Voorstel Voors tel Aanpak Zwerfafval Educatieve programma’s over (zwerf-)afval, recycling en duurzaamheid Afvalfonds – projecten Zwerfafval Achtergrond Vanaf 2013 is vanuit de Stichting Afvalfonds Verpakkingen gedurende 10 jaar jaarlijks € 20 miljoen, €1,19 per inwoner, beschikbaar voor gemeenten voor de aanpak van zwerfafval. Gemeenten kunnen hiervoor op eenvoudige wijze1 een aanvraag indienen bij de uitkerende organisatie Nedvang. Gemeenten kunnen de gelden van 2013 sinds 1 september 2013 aanvragen en de gelden van 2014 sinds 1 oktober. Uiterlijke indieningstermijn voor deze ronde is 1 februari 2014. Het aanvragen van de genoemde gelden gaat middels een Jaarplan. Daarin worden de gelden, in de vorm van een inspanningspercentage verdeeld over zes bestedingscategorieën: 1. Gedragsbeïnvloeding 2. Participatie/beloning 3. Slimmere voorzieningen/middelen 4. Prikkels ter beïnvloeding 5. Slimmer beheer/opleidingen 6. Investering in inrichting opdat zwerfafval wordt voorkomen Doelstelling Preventie vormt een belangrijk aspect van de aanpak van zwerfafval. Scholieren vormen daarbij een belangrijke doelgroep. Stichting Technotrend streeft bij het ondersteunen van gemeenten voor het invullen van de aanpak de volgende doelen na: Zorgen dat gemeenten de beschikbare gelden aanvragen NMC's ondersteunen vanuit hun bestaande positie om een belangrijke rol te krijgen in de aanpak en zo hun activiteiten te versterken. Stimuleren van een preventieve aanpak en bewustwording ipv een focus vanuit de afdeling Afval op voorzieningen.Het op grootschalige wijze betrekken van scholieren van PO, VO en MBO Bevorderen van interregionale samenwerking en uitwisseling voor: Vergroting van de kwaliteit van de aanpak Vergroting van de efficiency Voorkomen dat het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden Verankering van de aanpak in degelijke educatieprogramma's op het gebied van duurzaamheid en techniek. Aanpak Stichting Technotrend ondersteunt meerdere regio's tegelijk bij het invullen van hun aanpak zwerfafval. De focus ligt daarbij bij het ondersteunen van NMC' s bij de invulling van hun aandeel van het programma en de afstemming hierover met de betreffende afdelingen van de regiogemeenten. Voor de verschillende onderwijssegmenten wordt een modulaire aanpak voorgesteld. Per gemeente wordt de aanpak op maat gemaakt middels een keuze en 1 Zie de notitie 'Systematiek uitkeren zwerfafvalvergoeding' van Stichting Afvalfonds Verpakkingen. Stichting Technotrend kan u deze notitie toesturen.
prioritering van modules. Aanvullende wensen voor de lokale invulling worden daarbij systematisch meegenomen. Deze invulling vindt plaats in samenspraak tussen gemeente en NMC. Alle modules versterken de invulling van bovengenoemde bestedingscategorieën 1, 2 en 4.
Invulling educatieprogramma's Voor de verschillende leeftijdsgroepen wordt een lespakket op maat gemaakt, waar mogelijk op basis van bestaande lesprogramma's. Voor het uitvoeren van deze programma's spelen de volgende aspecten en activiteiten: Samenstellen lesprogramma en ontwikkeling lesmaterialen Aanschaf en beheer van leskisten en verbruiksmaterialen Werving en training van lokale gastdocenten De programma's vormen gezamenlijk een doorlopende leerlijn duurzaamheid en techniek op het gebied van zwerfafval. De verschillende onderdelen van het het programma voor de verschillende leeftijdsgroepen volgen elkaar op een logische wijze op en vormen in totaal een eenheid. Gedurende de 10 jaar looptijd van dit programma doorlopen leerlingen het programma zo dat hun activiteiten en inzichten zich telkens verder verdiepen. Een dergelijke langdurige aanpak geeft schoolorganisaties de gelegenheid om de aanpak in hun curriculum te verankeren. Het creëren van publiciteit rondom de activiteiten vormt een belangrijk onderdeel van de aanpak omdat dit de bewustwording en gedragsbeïnvloeding versterkt en ook de andere burgers bereikt die zwerfafval veroorzaken. Het organiseren van PR-acties en van tentoonstellingen, zoals in de projecten De Kunst van Recyclen, zijn waardevolle activiteiten waarvoor voldoende uren begroot dienen te worden. De aanpak kan mogelijk versterkt worden door het jaarlijks organiseren van een evenement zoals de Recycle Art Day in de Haarlemmermeer. Daarbij komen leerlingen vanuit verschillende segmenten van het onderwijs bijeen, wat de nieuwswaarde vergroot. Module 1: Basisonderwijs 1.a. Workshopprogramma voor (brede) scholen, buitenschoolse opvang, buurtcentra, evt. sportcomplexen. Het programma kan binnen- en buitenschools worden ingezet. Er wordt gewerkt met gastdocenten, die specifiek voor het programma worden opgeleid, en met leskisten. Overzicht workshops (gastlessen): Drankverpakkingen 1 (Tetra) Drankverpakkingen 2 (Puur) Papierafval (Papier) Plasticafval (nieuw te ontwikkelen workshop) Biocyclus, GFT (Worm) De meeste workshops worden overgenomen uit het programma Technokids Groenland en aangepast voor inzet in het kader van het Afvalfonds Verpakkingen. Eén van de workshops wordt nieuw ontwikkeld. De workshops worden zo ingevuld dat ze aansluiten bij het taal- en rekenonderwijs. Bij elke workshop wordt een product gemaakt dat de kinderen mee naar huis nemen, plus info voor thuis zodat het onderwerp ook aan de keukentafel gaat leven.
Voorstel Voors tel Aanpak Zwerfafval Educatieve programma’s over (zwerf-)afval, recycling en duurzaamheid 1.b. Kunstproject voor scholen en/of buitenschoolse opvang. Communicatie met burgers staat centraal in dit project. Workshops waarin leren over zwerfafval gecombineerd wordt met het gezamenlijk maken van één of meerdere grote kunstvoorwerpen. De kunstwerken worden vervolgens op school en in gemeentelijke gebouwen tentoongesteld. PR-acties met wethouders en het daarbij uitnodigen van de pers worden gebruikt voor het communiceren van het thema naar een breed publiek. Deze lokale campagne sluit aan bij de landelijke campagne Nederland Schoon. De samenstelling en vormgeving van de workshops, met leskisten en gastdocenten, en de aansluiting bij de gemeentelijke communicatie, worden grotendeels gekopieerd uit het programma 'De Kunst van Recyclen' over recycling van e-waste. Het voor zwerfafval aangepaste programma bestaat uit meerdere workshops. Daarin wordt zwerfvuil verzameld, schoon en bruikbaar materiaal wordt geselecteerd, verwerkt in een kunstwerk en het kunstwerk wordt mooi gemaakt. Indien gewenst kan dit programma worden opgezet als een samenwerkingsproject voor meerdere groepen in het basisonderwijs. Oudere kinderen (bovenbouw) maken de basis (frame en kunstconcept) van een groot kunstwerk, waarna jongere kinderen (midden- en onderbouw) zwerfvuil verwerken en bevestigen en de jongsten (kleuters) het versieren door te schilderen, plakken etc. 1.c. Monitoringprogramma zwerfafval voor basisscholen. Kinderen leren over zwerfafval, over het scheiden van afval in verschillende fracties en over recycling (afval = voedsel). Ze gaan daarna op onderzoek bij school. Ze doen een schouw van het schoolplein en van de directe omgeving van de school. Daarbij monitoren ze voor de gemeente: Hoeveelheden en soorten (fracties) zwerfafval (evt. op referentielocaties); waar ligt het meest?, hoe lang blijft het liggen? Afvalbakken: waar staan ze (op de goede plekken?), hoe vol zijn ze, worden ze vaak genoeg geleegd? Bijplaatsingen bij (ondergrondse) containers Oudere leerlingen doen voor de gemeente voorstellen om de aanpak van het zwerfafval te verbeteren. Jongere kinderen leren met prikkers hun omgeving schoon te maken. Afval prikken is voor hen een leerzame activiteit die de ontwikkeling van de motoriek ondersteunt. Leerlingen maken een filmpje voor de site van de gemeente en van de school over de situatie van het zwerfvuil rond hun school, van hun opruimactie en evt. met hun ideeën voor verbetering van de gemeentelijke aanpak. 1.d. Wedstrijdelement, op maat voor één of meerdere van bovenstaande modules. Groepen van dezelfde school of meerdere scholen kinderen strijden tegen elkaar om het mooiste kunstwerk of filmpje, de beste voorstellen voor de gemeente. Dit is een aanvullende aanleiding om kinderen bij de aanpak te betrekken (Participatie van kinderen) en om met de aanpak in het nieuws te komen (Participatie van overige burgers).
Module 2: Voortgezet onderwijs 2.a. Lesmodule over zwerfafval voor vmbo-t, havo, vwo en/of bèta-plus. In overleg met de scholen wordt gekozen voor een inpassing in het vak Maatschappijleer, Techniek of NLT (Natuur, Leven en Techniek), als interdisciplinaire projectweek of als buitenschoolse bèta-plus programma. Mogelijkheden voor invulling: Maatschappijleer: Lokale zwerfafvalproblematiek verbinden met afvalstromen op regionaal, nationaal en mondiaal niveau. Hoe pak je de plastic soep aan? Welke mondiale stakeholders moeten wat doen? Techniek, NLT (Natuur, Leven en Techniek): Technisch begrip van recycling, met uitleg over leren van de natuur, biomimicry, cradle to cradle. Er wordt een lesboekje ontwikkeld met werkopdrachten, dat, afhankelijk van het beschikbare budget, digitaal of gedrukt ter beschikking gesteld kan worden. De methode wordt ondersteund door een bronnenboekje en digitale ondersteuning middels een website. De lesmodule zou kunnen aansluiten bij de lesprogramma's BioTechno en/of EcoLogic van bureau De Verbinding. Zij ontwikkelen de prachtigste lesmaterialen. De Verbinding heeft ook veel ervaring met het ontwikkelen van ontwerpopdrachten in samenwerking met bedrijven. 2.b. Een lokale routekaart zou bovenstaande lesmodule kunnen aanvullen. Deze wordt lokaal ontwikkeld op basis van een breed inzetbaar format. In de route worden bedrijven en voorzieningen opgenomen die een relatie hebben met zwerfafval, zoals afvalbedrijven, (ondergrondse) containers, blikvangers, recycling, bijplaatsing, etc. De scholieren kunnen deze route fietsen, zelfstandig of onder begeleiding. Een App. geeft de bijbehorende informatie m.b.v. QR-codes. Deze QR-codes ontsluiten informatie op een website. Deze aanpak brengt de leerlingen op een praktische en efficiënte wijze in contact met de lesstof. Het onderwerp gaat zo nog meer leven bij de leerlingen. 2.c. Zwerfafvalfestival voor vmbo (k/t). Activiteit op het gebied van communicatie, bewustwording en activering. Leerlingen stellen een enquête op voor elkaar en voor overige burgers en voeren deze uit bij zo veel mogelijk mensen. Ze maken hippe filmpjes (zoals 'Harlem shuffle') over het onderwerp en over de situatie zoals ze die aantreffen op en rond school. 2.d. Projectopdracht voor havo/vwo: Het opstellen van een gebiedsaanpak zwerfafval voor de gemeente. Onderdelen: communicatie met burgers, verbetering van voorzieningen, samenwerking met partnerorganisaties van de gemeente. Een mogelijk onderdeel van deze opdracht vormt het uitvoeren van een ontwerpopdracht die is ontwikkeld i.s.m. de lokale gemeentereiniging, afvalbedrijf, diensten/reïntegratiebedrijf. 2.e. Ontwerpwedstrijd voor mode, design en/of kunst op basis van zwerfafval. Dit project is in te passen in de beeldende vakken, zoals op enkele plaatsen in Nederland al lokaal door individuele docenten wordt ingebed. Presentatie van de eindproducten op een expositie en/of modeshow.
Voorstel Voors tel Aanpak Zwerfafval Educatieve programma’s over (zwerf-)afval, recycling en duurzaamheid
Module 3: MBO 3.a. Ontwikkeling van voorzieningen/tools die de inzameling van zwerfvuil stimuleren, zoals de diepste afvalbak ter wereld. Het te ontwikkelen product moet de inzameling van afval leuk en aantrekkelijk maken. Het is stimulerend als de gemeente het beste idee ook daadwerkelijk toepast. Deze opdracht kan worden ingepast in technische Mbo-opleidingen. 3.b. Projectweek waarbij een week lang geen zwerfvuil wordt opgeruimd, zowel niet binnen op school als in de directe omgeving van de school, inclusief snoeproutes. Deze aanpak vereist een uitgebreide communicatie en voorbereiding met leerlingen, ouders en omwonenden, waardoor het onderwerp sterk gaat leven. Bewustwording en gezamenlijk denken over oplossingen n.a.v. de (onthutsende) resultaten staan centraal. Gedurende de week wordt het onderwerp op praktische wijze toegelicht. Aan het eind van de week is er een gezamenlijke activiteit om de school en de omgeving op te ruimen, die op een feestelijke wijze wordt opgezet. Een wervelende show, waarin leerlingen zelf schitteren, als afsluiting. Deze aanpak sluit onder andere goed aan bij maatschappelijke en communicatieve Mbo-opleidingen. 3.c. Ontwerpopdracht en/of -wedstrijd. Aansluiten bij activiteiten middelbaar onderwijs: ontwerpen van kleding van afval, modeshow. De opdracht leent zich goed voor een presentatie op een evenement zoals de Recycle Art Day, samen met PO- en VO-leerlingen. Deze aanpak sluit goed aan bij creatieve Mbo-opleidingen.
