Bestaat er digitaal auteursrecht? / Th. Richard Collectieregistratie en -beheerssysteem. -Maarssen: Bright Side of Life; 1998. -p. 6 Digital formats for content reproductions / Carl Fleischhauer. -New York: Library of Congress; 1996. - p. 2 Digital imaging in the arts and the humanities / Michael Ester. -Waco: Luna Imaging; 1995. -p. 9 Digitisation a method of preservation / H. Weber. -Oxford Press: Oxford; 1997. - p. 32 Electronic imaging / Heiko Neumeyer. -Amsterdam: Focus; 1993. -p. 113-117 Electronic imaging / Thomas Maschke. -Amsterdam: Focus; 1994. -p. 61-67 Foto klaar? / Dick Simonis In: Computer totaal, maart 1998, p. 27 Marketingplan van het Nederlands Filmmuseum. -December 1997. - p. 5 Museale automatisering, de stand van zaken. -Den Haag: RKD; 1998. - p. 50 ZIP drive faq. Http://lexis.pop.upenn.edu/help/faqs/zipdrive_faq.html

Interviews: 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Arthur Kleintjens, medewerker Publieksdienst, 13-2-1998 Arthur Kleintjens, medewerker Publieksdienst, 16-4-1998 Jan-Hein Bal, hoofd Fotodienst, 17-3-1998 Jan-Hein Bal, hoofd Fotodienst, 16-2-1998 Jan-Hein Bal, hoofd Fotodienst, 23-3-1998 Jan-Hein Bal, hoofd Fotodienst, 6-5-1998 Jan Prent, hoofd Distributie, 16-2-1998 Jan Prent, hoofd Distributie, 16-4-1998 Jur Haak, medewerker Publieksdienst, 16-4-1998 Nynke van der Beek, medewerker Kritisch fotobeheer, 29-4-1998 Paul neuray, fotoredacteur ANP, 8-12-1998 René van Horik, medewerker NIWI, 15-4-1998 Purcy Blijd, medewerker Automatisering, 30-3-1998 Soeluh van den Berg, hoofd Archieven en verzamelingen, 10-2-1998 Soeluh van den Berg hoofd Archieven en verzamelingen, 11-5-1998

47

Literatuurlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

ANWB-beeldarchief in opbouw / Jacques Meijer In: P/F, nr. 9, 1996, p. 18-21 Bestaat er digitaal auteursrecht / Th. Richard De beste maatjes / José Pauty In: PCM, feb. 1998, p. 46-59 Digital formats for content reproductions / Carl Fleischhauer. -New York: Library of Congress; 1996, 10 p. Digital image collections / Michael Ester. -Waco, Luna Imaging, 1996 Digital imaging in the arts and the humanities / Michael Ester. -Waco: Luna Imaging; 1995, 13 p. Digitale Bilder im Museum / R. Hennings. -Opladen: Leske + Budrich; 1996, 197 p. Digitale manipulatie van beeldmateriaal / A. Beinen.- Utrecht: SWETS; 1996, 98 p. Digitisation a method of preservation / H. Weber. -Oxford Press: Oxford; 1997, 78 p. Het einde van de DoKa / H. van Rijsse In: PCM, sept. 1997, p. 31 Images / Michael Lesk. -San Antonio: CORE; 1996, 12 p. Imaging in opkomst / Nynke van der Beek In: Open, nr. 28, 1996, p. 176-178 Introduction to imaging / H. Bresser. -Lubbock: Image Unlimited; 1995, 46 p. Joint study in digital preservation / A. Kenney. -New York: NARA; 1997, 124 p. Museale automatisering, de stand van zaken. -Den Haag: RKD; 1998, 15 p. Rien ne va plus / A. Donner, F. Haass en H. Weiss In: PC Professionell, feb. 1998, p.84-135 Scanning takes the high road In: Publish, jan. 1998, p. 25 Spinnend als een poes / José Pauty In: PCM, nov. 1997, p. 42-43 The photographic image in digital culture / M. Lister. - London: Routledge; 1995, X, 256 p.

48

Bijlagen

49

f 1.500,-

Agfa Studiostar

20x25 cm.

Positieve en negatieve transparanten

21x35 cm.

A4

A4

A3

Maximaal formaat

Prints

Positieve en negatieve transparanten

Prints

f 7.000,-

Agfa Duoscan

Prints Transparanten

Prints

f 12.000,-

Epson GT-12000 (graphic designer bundle)

Te scannen materialen

Epson GT-5500 (Windows Xtra value)

Richtprijs

Scanner

Bijlage1 Overzicht onderzochte scanners

10 bits

(2400)

1

30 bits/

10 bits

30 bits/

30 bits/ 10 bits

36 bits/ 12 bits

Aantal grijswaarden/ kleuren

600 dpi

1000 dpi (4000)

400 dpi (3200)

800 dpi (6400)

Resolutie (max. res.)

OmniPage LE

SOFT copy

Photoshop LE

FotoFlaver

FotoTune Scan

FotoLook

FotoSnap

Fotolook 2.08 FotoTune FotoFlaver Photoshop Full version

TWAIN- driver Photoshop LE Omnipage LE Pagemaker SE

TWAIN- driver Photoshop LE

Bijgeleverde software

OCR-module

Diamodule

Batch holders

Geen

Extra opties

Scant geen A3

Scant geen A3

Scant te weinig materialen.

De beste scanner voor de doeleinden. Duur. Kwaliteit van de machine is erg goed.

Conclusie

Richtprijs

f 4000,-

f 32.500,-

f 700,-

f 3000,-

f 5000,-

Scanner

Agfa Arcus II

Agfa Horizon Ultra

HP Scanjet 5P

Microtek ScanMaker 6400XL

Microtek ScanMaker 9600XL

Prints

Prints

A3

A3

21,6 x 29,7

24x34 cm.

Positieve en negatieve transparanten

Prints Tekst

29x42 cm.

20x25 cm.

Positieve en negatieve transparanten Prints

21x35 cm.

Maximaal formaat

Prints

Te scannen materialen

2

12 bits

36 bits/

12 bits

(6400)

600 dpi (9600)

36 bits/

400 dpi

8 bits

24 bits/

10 bits

(2000)

300 dpi (1200)

30 bits/

10 bits

(2400)

1200 dpi

30 bits/

Aantal grijswaarden/ kleuren

600 dpi

Resolutie (max. res.)

ScanWizard PhotImpact Full Painter 5.0 OmniPage LE Silverfast Software

ImagePals2Go

Painter

Zeer goede scanner voor de doeleinden. "Photoshop" moet bijgekocht worden. Diamodule moet bijgekocht worden.

Photoshop moet bijgekocht worden.

PhotoSoap

Te lage resolutie.

Lage resolutie, geen extra software, scant te weinig materialen

Goede scanner. Kan alle materialen aan en heeft een perfecte resolutie. Er wordt echter niet de vereiste software meegeleverd en de prijs is erg hoog.

Scant geen A3

Conclusie

Diamodule niet standaard.

Diamodule

Diamodule

Geen

Diahouders

pakket

Batchscanning-

Geen

Extra opties

PhotoImpact

OmniPage

ScanWizard

Standaard scannersoftware

FotoTune

FotoLook

Photoshop

FotoTune Scan

FotoLook

Bijgeleverde software

Richtprijs

f 14.999,-

f 4149,-

f 2000,-

Scanner

Linotype Opal Ultra

Linotype Saphir Ultra

HP Scanjet 6100C

Prints Tekst 35 mm. dia's

Dia's A4

A4

A3

Positieve en negatieve transparanten

Prints

A3

Maximaal formaat

Prints

Te scannen materialen

600 dpi (2400)

(3600)

3

30 bits/ 10 bits

12 bits

36 bits/

12 bits

(8400)

600 dpi

36 bits/

Aantal grijswaarden/ kleuren

1400 dpi

Resolutie (max. res.)

DeskScan II Omnipage LE PhotoPaint Graphics Suite Acrobat 3.0 Kleurencopiersoftware

Photoshop LE

Linocolor software

Bijgeleverde software

Geen

Geen

Geen

Extra opties

Scant te weinig materialen.

Scant geen A3.

Photoshop moet bijgekocht worden.

Duur

Zeer hoge resolutie.

Zeer goede scanner voor de doeleinden.

Conclusie

Bijlage 2 Gegevens enquête gebruikersonderzoek Naam bedrijf/organisatie: Contactpersoon: Adres: Postcode + plaats: Tel. nummer:

1.

Bent u op de hoogte van het bestaan van de fotocollectie van het NFM? O Ja O Nee

2.

100% 0%

Hoe bent u daarachter gekomen?

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------3.

Weet u dat de fotocollectie van het NFM voor derden beschikbaar is? O Ja O Nee

4.

Heeft u al eerder gebruik gemaakt van de fotodienst van het NFM? O Ja O Nee

5.

50% 50%

Was u daarover tevreden? (Indien van toepassing) O Ja O Nee

6.

67% 33%

100% 0%

Wat kon beter? (Indien van toepassing)

Niet van toepassing. ---------------------------------------------------------------------------------------------

7.

Bestaat de mogelijkheid dat u in de toekomst gebruikt gaat maken van de digitale fotocollectie van het NFM?

100% 0% 0%

O Ja O Nee O Misschien 8.

Waar haalt u op dit moment fotomateriaal mbt. film? Persmappen 17% ---------------------------------------------------------------------------------------------Fotobureau's 67% ---------------------------------------------------------------------------------------------Eigen archief 50% ---------------------------------------------------------------------------------------------NFM 50% ----------------------------------------------------------------------------------------------

9.

Vind u daar altijd alles wat u zoekt? O Ja O Nee

10.

0% 100%

Voor welke doeleinden gebruikt u fotomateriaal mbt. film?

Publicatie bij artikelen

100%

---------------------------------------------------------------------------------------------11.

Met welke materialen werkt u? O Positieve afdrukken, kleur O Positieve afdrukken, zwart/wit O Negatieve transparanten, kleur O Negatieve transparanten, zwart/wit O Positieve transparanten, kleur O Positieve transparanten, zwart/wit O Digitale beelden O Overig, namelijk:

100% 100% 50% 50% 67% 67% 100% 0%

12.

Welke eisen stelt u aan een afdruk mbt.: rasteren:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------kleur:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------grijswaarden:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------formaat:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------overig:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------13.

Welke eisen stelt u aan transparanten mbt.: rasteren:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------kleur:

Geen antwoorden ontvangen. ---------------------------------------------------------------------------------------------

grijswaarden:

Geen antwoorden ontvangen. ---------------------------------------------------------------------------------------------

formaat:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------overig:

Geen antwoorden ontvangen. --------------------------------------------------------------------------------------------14.

Welke eisen stelt u aan een digitaal aangeboden beeld mbt.: opslagmedium:

ZIP-disc

100%

--------------------------------------------------------------------------------------------formaat (bv. TIFF):

TIFF

83%

---------------------------------------------------------------------------------------------

JPEG

67%

--------------------------------------------------------------------------------------------kleurinstelling (bv. RGB):

RGB

67%

---------------------------------------------------------------------------------------------

CMYK33% --------------------------------------------------------------------------------------------resolutie:

170 dpi.

17%

---------------------------------------------------------------------------------------------

175 dpi.

17%

---------------------------------------------------------------------------------------------

200 dpi.

17%

---------------------------------------------------------------------------------------------

Geen voorkeur

49%

--------------------------------------------------------------------------------------------overig:

Geen antwoorden ontvangen.

15.

In welke mate maakt u gebruik van digitaal verzonden beelden via ISDN? O Nooit O Zelden O Regelmatig O Zeer regelmatig O Overwegend O Altijd

16.

0% 0% 0% 100% 0% 0%

In welke mate maakt u gebruik van digitaal verzonden beelden via O Nooit O Zelden O Regelmatig O Zeer regelmatig O Overwegend O Altijd Geen antwoord

0% 33% 33% 0% 0% 0% 34%

Internet?

Bijlage 3 Aanvraagformulieren reproducties Fotodienst Nederlands Filmmuseum Aanvraagdatum: Deadline:

Factuuradres Naam bedrijf/organisatie: Afdeling: Naam contactpersoon: Adres: Postcode + plaats: Telefoonnr.: Faxnr.: Reproductie-adres Naam bedrijf/organisatie: Afdeling: Naam contactpersoon: Adres: Postcode + plaats: Telefoonnr.: Faxnr.: Paraaf:

Afdruk Origineel Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

FND

ZK

Formaat

1.

x

2.

x

3.

x

4.

x

5.

x

Rechten

Reproductie Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

Aantal

Formaat

1.

x

2.

x

3.

x

4.

x

5.

x

Oplage:

1. 2. 3.

4. 5.

Haan:

Kral:

Netto:

Bruto:

Doel:

O AankondigingO AV productie O Expositie O Privé O Studie O Tijdschrift

Titels gereproduceerd: Negatieven bestaand: Negatieven te maken:

Kleur

O Boek

O Brochure O Presentatie O Reclame O Overig:

Aantal dossiers: Fotokopieën + datum: Positieve bestaand:

Zwartwit

Rechten meegedeeld: Porto f

Kopie/fax f

Zoektijd kwartieren: Werktijd f

Verzendkosten Rechten f neen/ja/afroep/ok

Digitaal (TIFF 5.0 uncompressed, RGB) Origineel Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

FND

ZK

Formaat

1.

x

2.

x

3.

x

4.

x

5.

x

Rechten

Reproductie Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

Kleur

Zwart-wit

ZIP disc

1. 2. 3. 4. 5. Oplage:

Doel:

1. 2. 3.

O Aankondiging O Expositie O Studie

4. 5. O AV productie O Privé O Tijdschrift

Titels gereproduceerd: Negatieven bestaand: Negatieven te maken: Rechten meegedeeld: Porto f

Kopie/fax f

O Boek O Brochure O Presentatie O Reclame O Overig: Aantal dossiers: Fotokopieën + datum: Positieve bestaand: Zoektijd kwartieren:

Werktijd f

Verzendkosten Rechten f neen/ja/afroep/ok

CDROM

ISDN Nummer: Origineel Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

FND

ZK

Formaat

1.

x

2.

x

3.

x

4.

x

5.

x

Rechten

Reproductie Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

Kleur

Zwart-wit

1. 2. 3. 4. 5.

Oplage:

Doel:

1. 2. 3.

O Aankondiging O Expositie O Studie

4. 5. O AV productie O Privé O Tijdschrift

Titels gereproduceerd: Negatieven bestaand: Negatieven te maken: Rechten meegedeeld: Porto f

Kopie/fax f

Internet

O Boek O Brochure O Presentatie O Reclame O Overig: Aantal dossiers: Fotokopieën + datum: Positieve bestaand: Zoektijd kwartieren:

Werktijd f

Verzendkosten Rechten f neen/ja/afroep/ok

Adres: Origineel Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

FND

ZK

Formaat

1.

x

2.

x

3.

x

4.

x

5.

x

Rechten

Reproductie Titel/ persoon/ onderwerp

Dossiernr.

Kleur

Zwart-wit

1. 2. 3. 4. 5. Oplage:

Doel:

1. 2. 3.

4. 5.

O AankondigingO AV productie O Expositie O Privé O Studie O Tijdschrift

Titels gereproduceerd: Negatieven bestaand: Negatieven te maken: Rechten meegedeeld: Porto f

Kopie/fax f

O Boek

O Brochure O Presentatie O Reclame O Overig:

Aantal dossiers: Fotokopieën + datum: Positieve bestaand: Zoektijd kwartieren: Werktijd f

Verzendkosten Rechten f neen/ja/afroep/ok

Bijlage 4 Tarieven gebruikersvergoeding Dagbladen, nieuwsbladen en huis-aan-huis-bladen 0-100.000 meer dan 100.000

f 50,f 75,-

advertenties: 0-100.000 meer dan 100.000

f 200,f 300,-

Periodieken 0-25.000 meer dan 25.000

f 50,f 100,-

advertenties: 0-25.000 meer dan 25.000

f 200,f 300,-

buitenzijde omslag 0-25.000 meer dan 25.000

f 100,f 175,-

Boeken 0-3.000 meer dan 3.000

f 75,f 150,-

buitenzijde omslag 0-3.000 meer dan 3.000

f 125,f 225,-

Prentbriefkaarten voor verkoop 0-3.000 meer dan 3.000

f 125,f 150,-

Kaarten voor eigen relaties f 75,Brochures 0-3.000 meer dan 3.000

f 75,f 150,-

Affiches verkoop f 1000,reclame - commercieel f 2000,tentoonstellingen e.d. f 400,Audiovisueel gebruik Voor gebruik in televisieproducties, films en band-diaproducties standaardtarief f 100,Voor gebruik in kalenders en op CD's f 300,Tentoonstellingen, afhankelijk van duur en omvang niet commercieel f 50,commercieel f 100,Particulieren voor eigen gebruik en zonder recht van verspreiding f 25,Bijzondere bepalingen Voor publicaties van educatieve aard of met een kennelijke voorlichtende waarde kan een reductie van 25% op de standaardtarieven worden toegestaan. Als de aanvrager het fotomateriaal gebruikt voor raadpleging in een archiefcollectie geldt het particuliere tarief. Voor FIAF-leden is het gratis. Wanneer meer dan 10 foto's feitelijk zijn gebruikt, kan vanaf de elfde foto over het totale aantal foto's een reductie van 25% worden gegeven. Dit geldt niet voor particulier tarief. Voor gebruik buiten het nederlands taalgebied worden bovenvermelde tarieven met 100% verhoogd.

Bijlage 5 Literatuuronderzoek A. Oriëntatie In de oriëntatiefase is vastgesteld wat het onderwerp, de doelstelling en de probleemstelling zijn die het literatuuronderzoek moet dienen. Het onderwerp van het literatuuronderzoek is: 'digitaliseren van de fotocollectie van het NFM'. De doelstelling van het literatuuronderzoek is: een overzicht van de meest relevante schriftelijke bronnen die gebruikt kunnen worden bij het digitaliseren van de fotocollectie van het NFM. De probleemstelling die daaruit is afgeleid luidt: wat zijn de meest relevante schriftelijke bronnen die gebruikt kunnen worden bij het digitaliseren van de fotocollectie van het NFM? De deelvragen die beantwoord moeten worden zijn verdeeld in de volgende aspecten: apparatuur, personeel, kosten. Alvorens aan het literatuuronderzoek te beginnen, is een lijst van descriptoren opgesteld waarop gezocht zou kunnen worden. In B6 staat op welke descriptoren daadwerkelijk is gezocht. Scan, scannen, scanners, scanner, scanning Scanapparatuur Digitaal, digitaliseren, digitalisering, digital Fotografie Foto-archieven, fotoverzamelingen, fotomusea, fotomuseum, picture-archive, picture-archives Fotoprinter, photoprinter Imaging, imagebase, imagebases Imagestorage, picturestorage, photostorage Optische media, multimedia, optical media Kosten, kostenberekening In de bibliotheek van het Filmmuseum en in de Openbare Bibliotheek Amsterdam is de oriëntatiefase gestart. Daar is gezocht in Brinkman's Cumulatieve Catalogus en op Internet om zo op het idee te komen van belangrijke tijdschriften, monografieën en interessante instellingen. Die zoekgangen staan vermeld in C. 'Systematiek van het onderzoek'. B. Aanpak van de zoekgang B1. De bibliografie van het onderzoek De volgende electronische bestanden komen in aanmerking om te raadplegen: 1. Computer Select 2. Current Contents 3. ESA 4. Inspec 5. Nederlandse Centrale Catalogus 6. Online Contents 7. Pica

De volgende bibliografieën komen in aanmerking om te raadplegen: .Handmatig SWETS Serials Catalogue 1997 Brinkman's cumulatieve catalogus DOTA . Electronisch Giraf (bibliografie2) B2. De geografie van het onderzoek In deze paragraaf worden de instellingen beschreven die bezocht of anderszins benaderd zijn in verband met dit literatuuronderzoek. Via deze instellingen is gezocht naar relevante literatuur. Algemeen Rijksarchief Prins Willem Alexanderhof 20 DEN HAAG Na het zien van de internetsite van het Rijksarchief is bij deze instelling informatie aangevraagd over het digitaliseren van fotocollecties. Dit leverde echter geen publicaties op. ANWB Museumplein 1 AMSTERDAM Na het lezen van een artikel was bekend dat de ANWB bezig is haar beeldarchief te digitaliseren. Met dit beeldarchief is telefonisch contact opgenomen om eventuele rapporten of andere publicaties mbt. die digitalisering op te vragen. Deze publicaties bleken niet te bestaan. Katholiek Leven In Beeld Katholieke Universiteit Nijmegen Postbus 9100 6500 HA NIJMEGEN Na het zien van de internetsite van KLIB is informatie aangevraagd over de digitalisering van de fotocollectie van het KLIB. Uiteindelijk bleek dat zij geen relevante literatuur konden verschaffen. Maritiem Museum Prins Hendrik Leuvehaven 1 ROTTERDAM Door een eerder project was bekend dat het Maritiem Museum een deel van haar fotocollectie heeft gedigitaliseerd. Na telfonisch contact met deze instelling bleek dat zij geen relevante literatuur konden verschaffen.

Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) Herengracht 312 AMSTERDAM Door een tip van Jan van Driel is bij het RIOD een verslag aangevraagd dat door het NIWI is gemaakt naar aanleiding van de toekomstige digitalisering van de fotocollectie van het RIOD. Dit verslag is bij het RIOD ingezien. Het bleek echter te veel op het RIOD gericht te zijn dat het voor dit onderzoek niet relevant was. Nederlands Filmmuseum Bibliotheek Vondelstraat 69-71 AMSTERDAM Het literatuuronderzoek werd gestart in de bibliotheek van het Nederlands Filmmuseum. Hier is gezocht op Internet. Buiten dat was in deze bibliotheek niets te vinden. NIWI Leiden Openbare Bibliotheek Spui 7 Den Haag Openbare Bibliotheek Oude Gracht 167 Utrecht Openbare Bibliotheek Prinsengracht 587 Amsterdam Technische Universiteit Eindhoven Faculteitsbibliotheek Informatiewetenschappen en techniek Den Dolech 2 Eindhoven B3. De biografie van het onderzoek In deze paragraaf worden de personen genoemd die benaderd kunnen worden in verband met het verzamelen van literatuur. Becker, Meet Algemeen Rijksarchief Den Haag Brok, Ellen Katholiek Leven In Beeld Horik, René van Consultant NIWI

Jacobs, Irene Hoofd fotodienst Maritiem Museum Prins Hendrik, Rotterdam Rosmalen, Jan van Medewerker Historische collecties Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, Leiden Spangenberg, Margriet / Turenhout, Thijs Hoofd Beeldarchief ANWB, Den Haag De volgende leveranciers kunnen worden benaderd voor schriftelijke productinformatie. Canon Benelux EBIC/MDI (Epson) Fuji Hewlett-Packard Nederland BV. Lexmark Int. BV. Nikon Eur BV. Olivetti Lexikon Nederland BV. Productinformatie zoals brochures en prijslijsten worden in het onderzoek opgenomen. Zij worden echter niet vermeld in de uiteindelijke literatuurlijst. B4. Tijdsaspect van het onderzoek Het literatuuronderzoek is gehouden in de weken 9 en 10 (23 februari - 6 maart) van 1998. In die twee weken is op locatie naar literatuur gezocht en hebben de contacten met de verschillende instellingen plaats gevonden. Tevens is in de laatste week de informatie verwerkt. B5. Primaire publicatie Uit B1. zijn een aantal zeer relevante tijdschriften ten aanzien van het onderwerp naar boven gekomen. Van deze tijdschriften zijn in de laatste fase van het onderzoek alleen de afleveringen vanaf 1996 meegenomen. Het gaat hier om de volgende tijdschriften: - Focus - PCM - P/F Het onderstaande electronische bestand is in aanmerking gekomen voor een extra gedegen zoekactie, vanwege extra relevantie ten aanzien van het onderwerp. - Inspec B6. Descriptoren Uit de lijst van descriptoren die vermeld staat onder A, zijn tijdens het onderzoek een aantal descriptoren geschrapt omdat ze te algemeen zijn en daardoor te veel niet relevante informatie op zouden leveren. Tijdens het onderzoek zijn een aantal nieuwe descriptoren naar voren gekomen. De descriptoren waarop gezocht is, staan hieronder vermeld.

Scan, scannen, scanners, scanner, scanning Digitaal, digitaliseren, digitalisering, digital, digitale Photo Digitale media, digitaal medium Opslagmedia, opslagmedium Archieven, archives Imaging, image Databases Conservering C. Systematiek van het onderzoek Allereerst is in de OB in Amsterdam gezocht in de meest relevante bibliografieën. SWETS serials catalogue 1997 Digitaal: 0 treffers Digitale: 0 treffers Scannen: 0 treffers Scan: 0 treffers Brinkman's cumulatieve catalogus 1997 Digitaal: 2 treffers 1 niet relevant 1 relevant 1. Digitaal leven / N. Negropante Was niet in de gestelde tijd te krijgen. Digital:

4 treffers 0 relevant

Digitale: 12 treffers 11 niet relevant 1 relevant 1. Digitale ontwerptechniek / K. Loons Bleek na inzien in de OB van Amsterdam niet relevant te zijn. In de Openbare Bibliotheek in Amsterdam is gezocht in de NCC, GLIN, Online Contents en in de publiekscatalogus van de betreffende bibliotheek. De resultaten staan hieronder vermeld. NCC Conservering:

98 treffers

87 van voor 1995 5 niet relevant 6 relevant 1. Digitisation as a method of preservation / H. Weber 2. Preservation in the digital world / P. Conway 3. Digital imaging for libraries and archives / A. Kenney 4. The preservation of digital material / T. Hendley Deze publicatie kan niet ingezien worden omdat de instelling niet bezocht kan worden in de gestelde tijd. 5. Digital image collections / M. Ester 6. Fotografien in Museen, Archiven und Sammlungen / M. Schmidt 1 en 6 bevonden zich in de universiteitsbibliotheek van de UvA. Ze zijn daar allemaal ingezien en relevant bevonden. 2, 3, 4 en 5 bevonden zich in de universiteitsbibliotheek van Utrecht. Ze zijn daar allemaal ingezien en relevant bevonden. Scannen:

5 treffers 4 niet relevant 1 relevant, valt af omdat deze niet in de gestelde tijd te krijgen is.

Scanning:

15 treffers 14 niet relevant 1 relevant

1. Digital image collections / M. Ester Bevond zich in de universiteitsbibliotheek van Utrecht en bleek na inzien relevant te zijn. Digitaliseren: 5 treffers, allemaal van voor 1995 Digitalisering:

212 treffers 204 van voor 1995 of niet relevant 8 relevant

1. Digitale manipulatie van beeldmateriaal / A. Beinen 2. Digitisation as a method of preservation? / H. Weber 3. Preservation in the digital world / P. Conway 4. Digitalisierte Bilder im Museum / R. Hennings 5. Digital imaging for libraries and archives / A. Kenney 6. Photography after photography / M. Ester 7. Introduction to imaging / H. Bresser 8. The photographic image in digital culture / M. Lister Deze publicaties bevonden zich in de universiteitsbibliotheek van Utrecht. Alle publicaties zijn ter plekke ingezien en alleen nummer 6 kon niet ingezien worden in de gestelde tijd. Digitaal: 77 treffers 29 niet relevant 48 van voor 1995 Digital:

23 treffers

11 niet relevant 12 van voor 1995 Digitale media: 3 treffers, allemaal niet relevant Opslagmedium: 2 treffers, allemaal van voor 1995 Opslagmedia: 0 treffers Databases:

32 treffers 24 van voor 1995 6 niet relevant 2 relevant

1. Intelligent image databases / Y. Gong Niet ingezien vanwege de beperkte tijd. 2. Databases in historical research / C. Harvey and J. Press Bevond zich in de universiteitsbibliotheek van de UvA en is daar relevant geacht. GLIN Scannen: 1 treffer, van voor 1995 Digitaliseren: 4 treffers, van voor 1995 Digitalisering: 6 treffers, van voor 1995 Digitaal: 12 treffers 11 van voor 1995 1 niet relevant Online Contents Scannen:

104 treffers 20 van voor 1995 78 niet relevant 6 relevant

1. Bilder richtig scannen / M. Baader In: Chip, nr. 3, 1998, p. 68-72 2. Imaging in opkomst / Nynke van der Beek In: Open, nr. 28, 1996, p. 176-178 3. Digitaal archiveren In: Kantoor en efficiency, nr. 37, 1998, p. 18-20 4. Rien ne va plus / A. Donner In: PC Professionell, feb. 1998, p. 84-135 5. De dragers op een rijtje / H. Hartman In: P/F, nr. 1, 1996, p. 36-39 6. Fotografie als vertekpunt In: PrePress, nr. 9, 1998, p. 4-8

Digitaliseren:

19 treffers 8 van voor 1995 11 niet relevant

Digitalisering:

39 treffers 11 van voor 1995 21 niet relevant 7 relevant

1. ANWB-beeldarchief in opbouw / J. Meijer In: P/F, nr. 9, 1996, p. 18-21 2. De fotograaf als beeldmanager / J. Meijer In: P/F, nr. 8, 1996, p. 15-17 3. News in brief In: VIP, nr. 1, 1998, p. 28 4. Opslagbehoefte van organisaties vereist doordachte analyse In: VIP, nr. 11, 1997, p. 35-37 5. De beste maatjes / J. Pauty In: PCM, feb. 1998, p. 46-59 6. Spinnend als een poes / J. Pauty In: PCM, nov. 1997, 42-43 7. Het einde van de DoKa / H. van Rijsse In: PCM, sept. 1997, p. 31 Scanning + Photo:

10 treffers 3 van voor 1995 6 niet relevant 1 relevant

1. Scanning takes the high road In: Publish, jan. 1998, p. 25 Publiekscatalogus OB Amsterdam Digital:

160 treffers 159 niet relevenat 1 wel relevant

1. The photographic image in digital culture / M. Lister Bevond zich in de OB van Amsterdam en is ter plekke relevant geacht. Digitale: 3 treffers 3 relevant 1. Ontwerpen van digitale systemen / L. Benders 2. Das digitale Fotolabor / H. Neumeyer 3. Basiskennis digitale techniek / P. Simon Na inzien in de OB van Amsterdam bleek geen van drieën bruikbaar te zijn.

Digitalisering:

9 treffers 6 niet relevant 3 wel relevant

1. Realpace in Quicktime / O. Bouman Is niet relevant omdat dit gaat over digitale aansturing van Mac-computers. 2. Het papieren tijdperk voorbij / J. Hofman Is niet relevant omdat deze gaat over papieren-archiefbeheer. 3. Digitaal / H. Blankensteijn Is niet relevant omdat deze te oud is. Scanner: 0 treffers Scanners: 0 treffers Beeldopslag: 0 treffers In de openbare bibliotheken van Den Haag en Utrecht zijn de tijdschriften ingezien die gevonden waren via de Online Contents. Die waren in Amsterdam namelijk niet te raadplegen. Na inzien van de artikelen bleken ze allen relevant te zijn. Vervolgens is er telefonisch contact geweest met de ANWB, en het Maritiem Museum. De resultaten van dat contact staan vermeld onder de paragraaf B2 'Geografie van het onderzoek' Een bezoek aan het RijksInstituut voor OorlogsDocumentatie leverde een rapport op dat gemaakt was door het NIWI voor de digitalisering van de fotocollectie van het RIOD. Dit rapport bevatte echter geen relevante informatie over digitaliseren. Na telefonisch contact met het Nederlands Foto-archief bleek dat in de bibliotheek aldaar geen recente informatie te vinden zou zijn mbt. digitalisering van beeldmateriaal. Wel waren er tijdschriften aanwezig, maar die waren al ingezien in de OB's van Den Haag en Utrecht. Uit een gesprek met het bedrijf BSL bleek dat het KITLV in Leiden ook zijn fotocollectie aan het digitaliseren is. Een bezoek aan die instelling leverde geen relevante literatuur op. Op het Filmmuseum is vervolgens op Internet gezocht. De sites die bezocht zijn staan verderop in dit verslag vermeld. De enige sites die relevante informatie opleverden waren de sites van het NIWI, KLIB en het Algemeen Rijksarchief. Naar aanleiding van informatie op de site van het NIWI is deze instelling bezocht en is een gesprek gehouden met een consultant van het NIWI (René van Horik). Uit dat gesprek kwam 1 relevante publicatie naar voren. "Van beeldpunt tot betekenis", geschreven door René van Horik. Deze publicatie was echter van 1992 en dus te oud. Na inzien bleek dat de informatie inderdaad verouderd was. Ook de bibliotheek van het NIWI is bezocht. Onderstaande gegevens zijn daar gevonden. NIWI Digitaliseren:

5 treffers 1 van voor 1995 4 niet relevant -> gaan over OCR

Digitaliseren + Archieven: 1 relevante treffer 1. Museale automatisering, de stand van zaken / R. Bakker

Imaging: 2 relevante treffers 1. Digital imaging in the arts and the humanities / M. Ester 2. Images: quantity is not always quality / M. Lesk Digital: 1 treffer 1. Digital imaging in the arts and the humanities / M. Ester Digital + Archives: 0 treffers Het KITLV in Leiden is vervolgens bezocht. Dat bezoek leverde geen relevante literatuur op. Telefonisch contact met KLIB en het Algemeen Rijksarchief leverde ook geen relevante literatuur op. In de bibliotheek van de faculteit Informatiewetenschappen en techniek aan de TU van Eindhoven is gezocht in het electronische bestand Inspec. Het resultaat staat hieronder. Inspec Scannen: 0 treffers Digitaliseren:

Digital:

10 treffers 8 van voor 1995 2 niet relevant

5 treffers 3 niet relevant 2 relevant

1. Joint study in digital preservation / A. Kenney Na inzien in de bibliotheek van de Tu bleek deze publicatie relevant te zijn. 2. Digitizing Frank Lloyd Wright Archives / B. Pfeiffer Na inzien op Internet bleek dit artikel relevant te zijn. . Internet sites 1. http://www.color.vuurwerk.nl/tropenmuseum/foto.html 2. http://www.kdc.kun.nl/klib/klib.html 3. http://www.leidenuni.nl/nhda/schied.htm 4. http://www.microtec.nl/tips/tipsindex.htm 5. http://www.nbbi.nl 6. http://www.niwi.knaw.nl/welcome.htm 7. http://oasis.leidenuniv.nl/nhda/nhda-welcome-nl.html 8. http://www.scolor.nl/procd.html 9. http://www.tue.nl/bib/bsecd.html Op deze sites is niet direct literatuur gevonden. Via deze sites zijn ideeën opgedaan mbt. instellingen waar naar literatuur gezocht zou kunnen worden.

D. Afronden van het onderzoek Alvorens het onderzoek af te ronden, is nog gezocht in de meest primaire publicaties. Er is gezocht in de laatste nummers (april 1998) van Focus, PCM en P/F. Deze zoekacties leverden echter niet de meest relevante artikelen op. De kans om in Inspec te zoeken was er niet door gebrek aan tijd. Een laatste zoekactie op Internet met als descriptor 'Digitaliseren' leverde één relevant artikel op: Http://www.dru.nl/nedfilmf/dru/lezing.htm Bestaat er digitaal auteursrecht? / Th. Richard E. Selectie De diverse gevonden publicaties zijn op relevantie gekeurd aan de hand van de onderstaande criteria. E1. Taal Nederlands, Engels, Duits Deze talen worden beheerst. E2. Tijd Vanaf 1995 tot heden. Vanwege de snelle ontwikkelingen in het te onderzoeken veld, worden publicaties die ouder zijn dan 1995 niet in het onderzoek meegenomen. Informatie ouder dan 1995 is niet bruikbaar omdat de meest actuele informatie gebruikt moet worden. E3. Bereikbaarheid: Publicaties moeten binnen de beschikbare tijd te verkrijgen zijn Publicaties moeten aanwezig zijn in de te bezoeken instellingen. De publicaties moeten tijdens het onderzoek in handen gehad zijn, zodat ze op relevantie beoordeeld kunnen worden. Publicaties die relevant geacht worden, maar die niet meteen ingezien kunnen worden, moeten zo snel mogelijk achterhaald worden. E4. Bruikbaarheid Publicaties moeten relevant zijn mbt het onderwerp. Publicaties die in de uiteindelijke literatuurlijst worden opgenomen zijn publicaties die relevant zijn voor het onderzoek. Het zijn publicaties die daadwerkelijk bij het onderzoek gebruikt zijn. Publicaties die bij het literatuuronderzoek wel als relevant naar voren zijn gekomen, maar later niet gebruikt worden bij de rest van het onderzoek, zijn niet in de lijst opgenomen.

F. Literatuurlijst 1.

ANWB-beeldarchief in opbouw / Jacques Meijer In: P/F, nr. 9, 1996, p. 18-21

2.

Bestaat er digitaal auteursrecht / Th. Richard

3.

Bilder richtig scannen / M. Baader In: Chip, nr.3, 1998, p. 68-72

4.

Databases in historical research / Ch. Harvey and J. Press. -Basingstoke, Macmillan, 1996. - 331 p.

5.

De beste maatjes / José Pauty In: PCM, feb. 1998, p. 46-59

6.

De dragers op een rijtje / Herman Hartman In: P/F, nr. 1, 1996, p. 36-39

7.

De fotograaf als beeldmanager / Jacques Meijer In: P/F, nr. 8, 1996, p. 15-17

8.

Digitaal archiveren In: Kantoor en efficiency, nr. 37, 1998, p. 18-20

9.

Digital formats for content reproductions / Carl Fleischhauer. -New York: Library of Congress; 1996. - 10 p.

10.

Digital image collections / Michael Ester. -Waco, Luna

Imaging, 1996. -48 p.

11.

Digital imaging for libraries and archives / A. Kenney. -New York: NARA; 1996. -120 p.

12.

Digital imaging in the arts and the humanities / Michael Ester. -Waco: Luna Imaging; 1995. - 13 p.

13.

Digitale Bilder im Museum / R. Hennings. -Opladen: Leske + Budrich; 1996. -197 p.

14.

Digitale manipulatie van beeldmateriaal / A. Beinen.- Utrecht: SWETS; 1996. - 98 p.

15.

Digitisation a method of preservation / H. Weber. -Oxford Press: Oxford; 1997. - 78 p.

16.

Digitizing Frank Lloyd Wright Archives / Bruce Pfeiffer In: Advanced Imaging, nr. 10, 1995, p. 36-38

17.

Fotografie als vertrekpunt In: PrePress, nr. 9, 1998, p. 4-8

18. Fotografien in Museen, Archiven und Sammlungen / M. Schmidt. -Muenchen: Weltkunst; 1994. - 124 p. 19.

Het einde van de DoKa / H. van Rijsse In: PCM, sept. 1997, p. 31

20.

Images / Michael Lesk. -San Antonio: CORE; 1996. - 12 p.

21.

Imaging in opkomst / Nynke van der Beek In: Open, nr. 28, 1996, p. 176-178

22.

Introduction to imaging / H. Bresser. -Lubbock: Image Umlimited; 1995. - 46 p.

23.

Joint study in digital preservation / A. Kenney. -New York: NARA; 1997. - 124 p.

24.

Museale automatisering, de stand van zaken. -Den Haag: RKD; 1998. - 50 p.

25.

News in brief In: VIP, nr. 1, 1998, p. 28

26.

Opslagbehoefte van organisatie vereist doordachte analyse In: VIP, nr. 11, 1997, p. 35-37

27.

Preservation in the digital world / P. Conway. - Washington DC: Commission on Preservation and Acces; 1997, 24 p.

28.

Rien ne va plus / A. Donner, F. Haass en H. Weiss In: PC Professionell, feb. 1998, p.84-135

29.

Scanning takes the high road In: Publish, jan. 1998, p. 25

30.

Spinnend als een poes / José Pauty In: PCM, nov. 1997, p. 42-43

31.

The photographic image in digital culture / M. Lister. -London: Routledge; 1995. - X, 256 p.