TECHNOLOGIE ALS ‘REDDER’ VAN DE THUISZORG?
VOORLOPIG IS HET WORSTELEN MET DE WEERBARSTIGE WERKELIJKHEID…
Jose Peeters | senior researcher
De thuiszorgsector staat voor serieuze uitdagingen. Naast de roep om kostenefficiency en het politieke appèl op zelfredzaamheid, gaat het dan vooral om de vraag hoe de sector de ouderen van (over)morgen kan faciliteren. Volgens sommige mensen schuilt de oplossing in de inzet van technologie. Telemedicine, domotica, autonome monitoring, eHealthtoepassingen, social media, robotica en schermzorg zouden ‘de concurrentie’ aan moeten kunnen met de handjes aan het bed. Maar zit de sector daar wel op te wachten? En hoe zit dat met de cliënten zelf?
INTERVIEW
‘De volgende generatie ouderen zal zelf om technologische ondersteuning vragen en kiezen voor zorgpartners die innovatieve diensten aanbieden’
2 | 5
In september 2013 publiceerde het NIVEL
Peeters, senior researcher bij het NIVEL, is
verpleegkundigen vaak angstig zijn om hun
(zie kader) de overzichtsstudie
wel sprake van een gemêleerd beeld.
hoofdrol in te ruilen voor een figurantenrol.
‘Technologie in de zorg thuis’. Het ruim 150
“Jongere ouderen – mensen die de 60 nog
Bovendien hebben veel zorgverleners van
pagina’s tellende rapport biedt een
niet zijn gepasseerd – staan er anders in
nature de neiging om te denken dat
interessant kijkje in de IT-keuken van
dan hoogbejaarden. Bovendien zijn er
techniek de zorg onpersoonlijker
diverse thuiszorgaanbieders, waarbij wordt
organisaties die een voortrekkersrol
maakt. Hoe combineer je zorg op afstand
ingezoomd op de inzet van technologie, de
vervullen en innovatie tot beleidsmatig
met zorg aan het bed? Dat soort angsten
achterliggende push- en pullfactoren en de
speerpunt hebben gemaakt. Daarnaast zijn
en bedenkingen leiden ertoe dat innovatie
effecten op arbeidsbesparing en
sommige technologieën makkelijker in te
in dit zorgsegment lastig op gang komt.
zelfredzaamheid. Een van de belangrijkste
passen dan andere. Denk aan een
Vergeet ook niet dat er vaak andere
conclusies is dat zorgaanbieders, inclusief
medicijndispenser, waarbij mensen een
prioriteiten zijn, zoals de overgang naar de
organisaties met ambitieuze plannen,
seintje krijgen als ze een geneesmiddel
Wmo of – op IT-gebied – het inrichten van
worstelen met de vraag hoe ze
moeten innemen. Omdat dergelijke
cliëntdossiers. Voor veel
technologische innovaties kunnen
toepassingen geen wezenlijke impact
thuiszorgorganisaties geldt bovendien dat
implementeren. Daarnaast blijkt ‘de
hebben op het bestaande zorgproces, zijn
ze weinig financiële reserves hebben en
gemiddelde’ zorgmedewerker niet bepaald
ze relatief eenvoudig en met voldoende
dan is het niet erg verleidelijk om te
warm te lopen voor virtuele handjes aan
draagvlak te implementeren. Maar als je
pionieren en risico’s te nemen.”
het bed. En de cliënt? Die is best
kijkt naar meer ingrijpende veranderingen,
geïnteresseerd, maar stelt zich vooralsnog
zoals zorg op afstand met behulp van
tamelijk passief op… Volgens Dr. José
beeldcommunicatie, dan zie je dat
Begrijpelijk. Maar daar schuilt wel
moet worden gewezen. Er is geen sprake
Het rapport concludeert dat de
een gevaar in, want de vergrijzing
van een technologische must. Ik verwacht
bereidheid onder zorgmedewerkers
gaat door en de kans bestaat dat
dat het allemaal in een stroomversnelling
om technologie in de zorg toe te
beleidsmakers en zorginstellingen straks gruwelijk achter de feiten aanlopen. Je mag immers aannemen dat ‘moderne’ ouderen geen
zich aandient. Zij zullen zelf om technologische ondersteuning vragen en kiezen voor zorgpartners die innovatieve diensten aanbieden. Wat betreft het
passen, laag is. De vraag is hoe dat kan terwijl vrijwel iedereen – ook de zorgmedewerker – vandaag de dag bijna ‘vergroeid’ is met smartphone
genoegen zullen nemen met
‘gruwelijk achter de feiten aanlopen’: er
en tablet?
‘ouderwetse’ zorg…
worden echt wel initiatieven ontplooid. Een
“De gemiddelde leeftijd van
“Dat is inderdaad een reëel risico. De
aantal organisaties loopt daarin voorop en
thuiszorgmedewerkers ligt tussen de 45 en
vroege zestigers van nu
onderzoekt de kansen van allerlei tools en
de 50 jaar. Relatief hoog dus. En veel van
zijn het inmiddels gewend om hun
technologieën. Soms mislukken die
die mensen zijn echt nog niet volledig
bankzaken via internet te regelen, online
projecten. Maar er zijn ook heel
vergroeid met hun martphones en tablets.
vakanties te boeken en producten bij
succesvolle voorbeelden, zoals
Daar komt bij dat ze vaak redelijk
bol.com te bestellen. In die zin loopt de
een project waarbij blinden en
conservatieve opvattingen hebben over
zorg achter. Maar bij veel mensen
slechtzienden via een camera contact
wat goede zorg precies inhoudt. Zij
die nu al dik boven de 60 zijn – op dit
kunnen zoeken met de
zien technologische innovatie niet per sé
moment de doelgroep van zorginstellingen
thuiszorgorganisatie, bijvoorbeeld om
als een verbetering en geloven eerder dat
– zie je een ander beeld. Dat zijn mensen
bijsluiters voor te laten lezen. Maatwerk
goede zorg om persoonlijke aandacht
die een meer afwachtende houding
blijkt daarbij vaak de sleutel tot succes.
vraagt. Om ‘ouderwetse’ handen aan het
innemen. Ook die groep vindt het best leuk
Technologie moet meerwaarde voor de
bed dus. Daar zit ook wel iets in, want als
om met kleinkinderen te mailen of een
cliënt hebben.”
je persoonlijk bij mensen thuiskomt, dan
spelletje op de iPad te doen. Maar het is wel een groep die op de mogelijkheden
3 | 5
raakt als de volgende generatie ouderen
krijg je meteen een heleboel informatie. Je
ziet, hoort en ruikt dingen. Als je achter een
“Binnen onze jaarlijkse eHealth-monitor die
scherm zit, is dat minder vanzelfsprekend.
de ontwikkelingen in de bredere zorg
‘van gisteren’ aan bod, zoals tablets
Bovendien zijn ze vaak bang hun baan te
belicht, zoomen we wel meer in op
en mobiele telefoons. En dat terwijl
verliezen als ICT een prominentere rol
software en internet. Voor dit specifieke,
krijgt toebedeeld. Dat vertellen ze ook
eenmalige rapport gold dat we niet wilden
letterlijk. Ik verwacht wel dat dit in de
dat het alweer verouderd was op het
toekomst zal veranderen, omdat je dan met
moment dat het werd gepubliceerd.
een nieuwe generatie medewerkers te
Daarnaast speelt er in de thuiszorg een
maken krijgt. Maar ook – en misschien is
praktisch probleem. Ook voor een
ontwikkelingen gaan razendsnel.
dat zelfs belangrijker – met een nieuwe
beeldspraakverbinding heb je hardware –
Hoe kan de zorg hier tijdig op
generatie ouderen. Nu moeten
bijvoorbeeld een iPad en een voldoende
aansluiten?
verpleegkundigen en verzorgenden
snelle internetverbinding – nodig. Het is
“Wat voor een organisatie als Centric
cliënten van de meerwaarde van nieuwe
niet zo dat iedereen die nu van thuiszorg
techniek van gisteren is, is dat voor
tools overtuigen. Straks zijn het de cliënten
gebruikmaakt daar vanzelfsprekend over
thuiszorgorganisaties en hun
zelf die om techniek vragen.”
beschikt. De financiering is dus een
medewerkers misschien niet. Voor
aandachtspunt. Er bestaan op zich wel
bijvoorbeeld sensoren en slimme meters
Het zwaartepunt van het rapport ligt
regelingen – met name de Nederlandse
zie ik – analoog aan de ontwikkelingen bij
op apparatuur, op hardware.
Zorgautoriteit heeft zich daar hard voor
de energiemaatschappijen – overigens
Waarom is niet meer gekeken naar
gemaakt – maar dat zijn experimentele
best een rol weggelegd. Het op afstand
regelingen. Je weet dus niet hoe het er
kunnen monitoren van medische data zal
over drie jaar voor staat. En dat is een
op langere termijn zeker een reële optie
extra risico.”
worden. En ja, die mogelijkheid is er nu al,
de mogelijkheden van software en apps? Een beeldspraakverbinding is bijvoorbeeld toch makkelijk te realiseren door bewezen betrouwbare software in te zetten?
4 | 5
In het rapport komt met name de IT
nieuwe toepassingen als sensoren en implantaten in het particuliere circuit steeds vaker worden ingezet, bijvoorbeeld in woningen. Die
maar het is minder gemeengoed dan soms wordt aangenomen. Enerzijds omdat nog niet alle medewerkers eraan toe zijn,
anderzijds omdat andere onderwerpen om aandacht schreeuwen. Bij organisaties die
NIVEL?
op dit gebied vooroplopen, blijkt
Het NIVEL onderzoekt de effectiviteit en kwaliteit van de
commitment key. Het management moet
gezondheidszorg in Nederland en Europa, waarbij zowel
erachter staan, een visie formuleren en die
wordt ingezoomd op zorgaanbieders, zorgverzekeraars
visie ook binnen de organisatie laten
en overheid als op de zorggebruikers zelf. Het NIVEL
landen. Maar zelfs bij voorlopers zien we
streeft naar daadwerkelijk gebruik van de uitkomsten
dat medewerkers soms simpelweg een andere baan zoeken, omdat ze niet mee willen of kunnen bewegen.”
Meer weten? Neemt u dan contact met ons op via onderstaande contactgegevens.
van het gezondheidszorgonderzoek door de inzichten breed en proactief te delen, bijvoorbeeld via expertmeetings. Ook de publicatie van ‘Technologie in de zorg thuis’ werd kracht bijgezet aan de hand van zo’n expertmeeting. De belangstelling vanuit beleidsmakers, ICT-bedrijven, zorgaanbieders en brancheorganisaties was groot en brancheorganisatie ActiZ heeft aangegeven met de inzichten aan de slag te willen gaan. Bij NIVEL werken ongeveer 200 mensen. Een groot deel daarvan (118) is onderzoeker. De komende jaren voert NIVEL in samenwerking met NICTIZ (het Nationaal ICT-instituut in de Zorg) de Nederlandse eHealth-monitor uit. Vanaf 2014 worden ook de ontwikkelingen in de thuiszorg binnen de eHealthmonitor belicht.
www.centric.eu |
[email protected] | +31 182 34 56 09 5 | 5
