Voortgangsrapport Welzijn, zorg en life sciences

Voortgangsrapport Welzijn, zorg en life sciences

AAN

:

AUTEUR

BETREFT

:

Severine Appelmans

:

Streekpact voortgangsrapport „Welzijn, zorg en life sciences‟

TER BESPREKING

TER INFORMATIE

DATUM

:

TER VERDUIDELIJKING

1 februari 2010

VERTROUWELIJK

ANTWOORD A.U.B.

Inleiding De welzijn, zorg en life sciences sector staat voor enorme uitdagingen. Door o.a. de snelle vergrijzing van de bevolking zal de zorgvraag in de toekomst sterk stijgen. Hieraan gekoppeld zal ook de vraag naar personeel in de zorg toenemen, dit terwijl de sector vandaag al te kampen heeft met moeilijk invulbare vacatures en de sector de volgende jaren een grote vervangingsvraag zal kennen omwille van een „vergrijsd‟ personeelsbestand. Maar ook andere maatschappelijke veranderingen zoals de individualisering, de multiculturalisering, de toegenomen mondigheid van de patiënt, enz. zorgen er voor dat zorgsector moet inspelen op nieuwe noden en doelgroepen. Het is duidelijk dat een louter lineaire capaciteitsuitbreiding van het aanbod geen antwoord biedt op deze uitdagingen. Ook naar betaalbaarheid van de zorg is dit geen optie. Met de schaarse middelen moet gericht, efficiënter en effectiever omgesprongen worden. Innovatie zal daarbij de komende decennia een sleutelrol spelen bij de veranderingen die de gezondheidszorg zal ondergaan. Vanuit de regio willen we mee denken over hoe we deze uitdagingen kunnen aanpakken. De kerngroep Welzijn, Zorg en Life Sciences1 wil daarbij inzetten op het stimuleren van innovatie in de zorg in onze regio, de toekomstige vraag naar personeel in de zorgsector en het stimuleren van sectoroverschrijdend overleg, o.a. via het Kempens Welzijnsplatform. In het Streekpact werden volgende strategische doelstellingen opgenomen: 1. Uitbreiding van de zorgcapaciteit (ouderenzorg, ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, kinderopvang, algemeen welzijnswerk, integrale jeugdzorg, ondersteuning mantelzorg) 2. Stimuleren van het ondernemerschap 3. Uitbouwen van infrastructuur 4. Voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten 1

Bestaande uit SPK Social Profit, Welzijnszorg Kempen en Stad Turnhout

Het rapport werd opgesteld op basis van cijfergegevens van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, de input van de kerngroep van de pijler en op basis van informatie die werd bezorgd door allerhande regionale stakeholders. Het rapport pretendeert geen volledig overzicht te bieden van alle in de Kempen lopende acties. Bij het bespreken van de vaststellingen en de aanbevelingen moet dit in het achterhoofd gehouden worden. Het voortgangsrapport is als volgt opgebouwd: - Inleiding - Analyse van de strategische doelstellingen - Samenvatting - Bijlagen - Afkortingenlijst

2

Analyse van de strategische doelstellingen STRATEGISCHE DOELSTELLING 1: Uitbreiding van de zorgcapaciteit De social profit sector was in 2008 goed voor 19.100 loontrekkende jobs in de Kempen of bijna 12,6% van alle loontrekkende jobs in de Kempen. In Vlaanderen is de social profit in totaal goed voor 340.000 jobs of bijna 15,6% van de loontrekkende werkgelegenheid. Anders uitgedrukt, de Kempen huisvest slechts 5,6% van alle jobs uit de Vlaamse social profit, terwijl gemiddeld gezien voor alle sectoren de Kempen goed is voor 6,9% van alle jobs. De ondervertegenwoordiging in de Kempen komt voornamelijk tot uiting in de gezondheidszorg: binnen dit domein neemt de Kempen immers slechts 4,5% van alle Vlaamse jobs voor zijn rekening. Tabel 1: Aantal loontrekkende jobs in de social profit in de Kempen en in Vlaanderen (2008) Vlaanderen

Kempen

Gezondheidszorg

115066

5177

4,5%*

Maatschappelijke dienstverlening

198359

11990

6,0%*

26226

1924

7,3%*

339650

19091

5,5%*

2181284

151427

6,9%*

Recreatie, cultuur, sport Totaal social profit Totale werkgelegenheid

Bron: Vlaamse arbeidsrekening op basis van RSZ gedecentraliseerde statistiek, RSZ, RSZPPO, RVA *Aandeel van de Kempense jobs in de respectieve subsector ten opzichte van het totaal aantal jobs in Vlaanderen

1.1 OUDERENZORG Met de toenemende vergrijzing zal deze tak binnen de social profit de komende decennia een zeer sterke groei kennen. Begin 2007 telde de Kempen 91.196 60+ers, d.i. 21% van de bevolking. Het aandeel 60+ers ligt daarmee onder het Vlaamse gemiddelde van 23%. Dit zal evenwel in de toekomst veranderen. Dertig jaar later, in 2037 zullen er volgens bevolkingsprognoses in de Kempen 143.280 60+ers zijn, een toename met bijna 60%. Dat betekent dat 34% van de Kempense bevolking ouder zal zijn dan 60 jaar tegenover een gemiddelde van 32% in Vlaanderen.2 Ook de informele zorgmogelijkheden wijzigen door de vergrijzing. De familiale zorgindex (bevolking van 80+/bevolking van 50-59 jaar) bedroeg in 2008 in de Kempen 26%. Tegen 2025 wordt een stijging verwacht tot 39%, in 2037 tot 64% en in 2050 tot 90%3. M.a.w. op termijn zullen er naar verhouding steeds meer (potentieel) zorgbehoevende ouderen staan tegenover minder (potentieel) zorgverlenende vijftigers. DOELSTELLING:

2

Dienst Welzijn en gezondheid provincie Antwerpen (2008). Vergrijzing in de Antwerpse gemeenten, 20072037. Demografisch verleden, migratie en lokaal beleid? 3 Cijfers op basis van de Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 van het Federaal Planbureau & Fod Economie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (2008)

3

-

Uitbreiding van de zorgcapaciteit in zowel de ambulante als de residentiële ouderenzorgsector rekening houdend met de demografische evoluties.

Afhankelijk van de situatie en de graad van hulpbehoevendheid waarin ouderen zich bevinden, varieert de voorkeur voor hulpverlening. De meeste ouderen doen een beroep op mantelzorg van partners, kinderen, buren of vrienden. Pas wanneer ze langdurige hulp of persoonsverzorging nodig hebben, geven ouderen de voorkeur aan professionele thuiszorgdiensten. Bij hoogbejaarden en zij die niet kunnen rekenen op intensieve mantelzorg, geniet residentiële hulp en zorg de voorkeur. Het beleid is er op gericht ouderen zo lang als mogelijk en zo zelfstandig als mogelijk thuis te laten leven en volop deel te laten uitmaken van de gemeenschap waarin ze verblijven. De beleidsuitdagingen situeren zich op het vlak van het maximaal ondersteunen van mensen in hun thuissituatie, het optimaliseren van de woon- en leefomgeving, het inzetten op actieve participatie aan de samenleving en het versterken van het sociale netwerk. RESIDENTIELE OUDERENZORG Voor de residentiële ouderenzorg kan worden gekeken naar de rusthuizen, de serviceflats, de centra voor kortverblijf en de dagverzorgingscentra. Het programmeringscijfer geeft een indicatie van het aanbod dat nodig is om de behoeften binnen de vijf jaar te dekken. De programmering is gebaseerd op bevolkingsprognoses. Begin januari 2011 waren er in de Kempen 3.985 erkende plaatsen (inclusief erkenning in onderzoek) in woonzorgcentra. Vergeleken met oktober 2007 stellen we een toename vast met 563 plaatsen. Om een evaluatie te maken van de actuele toestand kunnen we dit aantal ook vergelijken met het aantal geprogrammeerde plaatsen4. Deze vergelijking geeft aan dat de Kempen drie kwart van de geprogrammeerde plaatsen realiseert. Er zijn sinds 2007 653 plaatsen bijgekomen wat een stijging in de realisatiegraad betekent van 3%. Deze realisatiegraad houdt geen rekening met het aantal geplande plaatsen. Begin 2011 zijn er in de Kempen 1031 plaatsen gepland. Rekening houdend met het programmacijfer is er dus nog ruimte voor 379 plaatsen. Voor wat betreft de wachttijden voor opname in een woonzorgcentra zien we dat er een verschil is naargelang het zorgprofiel van de ouderen. Mensen met een lage zelfredzaamheidscore komen veelal het eerst aan bod. Dit hangt samen met de manier waarop woonzorgcentra worden gesubsidieerd. Op zich is dit logisch. Alleen stellen we vast dat er een groep van ouderen is die beter scoren op het vlak van zelfredzaamheid maar die omwille van een beperkt sociaal netwerk zich thuis niet meer kunnen behelpen. Het al dan niet beroep kunnen doen op mantelzorgers is doorslaggevend in de keuze om thuis te blijven of naar een woonzorgcentrum te gaan.

4

Een andere methode is om het aantal erkende plaatsen in een bepaald jaar te vergelijken met de programmatie van vijf jaar geleden

4

Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een voorafgaande vergunning als woonzorgcentrum (rusthuis) is voldoende ruimte in de programmatie, zowel in de betreffende gemeente als in de overeenstemmende regio. In bijlage 1 vindt u het detail per gemeente. Tabel 2: Woongelegenheden in woonzorgcentra in de Kempen 2007*

2011*

3332 4708

3985 5395

70,7%

73,9% 1031

Erkende plaatsen (incl. erkenning in onderzoek) Programma cijfer Realisatiegraad** Gepland Ruimte***

379

Bron: Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid (Bewerking RESOC Kempen) *toestand op 1 januari 2011 **Realisatiegraad= erkende plaatsen/programmacijfer ***Ruimte= programma cijfer – (erkende plaatsen + geplande plaatsen)

Een gelijkaardige oefening kan worden uitgevoerd voor de serviceflats in de Kempen. Op 1 januari 2011 heeft de Kempen 682 erkende plaatsen (inclusief erkenning in onderzoek) en een realisatiegraad van bijna 30%. T.o.v. 2007 zijn er slechts 39 plaatsen bijgekomen, omdat het programmacijfer in verhouding meer toenam, zien we in 2011 een iets lagere realisatiegraad dan in 2007. Er zijn meer dan 1.250 nieuwe plaatsen gepland, dit betekent dat er nog ruimte is voor 336 plaatsen. Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een voorafgaande vergunning als serviceflatgebouw is voldoende ruimte in de programmatie in de overeenstemmende regio. In bijlage 1 vindt u het detail per gemeente. Tabel 3: Woongelegenheden in serviceflats in de Kempen Erkende plaatsen (incl. erkenning in onderzoek)

2007* 643

2011* 682

Programma cijfer Realisatiegraad**

2057 31,3%

2274 29,9%

Gepland Ruimte***

1256 336

Bron: Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid *toestand op 1 januari **Realisatiegraad= erkende plaatsen/programmacijfer ***Ruimte= programma cijfer – (erkende plaatsen + geplande plaatsen)

De centra voor kortverblijf bieden ouderen een tijdelijk verblijf in een rusthuis of woonzorgcentrum. Met 30 plaatsen heeft de regio slechts een realisatiegraad van 17%. Het aantal erkende plaatsen nam sinds 2007 met 10 eenheden af, terwijl het programmacijfer toenam met 16 eenheden. Hierdoor daalde de realisatiegraad met 12%. Tabel 4: Woongelegenheden in centra voor kortverblijf in de Kempen

5

Erkende plaatsen (incl. erkenning in onderzoek) Programma cijfer Realisatiegraad** Gepland

2007*

2011*

40 162

30 178

29%

16,9% 89

Ruimte***

59

Bron: Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid *toestand op 1 januari **Realisatiegraad= erkende plaatsen/programmacijfer ***Ruimte= programma cijfer – (erkende plaatsen + geplande plaatsen)

Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een capaciteitsuitbreiding als centrum voor kortverblijf is dat er in de overeenstemmende regio voldoende ruimte is in de programmatie. In bijlage 1 vindt u het detail per gemeente. De dagverzorgingscentra bieden de mogelijkheid om ouderen dagelijks of enkel dagen per week op te vangen tijdens de dag. Begin 2011 zijn er in de Kempen 39 erkende plaatsen, een stijging met 15 plaatsen t.o.v. 2007. De realisatiegraad is hierdoor gestegen van 15 naar 20%. Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een capaciteitsuitbreiding als dagverzorgingscentrum is voldoende ruimte in de programmatie in de overeenstemmende regio. In bijlage 1 vindt u het detail per gemeente. Tabel 5: Woongelegenheden in dagverzorgingscentra in de Kempen Erkende plaatsen (incl. erkenning in onderzoek) Programma cijfer Realisatiegraad** Gepland Ruimte***

2007* 24

2011* 39

159 15%

193 20% 65 89

Bron: Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid *toestand op 1 januari **Realisatiegraad= erkende plaatsen/programmacijfer ***Ruimte= programma cijfer – (erkende plaatsen + geplande plaatsen)

We kunnen dus vaststellen dat vooral voor de serviceflats, de centra voor kortverblijf en de dagverzorgingscentra het aantal plaatsen slechts zeer beperkt wordt gerealiseerd (met percentages tussen 17% en 30%). Voor de woonzorgcentra behalen we een realisatiegraad van bijna 74%. Hoopvol is dat er voor alle vormen wel een groot aantal plaatsen gepland zijn. We kunnen er vanuit gaan dat de nood aan residentiële zorg in de komende decennia, gezien de vergrijzing, alleen maar zal toenemen. Ook de mantelzorg zal steeds meer onder druk komen te staan, waardoor ouderen sneller beroep zullen (willen) doen op residentiële zorg. AANBEVELING:

6

Het verder opvolgen van de realisatiegraad van de residentiële ouderzorg in de Kempen.

THUISZORG DOELSTELINGEN: -

De bestaande zorgcontingenten optimaal invullen door optimale doorverwijzing binnen en ook tussen ambulante en residentiële voorzieningen te realiseren. - Alle mogelijkheden aanwenden die een verlengd thuisverblijf van ouderen mogelijk maken, o.a. via alternatieve woonvormen, woningadvies en versterking van de thuiszorg. Thuiszorg omvat een breed gamma van uiteenlopende vormen van hulp- en dienstverlening (gaande van huishoudelijke hulp, lichaamsverzorging tot verpleegkundige zorg). De doelstelling van die hulp- en dienstverlening is dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, en daar verzorgd kunnen worden. Thuiszorg zorgt er ook voor dat mensen (sneller) naar huis kunnen terugkeren, bijvoorbeeld na een opname in het ziekenhuis, om daar verdere hulp te krijgen. Onze regio kenmerkt zich door een sterk uitgebouwde thuiszorg. Voor wat betreft de optimale doorverwijzing binnen en tussen ambulante en residentiële voorzieningen, is de opstart van SEL Kempen (Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg Kempen) positief. SEL Kempen, erkend door de Vlaamse overheid sinds januari 2010, heeft als opdracht om een overzicht van het thuiszorgaanbod ter beschikking te stellen5, samenwerkingsovereenkomsten af te sluiten met minstens de ziekenhuizen, de woonzorgcentra, de dagverzorgingscentra en centra voor kortverblijf i.f.v. een vlotte overgang van de thuissituatie naar een residentiële of semi-residentiële voorziening of ziekenhuis en omgekeerd. Daarnaast dienen de SEL's de multidisciplinaire overleggen (MDO‟s) te faciliteren door de aanvragers door te verwijzen naar de organisatoren van het MDO. Deze organisatoren zijn: de regionale dienstencentra, de sociale diensten van de OCMW's of elke andere zorgaanbieder die bereid is dit te doen. Tenslotte hebben de SEL's de opdracht het MDO zelf te organiseren als bovenstaande organisaties er niet in slagen het overleg te laten plaatsvinden binnen een redelijke termijn (max. 1 maand). In het kader van het 3de protocolakkoord afgesloten tussen de Federale overheid en de Gemeenschappen en de Gewesten werd een financiering voorzien voor zorgvernieuwing (alternatieve en ondersteunende zorg voor kwetsbare ouderen). Vanuit de Kempen werden de projecten het Pluralistisch Project Nachtzorg Kempen (zie 1.8) van het Pluralistisch Initiatief nachtzorg Kempen en Mobiele Zorg van OCMW Turnhout weerhouden. In het kader van Mobiele Zorg gaan Woonzorgcentrum-medewerkers op pad om mensen thuis verder te helpen. Het gaat om hulp die níet verstrekt wordt door de bestaande thuishulporganisaties. Een tweede oproep in het kader van het 3de protocolakkoord is komende.

5

http://www.selkempen.be/overzicht-thuiszorgaanbod.html

7

De thuiszorg kan versterkt worden door in te spelen op de ontwikkelingen die zich voordoen op het vlak van technologische hulpmiddelen. Toepassingen van domotica en telematica kunnen het thuisverblijf immers verlengen. Een veelbelovend project in onze regio is van Tandem Technology & Solutions (TTS), een startup bedrijf dat ontstaan is uit de ervaringen van de Tandemprojecten6. Na afloop van die projecten (eind 2008) hebben verschillende zorgactoren van de regio besloten om de opgedane kennis niet verloren te laten gaan. Innotek heeft het initiatief genomen om, samen met een potentiële ondernemer en een technologiebedrijf, een IWT studie in te dienen (gekoppeld aan de oprichting van TTS) met als doel het uitbouwen van een zorgtechnologieplatform, samen en op maat van de zorgactoren in de Kempen. De opdracht is daarbij om betaalbare, flexibele, draadloze en geïntegreerde oplossingen te ontwikkelen die maken dat zorgbehoevenden langer thuis kunnen blijven. Momenteel is, dank zij de steun die verworven werd van het IWT, het prototype van de basismodule klaar en wordt dit geleidelijk aan uitgetest in een “zorgslotoplossing” in samenwerking met afdeling Geel van het WitGele Kruis van Antwerpen. Dit zorgslot moet een oplossing bieden voor de sleutelproblematiek van zorgactoren. Tegelijk wordt nu dit concept verder uitgebreid met de ontwikkeling van een “hangertje” voor spreek-luisterverbindingen “vanuit de zetel” voor oproepen via de telefoon of via de parlefoon. Dit toestel zal ook een valdetectiesysteem bevatten. Deze basismodule laat ook, volgens de behoefte van de klant, alle mogelijke alarmeringen en elektronische sturingen toe die nodig zijn om een veilige omgeving te creëren. Deze basismodule zal (samen met de nodige toestellen en connecties), in samenspraak met de zorgactoren, als een dienst aangeboden worden zodat de klant geen zware investeringen hoeft te doen. De tweede module die nu in ontwikkeling is, in samenwerking met Androme (spin-off van UHasselt), is een communicatiemodule (de thuispost) die allerhande verbindingen met de buitenwereld mogelijk maakt op een zeer intuïtieve en logische wijze. Via deze communicatiemodule (die gekoppeld is aan de TV) zullen zowel beeldcommunicatie, telefoongesprekken, gesproken boodschappen, agenda, muziek, foto‟s, nieuwsberichten, enz… kunnen bekeken, beluisterd of verstuurd worden. Natuurlijk zal ook de TV-functie blijven bestaan, maar dan uitgerust met een eenvoudig keuze menu en aangestuurd door een vereenvoudigde bediening. Deze thuispost zal in het midden van dit jaar in pilootprojecten in de regio getest worden. Telemonitoring is de volgende stap. Daarbij gaat de focus in eerste instantie naar de opvolging van patiënten met chronische hartproblemen, luchtwegaandoeningen en suikerziekte. De verschillende meetapparaten zullen dan feilloos gekoppeld kunnen worden met de basismodule om zo tot tele-geleide analyse en opvolging te komen. Er zijn hiervoor contacten gelegd met gespecialiseerde technologiebedrijven. Pilootprojecten in dat verband zullen mogelijk in de loop van dit jaar nog kunnen opgestart worden. Samen met de technologiewerkgroep van Welzijnszorg Kempen wordt er bekeken hoe in de Kempen, tegen het jaar 2020, een efficiënt – effectief - betaalbaar en gedragen zorgcoördinatieplatform kan gerealiseerd worden, en dit op de terreinen van telecare, telemedicine en telehealth, waarbij er een perfecte aansluiting op de concrete zorg gegarandeerd wordt.

6

Tandem is het expertisecentrum voor dementie in Turnhout, dat in samenwerking met Innotek, verschillende projecten uitgevoerd heeft (E-Tandem en E-Tandem Live) waarbij de doelstelling was het detecteren en daarna het implementeren van algemene en technologische initiatieven om personen met dementie zolang mogelijk thuis te laten wonen.

8

Tenslotte kunnen alternatieve woonvormen voor ouderen het langere thuisverblijf van ouderen mogelijk maken vb kangoeroewoningen. We hebben geen weet van specifieke projecten in onze regio. Daarnaast is het belangrijk om mensen te sensibiliseren van de voordelen van „aanpasbaar bouwen‟, zodat de woning kan aangepast aan alle leeftijdsfasen van de bewoners. Het project van SPK met dit doel is afgerond. M.b.t. het onderzoek naar alternatieve woonvormen en de afbakening van woonzorgzones zouden bijkomende initiatieven opgezet moeten worden. De uitbouw van het lokaal woonbeleid binnen IOK en de Stadsregio Turnhout kan hierin een faciliterende rol spelen. De vergrijzing biedt heel wat opportuniteiten voor de bouwsector, zowel op residentieel als ambulant vlak. Op 1 januari 2010 trad het nieuwe Woonzorgdecreet van 13 maart 2009 in werking. Het decreet vormt de basis voor het toekomstige ouderenbeleid in Vlaanderen. Het voorziet in een versoepeling van het zorgaanbod in functie van de zorgvraag van de gebruiker. Zorg op maat bieden, ouderen de mogelijkheid geven om zo lang mogelijk zo zelfstandig mogelijk te blijven en zorgcontinuïteit garanderen staan centraal in het nieuwe decreet. De hoger genoemde doelstellingen uit het Streekpact sluiten volledig aan bij dit nieuwe toekomstkader. De uitvoering van dit decreet zal ongetwijfeld mogelijkheden geven om te innoveren en nieuwe doorbraken te realiseren. AANBEVELINGEN: -Voor RESOC Kempen is het wenselijk dat de federale en Vlaamse Overheid de initiatieven van zorgvernieuwing zoveel mogelijk blijft stimuleren. Dit kan bijvoorbeeld via de uitvoering van protocol 3, het woonzorgdecreet of projectoproepen in het kader van het ViA-programma “Medisch Centrum Vlaanderen”. - Bijkomend onderzoek naar alternatieve woonvormen en de afbakening van woonzorgzones, stimuleren van aanpasbaar bouwen 1.2 GEZONDHEIDSZORG: ALGEMENE ZIEKENHUIZEN STIMULEREN VAN SAMENWERKING EN OVERLEG TUSSEN KEMPENSE ZIEKENHUIZEN Op 1 september 2009 zijn de Turnhoutse ziekenhuizen AZ Sint-Jozef en het SintElisabethziekenhuis gefuseerd tot één nieuw fusieziekenhuis: AZ Turnhout. Het AZ Turnhout en AZ Sint-Elisabeth Herentals hebben een formele samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Het Heilig Hart Ziekenhuis van Mol en het Algemeen ziekenhuis Sint-Dimpna in Geel hebben eveneens fusieplannen bekend gemaakt. De fusie moet ten laatste in 2014 een feit zijn. DOELSTELLING: - Tekort aan ziekenhuisbedden wegwerken Tabel 6: Aantal bedden ziekenhuizen, programmatie en realisatiegraad arrondissement Turnhout (januari 2010) Ziekenhuis

Gemeente

Aantal bedden

erkende

Programmatie

Realisatiegraad

AZ Turnhout AZ Sint-Elisabeth

Turnhout Herentals

673 243

1055 353

63% 69%

Heilig

Mol

193

954

51%

9

Hartziekenhuis AZ Sint-Dimpna

Geel

295

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (bewerking RESOC Kempen)

In 2010 tellen de Kempense ziekenhuizen samen 1.396 erkende bedden tegenover 2.362 geprogrammeerde bedden. De Kempen heeft bijgevolg een realisatiegraad van 59%. Voor Vlaanderen is de realisatiegraad veel hoger en bedraagt 84%. De realisatiegraad van de ziekenhuizen in Turnhout en Herentals (64%) ligt fors hoger dan die uit in Mol en Geel. Doelstellingen: - Uitbouw van gespecialiseerde medisch-technische diensten hartcentrum) - Stimuleren van overleg tussen de Kempense ziekenhuizen

(o.a.

het

Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen heeft gouverneur Cathy Berx de opdracht gegeven te bemiddelen inzake de inplanting van een hartcentrum in de regio. Dit zal gebeuren in het kader van de opmaak van een zorgstrategisch plan voor de hele regio, waarbij ook de uitbouw en spreiding van andere medisch-technische diensten in de regio wordt uitgewerkt. De gesprekken zijn nog steeds lopende. AANBEVELING: RESOC Kempen is blijvend bezorgd over de situatie betreffende het hartcentrum. Voor de RESOCpartners is het belangrijk dat er zo snel mogelijk een hartcentrum komt in de regio. De partners doen dan ook een oproep aan de betrokken actoren om, in het belang van de regio, zo snel mogelijk werk te maken van het zorgstrategisch plan. 1.3 GEHANDICAPTENZORG Doelstelling: - Uitbreiding en betere spreiding van de zorgcapaciteit in de basis- en gespecialiseerde hulpverlening aan mensen met een handicap en bij de screenings- en doorverwijsinstanties. Sinds 2002 investeert de Vlaamse Overheid in de uitbreiding van het ondersteuningsaanbod aan personen met een handicap. De provinciale ROG‟s kregen de opdracht om dit uitbreidingsbeleid te adviseren, dit gebeurt o.b.v. een meerjarenplan. In het meerjarenplan 2004 – 2008 werden volgende basisprincipes vastgelegd: Organisatie van hulp- en dienstverlening is flexibel en gecoördineerd Hulp- en dienstverlening dienen zo dicht mogelijk bij het eigen netwerk te worden gerealiseerd Inzetten op ondersteuning van de persoon met een handicap en zijn sociale context Ontwikkeling van het ondersteuningsaanbod wordt aangestuurd door de zorgvraag Ontwikkeling van een modulair aanbod door de uitbouw van ondersteuningsfuncties bij alle levensdomeinen Streven naar intersectorale samenwerking

10

In het plan werd ook een onderscheid gemaakt tussen de „basiszorg‟, die zo dicht mogelijk bij de personen met een handicap en hun sociale context moet aansluiten (lokale projecten) en de „gespecialiseerde zorg‟, die omwille van de specialisatie (zowel op gebied van expertise als van infrastructuur) en omwille van de eerder beperkte doelgroepen op een bovenlokaal niveau wordt uitgebouwd (provinciale projecten). De gespecialiseerde zorg richt zich concreet naar mensen met ernstige gedragsproblemen of ernstige medische, motorische en/of verzorgingsproblemen. Bij het aantreden van de nieuwe Vlaamse regering in 2009 werd voor dat jaar geen uitbreidingsbudget voorzien maar werd een meerjarenplanning beloofd voor de rest van de legislatuur. Voor het jaar 2010 werd nog een afzonderlijke uitbreidingsronde gepland gekoppeld aan een nieuwe VIPA7-buffer-2009-operatie. Het ROG-netwerk8 provincie Antwerpen adviseerde om de uitbreidingsronde 2010 (via de VIPA-buffer-2009) in te zetten voor het verder uitbouwen van de gespecialiseerde zorg (infrastructuur). De toekomstige werkingskosten hiervan dienen opgenomen te worden in de meerjarenbegroting. Het ROG-netwerk provincie Antwerpen kiest resoluut in het meerjarenplan 2011-2014 om te investeren in de zorgvernieuwing en wenst in partnerschap met de Vlaamse overheid de doelstellingen van „Perspectief 2020‟ te realiseren. Daartoe moet het basisaanbod aan ondersteuningsfuncties voor alle levensdomeinen, voor alle leeftijdsfases en voor alle doelgroepen (profielen) goed gespreid over de ganse provincie verder worden uitgebouwd. Hierbij gelden volgende strategische doelstellingen: Ondersteuning verloopt trajectmatig en is gebaseerd op een goede vraagverduidelijking. Flexibele combinaties van en overgangen tussen de diverse ondersteuningsfuncties moeten mogelijk zijn. De intensiteit van de ondersteuning wordt bepaald op basis van de ondersteuningsnood en kan variëren in intensiteit en duur (zorgzwaarte). Continuïteit van de ondersteuning wordt gegarandeerd. Meerdere ondersteuningsfuncties zijn rechtstreeks toegankelijk. Ondersteuning wordt op verschillende manieren georganiseerd: in eerste instantie wordt het eigen sociale netwerk van de persoon met een handicap ondersteund om de nodige hulp te bieden; reguliere diensten worden ingeschakeld om (delen van) de ondersteuning op te nemen; ten slotte leveren de voorzieningen gehandicaptenzorg die ondersteuning die specifiek voor de diverse subdoelgroepen noodzakelijk is. Intersectorale samenwerking moet hiertoe ook verder uitgewerkt worden (onderwijs, jeugdwelzijn, geestelijke gezondheidszorg, thuiszorg, algemeen welzijnswerk, …).

7

Bij een VIPA-buffer verkrijgen de geselecteerde voorzieningen in een eerste stadium de vergunning en financiering voor de realisatie van infrastructuur en pas in een tweede fase - bij in gebruik name van de gebouwen - de werkingsmiddelen en de definitieve erkenning. 8 Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg bestaat uit alle VAPH-voorzieningen en diensten voor personen met een handicap, de vertegenwoordigers van verwijzers en de vertegenwoordigers van gebruikers. Door middel van zorgbemiddeling, zorgafstemming en zorgplanning wilt het regionaal overleg zich engageren om een geïntegreerd geheel van hulp- en dienstverleningsvormen in de provincie Antwerpen tot stand te brengen.

11

Ondersteuning op maat is eveneens onafhankelijk van de herkomst (VAPH, verzekering, eigen budget, …) van de middelen of van de techniek (zorg in natura, persoonsvolgend budget, persoonsgebonden budget, …) van de financiering ervan. Prioriteit wordt gegeven aan de meest ernstige problematieken („zorggarantiegroep 1‟, „gespecialiseerde zorg‟) en aan de meest urgente situaties („zorggarantiegroep 2‟, „prioritair te bemiddelen dossiers‟). Om deze algemene doelstelling te realiseren wordt naast uitbreiding ook stevig ingezet op afstemming en heroriëntering van het bestaande aanbod. In 2011 zal er voor de basiszorg een behoefteplan worden uitgewerkt op basis van ondersteuningsfuncties. Daarbij wordt er gekeken wat er nodig is (op het niveau van zorgregio‟s) en wat er al is. Dit prioriteitenplan zal ten dienste staan van mogelijke uitbreiding en afstemming binnen de provincie voor de periode 2011-2014. AANBEVELING: -Goede afstemming en planning van de ondersteuningsfuncties basiszorg binnen het ROG Turnhout en dit in samenwerking met andere ROG‟s in de provincie. -Gezien van reguliere diensten (bv kinderopvang) wordt verwacht dat ze ook hun diensten verlenen aan kinderen en volwassenen met een handicap is het belangrijk om de samenwerking tussen de verschillende sectoren te verstevigen. 1.4 GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Doelstelling: - Wegwerken van de structurele achterstand van de capaciteit in de geestelijke gezondheidszorg in de Kempen en uitbouw, versterking en differentiatie van het bestaande aanbod aan geestelijke gezondheidszorg in de Kempen. Het centrum voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) Kempen kampt met een personeelstekort. Begin januari 2010 werken bijna 38 voltijds equivalenten (VTE) in het CGG Kempen. In heel Vlaanderen zijn dit er bijna 931 VTE. Dit betekent dat de Kempen nog geen 4% van de VTE in Vlaanderen tewerkstelt. Dit uit zich in lange wachtlijsten. In 2009 bedroeg de gemiddelde wachttijd9 tot het intakegesprek in CGG Kempen 90,9 dagen (gemiddelde in Vlaanderen: 49 dagen) en tot het tweede gesprek (start behandeling) 149,4 dagen (gemiddelde in Vlaanderen: 85 dagen). Er komt een uitbreidingsronde maar dan specifiek voor kinderen en jongeren. In die uitbreiding zou rekening gehouden worden met minderbedeelde regio‟s. AANBEVELING: -Verdere uitbouw van CGG Kempen tot minimaal het Vlaamse gemiddelde. Wat betreft de psychiatrische ziekenhuizen beschikt de Kempen met het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum (OPZ) Geel net zoals vorig jaar over 858 plaatsen. Het OPZ Geel blijft met voorsprong het grootste psychiatrisch ziekenhuis van Vlaanderen, dit o.a. dankzij het groot aantal plaatsen 9

Dit zijn gemiddelde cijfers, er zijn mensen die afhankelijk van hun problematiek en woonplaats een wachttijd hebben van anderhalf tot twee jaar.

12

voor gezinsverpleging (658). Daarnaast heeft het OPZ Geel binnen een pilootproject een gesloten opnameafdeling met acht voltijdse bedden voor jongeren die onder toezicht staan van de jeugdrechter en die wegens hun complexe kinderpsychiatrische problemen onvoldoende hulp kunnen krijgen, niet in het reguliere kinderpsychiatrische veld en niet in de voorzieningen van bijzondere jeugdzorg. De jongeren verblijven in een aparte, afgesloten eenheid For-K. De opsplitsing per zorgregio en per type bedden vindt u in bijlage 2. Tabel 7: Psychiatrische ziekenhuizen erkende plaatsen en programmering (januari 2011) Erkende plaatsen Programma cijfer Realisatiegraad Ruimte

Kempen

Vlaanderen

858

10.164

930

13.432

92,3%

75,7%

-72

-3268

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

Ook op de Psychiatrische Afdeling van Algemene Ziekenhuizen (PAAZ) kunnen patiënten worden opgevangen en behandeld. De Kempen telt nog steeds 30 plaatsen (volledige hospitalisatie). Dit is een realisatiegraad van 20%. Dit cijfer ligt ruim onder de Vlaamse realisatiegraad (68%). De opsplitsing per zorgregio vindt u in bijlage 2. Tabel 8: PAAZ: erkende plaatsen of bedden en programmering (januari 2011) Erkende plaatsen Programma cijfer Realisatiegraad Ruimte

Kempen

Vlaanderen

30

1432

147

2126

20,4%

67,4%

-117

-694

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

De Kempen beschikt over 120 erkende plaatsen in een psychiatrische verzorgingstehuis. Er zijn t.o.v. vorig jaar 30 bijkomende plaatsen gerealiseerd bij OPZ Geel. De realisatiegraad is hierdoor gestegen van 35% naar 47%. Tabel 9: Psychiatrische verzorgingstehuizen: erkende plaatsen en programmering (januari 2011) Erkende plaatsen Programma cijfer Realisatiegraad Ruimte

Kempen 120 256

Vlaanderen 2145 3697

46,9% -136

58,0% -1552

Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

PVT Salto nam op 1 november 2010 nog 15 extra bedden in gebruik. Deze zitten nog niet in de cijfers omdat de voorlopige erkenning door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid nog niet is gegeven. De opsplitsing per zorgregio vindt u in bijlage 2.

13

Beschut Wonen heeft als doel om een thuis te bieden aan mensen die omwille van psychische problemen niet of nog niet zelfstandig kunnen wonen. De vzw Beschut Wonen Kempen beschikt over 48 erkende plaatsen. Dit is een realisatiegraad van 23,9% tegenover 86,2% in Vlaanderen. De opsplitsing per zorgregio vindt u in bijlage 2. Tabel 10: Beschut Wonen: erkende plaatsten en programmering (jan 2011) Kempen

Vlaanderen

Erkende plaatsen

48

2656

Programma cijfer

201

3081

23,9%

86,2%

-153

-425

Realisatiegraad Ruimte Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

De drughulpverlening in de Kempen is momenteel beperkt tot het ambulante aanbod vanuit Drughulp Kempen, waaraan CGG Kempen participeert. In maart 2010 werd door vzw ‟t Kader ( Kempense Aanpak Drugs en Rehabilitatie) een aanvraag ingediend bij het RIZIV voor de uitbouw van een residentieel opvang-en behandelcentrum voor drugsverslaafden. Er kwam nog geen antwoord van het RIZIV, maar duidelijk is dat er geen middelen voor het centrum zijn vrijgemaakt in 2011. Vzw ‟t Kader zal de aanvraag in februari opnieuw indienen. Daarnaast zijn er vanuit riziv-conventies de revalidatiecentra (CAR – Centra voor Ambulante Revalidatie) kinderen en jongeren in Turnhout en Veerle. Deze centra behandelen op jaarbasis elk ongeveer 60 kinderen en jongeren. OPZ Geel, PVT Salto Geel, CGG Kempen, Initiatief Beschut Wonen Kempen vzw en PAAZ Turnhout 10 dienden in het kader van de toepassing van „artikel 107‟ het projectvoorstel „Netwerk 11 Geestelijke Gezondheidszorg Kempen‟ in. Dit artikel laat psychiatrische ziekenhuizen toe om op een andere manier om te springen met de aan hen toegekende middelen, zodat psychiatrische bedden afgebouwd kunnen worden en er meer zorg in de samenleving kan worden georganiseerd (vermaatschappelijking van de zorg). Het project werd geselecteerd mits beperkte bijsturing. Via het project zal experimenteel een zorgcircuit uitgewerkt worden voor het arrondissement Turnhout voor (jong)volwassenen, bestaande uit de volgende vijf functies: 1. GGZ-promotie, preventie, vroegdetectie en vroeginterventie 2. Mobiele behandelingsteams die zich verplaatsen naar waar de zorgvrager zich bevindt : thuis of elders, in zijn of haar leefomgeving 3. Teams inzake psychosociale rehabilitatie 4. Intensieve gespecialiseerde residentiële GGZ-units 5. Specifieke woonvormen en verblijfsformules Het netwerk GGZ Kempen wil volgende doelstellingen en resultaten via het project realiseren: Gemeenschapsgerichte zorg bieden: dit betekent zorg in de nabijheid van de thuissituatie, vertrekkende vanuit de noden en de leefomgeving van de cliënt; 10

Art 107 uit de wet betreffende de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen (gecoördineerd op 10 juli 2008) 11 http://www.psy107.be/SiteFiles/Projectvoorstel%20Kempen.pdf

14

De zorg is beschikbaar, toegankelijk, continue en in verhouding tot de zorgbehoefte (cf. waarden supra); De cliënt én zijn omgeving zijn betrokken in de zorg, er is ook aandacht voor zorg voor de mantelzorger. Cliënten nemen een actieve rol op en worden verondersteld op hun eigen niveau verantwoordelijkheid op te nemen. Ze kunnen hier ook op aangesproken worden; De zorg is gericht op herstel en op maatschappelijke participatie; Het netwerk GGZ Kempen voorziet in een GGZ-aanbod voor cliënten met ernstige psychische en/of psychiatrische problemen en dit in samenwerking met partners uit de eerste lijn. We organiseren een netwerk van zorg, waarbij het mogelijk is individuele zorgtrajecten te creëren; Vanuit het netwerk GGZ Kempen komt ondersteuning naar de partners van de eerste lijn voor personen met minder ernstige psychische problemen; Vroegtijdige detectie van problemen kan voorkomen dat problemen complexer worden en kan de behoefte aan meer gespecialiseerde zorg voorkomen. Dit vraagt opnieuw een samenwerking tussen de GGZ-partners en de eerstelijns actoren; Gezien de complexe relatie van psychische problemen met de bredere sociale context waarin mensen zich bevinden is een samenwerking met welzijnsactoren van primordiaal belang; Verhogen competentie en schakelvermogen van personeel door vorming, wederzijdse stages, continue samenwerking, heldere visie, beleidsdocumenten en afspraken. Dit project is een heel belangrijk én ambitieus project van de GGZ in onze regio. De beperkte capaciteit van de voorzieningen GGZ, de beperkte aanwezigheid van psychiaters maar ook de uitgestrektheid van de regio maakt dat het niet evident zal zijn om de doelstellingen te realiseren. Het blijft dan ook belangrijk dat we vanuit de regio de structurele tekorten blijven aankaarten. AANBEVELING: In 2004 maakte SPK een SWOT-analyse van de GGZ in de Kempen. Er werd gevraagd aan het arrondissementeel overleg GGZ Turnhout om deze SWOT-analyse onder de loep te nemen en te actualiseren, gezien de recente ontwikkelingen bijvoorbeeld de opstart van het netwerk GGZ Kempen. Op basis van deze analyse neemt RESOC Kempen een standpunt in en maakt een advies op voor de Vlaamse Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vandeurzen. 1.5

ALGEMEEN WELZIJNSWERK

Doelstelling: - Verdere uitbouw van de organisaties en de dienstverlening, niet in het minst op het vlak van jongerenhulpverlening (voorzien van een jongerenadviescentrum per kleinstedelijke kern), van ambulant welzijnswerk voor jongeren, jongvolwassenen en volwassenen en van de uitbreiding van opvoedingsondersteuning van het betoelaagde aanbod.

15

Einde 2009 beschikte CAW De Kempen over 1,27 gesubsidieerde VTE´s per 10.000 inwoners voor algemene opdrachten12, tegenover 1,50 gemiddeld in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De in het vorige voortgangsrapport gemaakte vaststellingen m.b.t. de jongerenadviescentra (JAC) blijven overeind. Ze functioneren nog steeds niet op volle kracht (Hoogstraten 0,5 VTE, Geel 1,4 VTE, Mol 1,5 VTE terwijl een minimum eigenlijk 2 VTE is, goed uitgebouwd is 3 VTE) en ze worden nog steeds voor 75% gefinancierd door de lokale besturen terwijl dit eigenlijk een Vlaamse opdracht is. Welzijnszorg Kempen heeft een netwerk opvoedingsondersteuning opgericht waarbij alle actoren die actief zijn op met vlak van opvoedingsondersteuning betrokken worden. De provinciale impulssubsidies hiervoor zijn stopgezet waardoor het huidige aanbod waarschijnlijk zal moeten teruggeschroefd worden. Voor volwassenen slaagt de Kempen er niet in om een volwaardig onthaal in elke kleinstedelijke regio (= Geel, Mol, Herentals, Turnhout, Hoogstraten) uit te bouwen. Op dit moment is er enkel in Herentals een volwaardig onthaal in het CAW-huis. De onderhandelingen met Geel én Turnhout om ook daar CAW-huizen te gaan bouwen hebben nog niet tot concrete resultaten geleid. AANBEVELING: RESOC Kempen vraagt de Vlaamse overheid om inspanning te doen om de achterstand in VTE tegenover Vlaanderen weg te werken. Daarnaast moet de Vlaamse overheid haar verantwoordelijkheid nemen in de financiering van de JAC‟s in de Kempen. 1.6

INTEGRALE JEUGDZORG

Integrale Jeugdhulp staat voor een beleidsproces dat de organisatie van de Vlaamse jeugdhulp verlening wil optimaliseren. Zeven grote jeugdhulpsectoren doen daaraan mee: het Algemeen Welzijnswerk, de Bijzondere Jeugdbijstand, de Centra voor Geestelijke Gezondheidszog, de Centra voor Integrale Gezinszorg, de Centra voor Leerlingenbegeleiding, Kind en Gezin en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Zowel voor de gewone als voor de crisishulp zijn er in de Kempen netwerken uitgebouwd die de toegang tot en de dispatching binnen de jeugdhulp eenvoudiger en doeltreffender moeten maken. Het Crisismeldpunt Kempen -18 is een samenwerkingsverband van jeugdhulporganisaties uit de Kempen dat een hulpprogramma aanbiedt voor minderjarigen in crisissituaties. Een crisisnetwerk bestaat uit een 24-uurs meldpunt, een crisisinterventie, crisisbegeleiding en crisisopvang. Het netwerk is ondertussen volwaardig operationeel. Voor wat betreft het netwerk rechtstreeks toegankelijke hulp (RTH) wordt de sterke sturing van de Vlaamse overheid gezien als een knelpunt voor een werking op maat van de regio.

12

De „algemene opdrachten‟ omvatten alle opdrachten die in het decreet en de erkenningsbesluiten van de CAW´s staan met uitzondering van de opdrachten in het kader van slachtofferhulp, de bezoekruimte, hulpverlening aan seksuele delinquenten en justitieel welzijnswerk

16

Binnen de sector van de bijzondere jeudzorg worden er stappen gezet om de huidige pijnpunten in kaart te brengen. Deze oefening is al beperkt gebeurd. Zo wordt het gebrek aan aanbod kinderpsychiatrie en de beperkte middelen voor opvoedingsondersteuning door de sector gezien als een probleempunt. Bij de programmatie en toekenning van extra plaatsen in de bijzondere jeugdzorg lijkt ook de tendens te zijn om deze op provinciaal niveau (i.p.v. op het niveau van de zorgregio) toe te kennen en daarbij vooral in te spelen op de noden van de grootsteden.

AANBEVELING: -RESOC Kempen vraagt de Vlaamse overheid om een kader te bieden waarin het netwerk RTH optimaal kan functioneren via een meer bottom-up benadering -Knelpunten bijzondere jeugdzorg meenemen in de RESOC-adviezen. 1.7 KINDEROPVANG Onze regio is in vergelijking met Vlaanderen ernstig onderbedeeld op het vlak van voorschoolse kinderopvang. Op het vlak van buitenschoolse kinderopvang scoren we beter, maar dit vooral dankzij de investeringen van de Kempense lokale besturen. Op 21 mei 2010 schreef RESOC Kempen minister Vandeurzen aan omdat er in onze regio slechts een uitbreiding voorzien is van 36 plaatsen in de voorschoolse opvang en dit te verdelen over 9 gemeenten (twee zorggebieden), daar waar er 18 gemeenten zijn in het arrondissement Turnhout die nog niet eens de Barcelonanorm halen. Er is voor onze regio ook geen uitbreiding voorzien in de buitenschoolse opvang. De minister antwoordde dat er deze legislatuur een verdere uitbreiding van het aantal plaatsen komt. Dit zal gebeuren binnen de contouren van een nieuw decreet kinderopvang en aan de hand van een nieuw planningsinstrument. AANBEVELING: Verder opvolgen van de beleidsevoluties mbt het decreet kinderopvang en de uitbreiding van het aantal plaatsen. In dit kader de specifieke situatie in de Kempen verder aankaarten. 1.8 PROFESSIONELE ONDERSTEUNING VAN DE MANTELZORG Er worden tal van initiatieven genomen door o.a. lokale besturen en mutualiteiten om mantelzorgers te informeren, te erkennen en te waarderen, hun belangen te behartigen maar ook hen eens een adempauze te geven door de zorg even over te nemen. Het Pluralistisch Initiatief Nachtzorg kempen start vanaf maart met de formule „nachthotel‟ als aanvulling op de bestaande initiatieven nachtzorg (hulp door een verzorgende thuis) en nachtoppas (hulp door een vrijwilliger thuis). De zorgbehoevende kan dan een aantal nachten per week tijdens de nacht terecht in een woonzorgcentrum. Voor het project CADO (Collectief Autonome DagOpvang) is nog steeds geen structurele Vlaamse financiering voorzien. De stuurgroep van CADO zet de gesprekken hierover met de minister, via het

17

departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin voort. De stuurgroep pleit voor een aanpassing van de regelgeving rond gezinszorg. AANBEVELING: -Blijven aandringen op een regelgevend kader die niet enkel de bestaande CADO-werking een structureel kader biedt, maar ook nieuwe soortgelijke initiatieven in onze regio mogelijk maakt.

1.9 SAMENWERKING EN NETWERKING SOCIAL PROFIT Doelstelling: - Het versterken van netwerkoverschrijdende initiatieven om hiaten in het aanbod weg te werken, om te komen tot efficiënte doorverwijzingen en ervaringen uit te wisselen m.b.t. zorgvernieuwing/innovatie. Eén van de sleutelwoorden binnen het Vlaamse welzijns- en gezondheidsbeleid is sectoroverschrijdende samenwerking en „ontkokering‟, dit o.a. vanuit de behoefte aan een meer geïntegreerde benadering van zorgvragen. Binnen de regio zijn allerhande samenwerkingsverbanden actief met dit doel: het Regionaal Overlegnetwerk personen met een handicap (ROG) Turnhout , het Palliatief Netwerk Arrondissement Turnhout (PNAT), LOkaal GezondheidsOverleg (LOGO) Kempen, het arrondissementeel overleg GGZ Turnhout, het Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL) Kempen, Netwerk Drughulp Kempen, het Netwerk Rechtstreeks Toegankelijke hulp (RTH), Psyche Kempen, het social profitplatform, … Positief in dit verband is de oprichting van het nieuwe Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen (zie 1.4). Het is duidelijk dat uit het overleg ook effectief mooie initiatieven groeien. Enkele voorbeelden: Vanuit analyses en enquêtes van het Psyche Kempen en bevragingen van hulpverleners blijkt dat verzorgenden in de thuiszorg heel wat moeilijkheden ervaren in het omgaan met complex gedrag van cliënten met psychische problemen. Een partnerschap bestaande uit SPK vzw, Vormingscentrum HIVSET, Landelijke Thuiszorg en Familiehulp wil daarom de krachten bundelen om een innovatieve geïntegreerde methodiek te ontwikkelen en uit te testen binnen thuiszorgorganisaties: Familiehulp en Landelijke Thuiszorg onder de naam „Chaos(s)temmer‟. Eind vorig jaar werd daartoe bij ESF een dossier ingediend. Het SPK-project 'Gedeelde zorg voor mensen met dubbeldiagnose' werkt in de Kempen aan het opstellen van een zorgtraject voor mensen met zowel een psychiatrische als een verslavingsproblematiek. De Vlaamse minister van Welzijn Jo Vandeurzen blijft dit project financieren tot einde 2011, om tot de gepaste resultaten te kunnen komen. De verschillende zorgpartners willen tot een onderhandelde samenwerkingsovereenkomst komen, met garanties voor een zorgaanbod waarbij de cliënt dubbeldiagnose niet meer door de mazen van het 'zorgnet‟ valt. De vzw Mens en Paard Kempen (Paarden bewegen Mensen) werd opgericht met als doel “het welzijn van mensen verbeteren met de hulp van paarden”. Enerzijds hebben hippotherapie, equitherapie, coaching met paarden, natuurlijke omgang met paarden weldoende effecten die zowel therapeutisch, voor het verwerven van vaardigheden, als recreatief kunnen ingezet worden. Anderzijds biedt de verzorging van paarden uitgelezen

18

kansen voor “arbeidstherapie” of sociale economie. MPK wil daarbij als lerende netwerkorganisatie de vraagkant (zorgen onderwijsinstellingen, jeugden volwassenenorganisaties en ook bedrijven) in contact brengen met de juiste aanbieders. De projectaanvraag “Paarden bewegen Mensen” bij Leader Midden Kempen werd goedgekeurd en geeft de mogelijkheid aan MPK om de volgende twee jaar de werking verder uit te bouwen; dit zowel inhoudelijk als geografisch. Tegelijk worden, in samenwerking met de vzw Kempens Landschap, de eerste stappen gezet voor de uitbouw van een ankerplaats voor de vzw Mens en Paard Kempen in de gebouwen en domeinen van “de Grote Boerderij van de Rijkskolonie van Merksplas”. Deze locatie die herbestemd dient te worden, is perfect gelegen en biedt in principe alle mogelijkheden voor de uitbouw van een “hippo – therapeutisch – activiteiten - en belevingscentrum” waarbij alle aspecten gaande van therapie, werken met paarden, arbeidszorg, sociale economie zouden kunnen samengebracht worden in een belevingscentrum rond het thema “de psychologie van mens en paard”. Daarbij kan aandacht gegeven worden aan de moderne “beschavingsziektebeelden” zoals stress, depressie, chronische vermoeidheid enz…met de paarden “als spiegels van menselijk gedrag”. Het social profitplatform, een breed intersectoraal overlegorgaan waarvan SPK het secretariaat voert, werkt aan een nieuwe tekst met daarin een missie, visie en doelstellingen voor de verdere werking. Deze oefening is nog niet helemaal afgerond. Er is wel al een zekere overeenstemming om de naam Social Profitplatform te wijzigen naar Kempens Welzijnsplatform en om in de werking een sterkere link te maken met de RESOC-werking. Concreet leeft het idee dat het Kempens Welzijnsplatform zich veel meer dan vandaag eigenaar zou moeten voelen van de Streekpactpijler Welzijn, zorg en Life Sciences en actief zou moeten meewerken aan de opmaak, uitvoering en opvolging van de doelstellingen binnen het Streekpact. Een belangrijke vraag die daarnaast voorligt, is welke organisatie(s) het platform in de toekomst zal/zullen faciliteren. Er is gevraagd naar de visie van RESOC Kempen hierover en welke rol RESOC Kempen in de werking van het Kempens Welzijnsplatform kan opnemen. AANBEVELING: RESOC Kempen onderstreept het in overleg met de actoren uit het platform en hoe een optimale Streekpactpijler Welzijn, Zorg en kan gecreëerd worden.

belang van een dynamisch Kempens Welzijnsplatform en bekijkt Kempens Welzijnsplatform welke rol het zal opnemen binnen het wisselwerking tussen enerzijds de RESOC-werking rond de Life Sciences en de werking van het Kempens Welzijnsplatform

STRATEGISCHE DOELSTELLING 2: Stimuleren van ondernemerschap Doelstellingen: Professionalisering van de bestuurders en het management van de social profit bedrijven en instellingen Zorgen voor een voldoende aanbod aan jonge bestuurders om mee aan de kar te trekken van bestaande en nieuwe social profit organisaties

19

In zijn beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (2009-2014) onderstreept minister Vandeurzen het belang van goed management, goede en voldoende bestuurders en aan klare verhoudingen tussen beide. De minister zal hiertoe initiatieven nemen. In het vorige voortgangsrapport meldden we dat SPK bezig was met het uitwerken van een nieuwe PLATO-social profit. Dit is een traject waarin managers van social-profitorganisaties ervaringen kunnen uitwisselen, kennis delen en samen aan een professionele, voldoende uitgebouwde en kwaliteitsvolle sociale dienstverlening in de regio kunnen bouwen. Uiteindelijk bleken er niet genoeg kandidaten om het traject op te zetten. Dit is nogal contradictorisch omdat heel wat leidinggevende mensen in de sector de meerwaarde van een nieuwe PLATO-social profit onderstreepten. Blijkbaar ligt de drempel om aan een dergelijk traject deel te nemen te hoog omdat het een belangrijke tijdsen middeleninvestering vergt. Vanuit de regio hopen we dan ook dat de initiatieven van de minister drempelverlagend zullen werken. AANBEVELING: Gezien de uitdagingen waar de sector voor staat is het belangrijk blijvend te investeren in de professionalisering van bestuurders en management van social profit organisaties. We vragen dan ook aan de Vlaamse overheid om hiervoor een kader te creëren. Doelstelling: Zorgen voor nieuwe bedrijfseconomische activiteiten in de vorm van nieuwe bedrijven (spin-offs) Stimuleren van innovatie om uit te groeien tot een topregio op het gebied van wonen, zorg en life sciences De Katholieke Hogeschool Kempen (K.H.Kempen), Janssen Pharmaceutica, stad Turnhout en stad Geel bundelen de krachten op het gebied van innovatie en kennisvalorisatie met één integraal en krachtig project in de geest van open innovatie. Het project met werknaam Innovatie Transfer Kempen concentreert zich rond de uitbouw van een Wetenschapspark in Geel en de Innovatiepool in Turnhout. Het Wetenschapspark in Geel wil in de eerste plaats een stimulerende omgeving zijn voor de kennisgedreven ontwikkeling van innovatieve producten, technologieën, methodieken en diensten. In overleg met de K.U.Leuven en Leuven Research & Development (LRD) en na consultatie van de Vlaamse overheid werd beslist om te investeren in een wetenschapspark op de campus van de K.H.Kempen in Geel. De onderzoeksclusters van de K.H.Kempen en de daaraan gerelateerde 13 14 kenniscentra MOBILAB , VONK3 en KCE15 vormen de inhoudelijke basis van dit wetenschapspark. De bouw van een “incubator+” is in een eerste fase de sleutelinvestering. In de incubator kunnen spin-offactiviteiten in optimale omstandigheden gedijen tot ze volledig zelfstandig kunnen functioneren en overleven. Bijkomend wordt er aandacht besteed aan interactie tussen de verschillende participerende actoren in een geest van open innovatie en multidisciplinariteit. Hierdoor wordt een ideale mix bekomen voor de kennisvalorisatie voortkomend uit fundamenteel,

13

Multidisciplinair onderzoekslaboratorium voor Biomedische – en revalidatietechnologie Vlaams onderzoeks-en kennisinstelling voor de derde leeftijd 15 Kenniscentrum Energie 14

20

toegepast en projectmatig onderzoek. Het plusteken in “Incubator+” weerspiegelt deze uitgebreide incubatorfunctie. Er wordt een businessplan uitgewerkt voor de uitbouw van deze incubator. De stad Turnhout, Janssen Pharmaceutica en de K.H.Kempen hebben op 11 mei 2009 een samenwerkingsovereenkomst afgesloten om hun expertise te bundelen voor de realisatie van de Innovatiepool Wonen en Zorg. De innovatiepool Wonen en zorg wordt gerealiseerd door de herontwikkeling van de stationsomgeving, waar twee verouderde bedrijventerreinen herontwikkeld worden. Inhoudelijk wordt complementariteit nagestreefd met de doelstellingen van het wetenschapspark in Geel, waarbij troeven, zoals de bijzondere ligging in een stadscentrum en de aanwezigheid van mensen in een echte woonomgeving, maximaal worden uitgespeeld. Een inhoudelijke studie, door Idea Consult uitgevoerd, is afgerond. Concreet kan de innovatiepool in Turnhout ingevuld worden met een ‟living lab wonen en zorg‟, een demo- en opleidingscentrum en ruimte voor hoogwaardige bedrijvigheid. Het businessmodel voor het uitbouwen van het living lab wordt nu uitgewerkt en er wordt verder gezocht naar partners. Daarnaast werd een „Interreg IVB – North-West Europe‟ project opgezet rond innovatie in de zorg: RECAP (Regional Care Portals). Een project rond kennisuitwisseling m.b.t. cardio-vasculaire ziekten waarbij drie hubs binnen de ELAt-regio samenwerken. Binnen de Eindhoven/Kempen-hub, één van de drie hubs, worden nieuwe technologieën getest. Patiënten en zorgverstrekkers leren werken met de nieuwe technologieën. Onderzoekers van de K.H.Kempen en cardiologen en verpleegkundigen van het AZ-Turnhout zijn betrokken bij de testen. Belangrijk ook voor de spinn-offwerking in onze regio is dat het vervolgtraject van het spinoffproject van Innotek, het EFRO-project „Meer ondernemerschap door industrie en diensten spin-offs‟, goedgekeurd is. Het project zal lopen van 17 maart 2011 tot en met 16 maart 2013. Daarnaast startte Innotek in 2010 met een nieuwe dienstverlening, de begeleiding van onderzoeksinstituten en kennisinstellingen bij het omzetten van vernieuwende ideeën tot volwaardige ondernemingen (hands-on). Vlaanderen wil met Flanders‟ Care, één van de belangrijkste pijlers van Vlaanderen in Actie, inzetten op innovatie binnen de zorgsector. De opdracht van Flanders‟ Care is “op een aantoonbare wijze en door innovatie het aanbod van kwaliteitsvolle zorg verbeteren en verantwoord ondernemerschap in de zorgeconomie stimuleren” om op die manier de uitdagingen in de zorg aan te gaan en Vlaanderen te positioneren als een internationale topregio. Flanders‟ Care wil dit realiseren door het uitwerken en implementeren van innovatieve doorbraakprojecten in de zorg met maximale maatschappelijke en economische meerwaarde. Het is evenwel nog onduidelijk op welke manier concrete projecten, die passen binnen de doelstellingen van Flanders‟Care, zullen ondersteund worden. Om te voorkomen dat initiatiefnemers afhaken, is het belangrijk dat er snel duidelijkheid komt. AANBEVELING: -RESOC Kempen is blij met de initiatieven die genomen worden door o.a. de K.H.Kempen, Stad Turnhout, Stad Geel, Janssen Pharmaceutica, Innotek, Welzijnszorg Kempen, zorgverstrekkers,… op het vlak van innovatie en het creëren van spinn-offs. Het is belangrijk dat we verder nadenken over hoe we als streekorgaan deze ontwikkelingen verder kunnen steunen, zodat de Kempen er in slaagt om een echte Welzijn, Zorg en Life Sciences cluster uit te bouwen.

21

- RESOC Kempen vraagt aan de Vlaamse overheid om snel meer duidelijkheid te geven over welke innovatieve projecten in aanmerking komen voor steun vanuit Flanders‟ Care en hoe dit zal verlopen. STRATEGISCHE DOELSTELLING 3: Voorzien van voldoende infrastructuur De uitbouw van een speerpuntsector vereist de nodige infrastructuur. Specifiek voor de ontwikkeling van een zorgcluster zal het Wetenschapspark en het Innovatiepark hiervoor de nodige ruimte bieden. Voor wat betreft het Innovatiepark werd in het voorjaar van 2010 een ruimtelijke visie ontwikkeld. Via de procedure van de Open Oproep van de Vlaamse bouwmeesters werken vijf teams aan een ontwerp-voorstel voor een masterplan. In april zal hieruit een ontwerpteam geselecteerd worden dat tegen half 2011 een masterplan klaar heeft. M.b.t. de ontwikkelingen van het wetenschapspark op ruimtelijk vlak wordt vanaf 2011 het masterplan uitgewerkt. AANBEVELING: De betrokken Kempense instanties moeten er mee over waken dat het dossier van het Wetenschapspark geen vertraging oploopt omwille van administratieve procedures.

STRATEGISCHE DOELSTELLING 4: Voldoende aanbod gekwalificeerde arbeidskrachten Doelstelling: Een voldoende aanbod gekwalificeerde arbeidskrachten om de sector uit te bouwen tot een speerpuntsector Breder bekend maken van de ervaringsbewijzen De welzijn- en zorgsector komt vandaag handen te kort. De beroepen ergotherapeut, verpleegkundige, gekwalificeerd verzorgende, opvoeder en begeleider kinderopvang, tandtechnicus behoren tot de lijst van knelpuntberoepen 2009 van VDAB Turnhout (zie bijlage 3). De K.H.Kempen heeft een breed aanbod van opleidingen rond zorg van sociaal naar technologisch (zie bijlage voor het aantal ingeschreven en afgestudeerde studenten van schooljaar 2006-2007 tot 2009-2010). Voor de opleiding vroedkunde melden zich voldoende studenten aan, zelfs meer dan er kunnen uitstromen naar het werkveld. Vroedvrouwen worden soms ingezet op bepaalde diensten als verpleegkundige en scholen zich soms ook om als verpleegkundige. Deze trend zie je in heel Vlaanderen. In de kempen is dit tot nu toe beperkt. Dit komt gedeeltelijk doordat het aanbod van Nederlandse studenten vroedkunde op de campus Turnhout vrij groot is (60%). Deze studenten vinden nadien in Nederland snel werk of beginnen een zelfstandige praktijk. Het stijgend aantal verpleegkunde studenten weerspiegelt de trend in Vlaanderen, waar zowel de aantallen bachelor of HBO studenten verpleegkunde stijgen. Desondanks blijven er tekorten aan verpleegkundigen in het werkveld. Er zijn tekorten in alle sectoren, maar de tekorten in ouderen zorg en de eerstelijnsgezondheidszorg zijn zeer uitgesproken. Zowel op federaal als Vlaams niveau zijn verschillende initiatieven gestart om het beroep aantrekkelijk te maken. Recent werd door

22

minister Jo Vandeurzen een ambassadeur zorgberoepen aangesteld die het imago van zorgberoepen moet vergroten. Ook de K.H.Kempen is actief met promotie campagnes bezig om het verpleegkundig beroep beter bekend te maken bij leerlingen laatste graad middelbaar onderwijs en hun leerkrachten en Centra voor Leerlingenbegeleiding. Dit is in samenwerking met de zorginstellingen uit de regio. Ook voor de opleidingen ergotherapie en biomedische laboratoriumtechnologie is er minder instroom dan de vraag vanuit het werkveld. Ook hier probeert men via bekendmaking van de opleiding meer studenten aan te trekken. De opleiding orthopedie is een unieke opleiding in Vlaanderen. Er is zeer grote vraag vanuit het werkveld voor afgestudeerden. Verder worden in de K.H.Kempen verschillende banaba‟s en postgraduaten in de zorg ingericht (zie bijlage). Deze opleidingen komen tegemoet aan de evoluties om van de basisopleiding verpleegkunde een meer generieke opleiding te maken en nadien te specialiseren via een banaba of postgraduaat. Verpleegkundigen kunnen na specialisatie een bijzondere beroepstitel of beroepsbekwaamheid verkrijgen. De banaba‟s voldoen aan de opleidingsvereisten voor de bijzondere beroepstitel en postgraduaten voldoen aan de vereisten voor een bijzondere 16 beroepsbekwaamheid. Ook bij de opleiding sociaal werk is de vraag van het werkveld groter dan de instroom. Men tracht hier een grotere instroom te bekomen via het uitwerken van nieuwe opleidingen. Zo is er een aanvraag ingediend voor een banaba: bachelor in de ouderencoaching. Verder is het departement lerarenopleiding i.s.m. het CVO (Centrum voor volwassenenonderwijs) H.I.Kempen de haalbaarheid en maatschappelijke relevantie aan het onderzoeken van het inrichten van een HBO opleiding professionalisering in de kinderzorg. Een aanvraag is ingediend voor het academiejaar 2012-2013. De K.H.Kempen bestudeert nauwlettend nieuwe trends in de zorgsector en life science. Indien er zich tekorten aandienen zal K.H.Kempen zorgvuldig de opportuniteit onderzoeken voor het inrichten van nieuwe opleidingen, banaba‟s of postgraduaten. Verder komt ze tegemoet aan vragen vanuit het werkveld via korte opleidingen in het kader van maatschappelijke dienstverlening. Ook de Centra voor Volwassenonderwijs bieden opleidingen in de zorg aan. Meer concreet biedt het CVO Turnhout de richting logistiek assistent in de gezondheidszorg en polyvalent verzorgende aan, Horito CVO een graduaat orthopedagogie, en op niveau secundair onderwijs logistiek assistent, medisch secretariaat en verzorgende in de zorgsector. Het CVO H.I.Kempen biedt een graduaat maatschappelijk werk en graduaat orthopedagogie aan en het CVO VSPW Mol biedt op niveau secundair onderwijs de richtingen kinderzorg, opvoeder, begeleider animator, polyvalent verzorgende en zorgkundige aan. De toeleiding van werkzoekenden naar beroepen in de social profit is een taak die de VDAB opneemt. De VDAB-opleidingen in de social profit worden in samenwerking met een aantal onderwijsinstellingen uit de regio georganiseerd. De opleidingen zijn verpleegkundige, polyvalent verzorgende/zorgkundige, tandartsassistent(e), begeleider buitenschoolse kinderopvang, graduaat

16

België heeft een lijst met bijzondere beroepstitels en beroepsbekwaamheden gepubliceerd. Deze worden pas van kracht na publicatie van een Ministerieel besluit waarin de opleidingvereisten vermeld staan. Ondertussen zijn er vier ministeriële besluiten gepubliceerd: Bijzondere beroepstitel verpleegkundige gespecialiseerd in intensieve zorg en spoedgevallenzorg; verpleegkundige gespecialiseerd in de geriatrie en verpleegkundige gespecialiseerd in de oncologie; bijzondere beroepsbekwaamheid verpleegkundige met een bijzondere deskundigheid in de geriatrie. Anderen zullen volgen.

23

orthopedagogie en opvoeder jeugd- en gehandicaptenzorg, opleiding tandartsassistent(e), opleiding orthopedagogie. Het aantal cursisten groeit jaar na jaar. In 2010 namen 889 personen deel aan een opleiding in de social profit. Tabel 11: Inschrijvingen opleidingen social vooropleidingen en voorbereidende modules Opleiding 2006 Polyvalent verzorgende Verpleegkunde Tandartsassistent(e) Gegradueerde in orthopedagogie Jeugd- en gehandicaptenzorg Begeleider buitenschoolse kinderopvang TOTAAL inschrijvingen

profit

VDAB

Turnhout

met

uitzondering

van

2007

2008

2009

2010

84 181

97 171

151 172

251 242

330 299

13 43

28 51

25 64

14 81

14 130

125 23

99 28

138 25

129 41

102 14

469

474

575

758

889

Bron: VDAB Turnhout (Bewerking RESOC Kempen)

Wanneer we de kenmerken bekijken van de cursisten die in 2010 een opleiding in de social profit bij VDAB Turnhout zijn gestart, valt het op dat meer dan 80% vrouwelijk is en meer dan een kwart laaggeschoold is (zie bijlage 5 tabel 1). De uitstroom naar werk ligt voor alle social profit opleidingen van VDAB Turnhout hoog tot zeer hoog met percentages van 80 tot 100% (zie bijlage 5 tabel 2). Het project Zorgportaal is er op gericht om de slaagkansen van mensen uit de kansengroepen in de opleiding verpleegkunde te verhogen. Dit betekent dat zij de leerstof van de eerste module verpleegkunde krijgen gedurende een langere periode. (1jaar i.p.v. ½ jaar) en beroep kunnen doen op extra pedagogisch/didactische begeleiding. Tenslotte moeten de mogelijkheden die het ervaringsbewijs biedt, zo goed mogelijk aangewend worden om mensen aan te trekken. Voor de begeleider van buitenschoolse kinderopvang kan een ervaringsbewijs worden gehaald dat toegang geeft tot het beroep, waarvoor in de Kempen de vzw KIKO erkend is als testcentrum. Eind november 2010 hebben in totaal 35 mensen woonachtig in het arrondissement Turnhout dit ervaringsbewijs behaald. Het aanvoelen in de regio is dat de mogelijkheden van het valoriseren van elders verworven competenties nog te weinig bekend zijn in de regio. Daarom gaan de SERR partners hierover in maart 2011 een themavergadering houden. De vraag naar zorg en dus naar personeel in de zorg zal de komende decennia toenemen. Daarnaast zal de sector de volgende jaren een grote vervangingsvraag kennen omwille van een „vergrijsd‟ personeelsbestand. Het laten aansluiten van het zorgaanbod aan de zorgvraag vormt dan ook een steeds grotere uitdaging voor de sector. Minister Vandeurzen werkte reeds een actieplan werkgelegenheid zorgsector uit. Hij ziet daarin ook een rol voor de RESOC‟s weggelegd. Hij stelt vast dat vandaag de verschillende regio‟s m.b.t. deze problematiek los van elkaar bezig zijn. Een afstemming en coördinatie van de verschillende onderzoeken is volgens de minister efficiënter en effectiever. Naast het ijveren voor het coördineren van het geheel, zullen de RESOC‟s worden

24

gevraagd de problematiek van vraag en aanbod in de sector in kaart te brengen en eventuele oplossingsvoorstellen binnen de regio voor te stellen. AANBEVELING: Initieel plande het SERR platform onderwijs-arbeidsmarkt een analyse te maken m.b.t. de vraag en het aanbod aan zorgprofielen in 2012 en van daaruit voorstellen te formuleren die een betere afstemming mogelijk maken. Voor de kerngroep is dit een absolute prioriteit. Daarom zal opnieuw bekeken worden hoe we dit verder gaan aanpakken. Er zal concreet gevraagd worden aan het kabinet Vandeurzen welke timing de minister voorziet voor deze oefening. Daarnaast gaat de kerngroep de andere RESOC‟s actief op dit thema, uitnodigen om te kijken welke studies er opgezet zijn, wat de resultaten (tot nu toe) zijn en hoe ze het verder aanpakken. Op die manier kunnen we leren van hun ervaringen en mogelijk samenwerken.

25

Samenvatting STRATEGISCHE DOELSTELLING 1: Uitbreiden van de zorgcapaciteit Voorziening OUDERENZORG

Positieve evoluties

Knelpunten

Woonzorgcentra: realisatiegraad van 74% Serviceflats: Realisatiegraad rond 30%

- Meer dan duizend plaatsen gepland - 1.250 bijkomende plaatsen gepland (dubbel van huidig aanbod)

Centra voor kortverblijf: Realisatiegraad van 17%

- 89 plaatsen gepland (3 x huidig aanbod)

Dagverzorgingscentra: Realisatiegraad van 20%

- 65 plaatsen gepland (bijna 1,7x huidige aanbod)

Thuiszorg (gezinszorg)

- Opstart SEL Kempen - Zorgvernieuwing (Nachtzorg, Mobiele zorg) - Technologie (TTS, werkgroep Welzijnszorg Kempen)

- Weinig vooruitgang mbt alternatieve woonvormen, aanpasbaar wonen

- Bijkomend onderzoek naar alternatieve woonvormen en de afbakening van woonzorgzones, stimuleren van aanpasbaar bouwen

Positieve evoluties

Knelpunten

Aanbevelingen

Voorziening ALGEMENE ZIEKENHUIZEN

- Opmaak zorgstrategisch plan, bemiddeling gouverneur Berx

- Lage realisatiecijfers serviceflats, CVK en DVC - Door de vergrijzing zal de vraag naar residentiële ouderenzorg nog toenemen

Aanbevelingen

- Lage realisatiegraad - Locatie hartcentrum

- Verder opvolgen realisatiegraad van de zorg

van de residentiële

- Oproep aan de betrokken actoren om werk te maken van het zorgstrategisch plan

Voorziening GEHANDICAPTENZORG

Positieve evoluties - Uitbreiding gespecialiseerde zorg voorzien

Knelpunten - Optimalisatie basiszorg nodig - Beperkte kennis mbt handicap bij reguliere diensten

Aanbevelingen - Goede afstemming basiszorg binnen ROG-werking - Intersectorale samenwerking

Voorziening GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Centra Geestelijke Gezonheidszorg

Positieve evoluties - Netwerk GGZ Kempen

Knelpunten

Aanbevelingen - Verdere uitbouw van CGG Kempen tot minimaal het Vlaamse gemiddelde. - RESOC-advies, gericht aan de Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid en Gezin opmaken obv SWOTanalyse

Psychiatrische ziekenhuizen

- Beperkte bestaffing - Grootste PZ van Vlaanderen - Pionier op vlak van gezinszorg

Psychiatrische afdeling Algemene Ziekenhuizen

- Beperkte (20%)

Psychiatrische verzorgingstehuizen

- Realisatiegraad gestegen, maar blijft beperkt (47%)

Beschut wonen

- Beperkte (23,9%)

Geen residenteel aanbod drughulpverlening Voorziening ALGEMEEN WELZIJNSWERK CAW De Kempen

Jongerenadviescentra

realisatiegraad

realisatiegraad

- Geen RIZIV-middelen voor 2011 Positieve evoluties

Knelpunten - Achterstand Vlaanderen

Aanbevelingen VTE

op

- Vlaamse overheid doet inspanningen om de achterstand in VTE in de Kempen weg te werken - Vlaamse overheid neemt

27

verantwoordelijkheid financiering JAC‟s Netwerk opvoedingsondersteuning

- Provinciale subsidies vallen weg

Volwassenen

- Geen volwaardig onthaal in elke kleinstedelijke regio, gesprekken met Geel en Turnhout lopende

Voorziening KINDEROPVANG

Positieve evoluties

Voorschoolse kinderopvang Buitenschoolse kinderopvang

Voorziening

Knelpunten - Achterstand tov Vlaanderen - Buitenschoolse kinderopvang beperkt gesubsidieerd door Vlaanderen

Positieve evoluties

Knelpunten

in

Aanbevelingen - Verder opvolgen beleidsevoluties mbt decreet kinderopvang en uitbreiding aantal plaatsen

Aanbevelingen

INTEGRALE JEUGDZORG - Crisismeldpunt Kempen -18 volwaardig operationeel - Sterke sturing Vlaanderen beperkt werking Netwerk RTH - knelpunten bijzondere jeugdzorg worden nog in kaart gebracht PROFESSIONELE ONDERSTEUNING MANTELZORG

Positieve evoluties - Nachtzorg Kempen (start Nachthotel) - Collectieve Autonome Dagopvang (CADO)

Knelpunten - Systeem van mantelzorg komt onder druk

- Vlaamse overheid geeft de partners in het Netwerk RTH meer autonomie - Knelpunten bijzondere jeugdzorg meenemen in RESOC-adviezen Aanbevelingen - Vlaamse overheid regelgevend kader CADO-werking uit

werkt voor

28

NETWERKEN SOCIAL PROFIT

Positieve evoluties

Knelpunten

- Kempens Welzijnsplatform en de vraag tot duidelijke link met de Streekpactwerking

Aanbevelingen - RESOC Kempen bekijkt welke rol het kan opnemen binnen het platform en hoe optimale wisselwerking tot stand kan komen

STRATEGISCHE DOELSTELLING 2: Stimuleren van het ondernemerschap STIMULEREN ONDERNEMERSCHAP

Positieve evoluties

Professionalisering bestuurders/management

Stimuleren van Innovatie

Creatie van spin-offs

Knelpunten

- Aandacht in beleidsnota Vandeurzen voor professionalisering bestuurders/management - Verdere inhoudelijke invulling Innovatie Transfer Kempen

-

Sector heeft weinig middelen/tijd om hierin te investeren

Aanbevelingen - Vlaamse overheid creëert hiervoor het juiste kader

- Vlaamse overheid verduidelijkt hoe innovatieve projecten door Flanders‟Care zullen ondersteund worden - Rol van RESOC Kempen bekijken

- Spin-offproject Innotek verlengd, opstart hands-on

STRATEGISCHE DOELSTELLING 3: Voorzien van infrastructuur Project INNOVATIEPARK ZORG

WONEN

EN

Positieve evoluties - Ruimtelijke visie is ontwikkeld, masterplan

Knelpunten

Aanbevelingen

29

WETENSCHAPSPARK

tegen midden 2011 - Een masterplan wordt 2011 ontwikkeld.

in

-betrokken Kempense actoren waken er over dat het dossier geen vertraging oploopt omwille van trage administratieve procedures

STRATEGISCHE DOELSTELLING 4: Voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten Positieve evoluties ONDERWIJS EN OPLEIDING Opleidingen KHK

Opleidingen VDAB Social Profit

- Stijgend aantal verpleegkunde studenten - Banaba‟s en postgraduaten in de zorg - Aanvraag HBO opleiding professionalisering in de kinderzorg

Aanbevelingen

- Er blijft een structureel tekort (vooral ouderenzorg en eerstelijn)

- Aantal cursisten groeit jaar na jaar - Project zorgportaal

Ervaringsbewijs begeleider buitenschoolse kinderopvang

Anticiperen op Toekomstige vraag naar zorgberoepen

Knelpunten

- Te weinig bekend

- Actieplan werkgelegenheid zorgsector Vandeurzen

-SERR partners houden in maart 2011 een themavergadering m.b.t. de ervaringsbewijzen -problematiek van vraag en aanbod in kaart brengen, vertrekkend vanuit ervaringen andere RESOC‟s

30

31

Bijlagen BIJLAGE 1 Invulling programmacijfers residentieële ouderenzorg Invulling programmacijfer woonzorgcentra 2011 per gemeente op 1/1/2011 Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een voorafgaande vergunning als woonzorgcentrum (rusthuis) is voldoende ruimte in de programmatie, zowel in de betreffende gemeente als in de overeenstemmende regio.

Erkende woongelegenheden

Programmacijfer Arendonk Baarle-Hertog

157

Woongelegenheden erkenning in aanvraag

Toegelaten bijkomende woongelegenheden obv de gemeente- en regioberekening

Geplande woongelegenheden

237

0

28

28

Balen

269

236

Beerse

178

148

Dessel

117

60

Geel

506

391

Grobbendonk

130

58

Herentals

368

217

Herenthout

114

Herselt

26

7 22

8

48

9

26

12

67

5

85

6

101

3

10

197

154

34

9

Hoogstraten

205

123

63

19

Hulshout

123

60

Kasterlee

205

96

73

36

Laakdal

202

161

35

6

Lille

178

120

30

28

Meerhout

133

124

-3

12

Merksplas

73

65

6

2

Mol

461

396

Olen

129

40

Oud-Turnhout

159

140

Ravels

162

88

Retie

115

Rijkevorsel

125

113

Turnhout

560

Vorselaar Vosselaar

77

60

63

48

17 80

12

9 7

34

14

86

29

3

4

406

135

19

95

26

11

14

129

65

56

8

5

Westerlo

277

132

Kempen

5395

3757

137 228

8

1031

Invulling programmacijfer serviceflatgebouwen 2011 per gemeente op 1/1/2011 Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een voorafgaande vergunning serviceflatgebouw is voldoende ruimte in de programmatie in de betreffende regio.

Erkende woongelegenheden

Programmacijfer Arendonk

63

Baarle-Hertog

13

Balen

82

Dessel

47

Grobbendonk Herentals

195

Geplande woongelegenheden

20

Toegelate bijkomende woongelegenheden obv de regioberekening 63 117

109

Beerse

Geel

Woongelegenheden erkenning in aanvraag

als

30

6

36

156

97

67

90

18

289

48

59

48

143

60

Herenthout

56

53

Herselt

78

40

30

Hoogstraten

99

23

20

Hulshout

49

Kasterlee

92

21

29

10

Laakdal

84

32

38

0

Lille

78

20

Meerhout

54

Merksplas

38

Mol

98

267 211 0 0 164

89 10

51 46

180

3

146 40

0

3

117

79

12

20

Olen

58

Oud-Turnhout

74

Ravels

71

54

Retie

54

24

Rijkevorsel

54

45

30

0

222

145

72

5

Turnhout

21

152

0

33

Vorselaar

39

22

Vosselaar

56

17

Westerlo

127

65

Kempen

2274

676

12 99

80 6

55

1256

Invulling programmacijfer centra voor kortverblijf 2011 per gemeente op 1/1/2011 Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een capaciteitsuitbreiding als centrum voor kortverblijf is dat er in de overeenstemmende regio voldoende ruimte is in de programmatie.

Erkende woongelegenheden

Programmacijfer

Woongelegenheden erkenning in aanvraag

Geplande woongelegenheden

Toegelate bijkomende woongelegenheden obv de regioberekening

Arendonk

5

17

Baarle-Hertog

3

19

Balen

9

7

13

Beerse

6

10

10

Dessel

4

7

1

20

7

4

2

7

12

9

6

Geel Grobbendonk Herentals

16

Herenthout

4

Herselt

6

Hoogstraten

7

Hulshout

4

Kasterlee

7

Laakdal

6

Lille

6

Meerhout

4

Merksplas

3

Mol

3

15

8

3 5

0 4

3 3

3

13 3

5

6

3

1 13

3

4

2

0

Olen

4

3

Oud-Turnhout

6

26

Ravels

5

Retie

4

3

0

Rijkevorsel

4

4

0

3

18

34

Turnhout

18

7

Vorselaar

3

3

Vosselaar

4

16

Westerlo

9

Kempen

178

17

1

6

13

89

17

0

Invulling programmacijfer dagverzorgingscentra 2011 per gemeente op 1/1/2011 Eén van de evaluatiecriteria voor het verkrijgen van een capaciteitsuitbreiding als centrum voor kortverblijf is dat er in de overeenstemmende regio voldoende ruimte is in de programmatie.

Erkende woongelegenheden

Programmacijfer

Woongelegenheden erkenning in aanvraag

Geplande woongelegenheden

Toegelate bijkomende woongelegenheden obv de regioberekening

Arendonk

5

6

Baarle-Hertog

5

5

Balen

9

5

Beerse

6

5

Dessel

5

5

Geel Grobbendonk Herentals

16

25

0

5

5

12

15

0

Herenthout

5

Herselt

6

Hoogstraten

7

Hulshout

5

5

Kasterlee

7

5

Laakdal

6

Lille

6

5

Meerhout

5

5

Merksplas

5

6

Mol

15

5 9

0 10

3

15

0

15

0

Olen

5

5

Oud-Turnhout

6

11

Ravels

5

9

35

Retie

5

5

Rijkevorsel

5

5

Turnhout

18

15

Vorselaar

5

5

Vosselaar

5

12

Westerlo

9

5

Kempen

193

39

0

7

65

BIJLAGE 2 Invulling programmacijfers Geestelijke gezondheidszorg De gemeenten uit het arrondissement Turnhout liggen in drie zorgregio‟s (met inplantingspool 38): zorgregio Turnhout: Arendonk, Baarle-Hertog, Beerse, Hoogstraten, Kasterlee, Lille, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Retie, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar zorgregio Mol: Balen, Dessel, Geel, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol, Westerlo. zorgregio Herentals: Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Olen, Vorselaar Tabel 1 Psychiatrische ziekenhuizen erkende A en a- bedden en programmering (januari 2011) Erk A17

Progr A

Ruimte

Erk a(d/n)18

Progr a(d/n)

Ruimte

Turnhout Mol

0 75

96 85

- 96 - 10

0 30

29 25

- 29 5

Herentals Kempen

0 75

32 213

- 32 -138

0 30

10 64

- 10 - 34

Vlaanderen

2.914

3.081

- 167

641

924

- 283

Tabel 2 Psychiatrische ziekenhuizen erkende T19- en t20-bedden en programmering (januari 2011) Erk T Progr T Ruimte Erk t(d/n) Progr Ruimte (chronisch) t(d/n) Turnhout Mol

0 30

172 15

- 172 +15

0 15

77 68

- 77 - 53

Herentals

0

58

- 58

0

26

- 26

Kempen

30

245

-215

15

171

-156

Vlaanderen

3.346

5.545

- 2.199

1.263

2.465

- 1.202

Tabel 3 PAAZ: erkende A en a-bedden en programmering per zorgregio (januari 2011) Erk A Progr A Ruimte Erk a(d/n) Progr Ruimte a(d/n)

17

A staat voor dienst voor neuro-psychiatrie voor observatie en behandeling voor volwassen (volledige hospitalisatie) 18 A(d/n) staat voor dienst voor neuro-psychiatrie voor observatie en behandeling voor volwassen (dag- of nachthospitalisatie) 19 T staat voor dienst voor neuro-psychiatrie voor behandeling voor volwassenen (volledige hospitalisatie) 20 t (d/n) - dienst voor neuro-psychiatrie voor behandeling voor volwassenen (dag- of nachthospitalisatie)

36

Turnhout

30

52

- 22

0

14

- 14

Mol Herentals

0 0

46 17

- 46 - 17

0 0

13 5

- 13 -5

Kempen Vlaanderen

30 1.300

115 1.664

- 85 - 364

0 132

32 462

-32 - 330

Tabel 4 Erkende bedden van de K-diensten (kinderdiensten) in algemene en psychiatrische ziekenhuizen (januari 2011) Erk K AZ Erk K PZ Progr K Ruimte Erk Erk k Progr Ruimte k(d/n) AZ (d/n) PZ k(d/n) Turnhout Mol

0 0

0 16

10 8

- 10 8

0 0

0 4

10 8

- 10 -4

Herentals Kempen

0 0

0 16

3 21

-3 -5

0 0

0 4

3 21

-3 -17

Vlaanderen

164

207

318

53

55

76

318

187

Tabel 5 Erkende bedden van de Sp-diensten21 in algemene en psychiatrische ziekenhuizen (januari 2011) Turnhout

Erk Sp, psycho AZ 0

Erk Sp, psycho PZ 0

Progr Sp, psycho 44

Ruimte - 44

Mol Herentals

0 0

0 0

39 15

- 39 - 15

Kempen Vlaanderen

0 192

0 457

98 1.417

-98 - 768

Tabel 6 Psychiatrische verzorgingstehuizen: erkende plaatsen en programmering per zorgregio (januari 2011) Erk PVT

Progr PVT

Ruimte

Turnhout Mol

60 60

115 102

- 55 - 42

Herentals Kempen

0 120

39 256

- 39 -136

Vlaanderen

2.145

3.697

- 1.552

Tabel 7 Beschut Wonen: erkende plaatsten en programmering per zorgregio (jan 2011) Erk BW

Progr BW

Ruimte

Turnhout Mol

24 24

96 61

- 72 - 37

Herentals Kempen

0 48

44 201

- 44 -153

21

Sp-Psy/Ger - gespecialiseerde dienst voor psycho-geriatrische aandoeningen

37

Vlaanderen

2.656

3.081

- 425

BIJLAGE 3 Knelpuntberoepen 2009 Tabel: Knelpuntberoepen 2009 VDAB Turnhout (beroepen uit zorg- en welzijnsector) Ergotherapeut Verpleegkundige Hoofdverpleegkundige Ziekenhuisverpleegkundige Geriatrisch verpleegkundige Verpleegkundige palliatieve zorgen Kinderverpleegkundige Verpleegkundige dringende hulpverlening Thuisverpleegkundige Psychiatrisch verpleegkundige Gekwalificeerd verzorgende Opvoeder Opvoeder klasse 1 Eerste opvoeder (opvoeder groepschef) Hoofdopvoeder Begeleider kinderopvang Begeleider buitenschoolse kinderopvang Begeleider kinderopvang Tandtechnicus Bron: VDAB rapport Analyse vacatures-knelpuntberoepen

BIJLAGE 4 Aantal ingeschreven studenten en diploma‟s voor de sector welzijn, zorg en life sciences, schooljaren 2006-2007 tot 2009-2010

ergotherapie voedings- en dieetkunde verpleegkunde vroedkunde sociaal werk biomedische labaratoriumtechnologie office management: medical management assistent Bachelor + Master biowetenschappen

Aantal ingeschreven studenten (telling 1 oktober) 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 207 211 217 215 97 112 118 119 568 668 567 671 285 287 294 316 444 451 453 459 99 95 105 112 26 33 30 30 156

212

212

226

38

BaNaBa intensieve zorg- en spoedgevallenzorg BaNaBa oncologische zorg BaNaBa pediatrische gezondheidszorg BaNaBa geestelijke gezondheidszorg

49 12 10 0

51 6 14 0

54 12 22 0

65 18 22 9

Postgraduaat leiderschap in zorg Postgraduaat oncologische zorg Postgraduaat palliatieve zorg Postgraduaat preconceptionele zorg Postgraduaat verpleegkundige zorg voor de oudere

48 0 10 1 0

52 10 8 0 3

47 12 11 4 0

66 3 7 0 1

ergotherapie voedings- en dieetkunde verpleegkunde vroedkunde sociaal werk biomedische labaratoriumtechnologie office management: medical management assistent

aantal diploma's 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 43 49 47 49 22 17 17 28 152 165 185 178 59 61 60 61 91 100 112 101 28 12 28 29 8 7 10 10

Master biowetenschappen

27

57

63

48

BaNaBa intensieve zorg- en spoedgevallenzorg BaNaBa oncologische zorg BaNaBa pediatrische gezondheidszorg BaNaBa geestelijke gezondheidszorg

30 0 7 0

31 2 5 0

21 3 14 0

32 2 9 5

Postgraduaat leiderschap in zorg Postgraduaat oncologische zorg Postgraduaat palliatieve zorg Postgraduaat preconceptionele zorg Postgraduaat verpleegkundige zorg voor de oudere

46 0 6 0 0

41 4 6 0 3

44 11 5 4 0

31 2 5 0 0

BIJLAGE 5: Opleidingen social profit VDAB

39

Tabel 1 Kenmerken van cursisten in opleidingen social profit volgens kansengroepen (opleidingen gestart in 2010) Kansengroep Aandeel (in %) Arbeidsgehandicapten

2,6

Bestaansminimum

1,4

Curatief

30,2

Preventief

69,8

Jongere Laaggeschoolden

25 28,5

Langdurig werklozen

2,7

Ouderen

3,4

Allochtonen Vrouwen

9 82,8

Bron: VDAB Turnhout

Tabel 2 Uitstroomgegevens social profit opleidingen VDAB Turnhout (periode 7/2009 – 6/2010, 6 maanden na beëindiging opleiding) Opleidingen Uitstroom Opmerkingen Verzorgende* Full Time 87,5 % Verzorgende* versneld 85 % parcours CVO Verzorgende* Part Time 100 % (werknemers) Module Zorgkundige* CVO‟s 100 % Module Zorgkundige* 93 % diensten Gezinszorg Bachelor verpleegkunde* 88% Gediplomeerde 87,5 % verpleegkunde* Graduaat orthopedagogie* 3100 % jarige opleiding Graduaat orthopedagogie* 4100 % jarige opleiding Opvoeder Jeugd- en 83% Gehandicaptenzorg Opvoeder Jeugd-en 100 % Gehandicaptenzorg met algemene vorming Begeleider buitenschoolse Geen opleiding in 2010 kinderopvang Tandartsassistent(e) 84% *opleiding naar knelpuntberoep Bron: VDAB Turnhout

Afkortingenlijst

40

A-dienst A(d/n)-dienst AZ Banaba CADO CAR CAW CGG CVO EFRO ELAt GGZ HBO ‟t Kader H.I.Kempen HIVSET IWT JAC KCE K-diensten KIKO K.H.Kempen K.U.Leuven LRD LOGO MDO MOBILAB OPZ PAAZ PNAT PVT PZ RECAP RIZIV ROG RTH SEL Sp Psy/Gerdienst SPK SWOT

Dienst voor neuro-psychiatrie voor observatie en behandeling voor volwassen (volledige hospitalisatie) Dienst voor neuro-psychiatrie voor observatie en behandeling voor volwassen (dag- of nachthospitalisatie) Algemeen Ziekenhuis Bachalor-na-bacheloropleiding Collectief Autonome DagOpvang Centra voor Ambulante Revalidatie Centra voor Algemeen Welzijnswerk Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor volwassenenonderwijs Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Eindhoven Leuven Aachen triangle Geestelijke Gezondheidszorg Hoger BeroepsOnderwijs Kempense Aanpak Drugs en Rehabilitatie Hoger Instituut der Kempen Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elisabeth Turnhout Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie jongerenadviescentrum KennisCentrum Energie Kinderdiensten Kempens Initiatieven voor KinderOpvang Katholieke Hogeschool Kempen Katholieke Universiteit Leuven Leuven Research & Development LOkaal GezondheidsOverleg MultiDisciplinair Overleg Multidisciplinair onderzoekslaboratorium voor Biomedische – en revalidatietechnologie Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Psychiatrische Afdeling van Algemene Ziekenhuizen Palliatief Netwerk Arrondissement Turnhout (PNAT) Psychiatrisch Verzorgingstehuis Psychiatrisch Ziekenhuis REgional CAre Portals RIjksinstituut voor Ziekte- en InvaliditeitsVerzekering Regionaal Overlegnetwerk personen met een handicap Rechtstreeks Toegankelijke Hulp Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg Gespecialiseerde dienst voor psycho-geriatrische aandoeningen Strategische Projectenorganisatie Kempen Strengths, Weaknesses, Opportunities en Threats

41

T-dienst t (d/n)-dienst TTS ViA VDAB VIPA VONK3 VSPW VTE

Dienst voor neuro-psychiatrie voor behandeling voor volwassenen (volledige hospitalisatie) Dienst voor neuro-psychiatrie voor behandeling voor volwassenen (dag- of nachthospitalisatie) Tandem Technology & Solutions Vlaanderen in Actie Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden Vlaams onderzoeks-en kennisinstelling voor de derde leeftijd Vormingsleergang voor Sociaal en Pedagogisch Werk Voltijds Equivalent

42