Economie De stad is gezelliger geworden. Verbinding met Brussel blijft voorlopig

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Actueel Norder & De Jong: ‘Spuiforum is nu onontkoombaar’

Vrijdag 27 september 2013 jaargang 7 nummer 333

Interview Cees List ten strijde tegen kunstroof

Economie De stad is gezelliger geworden

9

3

€ 1,95

10/11

Verbinding met Brussel blijft voorlopig

>Foto: Thomas Vahé

Reizigers kunnen voorlopig vanuit Den Haag rechtstreeks naar Brussel blijven reizen. De NS zou zelfs plannen hebben om de verbinding definitief in ere te herstellen. Niettemin wil de Haagse wethouder Smit (VVD, verkeer) de aanvraag voor de zogenoemde Lage Landenlijn gewoon doorzetten. Door Jasper Gramsma

Er komt geen alternatief voor de Fyra, de snelle trein naar Brussel, zo

meldde deze week De Telegraaf. In nog geheime plannen, gericht aan staatssecretaris Mansveld van infrastructuur en milieu, staat volgens de krant dat de hogesnelheidstreinen naar Brussel worden geschrapt. In plaats daarvan blijft de vertrouwde Beneluxtrein het spoor berijden, zodat de rechtstreekse verbinding tussen Den Haag en Brussel blijvend is hersteld. Daarmee gaat de wens in vervulling van verkeerswethouder Smit, die begin dit jaar het idee lanceerde voor een Lage Landenlijn. Met de komst

van de hogesnelheidstrein Fyra werd immers een overstap in Rotterdam noodzakelijk, waardoor Den Haag volgens Smit geïsoleerd was geraakt. Aan dat isolement kwam echter al na een paar weken een einde, toen de Fyra-treinen ten gevolge van technische mankementen van het spoor werden gehaald. Als tijdelijk alternatief werd de Beneluxtrein van Den Haag Hollands Spoor naar Brussel-Zuid weer in gebruik genomen, zij het minder frequent dan voorheen. Er zijn nu geen hogesnelheidstreinen meer opgeno-

men in de plannen, maar gewone intercity’s die straks maximaal 200 kilometer per uur gaan rijden. Voor Smit is het alternatief van de NS, dat de situatie van voor de Fyra doet terugkeren, nog niet voldoende om te stoppen met het project Lage Landenlijn: “We zetten die plannen door”, laat hij weten. “De NS heeft tot nu toe meer treinen op deze lijn opgeheven dan laten rijden”. Smit gaat er vooralsnog vanuit dat het om een tijdelijke maatregel gaat: “In de dienstregeling voor 2017 is geen rechtstreekse verbinding meer

opgenomen. Kortom, er is geen zicht op een permanente, goede treinverbinding tussen Den Haag en Brussel”. Op de vraag of de gemeente überhaupt nog kan stoppen met het project Lage Landenlijn antwoordt zijn woordvoerder: “Er is een intentieverklaring tussen de gemeente Den Haag, Arriva Nederland en Brussels Airport. Als er gemotiveerde redenen zijn voor één van de partijen om met de Lage Landenlijn te stoppen, dan is dat mogelijk. Het gaat ons erom dat er een eeuwigdurende verbinding komt”.

Ingezonden mededeling

SALE – SALDI – SOLDES italian design furniture

Scheveningseweg 14 – Den Haag (t/o het Vredespaleis) ma t/m za van 10.00 – 17.00 uur

2>varia snoek onder ons

Den Haag Centraal > Vrijdag 27 september 2013

>Vrijdag 20 september. Fototentoonstelling Koos Breukel

Dat ik überhaupt nog een foto heb durven maken in de nabijheid van zoveel gestaalde portretkunst mag een wonder heten. Wij waren die avond in het Haagse Fotomuseum getuige van de huldiging van een mensenfotograaf pur sang. Daarbij moest het improviseerwerk van kopstuk Freek de Jonge het afleggen tegen de poëzie van Koos’ Vlaamse boezemvriend en collega Stefan Vanfletteren. Een fotograaf die behalve meester van het Licht ook die van het Woord bleek te zijn. De titel van de tentoonstelling ME…We… Ik zeg gelijk Blues Brother Elwood: Everybody! Otto Snoek

Otto Snoek (1963) is een internationaal werkend fotograaf uit Rotterdam. Sinds hij voor Den Haag Centraal fotografeert is hij gefascineerd geraakt door het leven in Den Haag. Alsof hij naar een ander werelddeel reist.


Werft u een nieuwe jaarabonnee voor Den Haag Centraal? Dan ontvangt u beiden een

, 5 3 € n a v e qu e h c t n a r u a t s Re óf een Kunstbon van Kunstuitleen Heden t.w.v. € 100,-

VAN QUICK LUNCH TOT UITGEBREID TAFELEN

Pearl 12-uurtje €12,50

ELKE MINUUT GENIETEN BIJ RESTAURANT PEARL

Ga naar www.denhaagcentraal.net of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085

Of u nu veel of weinig tijd heeft tussen de middag: bij Restaurant Pearl is het elke minuut genieten. Van een ruime keuze aan smakelijke sandwiches, salades en soepen tot aan een complete verwennerij van meerdere gangen. Allemaal schitterend tot in de details, net als onze locatie, aankleding en bediening. Kennismaken met Pearl? Neem alvast een voorproefje op www.facebook.com/RestaurantPearl

*vermeld in het vakje opmerkingen de actiecode AWA

ZEESTRAAT 35 | 070 710 7025 | WWW.RESTAURANTPEARL.NL

3

actueel<

Vrijdag 27 september 2013 > Den Haag Centraal

Norder: ‘Spuiforum nu onomkeerbaar’ De bouw van het Spuiforum is onomkeerbaar. De wethouders Marnix Norder (PvdA) en Marjolein de Jong (D66) laten er geen misverstand over bestaan dat ze nu echt willen beginnen met het plan waarvoor de gemeenteraad in juli reeds 181 miljoen heeft gereserveerd. Want het college van b en w wijst het alternatief – renoveren van de bestaande zalen – van de hand. Dat is volgens het college duurder dan nieuwbouw, wat ook geldt voor de exploitatielasten van de gerenoveerde zalen. Het college heeft geoordeeld over twee kostenplaatjes: dat voor nieuwbouw en het alternatief dat is ontwikkeld met steun van de werkgroep Dooievaar. Eerder deze week werd de kostenraming van dit alternatieve

plan al gepresenteerd. Renovatie is 7,6 miljoen euro duurder dan nieuwbouw. En de exploitatielasten liggen jaarlijks 1,5 miljoen hoger. “Het alternatief is dus niet significant goedkoper en niet beter. Dat waren wel de voorwaarden die de gemeenteraad voor de zomer verbond aan de studie naar het alternatief”, aldus wethouder Norder. Op 31 oktober vergadert de gemeenteraad opnieuw over het Spuiforum. Volgens wethouder Norder moet dan alleen nog een oordeel uitgesproken worden over de bestemmingsplannen. “Op 18 juli is het onomkeerbare besluit genomen. We kregen een mandaat van de raad om het benodigde geld te reserveren. Alleen was toen nog niet duidelijk waarvoor: nieuw-

bouw of renovatie”, constateert hij. De vergadering van 31 oktober wordt echter hoe dan ook een politieke graadmeter, omdat dán moet blijken of een meerderheid in de gemeenteraad voor de bestemmingsplannen is. Zonder die goedkeuring staat het project alsnog op losse schroeven. Norder sprak van ‘een moeilijk besluit gezien het tijdsgewricht’. Hij doelde daarmee op de economische crisis en de bezuinigingen die dit college doorvoerde op culturele instellingen. “Maar daar staat een investering tegenover die voor de lange termijn geldt. Daar komt bij dat de huisvestingsproblemen van de gebruikers van de huidige twee zalen steeds nijpender worden”. Wethouder De Jong noemde de ruimte die de

werkgroep Dooievaar heeft gekregen ‘het toppunt van participatie’. In een brief aan de gemeenteraad zijn alle plussen en minnen van beide varianten op een rij gezet. Het college constateert dat nieuwbouw bijna alleen voordelen kent. Het stedenbouwkundig effect van het alternatief is negatief omdat de Nieuwe Kerk vanaf de Turfmarkt niet zichtbaar is. “In de renovatievariant zitten daarnaast gewoon meer risico’s, want het is een ingewikkeld proces”, stelde Norder. “Tegenstanders zullen zoeken naar cijfers die niet deugen en er eigen berekeningen op loslaten. Dat moeten ze doen. Maar wij als bestuurders zijn verantwoordelijk voor een ordentelijk besluitvormingsproces”.

Nu twee kandidaten voor PvdA-lijstrekkerschap

Diplomaten aan schandpaal Na jaren tevergeefs brieven sturen, kiest de gemeente nu voor een hardere aanpak van diplomaten die hun bekeuringen niet betalen. Burgemeester Jozias van Aartsen maakte deze week een lijst openbaar van ambassades die boetes voor foutparkeren hebben openstaan. De ambassade van Rusland voert de lijst met parkeerboetes aan, gevolgd door de Chinese en Azerbeidjaanse ambassade. Ook Egypte, Oekraïne en Indonesië komen voor in de top tien. Met het vrijgeven van de namen volgt de gemeente het ministerie van buitenlandse zaken, dat eerder de top tien bekendmaakte van ambassades met openstaande verkeersboetes. Tot nu toe was het privacybelang van de diplomaten doorslaggevend voor de gemeente om de namen niet vrij te geven.

Kwartiermaker voor binnenstad De Stichting Binnenstadmanagement stelt tijdelijk een kwartiermaker aan, die moet zorgen dat de samenwerking tussen gemeente en de diverse private partijen die actief zijn in de binnenstad beter gaat lopen. Anja Overhoff (60), die in 2011 vertrok als directeur van Den Haag Marketing, is in deze nieuwe functie benoemd. In het verleden was zij actief als gemeenteraadslid voor D66 en nadien als directeur van de theaters Diligentia en Pepijn. Anja Overhoff zal in haar nieuwe functie veel te maken krijgen met haar partijgenoot Marjolein de Jong, die als wethouder verantwoordelijk is voor de binnenstad. Anja Overhoff was de afgelopen tijd actief bij de reorganisatie van het Koorenhuis. “Het is een nieuwe en tijdelijke functie”, aldus Ton Kaper, voorzitter van de Stichting Binnenstadmanagement. “Ik verwacht dat Anja Overhoff hier een half jaar tot een jaar mee bezig zal zijn”.

Ruimte rond ICC gaat op de schop Het gebied rond het nieuwe Internationaal Strafhof (ICC) wordt opnieuw ingericht. Het kruispunt Waalsdorperweg en Oude Waalsdorperweg krijgt een uitgesproken groen karakter en moet een stuk veiliger worden. De kosten voor de herinrichting van de openbare ruimte zijn geraamd op 2,72 miljoen euro. Ruim twee miljoen daarvan wordt betaald uit de middelen die zijn vrijgemaakt uit het project de Hubertustunnel. Het restant wordt betaald uit een reserve die de gemeente Den Haag heeft voor grote projecten.

De tegenpolen in het debat over het Spuiforum stellen zich beiden kandidaat. > Foto's: PR

Door Jan van der Ven

De brievenbus van de PvdA gaat maandag 30 september om 13.00 uur stevig op slot. Tot dat tijdstip kunnen zich kandidaten melden voor het lijsttrekkerschap. In de aanloop naar die dag hebben zich deze week alvast twee kandidaten officieel gemeld: het PvdA-raadslid Jos de Jong en zijn college Gerard Verspuij. Jos de Jong is voor de fractie woordvoerder over het Spuiforum, een politiek zeer delicate kwestie. Met een morrende achterban, met coalitiegenoten die vaart willen maken met het dossier en met een vertrekkende PvdA-wethouder Norder die niets liever wil achterlaten dan een bouwput waaruit het nieuwe Spuiforum moet verrijzen. De Jong lijkt tot inkeer gekomen te zijn. Want meldt hij op zijn website waarin hij zijn toekomstvisie schetst: “De tijd van grote projecten is voorbij. De aanpassingen en vernieuwingen in onze stad zullen de

komende jaren kleinschalig zijn en vooral gericht zijn op kwaliteitsverbetering”. Een partijgenoot vergeleek het deze week met de eigenaar van een slecht lopende slagerij die tegen zijn klanten zegt: “Volgend jaar word ik vegetariër en begin ik een viszaak”. Dezelfde De Jong zal komende weken flink moeten laveren om dat ene grote bouwproject van steun te voorzien vanuit zijn partij. Verspuij Dan is er Gerard Verspuij. Hij fietste de laatste dagen stad en land af, op zoek naar de benodigde 50 handtekeningen van partijgenoten die iedere kandidaat moet overleggen. Het zijn er uiteindelijk 54 geworden, vooral afkomstig van minder bekende, doodgewone, partijgenoten. Met dat aantal handtekeningen is zijn kandidatuur nu officieel. Hij is – als het over het Spuiforum gaat – de tegenpool van Jos de Jong; er valt dus wat te kiezen. Want Verspuij heeft meerdere keren verklaard dat hij een cul-

tuurpaleis van ruim 180 miljoen euro in deze tijden van crisis en rijen voor voedselbanken niet aan zijn achterban kan verkopen. En dat bedrag wordt volgens deskundigen nog veel hoger. Tijdens de algemene ledenvergadering van dinsdag kreeg Verspuij een ovationeel applaus uit de volgepakte zaal toen hij sprak over de noodzaak het sociale gezicht van de partij te herstellen. Tegen wie De Jong en Verspuij het straks moeten gaan opnemen, blijft onduidelijk. Mogelijke tegenkandidaten houden nog steeds de kaarten stevig tegen de borst gedrukt. Doe ik het wel? Doe ik het niet? Het antwoord op de vragen lijkt simpel, maar in de politiek bestaat die eenvoud niet. Het gaat niet alleen om een kansberekening, maar ook om het inschatten van de krachten van de tegenstander. Hoofden De kans is groot dat raadslid Marieke Bolle zich gaat melden als kandidaat.

Maar ze kijkt om zich heen met de vraag wie er nog meer opstaat. Wanneer zich een stevige tegenkandidaat aandient, eentje waar ze van kan verliezen, dan is haar kandidatuur nog niet zo zeker. De hoofden draaien vervolgens naar wethouder Henk Kool, drie jaar geleden even kandidaat-lijsttrekker, totdat hij afhaakte ten faveure van Jeltje van Nieuwenhoven; goed voor vijf zetels verlies tijdens de laatste raadsverkiezingen. Om een eventuele kans nu niet te verspelen zou ook Kool inmiddels naarstig op zoek zijn naar de benodigde 50 handtekeningen. Zijn collega-wethouder Rabin Baldewsingh hoeft daar in elk geval niet naar op zoek: ze worden hem als het ware aangereikt vanuit zijn achterban, de hindostaanse gemeenschap. Maar ook hij laat zich vooralsnog niet in de kaarten kijken. Want voor Baldewsingh geldt eveneens dat hij de strijd om een mogelijk lijsttrekkerschap pas aangaat als hij zeker weet niet te zullen verliezen.

Monument voor slavernijverleden Den Haag krijgt een monument dat herinnert aan het slavernijverleden. Dat heeft wethouder Marnix Norder bekend gemaakt bij de première van de film ‘Hoe duur was de Suiker’. Het monument is bedoeld als erkenning van het Nederlandse slavernijverleden en als eerbetoon aan de vrijheidsstrijd van de slaven en contractarbeiders in de Nederlandse koloniën. Den Haag was immers de regeringsstad die eeuwenlang de slavernij legaliseerde en waar Koning Willem III per decreet op 1 juli 1863 een eind aan maakte. Het monument moet op 1 juli 2015 in het Zuiderpark worden onthuld. De realisatie wordt verder uitgewerkt door het Comité Slavery en Indentured Labour Monument Den Haag. Gedacht wordt aan een ontwerpwedstrijd door kunstenaars en een tentoonstelling in het Atrium, waar het publiek het winnende ontwerp kiest.

4>varia


stadsmens

Jan van Veldhoven verdiept zich al jaren in de geschiedenis van de clown Overal zijn clowns te zien! Door het hele huis heen! Ze staan er als beeld of ze zijn weergegeven op schilderijen, tekeningen en gravures. Omringd door de kleurrijke figuren in ‘zijn museum’ vertelt Jan van Veldhoven over hun geschiedenis. Die blijkt terug te voeren naar vijfduizend voor Christus. “Rijke families hadden pygmeeën in dienst. Zij waren huishoudelijke hulpen, maar daarnaast moesten ze de families vermaken”, legt hij uit. Via onder meer de Romeinen en Grieken, de hofnar aan de hoven en de arlechino bij de Commedia del Arte komt Van Veldhoven in 1867 terecht. In dat jaar maakte de domme August zijn entree. Hij werd de tegenpool van de aristocratische witte clown. “August draagt gekke kleren en grote schoenen. De witte clown hult zich in mooie kostuums. Hier boven hangt een kostuum dat uit tienduizenden pailletten bestaat. Kom maar mee kijken”, nodigt hij uit. Jan van Veldhoven vertelt met gretigheid. Soms onderbreekt hij zijn enthousiaste betoog om aandacht te vragen voor andere bijzonderheden uit zijn enorme verzameling. Wijzend naar een reeks tekeningen: “Die zijn van

beeldend kunstenaar Tis Ernst. Zij tekent tijdens circusvoorstellingen. Mensen die geïnteresseerd zijn in clowns weten door de houding meteen om wie het gaat; zij hoeven bij zo’n tekening niet eens een gezicht te zien”. Zijn verhaal is doorspekt met wetenswaardigheden. Jan van Veldhoven wil dat de toehoorder er ‘iets van meeneemt’. Niet voor niets komt hij uit het onderwijs. Van Veldhoven was veertig jaar werkzaam in het Praktijkonderwijs, is directeur van een school geweest en was, na zijn pensionering, vier jaar invalkracht. Scholieren blijken trouwens belangstelling te hebben voor zijn passie. “Ik heb een tijdje aan de groepen zeven en acht van basisscholen voorlichting gegeven over de geschiedenis van de clown. Ik zou dat best weer willen doen”. Hij laat anderen ook meegenieten van zijn collectie. Zo leidde hij, in groepjes, mensen uit de club van Circusvrienden langs zijn verzameling. Iemand die hij met plezier zou willen ontvangen, is oud-journalist en huidig theaterproducent Henk van der Meijden. “Ik weet dat hij zeer geïnteresseerd is in het circus”. Van Veldhoven heeft nog een wens: “Ik zou zo graag mijn hele

‘Ik zou zo graag mijn hele collectie ergens willen exposeren’. >Foto: Mylène Siegers

collectie ergens willen exposeren en dan rondom de tentoonstelling iets organiseren. Je zou bijvoorbeeld een paar goede clowns kunnen uitnodigen en er een clownsfestival van kunnen maken. Maar je hebt sponsors nodig om dat voor elkaar te krijgen”. Circusmuseum Zijn ouders namen hem in zijn jeugd mee naar het circus. Eenmaal ouder

ging hij alleen. “Om de clowns te observeren. Ik zag hoe hun gebaren en samenspraak emoties teweegbrachten”. De belangstelling bleef, maar het onderwijs en de (inmiddels opgeheven) folkloristische dansgroep ‘Baluta’ eisten veel van zijn tijd. “Ik ging wel altijd naar het circus toe. Pas de laatste vijftien jaar is mijn interesse verhevigd”. Van Veldhoven reist voor zijn hobby ook naar het buitenland. Zo bezoekt

hij het Internationale Clownsfestival, dat om de twee jaar in Barcelona wordt gehouden. Soms schrijft hij dan voor het maandblad ‘Piste’ een verslag en zorgt ook voor de foto’s. Dat tijdschrift wakkerde overigens jaren eerder de belangstelling voor clowns extra aan. “In het Circusmuseum in Steenwijk vond ik ‘Piste’. Uit een artikel over de historie van clowns begreep ik dat je niet alleen van ze kunt genieten, maar dat ook hun geschiedenis interessant is om je in te verdiepen”. Inmiddels heeft hij een goed gevulde bibliotheek. Wie de twee grootste clowns zijn? Jan van Veldhoven, prompt: “Grock en Charles Rivel. Maar voor mij hoeven het niet per se mensen van wereldnaam te zijn. Bij mij gaat het om een goede timing en een goede mimiek”. Volgens Van Veldhoven hebben clowns inmiddels concurrentie gekregen van stand-up comedians. “Ik ben pas in Diligentia naar een voorstelling geweest. Op het toneel staan jonge mensen die heel snel over bijvoorbeeld politiek of liefde praten; je moet als publiek erg opletten. Het is een totaal andere sfeer, maar ik heb me zeer vermaakt”. Joke Korving


HERMAN VAN VEEN DAS DEUTSCHE FILMORCHESTER BABELSBERG EN EDITH LEERKES T HE LA ND BRA ND ENBUR G P R ESENTEERT

TWEE ONDER EEN DAK UNTER EINEM DACH WOE 2 OKT 20.00 UUR DR ANTON PHILIPSZAAL KAARTJES: WWW.LDT.NL

5

actueel<


Spuiforum, het zevenkoppige monster Joris Wijsmuller, de voorman van de Haagse Stads Partij (HSP) was er vorige week donderdagavond, in de wandelgangen van de gemeenteraad, nog een beetje beduusd van. Zoveel massale aandacht voor het rapport dat zijn partij liet opstellen over de bouwkosten van het Spuiforum had hij niet verwacht. Ook wie enigszins Spuiforum-moe aan het worden is, kon zich niet aan de belangrijkste conclusie onttrekken: het Spuiforum wordt ruim 61 miljoen euro duurder dan de voorziene 180 miljoen. En amper een week later ligt er ineens het collegebesluit dat het nieuwe Spuiforum er moet komen. Een terugblik. Door Jan van der Ven

Woensdag 18 september: nieuwbouw kost 242,7 miljoen De rekenmeesters van het bureau BBN Adviseurs uit Rotterdam kwamen tot de conclusie dat het niet doenlijk is het Spuiforum voor 181 miljoen euro te bouwen. Het prijskaartje bedraagt 242,7 miljoen euro, zo concludeerde het bureau. BBN geniet grote faam. PvdA-wethouder Norder betrok het bureau zelf twee keer bij het doorberekenen van eerdere varianten van het Spuiforum. Vrijdag 20 september: nieuwbouw kan voor 180 miljoen Een opgeruimde wethouder Norder presenteert twee dagen later in zijn werkkamer op de negende etage van het stadhuis de second opinion over het nieuwbouwplan, waarom de gemeenteraad een jaar geleden al had gevraagd. Deze keer is zijn oog niet op BBN gevallen, maar op het organisatie- en adviesbureau Twijnstra en Gudde. Dat dit bureau niet in staat zou zijn met een degelijke berekening te komen, bestrijdt Norder. “De kostenraming deugt. Ze hebben tientallen grote projecten, zoals de bouw van theaters, begeleid”. En wat blijkt uit deze kostenraming? Het nieuwe gebouw kan wel voor 180 miljoen worden neergezet. Twijnstra en Gudde spoort slechts één risicofactor op: vertraging kan het project duurder maken. Een kolfje naar de hand van Norder, want het liefst had hij al voor de zomervakantie het definitieve besluit genomen. Maar zijn eigen PvdA kwam in aanvaring met een kritische achterban die het alternatieve plan een serieuze kans wilde bieden. Zaterdag en zondag: telefooncircuit en emailverkeer draait op volle toeren Gedurende het weekeinde wordt er nog meer dan andere dagen over en weer veel getelefoneerd tussen betrokkenen. Maar er worden nergens bruggen geslagen. Sterker, de sfeer verzuurt. Een citaat uit een woedende brief van Henk Scholten, de directeur het Dans en Muziek Centrum, aan de mensen van Dooievaar. “Ik ben een dammer. Het toppunt van onsportief gedrag bij dammen – net als bij schaken – is als een speler die dreigt te verliezen het bord door elkaar gooit. Dat beeld drong zich bij mij op toen ik in jullie open brief aan B&W en de gemeenteraad en jullie ‘open mail’ aan wethouder Marnix Norder las hoe jullie afstand nemen van het samen met jullie ontwikkelde renovatie-alternatief voor het Spuiforum. Ik heb me wel vaker gestoord aan jullie stijl”. En: “Maar o

Leden van D66 elkaar in de Maranathakerk in de 2de Sweelinckstraat. Wethouder Marjolein de Jong zit tussen haar partijgenoten. > Foto: Thomas Vahé

wee als iemand er anders over denkt. Hem (of haar) wordt het spreken met interrupties als ‘onzin’ en ‘schande’ en ‘belachelijk’ al gauw onmogelijk gemaakt. Ook het voortdurend op de man spelen hoort bij die stijl”. Maandag 23 september: alternatief plan duurder dan 180 miljoen De raadszaal vult zich maandagmiddag met raadsleden en talloze belangstellenden die de moed hebben het schouwspel rond het Spuiforum te blijven volgen. In menige huiskamer wordt de bijeenkomst via internet gevolgd. Die middag worden de resultaten bekend gemaakt van het renovatieplan, opgesteld op verzoek van de coalitiepartijen en geënt op het alternatief van de groep Dooievaar. Die heeft zich dus een week geleden al teleurgesteld van de resultaten gedistantieerd. Maandagmiddag komt eindelijk het hoge woord er uit: het alternatief is zelfs 7,5 miljoen duurder en de jaarlijkse exploitatielasten liggen anderhalf miljoen euro hoger dan voor de nieuwbouwvariant. Met de presentatie in de raadszaal dringt de kwestie van het Spuiforum opnieuw

Tja, een brief die kritisch van toon is, wordt niet beantwoord, luidt haar verweer. “Noord-Korea”, klinkt het achterin de zaal

de politieke arena binnen. Dan zijn details soms veelzeggend. Zo is de halve PvdA-fractie uitgerukt. De fracties van de VVD en CDA, ook lid van de huidige coalitie, schitteren door afwezigheid. Het alternatief is berekend door dezelfde architect die het nieuwbouwplan ontwierp, Neutelings. Daar is kritiek op, want hoe kan iemand met dezelfde overgave een renovatieplan tot het zijne maken? Neutelings verdedigt zich. “De kok van een restaurant moet zowel vis als vlees kunnen bereiden”. Maandagavond: D66’ers gaan ondergronds Amper zes uur later treffen zo’n honderd leden van D66 elkaar in de Maranathakerk in de 2de Sweelinckstraat. Aan stichtelijke woorden hebben ze geen behoefte, ze hongeren vooral naar informatie over de Spuiplannen. Ze laten zich er informeren door Peter Drijver van Dooievaar. Onvermoeibaar legt hij opnieuw uit waarom in zijn optiek renovatie beter is dan nieuwbouw. Wethouder Marjolein de Jong zit tussen haar partijgenoten. Maar de afstand tussen de wethouder en de opposanten wordt niet veel kleiner. De bijeenkomst is dan ook min of meer afgedwongen door een groep mastodonten, die vindt dat het renovatieplan onvoldoende kans krijgt. Hun oproep werd aanvankelijk genegeerd. Pas later, schoorvoetend, werd er binnenskamers naar geluisterd en als klap op de vuurpijl is er de bijeenkomst in de Maranathakerk. Nadat veel stoom is afgeblazen, wordt geopperd de Algemene Rekenkamer alle cijfers nog eens op een rij te laten zetten. Want wie ziet nu door de bomen nog het bos? Pakken onderzoeksrapporten stapelen zich op. Het wemelt overal van berekeningen en zodoende kan iedereen zijn eigen gelijk tevoorschijn toveren in deze cijfercocktail. En wat te denken van al

die geheime cijfers die daardoor geen onderdeel kunnen zijn van het debat? Ook hier spreekt het detail; de wethouder schudt bedachtzaam van nee als zij hoort over het idee van de Algemene Rekenkamer. Een eindconclusie wordt niet getrokken. De voorzitter volstaat als een echte dominee slechts met de oproep aan de politici de geluiden die in de kerk klonken, mee te nemen in hun overwegingen en besluitvorming. Intussen proberen de kritische D66’ers er via het concept-verkiezingsprogramma voor te zorgen dat het besluit over het Spuiforum wordt uitgesteld tot na de verkiezingen van maart volgend jaar. De oppositie binnen D66 gaat dus ondergronds door. Dinsdag 24 september: college hakt knoop door Maar de kritische leden van D66 hebben buiten de waard gerekend. Een dag later,dinsdag, hakt het college van b en w de knoop door: er komt een nieuw Spuiforum. Het alternatief wordt daarmee van tafel geveegd. Echt politiek spannend is het dinsdag niet geweest. In feite hoeft het college het eerdere besluit voor nieuwbouw slechts te herbevestigen. Eind dinsdagmiddag wordt bekend dat de wethouders Norder en De Jong de volgende dag, woensdag, een toelichting geven op het besluit. Dinsdagavond 24 september: Noord-Koreaanse taferelen bij PvdA Maar het is nog lang geen woensdagmiddag. Het is dinsdagavond en de PvdA-fractie moet verantwoording afleggen voor het beleid van het afgelopen jaar. Zoals dat ieder jaar gebeurt, maar deze keer ligt er een stevige voetzoeker klaar. Het PvdAraadslid Mustafa Okçuoglu stapte uit de fractie en zegde vervolgens zijn lidmaatschap op. De gang van zaken

rond het Spuiforum was voor hem de druppel. Nog nooit eerder stapte een lid uit de fractie. Fractievoorzitter Van Nieuwenhoven tracht de brand te blussen. Ze haalt in een bijna dodelijke omhelzing raadslid Verspuij (erkend tegenstander van nieuwbouw) als kroongetuige naar voren. Ze vraagt hem of hij misschien ook onaanvaardbaar onder druk is gezet om toch maar voor het Spuiforum te stemmen. Zoals wordt beweerd over druk die Mustafa Okçuoglu ervaren zou hebben. Verspuij doet er wijselijk het zwijgen toe. De beer is dan los, over en weer vliegen zware verwijten rond. Over leugens die verteld zijn rond het vertrek van Mustafa Okçuoglu. Er wordt geklaagd over de wijze waarop hij door fractieleden is behandeld. Over een brief aan de fractie waarin wordt gewaarschuwd dat het voorgestelde alternatief nooit binnen twee maanden een volwassen status kan krijgen en dus niet kan concurreren met een plan waaraan jaren is gewerkt. Opnieuw wordt Jeltje van Nieuwenhoven in het defensief gedrukt. Tja, een brief die kritisch van toon is, wordt niet beantwoord, luidt haar verweer. “Noord-Korea”, klinkt het achterin de zaal. Gerard van Otterloo, voormalig PvdA-wethouder, zegt met ingehouden woede: “Dus een brief die niet zint, omdat erin wordt gewaarschuwd, wordt dus gewoon niet beantwoord”. De meeste PvdA-leden weten dan nog steeds niet dat het college intussen al besloten heeft te kiezen voor nieuwbouw. Wat ze wel weten is dat er volgende maand, vlak voor het definitieve raadsdebat, een nieuwe ledenvergadering is. Boven die vergadering hangt dan een motie, waarin staat dat het besluit over de verkiezingen heen getild moet worden, omdat het standpunt van de fractie leidt tot een ‘electorale ramp voor de partij’. De voorlopige conclusie: de PvdA maar ook de gehele coalitie is nog niet verlost van het zevenkoppig monster dat Spuiforum heet.

6>Varia terugblik


foto’s uit het haags gemeentearchief

Modehuis Gerzon in de Venestraat Veel Hagenaars herinneren zich modehuis Gerzon in de Venestraat vooral als ‘de winkel waar vader zijn kostuums kocht’. Verder was het eigenlijk alleen de winkel voor mensen met een goedgevulde beurs. De oprichters van de modefirma Eduard (1862-1935) en Lion Gerzon (1867-1929) waren zonen van een joodse slager in Groningen. Zij gingen in de leer bij een stoffenfirma in Keulen, waarvoor zij in Nederland verkoopreizen ondernamen. Zo kwam Eduard Gerzon in 1880 voor het eerst in Amsterdam terecht. Op 4 september 1889 begonnen de broers daar hun eerste eigen zaak in dameskleding op de Nieuwendijk. In de firma functioneerde Eduard als de intellectuele en zakelijke leider en Lion als de bekwame inkoper. Vanaf 1912 ging de firma Gerzon ook zelf kleding vervaardigen, waardoor de tussenhandel verdween en de prijs van de producten lager kon zijn. De joodse architect Lodewijk Simons uit Den Haag kreeg in 1903 van de firma Gerzon de opdracht een pand te zoeken voor de vestiging van een Haags filiaal. Hij vond in de Venestraat 36-38 een geschikt gebouw voor de modezaak. Na een

ingrijpende verbouwing vond in mei 1906 de opening plaats. Al een maand later werd ook Venestraat 44 aan het Haagse filiaal toegevoegd. In de loop der jaren kwamen alle panden vanaf de hoek van de Kettingstraat tot en met Venestraat 48 en de tien achterliggende percelen in de Gortstraat in het bezit van Gerzon. Al deze kleine winkeltjes waren behoorlijk inefficiënt voor het goed functioneren van de modezaak. Daarom besloot de directie van Gerzon in 1924 tot een ingrijpende verbouwing. Huisarchitect Lodewijk Simons en zijn architectenbureau Simons & Van Braningen werden in de arm genomen. Simons had inmiddels ook de Gerzon-filialen in Arnhem (1908) en Leiden (1909) gebouwd, en vele kleine en grote verbouwingen van de winkel(s) in de Venestraat begeleid. Het architectenbureau maakte het ontwerp voor de nieuwe modewinkel in het Haagse centrum. Vooral de smeedijzeren Art Déco-versieringen boven de etalages en de bronzen uitstalkasten in de Venestraat zijn opvallend en goed bewaard gebleven. Nog steeds is het fraaie naambord ‘Gerzon’, dat ook op de foto zichtbaar is, duidelijk

Het luxe winkelpand van Modehuis Gerzon aan de Venestraat omstreeks 1930.> Foto: Haags Gemeentearchief

herkenbaar boven de entree van Venestraat 32. Op 14 maart 1927 openden de deuren van de vernieuwde chique modezaak in de Venestraat in Den Haag. De inrichting van het complex moet, als we afgaan op de beschrijvingen in de kranten, zeer spectaculair zijn geweest. Van het oorspronkelijke interieur is het fraaie trappenhuis met de glas-in-loodramen nog intact. Opvallend is het gebruik van veel marmer en luxe tropisch hout. Aan de achterzijde in de Gortstraat is de fraaie bakstenen achtergevel met de duidelijk zichtbare glas-in-loodramen bewaard gebleven. In het pand

op de hoek Venestraat/Kettingstraat kwam de bekende herenmodezaak. In de pui van deze winkel zijn als versiering de oorspronkelijke bloemornamenten nog steeds zichtbaar. Gerzon was een winkel voor de betere middenklasse. Dit werd benadrukt door de luxe inrichting van de winkels en de brede en hoge entrees. In Den Haag richtte Gerzon zich ook op de grote groep verlofgangers en repatrianten uit Nederlands-Indië en verkocht bijvoorbeeld tropenkleding. Het Haagse filiaal had een speciale afdeling ‘Indische uitrusting’ met tropenkleding. Er verscheen zelfs een speciale

Gerzon-Tropencatalogus. Aan de bloei van het modehuis kwam na het uitbreken van de oorlog snel een einde. De Duitse bezetter ontsloeg de joodse directie en confisqueerde in 1941 de winkelketen. Een groot aantal van de joodse medewerkers van Gerzon is gedeporteerd, meer dan 300 werknemers zijn in de vernietigingskampen omgekomen. In 1946 opende Gerzon opnieuw het Haagse filiaal. De modezaken kwamen onder leiding van nakomelingen van de oprichters, maar de bloeitijd was voorbij. Eind jaren zestig werd het bedrijf overgenomen en snel daarna ging de winkelketen failliet. De firma eindigde de activiteiten in Den Haag in 1973. De voormalige modezaak in de Venestraat is thans verbouwd tot een aantal afzonderlijke winkels. Het gebouw staat op de Gemeentelijke Monumentenlijst. Op zondag 29 september vindt de Europese Dag van het Joods Cultureel Erfgoed plaats. Op deze dag organiseert de Stichting Joods Erfgoed Den Haag vele activiteiten, onder andere is er een Joodse Erfgoedroute Den Haag, waarin ook het voormalige Modehuis Gerzon is opgenomen. Uitgebreide informatie over deze dag is te vinden op de website: www.joodserfgoeddenhaag.nl

Corien Glaudemans www.gemeentearchief.denhaag.nl


HAAGSE

INTERNATIONALE

OPEN DAG 29I09I2013

...hebben ruimte voor nieuwe patiënten bij zowel de tandarts en/of de mondhygiëniste! Het team op de Ieplaan en het Rijswijkseplein bieden tandheelkundige zorg variërend van reguliere tandheelkundige behandelingen tot prothetische behandelingen zoals het plaatsen van gebitsprothesen. Graag verwelkomen wij u op de Ieplaan 2 of het Rijswijkseplein 56 te Den Haag. Loopt u gerust eens binnen voor informatie of om u in te schrijven als patiënt. Voor afspraken kunt u contact opnemen met ons centrale afsprakenbureau op het gratis nummer 0800 633 46 28

Ieplaan ook op maandagavond geopend !

w w w . m e d i m o n d z o r g . n l

7

regio<


Wethouder Rensen maakt na acht jaar graag plaats noeg wethouders zijn die zichzelf wel degelijk onmisbaar achten, maar ik ben ervan overtuigd dat het aanbeveling verdient om als bestuurder op tijd plaats te maken voor andere mensen, jonge mensen”. Als Rensen over zijn schouder kijkt om iets aan te wijzen waar hij niet een beetje trots, maar hartstikke trots op is, dan wijst hij naar de Prinsenhof. De wijk in Leidschendam die nog net geen Vogelaarwijk werd maar die in het verleden door betrokkenen misschien met enige zucht tot overdrijven ‘de Bijlmer’ werd genoemd. Want de wijk stond jarenlang symbool voor overlast en criminaliteit. De wethouder stelt:

Laat niemand denken dat hij er daarom mee stopt, maar wethouder Rensen zoekt wel eens tevergeefs naar de menselijke maat in zijn werk. Onlangs maakte de bestuurder (PvdA) van stedelijke vernieuwing, zorg, sport en sociale zaken in Leidschendam-Voorburg bekend dat hij na acht jaar niet meer terug zal keren na de gemeenteraadsverkiezingen van maart volgend jaar. “Het is een hele mooie baan, natuurlijk is het dat, maar ja”. Door Pieter de Leeuw

Leidschendam-Voorburg -De wethouder is geboren in Wierden, in Twente. “Zeg nooit de Achterhoek tegen iemand die uit Twente komt”. In zijn tongval is nog iets van de provincie bewaard gebleven. Misschien dat zijn nuchtere geboortegrond in enige mate bij heeft gedragen aan het gemak waarmee hij zijn positie relativeert. “Acht jaar is echt genoeg”, zegt hij in zijn ruim bemeten werkkamer aan de Voorburgse Herenstraat, grote, abstracte schilderijen aan de muur, indrukwekkende stapels papier op het bureau, op de uiterste hoek van het werkblad ligt een banaan. “Ik zie het wethouderschap graag als een vorm van maatschappelijk corvee dat iemand die zich daartoe geroepen voelt, tijdelijk op zich neemt”. Op licht schertsende toon: “Als 8 jaar voor de president van de Verenigde Staten genoeg is, zal dat toch ook wel op gaan voor een nederige wethouder”. In ieder geval heeft hij niet veel op met het woord onmisbaar. “Ik meen dat ik met gepaste trots terug mag kijken op enige zaken die ik tot stand heb gebracht, en ik weet dat er ge-

“Ik zie het wethouderschap graag als een vorm van maatschappelijk corvee dat iemand die zich daartoe geroepen voelt, tijdelijk op zich neemt”

‘Wethouder Rensen vindt acht jaar genoeg’. >Foto: PR

“Door met alle betrokken partijen bindende afspraken te maken en voortdurend de druk op de ketel te houden, is de overlast tegenwoordig vrijwel nihil. De bewoners geven nu aan zich een stuk veiliger te voelen”. Afgelopen zaterdag bracht de wethouder nog een feestelijk bezoekje aan de wijk. Zo lief, het vadercen-

‘Wow-ervaring’ moet terug in oud Voorburg Voorburg - Komt hij er wel of komt hij er niet? De beoogd centrummanager voor Oud Voorburg Paul Ganzeboom zal nog even geduld moeten hebben, maar hij denkt van wel. Tot 28 september kunnen de circa 180 ondernemers in het historisch centrum van Voorburg hun stem uitbrengen over de komst van een ondernemersfonds dat het kwakkelende winkelgebied een nieuwe impuls moet geven. Daarin zal de centrummanager een bescheiden, maar actieve rol gaan spelen. Zelf verwacht Ganzeboom dat de uitslag een dubbeltje op zijn kant zal zijn. “Maar ik durf wel te zeggen dat we het net aan gaan redden”. Tijdens een recente informatieavond werd wel duidelijk dat op een enkele winkelier na (‘het gaat juist hartstikke goed, mijn omzet is beter dan ooit’) de middenstanders ervan doordrongen zijn dat er iets moet gaan gebeuren in de Herenstraat en de omliggende, kleinere straten. Mooie panden zijn het, leuke, authentieke winkels ook, maar nergens een klant te bekennen. Zo ongeveer luidt de kern van het probleem. Steeds meer winkeliers klagen over teruglopende omzetten. Steeds meer winkels komen leeg te staan. Het meest in het oog springende aspect van het ondernemersfonds is de verplichting voor iedere winkelier

Uitgewoond Toegegeven, de beslissing om niet als wethouder door te gaan, is ook ingegeven door een meer praktische reden. De gemiddelde werkweek bedraagt zo’n 70 uur. “Vorige week was het bijna 90 uur”. Dat is lang. “Nu ben ik 56. Als ik nog wat anders wil gaan doen, moet ik het nu doen, want nog een termijn als wethouder en dan ben ik 60 en ben ik zo ongeveer uitgewoond”. Hij zegt te verwachten dat hij actief zal blijven in het lokale bestuur. “Ik kan mij niet voorstellen dat ik landelijk aan de slag zou gaan. Mij gaat het erom dat het hele politieke circus uiteindelijk draait om de mens die op enig moment in zijn leven een steuntje in de rug nodig heeft en het contact met die mens komt in het lokale bestuur soms heel dichtbij. Dat is het mooie, dat wil ik niet verliezen, dat is de reden dat ik meer dan 35 jaar geleden politiek actief ben geworden”. Als hij als wethouder al zo nu en dan gefrustreerd raakt, is dat door het soms wat moeizame samenspel tussen overheid en burger. “Soms wordt dan de menselijke maat uit het oog verloren, dan wordt de regelgeving te dwingend opgelegd en raakt de mens in de verdrukking. Wat ik in ieder geval kan zeggen, is dat ik altijd heb getracht op te komen voor die individuele belangen”.

Burgemeester herbenoemd Leidschendam-Voorburg - De burgemeester van Leidschendam-Voorburg Hans van der Sluijs zal in november van dit jaar gaan beginnen aan zijn tweede termijn van zes jaar. De gemeenteraad heeft hem daartoe in juli voorgedragen. Inmiddels is de herbenoeming definitief. Ervaring heeft de geboren Hagenaar van der Sluijs (61) in ruime mate. Bijna dertig jaar is hij al burgemeester. Eerder oefende hij het ambt uit in Hazerswoude, Noordwijk en Maarssen. Burgemeesters worden altijd benoemd een periode van zes jaar.

om aan het fonds financieel bij te dragen. Daarmee wordt een streep gezet door het altijd wat schrijnende probleem van de klassieke winkeliersvereniging waarbij de aangesloten winkeliers betalen voor hun collega’s die de hand op de knip houden, er is zelfs een uitdrukking voor deze laatste groep bedacht: ‘free riders’. Vergoeding Maar discussie levert het genoeg op in het Voorburgse. De jaarlijkse bijdrage die is gebaseerd op de waarde van de winkellocatie, loopt uiteen van € 125 tot € 1.500,– per jaar. Ganzeboom stelt dat de hoogte van de bijdrage voor een aantal winkeliers de voornaamste reden zal zijn om tegen te stemmen. “In deze slechte tijden kan een bedrag van € 500,– per jaar wel eens teveel zijn”. Overigens zal hij, als er inderdaad voor het ondernemersfonds wordt gestemd, niet meer dan vier uur per week actief zijn als centrummanager. De jaarlijkse vergoeding die Ganzeboom daarvoor ontvangt, bedraagt € 11.000. Het eerste jaar wordt hij door de gemeente betaald. Daarna zet het ondernemersfonds hem op de loonlijst. In het bestuur van het ondernemersfonds zullen vijf winkeliers zitting gaan nemen. ‘Voor en door winkeliers’, noemt Ganzeboom dat. In het plan dat hij

trum had stokrozen gekweekt die door de bewoners konden worden geadopteerd. De wethouder nam de eerste stokroos in ontvangst. Rensen: “Vijf jaar geleden waren die stokrozen echt geen lang leven beschoren geweest”. Overigens moet hij zeggen dat ook de burgemeester hierin een dwingende rol heeft gespeeld.


De ondernemers in Oud-Voorburg zijn ervan doordrongen dat er iets moet gebeuren.> Foto: E.A. Albersen

geschreven heeft en waaraan het bestuur van het ondernemersfonds uitvoering zal moeten geven, staat te lezen dat de bezoekers van Oud Voorburg weer de ‘wow- ervaring’ moeten krijgen. Dit dient bewerkstelligd te worden door ondermeer een sterkere samenstelling van het winkelaan-

bod en een deugdelijke marketingcampagne. De financiering van de ‘wow-ervaring’ zal ca. € 100.000 per jaar bedragen. Als de ondernemers overtuigd zijn van de noodzaak van het fonds, dient men zich ook nog uit te spreken over de rechtsvorm, een stichting of een vereniging.

Zoekt 2 nieuwe bestuursleden Meer informatie op

www.fonds1818.nl/vacature

8>opinie


Vuilste straten van Nederland in centrum Den Haag

De stad van vrede en recht snakt naar schone lucht Door Guus Nieuwenhuys e.a.

Den Haag heeft opnieuw de vuilste straat van Nederland, de Javastraat. De Veerkaden waren eerder het meest vervuild en dat was aanleiding om het Verkeers Circulatie Plan door te drukken, in verband met de bouw van nieuwe ministeries. Overigens terecht dat na jaren van protest er wat voor de bewoners van de Veerkaden werd gedaan. Nu is de vervuiling rondom het VCP het hoogste van Nederland! De slogan ‘veel minder (fijnstof) en een beetje meer (verkeer)’, is ondanks waarschuwingen geworden: Minder fijnstof op Veerkaden en veel meer verkeer op de nabijgelegen wegen, de parallelle wegen in het centrum. Het uiteindelijke resultaat is een onevenredige toename van stagnaties op Mauritskade, Javastraat, Laan Copes, Parallelweg, Hoefkade. Zie voor de vervuiling de site van Milieu Defensie. In verschillende straten werden metingen verricht met ondersteuning van Milieu Defensie en het Haags Milieu Centrum. De Javastraat, Raamweg, Hoefkade en Vaillantlaan behoren tot de 20 vuilste straten van Nederland. De NO2-normen worden overschreden. Wij verwachten dat een groot deel van het centrum, exclusief de binnenstad, plus de Centrumring een vervuiling heeft die de EU-normen ver overschrijdt. De gemeente bepaalt de vervuiling op basis van modelberekeningen, houdt vast aan de juistheid van die uitkomsten en weigert, ook na herhaaldelijk verzoek, om op de kritische punten ter controle meetapparatuur te plaatsen. In tegenstelling tot Amsterdam, Rotterdam en Utrecht heeft Den Haag geen eigen

De hele dag verkeersdrukte in de Javastraat.> Foto: C&R

meetapparatuur. Wat niet weet, wat niet deert.

tie normen hanteert, die de helft zijn van de huidige EU-normen!

Sluipend De gezondheid wordt ondermijnd. Sluipend, want je merkt de verontreinigingen niet (NO2 en fijnstof). De verschillende stikstofverontreinigingen en het fijnstof, vooral dat van verkeer, veroorzaken COPD (zoals longemfyseem), hart- en vaatziekten en kanker. Er komen regelmatig nieuwe wetenschappelijke bewijzen en ontdekkingen bij over de gevolgen van luchtverontreiniging! En de gevolgen zijn het grootst voor de zwakkeren in de samenleving. De ernst van de effecten is zo groot, dat de Wereld Gezondheidsorganisa-

Verdelen In 2009 kwam een rapport uit van het bureau DRGM, waarin de gevolgen van het VCP voor de luchtverontreiniging werden gepresenteerd. Op basis van het aantal voertuigen per uur lag de voorspelling door de modelberekeningen voor de Javastraat voor 2015 met VCP rond de 28,5 microgram/m3 en zonder VCP rond 29,5. De bovengenoemde wegen waren al overbelast, eenvoudig (!) te constateren aan de regelmatig optredende files. Een beetje meer verkeer heeft dan grote gevolgen voor de filevorming. Immers, is de aanvoercapaci-

teit groter dan de afvoercapaciteit, dan ontstaat er een file. Een hoofdoorzaak van de files/stagnaties is de slechte verdeling van het verkeer tussen rijks- en provinciale wegen en het Haags wegennet. Dat werd beaamd door allerlei deskundigen van TUD, Rijkswaterstaat en VVN, en vertegenwoordigers van Rover, leden van Klankbordgroepen en bewoners (ervaringsdeskundigen). De bevindingen en oplossingen, het verkeer beter verdelen, werden gepresenteerd in zienswijzen en werden toegelicht in gesprekken met raadsleden van de commissie verkeer en met de wethouder van verkeer. De evenwichtigere verdeling van verkeer resulteert in een betere doorstroming met als gevolg een schonere stad/lucht. In het algemeen kan men stellen, dat er weinig aandacht is om tot een deugdelijke oplossing te komen voor dit verkeersprobleem. De ‘wereldstad’ van ‘recht en vrede’ snakt naar schone lucht. Vastgesteld is dat het huidige verkeersprobleem op de Mauritskade lokaal niet is op te lossen (zie een rapport van de gemeente van eind 2012). Voor de parallele wegen, Javastraat, Laan Copes, Hoefkade, Parallelweg geldt hetzelfde. Uit het bovenstaande blijkt dat bovengenoemde lokale problemen kunnen worden opgelost. Voorkom stagnaties door een betere spreiding van het verkeer over de gehele stad. Oplossing Verdeel het verkeer evenwichtig over Den Haag. Er is een onbalans van aansluitingen met rijks- en provinciewegen. Aan de Malieveldkant van het Centrum zijn aansluitingen met de Benoordenhoutsweg /N44, de Landscheidingsweg/N14 en 5 aftakkingen met de Utrechtsebaan.

Aan de andere kant van het Centrum is slechts een gebrekkige verbinding via de Prinses Beatrixlaan en het Erasmusplein. De Rotterdamsebaan draagt niet bij aan een oplossing en verergert juist het verkeersprobleem. Welke zijn de mogelijke en noodzakelijk te nemen maatregelen: Aanleg van de Rijnlandroute. Deze vermindert het doorgaande vrachtverkeer van bollenstreek over Benoordenhoutseweg en Utrechtsebaan. Met als extra voordelen: minder verkeer door Wassenaar en minder verkeer over de Utrechtsebaan, een wens van het Rijk. De ondertunneling van de Prinses Beatrixlaan (Rijswijk) van A4 tot aan Erasmusplein zorgt voor een goede verbinding naar Neherkade en naar zuidwest en centraal Den Haag. Voordeel geen Haags verkeer door Rijswijk, betere ontsluiting van zuidwest Den Haag, zuidwest en centraal Den Haag, inclusief Binckhorst en Laak. Fly-over van Utrechtsebaan/A12 naar Neherkade via Mercuriustracé. Voordeel: Binckhorst wordt goed ontsloten (via aansluiting A12 met Maanweg/Voorburg plus deze fly-over) en de Neherkade krijgt een aansluiting op zowel A4 als A12. Binckhorst volledig vrij van doorgaand verkeer. De Rotterdamsebaan heeft met het huidige ontwerp geen toegevoegde waarde om het verkeer beter te verdelen over het Haags wegennet. Een averechts effect is het gevolg. Tim Dike en Guus Nieuwenhuys zijn leden van de verkeerscommissie Archipelbuurt en Willemspark,Willem Hoekstra is lid van het bestuur van de Wijkvereniging Benoordenhout

Open brief over Spuiforum

‘Doe niet zo flauw’

Henk Scholten, directeur Dans en Muziek Centrum (Dr Anton Philipszaal en Lucent Danstheater), schrijft een open brief aan de werkgroep Dooievaar, t.a.v. Guus Baartmans, Hans van Beek en Peter Drijver.

Ik ben een dammer. Het toppunt van onsportief gedrag bij dammen – net als bij schaken – is als een speler die dreigt te verliezen het bord door elkaar gooit. Dat beeld drong zich bij mij op toen ik in jullie open brief aan B&W en de gemeenteraad en jullie ‘open mail’ aan wethouder Marnix Norder las hoe jullie afstand nemen van het samen met jullie ontwikkelde renovatie-alternatief voor het Spuiforum. Ik heb me wel vaker gestoord aan jullie stijl. Jullie vragen – en krijgen in jullie clubblad Den Haag Centraal – alle aandacht voor je eigen argumenten, maar o wee als iemand er anders over denkt. Hem (of haar) wordt het spreken met interrupties als ‘onzin’ en ‘schande’ en ‘belachelijk’ al gauw

onmogelijk gemaakt. Ook het voortdurend op de man spelen hoort bij die stijl. Alsof niet alle besluiten over het Spuiforum en over de ontwikkeling van een renovatie variant zijn genomen door een voltallig college en een meerderheid van de raad, komt het jullie beter uit om je pijlen exclusief op Marnix Norder te richten. Hij heeft het alternatief geen kans gegeven en architect Willem Jan Neutelings heeft er bij de ontwikkeling van het renovatieplan bewust met de pet naar gegooid. Je moet maar durven: het was nota bene jullie eigen voorstel om Neutelings en zijn ontwerpteam het renovatieplan te laten uitwerken. Jullie hebben aan alle (minstens acht) ontwerp-sessies meegedaan en daar invloed uitgeoefend op het resultaat. Ik was er bij en mijn collega’s van het Nederlands Dans Theater, het Koninklijk Conservatorium en het Residentie Orkest ook. Eén van hen noemt jullie nu lafbekken en ik kan daar een eind in meegaan. Het is al heel wat dat jullie ons als in-

stellingen niet meer openlijk beschuldigen van obstructie. Dat deed een collega van jullie, die er een paar weken geleden al uitstapte, namelijk wel. Overigens verwijten jullie ons nog steeds ‘rigide vasthouden’ aan een programma van eisen. Ook daar stoor ik me aan, dat jullie voortdurend de indruk wekken beter dan wij zelf te weten wat goed voor ons is. Alsof een programma van eisen een verzameling luxe artikelen is. Ik noem een voorbeeld: in de nieuwbouwvariant zitten zijtonelen en extra stoelen in de danstheaterzaal om daarmee in de komende decennia een bredere programmering voor het Haagse publiek te kunnen realiseren. Jullie zien de noodzaak daar niet van in en dus worden beide in de renovatievariant geschrapt. Of neem de lesruimtes van het KC, die vanwege akoestische eisen een bepaalde hoogte moeten hebben. Die lesruimtes passen niet binnen de bestaande kantoorverdiepingen van het Justitie-gebouw, dus moeten de vloeren worden aangepast. Jullie zeggen dan: met die akoestiek kan het ook best

wat minder. Vinden jullie het gek dat Neutelings zich in dat geval houdt aan het programma van eisen en dus inderdaad vloeren gaat slopen?! Meegewerkt Laat één ding duidelijk zijn: mij, en dat geldt voor alle vier de instellingen, gaat het niet in de eerste plaats om de keuze tussen nieuwbouw of renovatie, maar om het realiseren van de best mogelijke condities voor ons werk en daarmee vooral voor de ontvangst van onze bezoekers en gebruikers. Wij geloven dat het Spuiforum daar goede mogelijkheden voor biedt. Maar wij hebben, en dat weten jullie, intensief en constructief meegewerkt aan de renovatievariant. Die variant ligt er nu en mijn conclusie is, dat renovatie en hergebruik geen beter gebouw oplevert en tot hogere exploitatielasten leidt dan nieuwbouw. Jullie suggereren dat dat niet zo is. En jullie maken je boos dat je niet de gelegenheid krijgt de verbetervoorstellen in de raad toe te lichten. Doe niet

zo flauw. Als jullie echt concrete voorstellen hebben, die de kwaliteit van het programma niet aantasten en leiden tot minstens 12.000 vierkante meter minder oppervlak, doe ze dan gewoon. Suggereren dat het allemaal beter en goedkoper kan hebben jullie lang genoeg gedaan. Toon het aan en ik ben de eerste die zijn standpunt herziet. Ik ben namelijk een dammer. En daar zeggen we altijd: dat de beste mag winnen! Henk Scholten Directeur Dans en Muziek Centrum (DMC; Dr Anton Philipszaal en Lucent Danstheater) >Nawoord redactie: Het is wat flauw Den Haag Centraal tot clubblad van Dooievaar te bestempelen. Net als nu heeft Den Haag Centraal steeds op de opiniepagina alle ruimte gegeven aan de geluiden van voor- en tegenstanders van het Spuiforum. De tegenstanders (met name de leden van Dooievaar) hebben daar veel vaker gebruik van gemaakt. Maar ja, als tachtig procent van de bevolking tegen is, is het ook niet zo gek dat het antigeluid vaker klinkt.

9

economie<


Ballemaker wil liever stilletjes ondernemen Marco Ballemaker houdt niet van aandacht. De Haagse ondernemer was dan ook not amused met de recente berichtgeving over ‘mijn zogenaamde plannetje om een casino in Kijkduin te openen’. Niet dat hij geen plannen heeft, plannen heeft hij zat, maar hij gelooft vooral in de gestage groei van het familie-imperium.

Weer een goede toeristische zomer voor Den Haag. > Foto: Den Haag Marketing

Toerisme bloeit in Den Haag

‘Stad is stuk gezelliger geworden’ Het gaat goed met het toerisme in Den Haag. Ook in de voorbije zomer hebben meer toeristen de stad bezocht dan in de zomer van 2012. De gemiddelde stijging in hotelovernachtingen bedroeg 3% (drie-, vieren vijfsterrenhotels). “Dat is een hele fikse stijging”, aldus Marco Esser, directeur van Den Haag Marketing. De mooie zomer heeft een niet te onderschatten rol gespeeld. “Maar”, stelt Esser, “steeds meer mensen zetten Den Haag bovenop hun verlanglijstje”. Dat is belangrijk voor de stad, al was het alleen al omdat één op de tien Hagenaars werkzaam is in het toerisme. Door Pieter de Leeuw

Relatief doet Den Haag het toeristisch beter dan alle andere steden in Nederland, in feitelijke cijfers staat Amsterdam mijlenver voor. Maar de afgelopen zomers hebben steeds dezelfde trend laten zien. Terwijl de economische wind pal tegen stond, kwamen er ieder jaar meer toeristen naar Den Haag. Het imago van de stad is aan het kantelen. Esser: “Vroeger werd Den Haag toch gezien als een beetje saaie ambtenarenstad, ik weet nog wel dat als je vroeger van het Centraal Station naar de Grote Markt liep, je onderweg niet één terras tegenkwam en moet je nu eens kijken, ik bedoel, de stad is ook gewoon een stuk gezelliger geworden”.

Wie dat ook vinden, zijn de Duitsers. Met afstand vormen zij de grootste groep toeristen. Wat daarbij naast het mooie weer nog eens geholpen heeft, is de wisseling van de troon die, stelt Esser, voor heel veel Duitsers en in iets mindere mate voor de Belgen, reden is geweest om het Haagse eens met eigen ogen te inspecteren. De inspanningen die Den Haag Marketing zich getroost om de mensen te verleiden naar Den Haag te komen, richten zich vooral op Nederland, Duitsland, België en Groot Brittannië. “Het aantal citytrips is dan ook inmiddels fors toegenomen”. Terugkerend refrein in alle pogingen om de wereld de weg te wijzen naar Den Haag, is volgens Esser ‘de bijzondere combinatie van de stad en het strand’. Verheugd is hij dan ook dat de boulevard in Scheveningen ‘echt prachtig is geworden’. Overigens ziet hij in Scheveningen nog wel ruimte voor leuke attracties voor het gezin. “Iets als Lego World”. Maar niet alleen particulieren worden vakkundig bewerkt met plaatjes en praatjes van het authentieke Den Haag, ook grootschalige congressen worden binnengehaald. Daarbij werkt de reputatie van Den Haag als stad van vrede en recht in haar voordeel. Heel belangrijk noemt Esser de komst in maart volgend jaar van de ‘Nuclear Security Summit’ als het internationale politieke circus waaronder pre-

sident Obama in Den Haag neerstrijkt. Zo’n 5.000 mensen nemen aan het congres deel, enige duizenden journalisten gaan verslag doen. “Een showcase”, noemt hij het dan ook, “want als dat allemaal vlekkeloos verloopt, staan we daarna als stad zoveel sterker in onze concurrentiepositie”.

Meisje Maar zo mogelijk van nog meer belang, zij het van een geheel ander karakter, is de verwachte thuiskomst in oktober 2014 van ‘het Meisje met de Parel’. Die keert dan terug van een wereldreis die haar onder meer naar Japan bracht waar maar liefst 2 miljoen bezoekers, in bedwang gehouden door dranghekken, bewonderende blikken hebben geworpen op het schilderij van Vermeer. Rond deze tijd verblijft zij in Amerika waar zij vanaf 23 oktober minstens even-

‘Vroeger werd Den Haag toch gezien als een beetje saaie ambtenarenstad’

veel enthousiasme zal op gaan wekken in de Frick Collection in New York. Uiteindelijk zal zij volgend jaar in het dan weer geopende Mauritshuis bij kunnen komen van haar langdurige pr-werkzaamheden. Esser kan nauwelijks de woorden vinden die recht doen aan de omvang van zijn verwachtingen over haar terugkeer. “Het wordt, nou ja, het wordt gigantisch, het wordt fenomenaal”. Duidelijk is dat toerisme in Den Haag steeds belangrijker wordt. Positief gestemd is de directeur dan ook over de opstelling van de verantwoordelijk wethouder, Marjolein de Jong die in het onnavolgbare gemeentelijk jargon heeft verklaard ‘de kanskaart toerisme’ te gaan spelen, wat zoveel betekent dat zij er zich binnen het college sterk voor wil maken dat het toerisme de aandacht krijgt die het verdient. Wat meer financiële armslag zou volgens Esser wel op zijn plaats zijn. Niet zonder afgunst: “In Leiden gaat de toeristenbelasting rechtstreeks naar Leiden Marketing”. In Den Haag stroomt de toeristenbelasting (ca. € 4,5 miljoen per jaar) volledig de gemeentekas in. Esser is ervan overtuigd dat Den Haag nog veel te winnen heeft. Het verschil met Amsterdam acht hij veel te groot. “Vorig jaar hadden ze daar zo’n 10 miljoen hotelovernachtingen, wij 1,2 miljoen”. Tot besluit, “Deze stad heeft zoveel potentie”.

In Rijswijk bestiert Ballemaker samen met zijn vader en zijn zus het Sir Winston Leisure Center, een wat wollige benaming voor een hapje en een drankje, een gokje en een dansje. Let op de verkleinwoordjes. En sinds kort is daar een cardiootje bijgekomen. Want ruim een half jaar geleden opende de familie een sportschool. “Ja, dat gaat heel erg goed”. Samen met nog 2 andere families (‘wat doen hun namen er nou toe’) zijn de Ballemakers eigenaar van het Asta Casino aan het Spui in Den Haag. In Den Haag bestaat er maar weinig ruimte voor al te wilde gokplannen omdat geruime tijd geleden de gemeente al kenbaar heeft gemaakt dat er geen vergunningen voor een casino meer zullen worden verstrekt. “Daarom is dat verhaal over Kijkduin ook pure onzin”. Het zal er wel mee te maken hebben dat een neef van hem die ook Marco Ballemaker heet, de eigenaar is van ‘het bowling- en horecagebeuren in Kijkduin, daar bij Ockenburg’. Natuurlijk, de Rijswijkse Marco glimlacht bescheiden: “We zijn ons altijd wel aan het oriënteren over de mogelijkheden om iets te ontwikkelen, maar voorlopig hebben we onze handen vol aan wat we hebben”. In Laakkwartier begon het, in 1935 openden zijn grootouders café Eldorado aan het Lorentzplein. “Café Ballemaker zei iedereen”. Vele jaren later keek zijn vader eens goed naar de enige fruitautomaat in Eldorado en kreeg toen een ideetje. Dat leidde met de nodige omwegen naar het totaalconcept dat in 2006 aan het Generaal Eisenhowerplein in Rijswijk verrees. “Het gaat om de combinatie”, legt Ballemaker uit, “je kunt je eerst uitleven in de sportschool en daarna een salade gaan eten in het restaurant de Halve Maan, maar je kunt ook eerst lekker een uurtje borrelen en dan met je vrienden of vriendinnen het casino in”. Vitalizee De aankoop enige maanden geleden van het pand van Vitalizee in Scheveningen werd ook al breed uitgemeten in de pers. Ballemaker was de initiator van de aankoop, maar deed deze samen met een groep beleggers. “Ach, die namen, wat geeft dat nou”. Hij maakte zich sterk voor de koop. “Tja, wat is dat, ondernemersgevoel, ik zag zoveel mogelijkheden, wat bijna niemand weet is dat het pand met een lange gang is verbonden met het Kurhaus”. Voorlopig staat het pand nog te huur. “Er moeten toch ondernemers te vinden zijn die die mogelijkheden ook zien”. Zijn allereerste baantje was bordenwasser bij de Halve Maan. Nu is hij, afgestudeerd in bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit, general manager. “Maar moet je dat heus allemaal opschrijven”. Ballemaker komt er rond voor uit. “Ik hou niet van aandacht. Het liefst werk ik anoniem, nee, laat mij er maar buiten. Ik hou helemaal niet van die aandacht”.


BAVA

LIGHT CONCEPTS

KOM Nu NAAR bava VOOR DE NIEUWE SERIE LEDVERLICHTING!

SYLVAIN POONSSTRAAT 14 2548 XX DEN HAAG T TEL: 070-345 00 45 E [email protected] WWW.BAVA.NL ARCHITECTURE PRODUCTION SALES

10>interview Vilan

Weer online

Eerst had ik nog een beetje internet, daarna helemaal niks meer. Het was de splitter, zei de één. De ander moest de boel even doormeten. Een derde stelde vragen die ik niet begreep. Ik wilde één ding: weer online. Het ongeluk wilde dat ik middenin deze computercrisis bezigheden buitenshuis had. Dus ik ging heen en keerde terug, waardoor ik op de trap de telefoongids zag liggen. Weken en misschien wel maanden lag die gids daar, omdat ik steeds te lui was geweest om de baksteen weg te gooien. Nu was ik er mezelf innig dankbaar voor. Want daarin stonden vast telefoonnummers van technische redders. Pagina na pagina vol namen trof ik aan, in keurige kolommen en met een simpele toelichting. Er waren redders bij, die ik nooit in Google had gevonden, omdat ik niet wist dat ze bestonden. Zo leerde ik dat niet elk computerbedrijf een website heeft. Het papier was virusvrij, bedacht ik, dus ik kon net zo lang bladeren als ik wilde, zonder dat Norton wilde controleren waar ik was en wat ik daar deed. Zittend op de trap bladerde ik door het Gouden Gids-deel alsof het een geschenk van de toekomst was. Zo linear! Zo gemakkelijk! En alles alfabetisch per onderwerp, terwijl ik voor Google vaak ‘Eh…’ zat te denken. Met een mengeling van euforie en verbazing legde ik de gids weg. Ik telefoneerde naar een bedrijf, dat een monteur ging sturen. Dat vond ik opeens ook al zo merkwaardig. In bijna al mijn computers (vier, wat ik kan uitleggen) zit een highly advanced system dat zelfreparatie verricht. Bij de aanschaf heb ik daar extra geld voor neergelegd. Ik heb nul verstand van computers. ze moeten het hier gewoon doen. Maar dat doen ze niet altijd. Dan heb je toch een mens nodig. Uiteindelijk arriveerde er een monteur. Hij leek me een gelukkig man, op de manier zoals sommige loodgieters dat ook zijn. Als hij voorrijdt, zijn de mensen blij. Gaat hij weg, dan zijn de mensen wederom blij, en dat komt allemaal door de loodgieter. Of de monteur. Verpleegsters hebben dat minder. Na het bezoek van de monteur kon ik weer internetten. Gerekend vanaf het laatste opflikkerende modemlichtje was ik een kleine twee weken in de problemen geweest, en daarin heb ik een harde les geleerd. De telefoongids ligt op een ereplaats en ik ga een papieren boekje aanschaffen waarin ik telefoonnummers zal noteren. Ik ben online, maar mijn vertrouwen heeft zich verplaatst naar old skool papier. En naar de helpende mensch, natuurlijk. Vilan van de Loo


Cees List (1939) versus gestolen kunst

‘Na mijn vertrek bij ’t Gemeentemuseum is mijn leven nog rijker geworden’

Het heeft even geduurd, maar gaandeweg verovert het Nederlandse museum management systeem van de Stichting Cultural Heritage de wereld. Afrika en Rusland maakten al kennis met het betaalbare softwarepakket dat ook de verhandelbaarheid van gestolen kunst wereldwijd moeilijker maakt. Begin dit jaar werd via Costa Rica Zuid-Amerika opengebroken en in december hoopt Cees List, die het systeem samen met Floris Guntenaar opzette, in Hong Kong de presentatie voor Azië bij te wonen. Met de nadruk op hoopt, want Cees is ziek.

Door Coos Versteeg Op de eettafel in zijn huis aan de Laan van Meerdervoort gaat Cees List (74) bijna schuil achter de enorme stapel paperassen die betrekking hebben op Cultural Heritage. Samen met ontwerper Floris Guntenaar richtte List eind 1999 een stichting op met de bedoeling een gebruiksvriendelijke databank te ontwikkelen voor de registratie van kunstcollecties. Het idee erachter was eigenlijk een soort ruilbeurs mogelijk te maken. Als voormalig zakelijk leider van het Haags Gemeentemuseum en interim-directeur van het Cobra Museum wist Cees List maar al te goed hoe via schenkingen en legaten allerlei kunstwerken de depots van musea binnen sluipen die geen enkele aansluiting met de collectie hebben, terwijl ze elders heel goed van pas zouden kunnen komen. “Je aanvaardt als museum bijvoorbeeld een schenking van twintig werken, omdat er één tekening van Mondriaan bijzit. Maar dat 17de-eeuwse schilderij ‘Gezicht op Monnikendam’ past volstrekt niet bij je eigen collectie. Waarom leen je dat dan niet langdurig uit aan het Stadsmuseum van Monnikendam? Dat geeft een opschoning van de propvolle depots en zo’n kunstwerk krijgt een nieuw leven”. De database moest als een soort Marktplaats de aanbieders en vragers bij elkaar brengen. List en Guntenaar presenteerden in samenwerking met het Instituut Collectie Nederland hun MuseumD-System in 2002 op de International Council of Museums-conferentie in Barcelona. Hoewel List door zijn vorige functies goed thuis was in de museumwereld, viel het hem tegen dat zijn

digitale plannen in Nederland niet zo enthousiast werden ontvangen. Liever opereerde men allemaal apart van elkaar met eigen systemen. Besloten werd het museum management systeem dan maar gratis aan te bieden aan de leden van de African Council of Museums op hun congres in Nairobi in 2003. Met wat financiële steun van vermogende particulieren, van buitenlandse zaken en van ambassades ter plekke, gingen Cees en Floris vervolgens workshops en trainingen geven in Kenia, Senegal, Botswana, Namibië, Mozambique en in Zuid-Afrika. “Door die registratie van kunst, werd men zich in Afrika veel bewuster van de rijkdom van de eigen cultuur”. De Russische Museumvereniging volgde. Cees List: “We hebben daar workshops gegeven op Yasnaya Polyana, het landgoed van Tolstoj, geweldig”. Van een ruilbeurs was MuseumD-System ook gegroeid naar een registratiesysteem om de handel in gestolen kunst moeilijker te maken. “Er gaat jaarlijks vier tot zes miljard dollar om bij de handel in gestolen kunst”, zegt

‘Er gaat jaarlijks vier tot zes miljard dollar om bij de handel in gestolen kunst’

List. Hij verwijst naar de recente rel waarin Sotheby’s weer eens een kunstwerk op de veiling bracht dat van een diefstal enkele maanden daarvoor afkomstig was. “Een kunsthandelaar die zich over de herkomst van een aangeboden stuk wil informeren, moet 125 verschillende databases voor gestolen kunst raadplegen. Dat is onmogelijk en dat gebeurt dus ook niet”. Ook de toenmalige D66staatssecretaris voor Cultuur Medy van der Laan wilde nog in 2005 liever een eigen databank ontwikkelen. “Die stelde dus 750.000 euro beschikbaar om iets te bedenken wat er al was”, lacht List met ingehouden ergernis. “Dat soort dingen daar word je natuurlijk niet goed van. Maar zo langzamerhand beginnen ze het nu ook hier te begrijpen en zijn we zelfs gevraagd onze visie te geven in een hoorzitting van de vaste Kamercommissie Cultuur. CulturalHeritage is een eenvoudig en goedkoop systeem gebaseerd op de checklist van de J. Paul Getty Object ID Standaard dat wereldwijd de vraagbaak voor iedereen zou kunnen zijn”. Nyenrode CulturalHeritage is het zoveelste leven van Cees List. Geboren in Den Helder, als zoon van een caféhouder, wilde Cees naar de toneelschool. Hij was al aangenomen in Amsterdam, toen papa List zijn zoon ervan wist te overtuigen dat het toch beter was om eerst een diploma te halen, waarmee je wat meer zekerheid kocht. Dus ging Cees regelrecht van de HBS naar Nyenrode. Het moeilijkste vond hij nog om toneelschooldirecteur Willy Pos te gaan vertellen, dat hij niet zou komen.

>Foto: Piet Gispen

Na Nyenrode, waar Cees bedacht dat hij wel iets wilde in de managementkant van kunstbedrijven, volgde militaire dienst op de luchtmachtbasis Ypenburgh. Doordat hij bijbaantjes had als toneelknecht in het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen en als begeleider van buitenlandse gezelschappen zoals de Royal Shakespeare Company en het Wiener Burgtheater in het Holland Festival, deed hij allerlei contacten op in de kunstwereld. De Parijse impresario Leonidoff had een toneeltechnische tolk nodig voor de Europese tournee van het New York City Ballet en in het najaar van 1962 reisde Cees List mee in de entourage van Balanchine en Jerome Robbins. Vervolgens opende zich een leven als assistent-purser bij Stoomvaartmaatschappij Nederland op de Johan van Oldenbarnevelt en op de Oranje Nassau van de KNSM. “Dat was vroeger een goede manier om iets van de wereld te zien”. De oude contacten leverden bij terugkeer in Den Haag een baan op als stafmedewerker bij het Holland Festival, dat zich toen nog in belangrijke mate in Den Haag afspeelde en zelfs kantoor hield in het Kurhaus en later in het Palace Hotel. “Daar heb ik van 1964 tot half 1967 gezeten en toen ben ik overgenomen door de Nederlandse Opera, als productie-coördinator. Ik heb er negen mooie jaren gewerkt, in die tijd gingen we van vier naar twintig producties per jaar die

11

interview<


‘Hans Locher heeft me toen compleet in de steek gelaten. Hij wist als lid van het directieteam hoe alles zat, maar koos meteen de kant van het stadhuis’

werden voorbereid in het door Zwolsman geschikt gemaakte Circustheater waar ik een glaasje dronk met prima donna assulata Joan Sutherland”. In 1976 werd hij directeur van het Utrechts Symfonie Orkest, bij welk orkest Otto Ketting en Willem van Otterloo artistiek adviseur waren. Hij zag er Jaap van Zweden drie vioolconcerten geven en ook Charles Aznavour trad met het orkest op. Gemeentemuseum In 1983 volgde de benoeming tot zakelijk leider van het Gemeentemuseum. In de beginperiode onder museumdirecteur Theo van Velzen had de gemeenteraad het museum al bezuinigingen opgelegd die in 1985 opliepen tot 3,3 miljoen gulden per jaar. Van Velzen was een voorzichtige oudambtenaar van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Die deed geen gekke dingen. Met adjunct Henk Overduin ging het in 1986 en 1987 swingen. Cees: “Theo kon geen besluiten nemen, zijn voorzichtigheid zat hem vaak dwars. Maar Henk durfde gekke dingen. De tentoonstelling The Spiritual in Art was alleen voor Los Angeles en Chicago geprogrammeerd. Ze hadden van ons een stuk of twintig schilderijen nodig, waaronder een echt sleutelwerk (‘Evolutie‘ uit 1910/11, toen Mondriaan druk met theosofie bezig was, red.). Waarom laten we die tentoon-

stelling ook niet hier zien?, bedacht Henk. Het werd een museaal hoogtepunt in Europa in 1987. Wij durfden dat jaar ook tentoonstellingen naar Japan te brengen en daar veel geld voor te vragen. Tussen Henk Overduin en mij was een geweldige klik”. De stad wilde echter de gerenommeerde Rudi Fuchs als opvolger van Van Velzen en niet Henk Overduin. Die schikte zich loyaal in zijn rol als eeuwige adjunct, maar hij overleed eind 1988. “Ik vond het jammer dat Henk nooit de gelegenheid heeft gekregen om te laten zien hoe het museum had kunnen functioneren. Hij had een hele dynamische benadering van de functie van het museum in de maatschappij”. Toch had List ook een goede relatie met Fuchs, totdat het zakelijk misliep. Rudi Fuchs had bij het Van Abbe Museum al blijk gegeven moeite te hebben met financiën van het museum, zoals dat later ook weer bij het Stedelijk in Amsterdam zou blijken. Bij het Haags Gemeentemuseum liep het, mede door de groeiende ambities van Den Haag en tegelijkertijd een steeds verder afknijpen van de begroting, stevig uit de hand. Cees List slaagde er niet in zijn baas in de hand te houden. Kunstwethouder Ans van den Berg sloeg de waarschuwingen van List in de wind. Zij had met Fuchs te maken en niet met diens ondergeschikte. Toen de bom alsnog barstte, was Fuchs

met een tekort van vijf miljoen gulden al veilig vertrokken naar Amsterdam. VVD-wethouder Ans van den Berg trad af en werd kort daarop burgemeester van Bergen op Zoom. Het Barbertje dat moest hangen bij het museum werd Cees List. Het vertrek van Ans van den Berg was de politiek niet genoeg. Fuchs viel niets meer te maken, maar er moest iemand bloeden. Dat werd dus List, de andere helft van het duo List & Bedrog. Een periode ziek thuis, een hartinfarct, een juridisch gevecht en tenslotte een vertrekregeling volgden. Cees List kent het onderzoeksrapport over de kwestie – ook dat ligt bij ons gesprek op tafel – nog altijd bijna uit zijn hoofd. “Waarnemend directeur Hans Locher heeft me toen compleet in de steek gelaten. Hij wist als lid van het directieteam hoe alles zat, maar hij koos meteen de kant van het stadhuis. Dat heb ik hem erg kwalijk genomen”. De kwestie heeft hem een tijd lang zwaar getekend en de littekens zijn nog altijd aanwezig. “Ik heb er jaren last van gehad. Ik vind het nu alleen nog jammer dat ik mijn voorbereidend werk voor de verwerving van de Victory Boogie Woogie niet heb kunnen afmaken (Dat had de stad ook tientallen miljoenen gescheeld, want bij de hervatte onderhandelingen zette de eigenaar aanmerkelijk hoger in en dat werd moeiteloos geaccepteerd, red.). Maar uiteindelijk ben ik nu alle

betrokkenen dankbaar, want na mijn vertrek bij het Gemeentemuseum in 1997 is mijn leven nog veel rijker geworden”. Want het begrip verveling heeft List nooit gekend. Hij werd interim-directeur bij het Cobra Museum in Amstelveen en bij Panorama Mesdag, werd actief voor Pulchri Studio, directeur van de Karel Appel Foundation, was al eerder penningmeester bij het Nederlands Dans Theater en werd bestuurslid van de Willem van Otterloo Stichting. Met Theo Scholten van Museum Beelden aan Zee ging hij een festival organiseren van beeldende kunst, film, mode en muziek voor de Stichting Afrika-Europa 2000+. Kroon Uiteindelijk kwam daar dus de Stichting CulturalHeritage bij. Een tijd lang heeft hij het gevoel gehad dat hij geen gehoor vond voor een even simpel als praktisch project. Maar de laatste jaren raakt het in een stroomversnelling. De keuze van de Zuid-Amerikaanse koepelorganisatie Instituto Latinamericano de Museos (ILAM) in Costa Rica om met Cultural Heritage in zee te gaan in ‘the Fight against illicit traffic’, een project waaraan 600 instellingen in Zuid-Amerika en het Caribisch gebied meewerken, was begin dit jaar de kroon op het werk. Kort daarop volgde de uitnodiging om het systeem te presenteren op de confe-

rentie ‘Museums and the Web, Asia 2013’ in december in Hong Kong. Maar de euforie kreeg ineens een schaduwzijde. Na terugkeer uit Costa Rica kreeg Cees List een tia, een kleine beroerte waarbij een bloedvat in de hersenen korte tijd verstopt raakt. In het ziekenhuis werd geconstateerd dat zijn linker halsslagader voor negentig procent verstopt zat. Omdat die kwaal een operatie vraagt die niet zonder risico’s is, zeker bij een hartpatiënt, werd hij verder onderzocht. Een uitgezaaide tumor in de maag, zette ineens vraagtekens bij elk toekomstplan. Hij voelt zich niet slecht, ziet er goed uit. “Ik ga ervan uit dat ik gewoon naar Hong Kong kan. Mijn vrouw Anita gaat mee als verpleegster”, grapt hij. Chemotherapie en bestraling, daar wil hij niet van weten. “Ik ben 74, dat is een heel respectabele leeftijd. Ik heb een verrukkelijk mooi leven gehad. Dat beeld ga ik voor mezelf en mijn naasten liever niet laten ontsieren door onaangename behandelingen. Mijn vrouw, kinderen en kleinkinderen hebben het er moeilijker mee dan ik. Natuurlijk zou ik dolgraag nog een tijd verder gaan, ik heb nog plannen en ideeën genoeg. Ik wacht af hoe het verloopt. Ik kan er vrede mee hebben. Iedereen komt vroeg of laat aan de beurt. En ik mag niet klagen over het leven dat ik heb gehad”.

12>Cultuur


TodaysArt, laveren tussen triple A-status en B-film

handig”, zegt de programmeur. “Dan weet ik hoe laat het in Moskou is, wanneer ik kan bellen”. Geruime tijd is hij bezig geweest het evenement ook naar Rusland te brengen. En dat niet alleen. Van Winden heeft een droom: het concept wereldwijd uit te laten groeien tot een globaal netwerk van steden. In 2014 zijn dat Moskou en Kobe (Japan). In 2015 is de Braziliaanse miljoenenstad São Paulo aan de beurt. “En ik heb interesse in Dakar en Santiago en misschien nog een stad in het MiddenOosten. O ja, en Singapore heeft zich ook gemeld. Iemand van de Arts Council komt deze editie kijken hoe we het hier aanpakken”. Door zijn grootse plannen zat Van Winden de afgelopen tijd veel in het buitenland “In Moskou en Kobe heb ik nu maar een appartementje gehuurd. Voordeel is dat je geen hotels meer hoeft te boeken, nadeel is dat ik soms geen idee heb waar mijn spullen liggen”.

Het thema ‘Unauthorized permission’ heeft alles te maken met de nieuwe locatie van festival TodaysArt: het voormalige ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Neem een kijkje in de atoomschuilkelder en het crisiscentrum, om vervolgens hardcore te dansen in de voormalige kantine. En wat doen die twee Sinterklazen op de 15de etage? Door Annerieke Simeone

Regeren is vooruitzien, moet Olof van Winden hebben gedacht. Ruim voordat de zalen van het Lucent Danstheater en de Dr Anton Philipszaal tegen de vlakte gaan ten behoeve van het nieuwe Spuiforum, ging de artistiek leider op zoek naar een alternatieve locatie voor zijn meerdaagse festival TodaysArt. Van Winden raadpleegde wethouder Marnix Norder, die had per slot van rekening Ruimtelijke Ordening in zijn portefeuille. Tot ieders verrassing kwam de PVDA’er zelf met een alternatieve ruimte op de proppen: het oude gebouw van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De vroegtijdige verhuizing van het festival komt Van Winden goed uit, want in het weekend van 27 en 28 september staat het Lucent Danstheater in het teken van het Reinbert de Leeuw-festival. Overigens blijft het Atrium als festivallocatie ongewijzigd. Maar Van Winden is vooral blij met de nieuwe huisvesting. “Leegstand is een actueel thema in Nederland en al helemaal in Den Haag. Het past bij TodaysArt, dat hedendaagse zaken in het vizier heeft. En dat juist in dit ministerie een nationaal crisiscentrum en een gedeelte van de geheime dienst zat, komt de artistiek directeur ook goed uit. Het privacybeleid, de afluisterpraktijken van NSA en het lekken van informatie, volgens hem levendige en wereldwijde vraagstukken, bombardeerde hij meteen als thema voor het festival. Gevangenisstraf Nog altijd hangt een vlaag van mysterie rondom de 15de etage van het ministerie, waar ‘geheime’ ambtenaren hun werk deden. “Het ziet er beduidend luxer uit dan de andere sobere verdiepingen. Veel ruimtes met dubbele wanden”. Wie de afdeling onbevoegd probeerde binnen te komen,

Jackson and his Computer Band. > Foto: PR

riskeerde een boete van € 65.000 en een gevangenisstraf. Dat gold ook voor de medewerkers van de andere afdelingen. “Die kenden hun collega’s van de 15de niet eens”, vertelt Van Winden. “Op 5 december werden er steevast twee Sinterklazen ingehuurd, één voor de algemene medewerkers en één voor de 15de etage. Kun je het je voorstellen?”. Tijdens TodaysArt wordt de geheime etage opengesteld voor publiek. Een architect en een oude beheerder van het gebouw geven een rondleiding langs het crisiscentrum, uitgerust met geluidsdichte overlegkamers en een vergaderzaal in de sfeer van ‘Dr. Strangelove’. Maar natuurlijk is er, zoals we dat van TodaysArt gewend zijn, vooral veel kunst en muziek: het festival wordt vrijdag in het Atrium geopend door de levende legende, de tachtigjarige Morton Subotnick, ontwerper

van de eerste synthesizer ondersteund door Lillevan op video. In de toren van het ministerie presenteert Van Winden een breed gevarieerd tentoonstellingsprogramma: negentien etages die voorheen gesloten waren voor publiek worden

nooit les van hem gehad, maar als ik die boeken van hem over pianoharmonie lees, krijg ik echt tranen in m’n ogen”. De Regentenkamer houdt vanaf deze week (eerste maal donderdag 26 september) een Frans Elsen Tribute met een pianoserie (pianotrio). Rob van Kreeveld opent, twee weken later volgt Rob Agerbeek (24 oktober). Prima initiatief. Aardig wat variatie in het Regentenkamerprogramma deze week: de Residence

Big Band onder leiding van Wouter Kluck (de 27ste), de jonge pianiste Vera Marijt die hier les had van Juraj Stanik en Jasper Soffers (de 28ste), de speelse improvisaties met zang en gitaar van Ineke van Doorn en Marc van Vugt (‘White’ op de 29ste), bassist Paul Berner met zijn ‘Open Country’ waarin hij klassiekers uit zijn geboorteland Amerika binnenstebuiten keert (4 oktober) en dan drummer Broer Pronk (broer van wijlen de grote Rob Pronk en zangeres Babs Pronk). Broer is ook al zo’n oerfiguur in het Haagse en speelde jarenlang in het Hofje van Nieuwkoop met Frans Elsen. Op 5 oktober krijgt hij steun van Joris Teepe (bas), Miguel Rodriguez (piano), Marco Kegel (altsax) en Niels Tausk (trompet). Alle vijf: één en al jazz. Van drummer Ben Schröder krijg ik bericht dat het gebouw

Internationale kunstenaars en jonge makers trekken alle registers open

nu opengesteld. Internationale kunstenaars en jonge makers trekken alle registers open. Het publiek is getuige van de wereldpremière van The Mutual Wave Machine van het Marina Abramovic Institute en het nieuwe werk in de Citadels serie van oud KABK-student Matthijs Munnik. De kantine van Binnenlandse Zaken, waar dagelijks zo’n 17.500 ambtenaren hun lunch nuttigden, wordt omgetoverd tot ‘Club Binnenlandse Zaken’. Op de begane grond is er plaats voor meer ongebruikelijke energieke en eclectische live acts en artiesten van Nederlandse boden. Moskou Terwijl Van Winden een slok van zijn cappuccino neemt, checkt hij de tijd op zijn mobiel. Het is 03.00 uur ’s middag. Zijn zwarte horloge geeft 05.00 uur aan. “Ja, dat vind ik wel

Popelen De plannen voor TodaysArt Moscow zijn in een vergevorderd stadium. Maar liefst 25 locaties krijgt Van Winden de hele maand september 2014 tot zijn beschikking. En omgerekend zo’n 4 miljoen euro van de Russische staat. Dat is wel andere koek dan de € 125.000 subsidie die hij van de gemeente Den Haag ontvangt. Van Winden zucht bij de vraag hoe het kan dat de Russische hoofdstad staat te popelen om een evenement als TodaysArt binnen te halen, terwijl Den Haag liever de hand op de knip houdt bij een alternatief festival. “Internationaal hebben we een triple A-status, in Den Haag worden we behandeld als een B-film. Het gaat hier om popmuziek en dure gebouwen. Ze onderschatten de rol van een evenement als TodaysArt als podium voor hedendaagse kunst in de volle breedte van alle disciplines. Maar afgezien van de gemeentelijke visie: Rusland steekt enorm veel geld in cultuur en Moskou is een rijke stad”. Toch wil Van Winden in zijn woonplaats blijven opereren. “Mijn basis en netwerk liggen hier. Den Haag heeft bovendien een sterke undergroundscene die je niet elders in het land tegenkomt. In Amsterdam draait het om hip zijn, hier draait het om de kwaliteit. Juist omdat deze stad niet de naam heeft als culturele stad, zijn artiesten meer open en gedreven”.

jazz

‘Tributes’ voor Frans en Miles

De naam van pianist Frans Elsen is nogal eens gevallen in deze rubriek. Frans overleed in 2011 en wordt nog altijd gemist. Om zijn kennis, om zijn terechtwijzingen, om alles wat hij betekend had. Een pionier die in een echt jazzland onmiddellijk geëerd zou zijn met een plaquette of een zaal gesierd met zijn naam. Zelfs de Roemeense cymbalist-vibrafonist Marius Preda zei het vorige week nog: “Die man was uniek. Ik heb

waar de Regentenkamer huist (de vroegere Zevende Dags Adventistenkerk) nu als De Kerk Oefenruimtes gelegenheid biedt aan groepen om er te repeteren. Er is behoefte aan dat soort plekken, dus: goed initiatief. Het Haagse ProJazz brengt op 29 oktober in Dakota (14.30) een concert van trombonist Ilja Reijngoud met zangeres Elizabeth Simonian, op Cyprus geboren uit een Zweedse moeder en een Armeense vader, in Rotterdam cum laude afgestudeerd. Dat haar programma ‘Around the world’ heet, kan dan ook nauwelijks verbazen. Ze brengt Zweedse poëzie, Griekse en Armeense liederen en jazz. Pianist van haar ensemble was Kris Goessens, maar die verliet kortgeleden tragisch het leven. Vervanger is niemand minder dan Rob van Bavel. De mannen van Equinox zijn

inmiddels op de zondagmiddag weer begonnen in Pavlov (trompettist Ruud Breuls speelt er de 29ste), en in Studio 3 bieden ze tweemaal een sterk programma: op 27 september presenteert de jonge saxofonist Ben van Gelder er zijn nieuwe groep die deels uit New York komt waar hij tegenwoordig woont, een week later (4 oktober) is er de Vlaamse combinatie van het Alex Koo trio met toptrompettist Bert Joris. Twee verrassingen tot slot: Patrick McGough brengt 28 september in zijn établissement ‘Est Est Est’ zijn befaamde Tribute to Miles Davis en de Bijenkorf, jawel het warenhuis, presenteert op 3 oktober (17.30) jazzsaxofoniste Suzanne Alt. En dat is dan een Dolle Dwaze Dag . Bert Jansma

13

cultuur<


Herman van Veen denkt niet in landsgrenzen Speciaal ter gelegenheid van de dag van de Duitse Eenheid (3 oktober 1990) spelen Herman van Veen en Edith Leerkes samen met Das Deutsche Filmorchester Babelsberg woensdag 2 oktober in de Dr Anton Philipszaal.

Muur Zijn succesvolle carrière beslaat bijna een halve eeuw en bestrijkt de hele wereld; hij is met hart en ziel nog altijd de ‘Herman die de gaten in de lucht springt’. Van Veen’s cardioloog adviseert hem nooit te stoppen, omdat hij daarvoor niet zou zijn toegerust. “Elke vier jaar maken wij een tour die ons van Vlaanderen, Nederland, Frankrijk, Engeland, Duitstalig Europa, Afrika en door de VS voert. In Duitsland speel ik dan ongeveer honderd concerten. Ik ken dat land bijna zoals Nederland. Speelde er al op mijn vijfentwintigste, toen de muur er nog stond. Ik nam me voor één steen uit die muur te zingen. Dat is gelukt. Op een dag belde m’n vader: er was een gast op de fiets uit Leipzig gekomen met een steen op zijn bagagedrager. Zijn manier om ons te bedanken”. Tijdens zijn jeugd was de oorlog altijd opnieuw het onderwerp: nooit mocht zoiets weer gebeuren. “In die geest ben ik opgevoed. Mijn vader was een verzets-

Boheemse componist met een eigen geluid De concertreeks ‘Bach op Vrijdag’ van de stichting Musica Antica richt de schijnwerper op diverse componisten die zich al dan niet ten onrechte in de schaduw van de grote Thomascantor bevinden. Onder musici bestaat al geruime tijd veel belangstelling voor de Boheemse meester Jan Dismas Zelenka, maar het publiek kent hem nog nauwelijks. De serie in de Lutherse Kerk wordt geopend met een uitvoering van muziek van Bach en Zelenka door ensembles van het Koninklijk Conservatorium onder leiding van Patrick Ayrton.

Door Vera de Jonckheere

Harlekijn Holland BV, het bedrijf dat Herman van Veen (1945) in 1966 oprichtte, heeft onlangs onderdak gevonden op Landgoed de Paltz in Soestduinen. Het prachtige natuurgebied is vernoemd naar gevluchte Duitse soldaten uit de regimenten van Frederik de Grote. Van Veen verdiepte zich in de geschiedenis van deze mannen en schreef ‘De Zeven Brieven’, een deels verzonnen en historisch verhaal over hun avonturen op weg naar Nederland. “Ik zing en vertel het verhaal vanuit het perspectief van de vader die zeven brieven van zijn zonen krijgt. ‘De Zeven Brieven’ zingen en vertellen wij voor de pauze, na de pauze zing ik ‘Sedert/Sythence’, zeven voor mij bijzondere liederen die ik eveneens zelf voor orkest heb mogen bewerken. Recente stukken, niet ouder dan vijf jaar. Liedjes zie ik als miniatuurtjes, altijd autobiografische inkijkjes in je leven. Door de orkestraties komt er als het ware een wijk om het huis dat je bezingt”. Van Veen ziet zichzelf als muzikant die daarnaast met taal en verf in de weer is, maar ijveren voor de rechten van het kind, loopt ook als een rode draad door zijn leven. Kinderrechtenactivist werd hij al tijdens zijn studie viool, zang en muziekpedagogie aan het Utrechts Conservatorium. “Op mijn zeventiende meldde ik mij aan als vrijwilliger bij Unicef. Ik ben ervan overtuigd geraakt dat wij in een aanzienlijk vrediger wereld zouden leven als de kinderrechten zouden worden nageleefd. Kinderen behoren niet te sterven”, zegt hij bij de herinnering aan de eerste keer dat hij een in zijn beleving al dood kind in de armen gedrukt kreeg. “De moeder dacht dat ik met mijn witte blouse een dokter was”.

Aandacht voor Jan Dismas Zelenka

Door Aad van der Ven

Herman van Veen.> Foto: PR

man. Hoe vaak heb ik niet gezongen: ‘telkens als ik zo’n schreeuwer zie met een alternatief voor de democratie, denk ik jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar voor Ben, voor Ali, enzovoort. Totalitaire systemen vond je en vind je wereldwijd, dat is niet typisch voor een bepaald volk of land”. Hij denkt niet in landsgrenzen of nationaliteiten. “Kun je spreken van Nederlanders? Ik weet uit ervaring dat Den Haag een volstrekt andere stad is dan Rotterdam waardoor ook je voorstellingen anders worden. Het verschil tussen New York en Boston is verbluffend. Hamburg en München is als Sjors en Sjimmie. Den Bosch is door z’n historie totaal anders dan Leeuwarden. De confrontatie met de verschillen, en wat die met je repertoire doen, maakt ons werk zo fascinerend”. Gaga Als voorbeelden voor zijn œuvre noemt hij Ramses Shaffy, Toon Hermans, Wim Kan, Jacques Brel, John Lennon en Bob Dylan. “Er komen mensen bij. Nina Simone vind ik almaar beter, de esthetische aspecten van Lady Gaga fascineren mij. Ik bewonder Janine Jansen – ik heb ooit met haar mogen spelen in het Concertgebouw. Ben daar nog stil van. Ooit begonnen met Ice-T, volg ik een handvol rappers op de voet. Evenzo jonge dich-


27 september 18:00 Vals spel Een inleidende discussie bij Vals Met misdaadjournalist Chris Klomp en wetenschapsfilosoof Ton Derksen

ters, theater-, filmmakers, schrijvers, schilders. In ons kunstencentrum op Paltz hebben wij het voorrecht met veel jonge mensen te kunnen werken”. Vanaf 1968 heeft hij maar liefst 54 onderscheidingen in ontvangst mogen nemen. “Ik ben nog steeds verguld met de Louis Davidsring die ik op mijn zeventigste mag overdragen”. Hij ontving de ring in 1976 uit handen van Wim Kan, aan wie hij een bijzondere Haagse herinnering koestert. “Onder mijn konterfeitsel op de posters in de vitrines van Diligentia schreef hij met viltstift: ‘Van harte aanbevolen’ ”. Er is hem meer memorabele lof toegezwaaid. De dit jaar in Frankrijk overleden zanger en componist Georges Moustaki herkende in Herman van Veen ‘de wijsheid van de hofnar, de brutaliteit van de moralist, wanneer jij net doet of je slechts één doel hebt: ons vermaken’. Van Veen geeft toe dat de drie-eenheid een delicate balans vormt. “Soms verlies je het evenwicht, overstijgt de werkelijkheid de grap of ga je ten onder aan verontwaardiging waardoor de kunst ondersneeuwt. Ik hoop natuurlijk dat de hofnar het wint”. ‘Twee onder één dak’, eenmalig concert door Herman van Veen en het Babelsberg Film Orkest. Dr Anton Philipszaal, woensdag 2 oktober 2013, 20.00 uur

De tijd lijkt rijp voor Jan Dismas Zelenka. Hij kwam meer dan twee eeuwen na zijn dood achter de rug van zijn tijdgenoten Johann Sebastian Bach en Georg Friedrich Händel tevoorschijn en valt niet meer over het hoofd te zien. Zijn muziek bezit iets van Händels soepele, probleemloze schoonheid en wijst al vooruit naar de fantasierijke aanpak van Joseph Haydn. Maar zijn eigenzinnigheid maakt hem tot iemand met een individueel geluid. Er bestond en bestaat behoefte aan componisten als deze Bohemer, die leefde van 1679 tot 1745. Door de hoog opgelaaide productiedrift van een gretige oude-muziek-praktijk vanaf zeg maar de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn al heel wat middelmatige toondichters naar voren geschoven. Al die ensembles met pas afgestudeerde musici hadden en hebben muziek nodig om zich te onderscheiden van anderen. Er waren naast mooie ontdekkingen veel eendagsvliegen bij. Zelenka steekt daar bovenuit. Dat is inmiddels geen geheim meer. Er is in de afgelopen decennia vrij veel muziek van zijn hand op cd verschenen waardoor de belangstelling voor zowel het wereldlijke, instrumentale deel van zijn œuvre als zijn religieuze koorwerken geleidelijk groeide. Althans voor zover dat mogelijk was, want een zeer groot deel van zijn muziek, vooral de vocale werken, is verloren gegaan. We weten dat hij naast een stapeltje kamermuziek en orkestwerken drie oratoria, meer dan twintig missen en tegen de veertig cantates heeft gecomponeerd. Het meeste schreef hij terwijl hij in dienst was van het hof in Dresden, waar het gloedvolle katholicisme veel kerkmuziek vereiste. Bekend is dat Johann Sebastian Bach en Georg Philipp Telemann zijn werk bewonderden. Leven Over zijn leven is weinig bekend. Vermoedelijk heeft hij in Praag zijn opleiding aan een jezuïtencollege genoten. In 1710 trad hij als contrabassist in dienst van het hof in Dresden, een functie die weldra met andere verantwoordelijkheden werd uitgebreid. In 1721 werd hij benoemd tot vice-kapelmeester. Maar toen er tien jaar later

Vals nationaletoneel.nl/vals

een chef-kapelmeester moest komen werd hij gepasseerd. Die eervolle baan ging naar zijn collega Johann Adolf Hasse, wellicht omdat die meer kon uitrichten in het operagenre dat toen sterk in opmars was. Toch bleef Zelenka, ondanks zijn minder respectabele functie, tot aan zijn dood in 1745 de stad aan de Elbe trouw. Blijkbaar had hij toch niet een zodanige reputatie dat andere keurvorsten of kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders hem een mooie baan aanboden. Zelenka was een laatbloeier. Hij liep al tegen de veertig toen hij vakantie nam om les te nemen van de Hamburgse hofkapelmeester Johann Joseph Fux, een ster in de beheersing van het contrapunt. Tegenwoordig trekt vooral zijn orkestmuziek de aandacht. Ze blijft weliswaar binnen de traditionele vormen van die tijd, maar daarbinnen is van alles aan de hand. Net als bij Telemann horen we vaak een grillige afwisseling van concertante stukken en zowel sierlijke als boertige dansvormen met tal van individuele details. Dan spreken we over verrassende samenklanken en ook over een bepaald vrijmoedige rol van de houtblazers, die vaak op een eigenwijze manier een duit in het zakje doen.

Patrick Ayrton.> Foto: archief

Zijn kerkmuziek, als genre minder geëigend voor speelse experimenten, is in het algemeen iets traditioneler, maar biedt eveneens tal van persoonlijke kwaliteiten. Verschillen en overeenkomsten met de religieuze stijl van de werken die Johann Sebastian Bach in die tijd componeerde – beiden markeren de slotfase van de barokmuziek – zullen duidelijk worden tijdens het concert op 4 oktober, wanneer een ensemble van het Koninklijk Conservatorium Bachs cantate ‘Wo soll ich fliehen hin’ uitvoert naast ‘Litaniae de Venerabili Sacramento’ van Zelenka. Bach Ensemble Koninklijk Conservatorium onder leiding van Patrick Ayrton. Religieuze muziek van Johann Sebastian Bach en Jan Dismas Zelenka. Vrijdag 4 oktober, 17.00 uur, Lutherse Kerk. Meer informatie: www.musantica.nl

vanaf € 12,50 inclusief een maaltijd in Theater aan het Spui

14>cultuur


Omvangrijk, maar onbekend Het juiste verhaal vertellen. Dat is waar het de Stichting Joods Erfgoed Den Haag om is te doen. De stichting is pas een maand oud en treedt dit weekend voor het eerst naar buiten tijdens de Europese dag van de Joodse cultuur. Het programma vol lezingen en wandelingen laat zien dat de Joodse gemeenschap bloeit. Door Jasper Gramsma

Restaurant de Haagsche Kluis is het decor voor een ontmoeting met voorzitter Martin Driessen en Corien Glaudemans, bestuurslid namens het Haags Gemeentearchief. Het is een toepasselijke plek om het belang van de stichting te onderstrepen. “Den Haag heeft een rijke Joodse geschiedenis”, vertelt historica Glaudemans. “Over dit voormalige Joodse bankgebouw met huissynagoge doen allerlei verhalen de ronde. Het is belangrijk dat het volledige verhaal verteld wordt. Natuurlijk gaat dat over de bankiersdochter die omkwam in de Tweede Wereldoorlog, maar het gaat ook over de Joodse architect van het pand, Lodewijk Simons. We willen laten zien dat de Joodse cultuur veel breder is dan alleen de oorlogsjaren”. Voormalig ROC-directielid Martin Driessen – zelf niet van Joodse komaf – is initiator van de stichting. Over zijn motivatie zegt hij: “Sinds mijn pensionering leg ik mij toe op de geschiedenis van Den Haag. Ik ontdekte dat er vandaag de dag weinig bekend is over de Joodse cultuur in deze stad, terwijl die

De schrijver van deze prentbriefkaart uit 1904 was kennelijk onder de indruk van de Haagsche Kluis naar een ontwerp van Lodewijk Simons. > Foto: Haags Gemeentearchief

zeer omvangrijk is en teruggaat tot de zeventiende eeuw”. Als gids leidt Driessen regelmatig mensen rond door de Joodse buurt. Zijn startpunt is steevast de bronzen maquette van kunstenaar Jacques de Leeuwe. “Ik heb me ingezet om het kunstwerk een eervolle plek te geven bij de ingang van het stadhuis, want het stond verstopt. Toen rees de vraag wat ik nog meer zou kunnen doen om de historie recht te doen. Dat was voor mij aanleiding om de stichting in het leven te roepen”. Educatie is volgens de voorzitter ook een belangrijk aspect: “In Den Haag timmeren veel minderhe-

den aan de weg en dat is een verworvenheid. Om de multiculturele stad leefbaar te houden, moeten we nieuwe generaties voorlichten. Omdat veel jongeren onbekend zijn met de Joodse geschiedenis ontstaan er spanningen. Ik heb tijdens mijn gastlessen op het ROC gemerkt dat ze ontvankelijk zijn als je laat zien waar discriminatie toe kan leiden”. Biemakleed In korte tijd heeft Driessen een imposante schare ambassadeurs en bestuursleden bijeengebracht. Onder meer de directeuren van het Haags Historisch Mu-

seum, het Joods Historisch Museum Amsterdam en het Museon zitten in het comité van aanbeveling. Met hen hoopt Driessen ooit de ambitie te verwezenlijken van een Joods museum in Den Haag. “In elk geval moet er een documentatiepunt komen en gelukkig verleent het Joods Historisch Museum ons alle medewerking”, zegt hij tevreden. Veel Joodse gebruiksvoorwerpen zijn na de oorlog in Amsterdam terechtgekomen, omdat de gedecimeerde gemeenschap in Den Haag ze niet kwijt kon. De Haagse gemeenschap van Portugese Joden hield zelfs op te bestaan. Zo kreeg het Joods Historisch Museum een achttiende-eeuws biemakleed in de collectie, afkomstig uit de vroegere Portugese synagoge op de Prinsessegracht. Het biemakleed is één van de stukken die op 29 september te zien zijn tijdens de Europese dag van de Joodse cultuur, zij het in een diapresentatie. Het CIDI richt daarnaast voor de gelegenheid een minitentoonstelling in met de belangrijkste stukken uit het Haags Gemeentearchief. “Dat archief gaat terug tot de Asjkenazische Joden uit de zestiende eeuw, maar we hebben ook de oorlogsarchieven die een aantal jaren geleden uit Rusland zijn teruggekomen. Over dat project geef ik een lezing”, legt Glaudemans uit. Naast de lezing over de archieven uit Rusland geeft Tehilah van Luit een presentatie over de digitalisering van de oudste Joodse bronnen. “Zij is één van de weinige Nederlanders die het oude handschrift kunnen lezen. Dankzij Van Luit komen nu ook de oudste

Joodse documenten uit het Gemeentearchief online, zodat die wereldwijd beschikbaar zijn voor onderzoek”, aldus Glaudemans. Bijenkorf Op de drie geleide wandelroutes door het centrum en daarbuiten is goed te zien wat de maatschappelijke betekenis is van Joods Den Haag. “Op de routekaart is de spreiding door de stad goed te zien, Joods Den Haag is overal. Neem Spinoza. Hij is erg belangrijk geweest voor het westerse liberale denken. Daarnaast zijn Joden altijd een economische factor geweest in Den Haag. Rijke Joden waren de financiers van koningen en stadhouders, terwijl in de oude buurten handel gedreven werd door arme Joden. Ook het latere grootwinkelbedrijf was overwegend in Joodse handen: de Bijenkorf, de Bonneterie, Gerzon”. Overal op de route zijn monumenten terug te vinden die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Toch vindt Glaudemans dat de stichting moet waken voor het verloren gaan van bijzondere gedenktekens. Ze onderschrijft dat met een actueel voorbeeld: “In de oude kantine van de Haagse Scheidsrechters Vereniging op Kijkduin hing een gedenksteen van de Joodse Voetbalvereniging De Ooievaars. We zijn druk aan het speuren, want de steen is spoorloos. Het is ongelooflijk dat zoiets nog steeds kan verdwijnen”. Dag van de Joodse cultuur Den Haag, zondag 29 september van 12.00 tot 18.00 uur. Meer informatie: www.joodserfgoeddenhaag.nl.


den ha

ag

Sta

at cent

in het cabaret chantant van maar liefst 14 haagse artiesten THeATeR DiLigenTiA, 19 okToBeR, AAnVAng 20.15 uuR

Haagse liedjes, Haagse Humor, Haagse acts Samen op één podium Marcel Verreck | Max Douw | De Règâhs Steijger & De Leef | Jeannette Scheffer & Peter Wassenaar | André van den Berg | Frauenfelder & Verreck | Schoon aan de Haak Kaarten € 19,50 | CJP, UITpas € 18,Reserveren: www.theater-diligentia.nl of kassa | Lange Voorhout 5 | tel. 070-3610540, optie 1. Geopend en telefonisch bereikbaar di. t/m vr. van 13.00-16.00 uur. De kassa is op feestdagen gesloten. Een eenmalige evenement als aanhankelijkheidsbetuiging van Haagse kunstenaars aan weekkrant Den Haag Centraal

l a ra

15

sport<


Herinneringen aan rebellenbende Holland Sport:

‘Op Houtrust gebeurde altijd wat’ de wilde jaren van het profvoetbal en wanneer SHS en ADO de stadsderby speelden, zinderde de stad. Dan stegen de spelers boven zichzelf uit. Dan kreeg de directe tegenstander van Rob van der Bol nóg minder ruimte dan normaal. De vaste kreet van trainer Van der Hart ‘Gaat jouw man naar de WC, dan ga jij met hem mee’ ging er bij Van der Bol in als koek.

Zelfs ruim veertig jaar na het afscheid heerst er nog heimwee naar Holland Sport. Al zijn sommige verhalen inmiddels wel erg sterk geworden. Wanneer we alle mensen die claimen dat ze vroeger gingen kijken bij elkaar optellen, pasten er 50.000 man op Houtrust. En als elke oudvoetballer die beweert bij Holland Sport te hebben gespeeld de waarheid spreekt, betrad de club iedere week met 30 man het veld.

Holland Sport, dat was rauw, dat was onaangepast en tot de verbeelding sprekend cowboy-achtig

Door Martin van Zaanen

Afgelopen zaterdag won Topklasser SVV Scheveningen met 4-2 van GVVV en voert nu de ranglijst op het hoogste amateurniveau aan. Dezelfde dag verloor buurman Duindorp SV, uitkomend op het laagste amateurniveau, ‘uit’ met 3-2 van Hercules. Wie anno 2013 vanaf de Houtrustlaan het terrein van Duindorp SV betreedt, kan zich maar moeilijk voorstellen dat, waar nu twee velden in de breedte liggen, er vroeger eentje in de lengte lag waar tot begin van de jaren zeventig profvoetbal werd gespeeld. En je pakweg Abe Lenstra in zijn nadagen namens Enschedese Boys of Piet Keizer en Johan Cruijff in de kracht van hun leven namens Ajax aan het werk kon zien. Waar zich nu de kantine bevindt, was vroeger de tribune achter het doel. De naam van de club die er speelde: Holland Sport. ’t Was een bijzondere club en dat was het. Een gevleugelde uitdrukking in de stad was: ‘Op Houtrust gebeurde altijd wat’. Waren het geen groenwit geschilderde kippen die op het veld werden gegooid, dan was het wel een doellat die plots in tweeën brak. Supporters die de scheids belaagden, opstootjes, maar ook opmerkingen zo snel en grappig dat ze er zelfs in de beste comedyclubs van New York geen weerwoord op zouden hebben gehad. Holland Sport, dat was rauw, dat was onaangepast en tot de verbeelding sprekend cowboy-achtig. In de bestuurskamer stond het blauw van de sigarenrook en rook het naar vis en jenever. De profclub werd geleid door kleurrijke zakenlieden die het best waren te omschrijven als de later door Van Kooten & De Bie beroemd gemaakte Vrije Jongens. De bekendste was schroothandelaar Luc Kroesemeijer. De grote baas leek regelrecht uit een film weggelopen. Pakken bankbiljetten puilden uit zijn zak en hadden de jongens goed gespeeld, pelde hij er daar graag wat briefjes voor ze vanaf. Spectaculair Dat dit alles gebeurde in de keurige Vogelwijk, want daar behoort Houtrust toe, maakte de tegenstelling extra scherp en daardoor ook zo ultiem Haags. Een ludieke rebellenbende. Zo’n vereniging waar trainer Cor van der Hart zijn contract liet opmaken op een menukaart en meteen ondertekende. De club van mannen in lange jassen die voor de ingang De Sportgids verkochten. Van dat mooie groene shirt met die witte V. Met een speelwijze die niet altijd verfijnd, maar wel vol inzet en soms ronduit spectaculair was. Voetbal heeft een geur en in het geval van Holland Sport was dat de lucht van de zee, van Warme Worst & Zware Shag, van urine, van bier

Rob nam rustig een tegenstander in de houdgreep, en als die tussen hem en de arbiter in stond, gebruikte hij zelfs een ‘karatetik’. Dan had je nog Jan Teske, een Arnold Schwarzenegger op voetbalschoenen. Enerzijds stonden deze helden op een voetstuk, anderzijds waren het gewoon mannen die je in het dagelijks leven tegenkwam als marktkoopman, badmeester of winkelier. Wonderlinksbuiten Bertus de Harder en 27-voudig international Mick Clavan, van wie men zei dat hij de bal aan een touwtje had, speelden ook kort op Houtrust. Regelmatig kregen die de handen massaal op elkaar. Maar het meest van allemaal werd gejuicht voor aanvaller Sjaak Roggeveen.

Sjaak Roggeveen in actie tegen Heracles. > Foto: Hans de Bakker/Haags Gemeentearchief

en van gras. Die unieke melange was op te snuiven tot de zomer van 1971. NEC - Holland Sport (1-1) in de oude Goffert betekende het even onverwachte als bruuske einde van het profavontuur. In september 1973 kwamen de sloopkogels om de overwegend houten tribunes aan gruzelementen te slaan. Holland Sport was opgericht op 25 november 1954 als samenvoeging van de profclubs Den Haag en Rotterdam. Aanvankelijk kwamen ze uit onder de naam Flamingo’s ’54, maar ze moesten die naam wijzigen omdat er al een amateurclub onder die naam speelde. Niet veel later, op 14 juli 1955, fuseerden Holland Sport en de voetbalclub Scheveningen tot een nieuwe combinatie die kortweg SHS (voluit: Scheveningen Holland Sport) werd genoemd. Op 22 juli 1964 werd de naam officieel wederom Holland Sport. Van

de in totaal 17 seizoenen in het betaalde voetbal, waren er vier in de Eredivisie. De negende plaats in seizoen 1969/1970 was de beste prestatie. Op 1 juli 1971 werden ADO en Holland Sport samengevoegd tot FC Den Haag, al was in die fusie van het hele Holland Sport al snel niets meer te bespeuren. Wel leefde de naam nog een tijdje voort in het Haagse amateurvoetbal in de fusieclub HS Texas DZS. Suikerzakjes Zelfs ruim veertig jaar na het afscheid heerst er nog altijd heimwee naar Holland Sport. Een aannemelijke theorie is dat dit sluimerende gevoel een extra zetje kreeg toen er twee zomers terug in het Scheveningse Museum aan de Neptunusstraat een tentoonstelling genaamd ‘Het Sprookje Van Houtrust’ aan werd gewijd. Bescheiden van om-

vang, maar door schrijver Cor Gout en verzorger van SVV Scheveningen Hans de Jager zorgvuldig en met de grootst mogelijke liefde samengesteld. De tentoonstelling werd goed bezocht en hooggewaardeerd. Mede door de uitgekiende samenstelling van de items. Zoals daar waren: groenwitte suikerzakjes uit de kantine, de rugleuning van een houten tribunestoeltje, een replica van het scorebord, twee realistisch nagemaakte reclameborden met daarop ‘Voetbal International’ en: ‘Met Esso bent u beter uit’ en zelfs een papieren zakje waarin de beroemde ‘Warme Worst’ werd verkocht. Tevens een blauwe asbak uit de bestuurskamer met daarop in gouden letters: Pametex oud ijzer autowrakken metalen – het bedrijf van eigenaar Kroesemeijer. Gezamenlijk vormden de items een haarscherp tijdsbeeld. Het waren

Oranje Roggeveen was steevast goed voor 15 doelpunten per seizoen, in seizoen 1967/1968 maakte hij er zelfs 33. Op de één of andere manier voelde hij aan waar de bal ging komen en wist die vervolgens goed af te schermen. De inmiddels 70-jarige Roggeveen praat nog steeds aanstekelijk over de tijd van toen: “Als spelers vonden we het op Houtrust heerlijk voetballen. Vanwege de sappige grasmat en de hechte band tussen voetballers en supporters. Fanatiek en betrokken waren ze. Topclubs hadden het hier inderdaad vaak moeilijk, die wonnen dan maar nipt. Al moeten we ook niet overdrijven; vaak eindigden we maar een paar plekken boven de degradatiestreep, en op een spectaculair resultaat volgde meestal een uitglijder”. Wat waren de Holland Sport-supporters trots toen hun grote favoriet op 16 april 1969 in het Nederlands elftal debuteerde, in De Kuip tegen Tsjecho-Slowakije. Holland won met 2-0, Roggeveen maakte beide goals. Drie weken later tegen Polen, weer in Rotterdam, kwam de enige treffer ook op Sjaaks naam. Ook speelde hij nog een keer ‘uit’ tegen Polen. Drie interlands, drie goals; een formidabel gemiddelde. Sindsdien kon hij op Houtrust helemaal niet meer stuk. Laat vandaag de dag bij een Holland Sport-fan van weleer de naam Sjaak Roggeveen vallen en voor je het weet steekt er een zeebries van over de duinen op en klinkt met een snik in de stem: “Sterk spul hè, die Fisherman’s Friend”.

Ondernemen

Business Breakfast Club Ronald

Adressen & Informatie

Netwerkontbijt vo ondernemers met

Rabobank Den Haag Dennis Werkman Directeur Grootbedrijf (06) 22 73 28 14 E-mail: D.Werkman@DenHaag. rabobank.nl Henk Werlemann Directeur MKB (06) 10 68 84 59 E-mail: H.C.Werlemann@DenHaag. rabobank.nl

Tien keer per jaar organiseert Business Breakfast Club Ronald McDonald Huis Den Haag een netwerkbijeenkomst voor bedrijven en instellingen in de regio Haaglanden. Behalve een lekker ontbijt in informele setting, bieden de ontbijtbijeenkomsten de uitgelezen kans tot het leggen van zakelijke contacten. Daarbij steunen de bedrijven het Ronald McDonald Huis Den Haag. De Business Breakfastclub geeft hiermee op geheel eigen wijze uiting aan maatschappelijk verantwoord ondernemerschap.

Zakelijk loket Telefoon (070) 371 88 00 Maandag-donderdag 8-20 uur Vrijdag 8-18 uur Zaterdag 9-13.30 uur Bezoekadressen: Bezuidenhoutseweg 5 2594AB 's-Gravenhage Korte Vijverberg 2 2513AB 's-Gravenhage

Ernst & Young Wassenaarseweg 80 2596 CZ 's-Gravenhage Tel: 070 - 88 40 71000

ScheerSanders advocaten ScheerSanders Advocaten Nassauplein 36 2585 ED 's-Gravenhage Tel: 070-3659933 [email protected] www.scheer.nl

Werkgeversservicepunt Rob de Rooij (06) 52 02 6277 [email protected] www.werkgeversservicepuntdenhaag.nl

Wil Flikweert, Partner EY Den Haag

Business clubs: weet dat het werkt!

EY laat het nut zien van ondernemersverenigingen Business clubs, wat heb je daar als ondernemer aan? Den Haag kent er talloze, de een juist gericht een specifieke branche, de ander op de grootte van het bedrijf. Maar allemaal met als doel om de onderlinge contacten, je netwerk, te vergroten om zo meer business te genereren. Wil Flikweert, partner bij de afdeling Accounting van EY, is bestuurslid van MKB Den Haag en vertelt over de voordelen voor ondernemers om zich aan te sluiten bij een business club. Belangenbehartiger Voor zowel de startende, als de doorgewinterde ondernemer geven business clubs de mogelijkheid om eenvoudig nieuwe contacten op te doen en je eigen bedrijf te promoten. Maar business clubs hebben ook een hele andere functie, vertelt Wil Flikweert: “MKB Den Haag is naast een netwerkclub, ook een belangenbehartiger voor de aangesloten ondernemers. MKB Den Haag zit bijvoorbeeld regelmatig met de overheid en gemeente om tafel om het te hebben over aanbestedingstrajecten, regelingen bij grote verbouwingstrajecten of andere zaken. Zo profiteren ondernemers direct doordat er bijvoorbeeld goede afspraken gemaakt zijn over de communicatie en bereikbaarheid in het belang van de ondernemers. En dat is slechts een klein voorbeeld.”

Dit is een initiatief van Den Haag Centraal. Alle hierop geplaatste artikelen vallen buiten de redactionele verantwoordelijkheid van de redactie.

De rol als informatieverstrekker Ook zie je dat business clubs, waaronder MKB Den Haag, steeds meer als centraal aanspeekpunt gelden: hét platform voor ondernemers waar zij informatie kunnen halen

om hen te helpen bij het ondernemen. “MKB Den Haag vervult steeds meer de rol van de Kamer van Koophandel als informatieverstrekker. Doordat MKB Den Haag onderdeel is van MKB Nederland, is de aanwezige kennis enorm. We bieden onze leden een echt platform, waar zij onder meer handige modellen en andere praktische informatie kunnen vinden. Binnen EY weten wij wat de behoeften zijn van ondernemingen en onderkennen wij het belang van goede informatievoorziening om groei en innovatie te verwezenlijken. Hier dragen wij dus vanuit EY binnen de business club ook ons steentje aan bij.” Bijeenkomsten, borrels en ondernemersontbijten En uiteraard blijft de voornaamste functie van business clubs het opdoen van nieuwe contacten en, niet minder belangrijk, het onderhouden van al bestaande contacten. Je moet echter vaak wel betaald lid zijn om gebruik te kunnen maken van de netwerkmogelijkheden. En dan is het natuurlijk de vraag, is het de investering waard? “Dat hangt uiteraard ook van jezelf af,” zegt Wil. “Je moet wel actief mee doen. Weet dat het werkt. Praat met mensen en laat bij verschillende activiteiten je gezicht zien. Het draait immers allemaal om relaties. En als je eenmaal bekend bent in het Haagse, dan weet je waar de kansen liggen en wanneer je ze moet pakken. Als je dat doet, dan is het de investering zeker meer dan waard!”

Twee jaar geleden startte Suzanne Keulaerds (Managing Director Ronald McDonald Huis Den Haag) met vier andere ondernemers de Ronald McDonald Business Breakfast Club (BBC) in Den Haag. “Hoewel er diverse netwerkclubs zijn in de regio, bestaan er weinig die gekoppeld zijn aan het goede doel”, aldus Keulaerds. “Het BBC is een zakelijke ontmoetingsplaats voor ondernemers die hun steentje aan het goede doel willen bijdragen.” Laagdrempelig Het BBC bleek een schot in de roos, want inmiddels heeft de businessclub 75 trouwe leden uit diverse

Susanne keulaerds.

De advocaat al

Deze column gaat over samenwerking. Toen mij gevraagd werd over dit thema te schrijven, was mijn eerste gedachte: hoezo samenwerking? Een advocaat oefent zijn beroep alléén uit. Hij luistert goed naar de cliënt, plaatst het vraagstuk in het juiste juridische kader, bedenkt oplossingen, schrijft de benodigde stukken en gaat als het nodig is naar de rechtbank. Daarbij is het altijd de advocaat die verantwoordelijk is voor de manier waarop hij die taken uitvoert. Hij of zij deelt die verantwoordelijkheid met niemand anders. Kortom: een advocaat is een solitair werkend mens. Solitair? Toen ik hier verder over nadacht, besefte ik dat dit beeld van de “lonesome rider” niet helemaal klopt. Op mijn kantoor, ScheerSanders Advocaten, werken 13 advocaten en in totaal 23 mensen. Met elkaar vormen we een hecht team en samen zorgen we ervoor dat we de cliënten die ons kantoor uitkiezen optimaal van dienst zijn. Zo’n team heeft grote voordelen. Soms is er sprake van een complex of omvangrijk probleem met verschillende aspecten. Dan werk ik samen met één of meerdere advocaten van mijn kantoor die ook de benodigde expertise in huis hebben. Mijn vakgebied Als advocaat ben ik gespecialiseerd

in ondernemingsadvisering. Dat wil zeggen dat ik mij o.a. bezighoud met vastgoedzaken, commerciële contracten, arbeidszaken en formele samenwerkingsverbanden tussen ondernemers. Regelmatig word ik ingeschakeld door cliënten die een samenwerking willen smeden maar ook die de relatie met een zakenpartner in een vof of B.V. willen beëindigen. Zo heb ik onlangs geadviseerd over een nieuwe samenwerking in de horeca. Leuke bijkomstigheid is dat wij als kantoor de horecagelegenheid uit eigen ervaring al kenden.

Andere deskundigen Ik ben expert in mijn eigen vakgebied, maar soms zijn er kwesties die om een deskundige uit een andere discipline vragen, zoals een accountant of een fiscalist. Als er aandelen in het spel zijn of als er onroerend goed geveild moet worden, schakel ik een notaris in. Bij dagvaardingen wordt een deurwaarder ingeschakeld en als die bijvoorbeeld beslag moet leggen is nauwkeurige afstemming noodzakelijk. In al die gevallen gaat het dus om samenwerking. Een goede relatie is daarbij belangrijk. Je moet immers weten wat je aan elkaar hebt. Aan die relatie besteed ik dan ook de nodige aandacht, binnen en buiten het werk. De business clubs en de serviceclub waarvan ik lid ben bewijzen hierbij hun nut. De cliënt profiteert hiervan,

d Den Haag nd

d McDonald Huis Den Haag:

oor Haagse t gevoel voor MVO beroepsgroepen die elkaar bijna maandelijks treffen voor een gezellig netwerkontbijt. ”Bijzonder aan de opzet van de BBC is dat elke ontbijtbijeenkomst wordt gesponsord door een van de deelnemers”, vervolgt Keulaerds. “Het desbetreffende bedrijf draagt zorgt voor het ontbijt en de locatie.” Meestal vindt de bijeenkomst plaats bij de deelnemers zelf, soms wordt gekozen voor een horecagelegenheid in de regio. De gastvrouw- of gastheer verwelkomt de aanwezigen en geeft een korte bedrijfspresentatie. Op laagdrempelige wijze worden zakelijke contacten gelegd. Bovendien nemen de bijeenkomsten weinig tijd in beslag; het ontbijt eindigt omstreeks half tien waarna de deelnemers weer vol energie aan hun werkdag kunnen beginnen... Ronald McDonald Huis Het Ronald McDonald Huis Den Haag biedt een tijdelijk thuis aan ouders/verzorgers van zieke of te vroeg geboren kinderen, die zijn opgenomen in het Juliana Kinderziekenhuis. “We krijgen geen overheidssubsidie en het Ronald McDonald Huis draait volledig op de giften en donaties van particulieren, scholen, instellingen en bedrijven”, vertelt

Keulaerds. “De opbrengst van de BBC komt geheel ten gunste van het Ronald McDonald Huis in Den Haag. Het is bijzonder om te zien dat zoveel Haagse bedrijven zich willen inzetten voor maatschappelijk verantwoord ondernemerschap, óók in tijden van crisis. Mede dankzij de BBC kunnen tal van gezinnen logeren in het Ronald McDonald Huis en zo dicht bij hun zieke kind zijn.” Deelnemer WSP De laatste ontbijtbijeenkomst vond plaats bij deelnemer Werkgeversservicepunt Den Haag (WSP). Het WSP wil op een zo efficiënt mogelijke en dienstverlenende manier werkgever en werkzoekende bij elkaar brengen en is niet voor niets lid van de BBC. “Nauwe contacten met werkgevers zijn voor ons onontbeerlijk”, aldus Rob de Rooij , Manager Markt, Projecten en Innovatie van het WSP. “De ontbijtbijeenkomsten zorgen ervoor dat we ons relatienetwerk kunnen uitbreiden en tegelijkertijd het goede doel kunnen steunen. Wij hebben MVO hoog in het vaandel staan en de BBC sluit daar heel mooi op aan.”

Dennis Werkman (links) en Henk Werlemann.

Rabo Podium

Partners in Nieuw ondernemerschap

Samenwerken: de ls teamspeler sleutel tot succes Meer informatie is vinden op www.bbcronaldmcdonaldhuisdenhaag.nl

Samenwerken en verbinding zoeken met anderen kan voor vele ondernemers de sleutel tot succes betekenen. Belangrijk, zeker in tijden dat het voor de meeste gevestigde ondernemers misschien toch lastig is om de organisatie draaiende te houden. En wat te denken van starters? Het samenwerkingsverband Partners in Nieuw Ondernemerschap (PNO) is een regionaal netwerk bestaande uit de Kamer van Koophandel, de gemeente Den Haag, de belastingdienst en de Rabobank. Samen ondersteunen zij starters en bestaande ondernemers door het geven van voorlichting en advies tijdens maandelijkse bijeenkomsten. Bert Wams, bedrijfsadviseur bij de Kamer van Koophandel, is onder andere verantwoordelijk voor diverse projecten op het gebied van voorlichting aan ondernemers en levert in dit kader ook een belangrijke bijdrage bij PNO.

Peter Rijpstra, advocaat en partner ScheerSanders want doordat de lijnen kort zijn, gaat er geen tijd verloren. Cliëntrelatie Er is één samenwerkingsrelatie die boven alle andere staat en waarmee elke zaak begint en eindigt: de samenwerking tussen advocaat en cliënt. Samen wisselen we gegevens uit, overleggen we en komen we uiteindelijk tot een beslissing over de te

volgen stappen. Ik investeer altijd in een goede relatie. Dit werkt niet alleen prettig, maar betaalt zich ook terug in een soepel verloop van de zaak en een optimaal resultaat. Het zal duidelijk zijn dat de stelling aan het begin van de column onjuist is. Een advocaat is geen solitair werkend mens. Integendeel! Advocaten zijn teamspelers pur sang! Zeker bij ScheerSanders.

Nieuw ondernemerschap & Den Haag “Dit samenwerkingsverband is een Haags gemeentelijk initiatief met vier vaste kernpartners: de gemeente Den Haag, de belastingdienst, de Kamer van Koophandel en Rabobank Den Haag en omgeving. Zij bepalen het beleid en vormen het hart van dit netwerk. Daarnaast zijn er nog diverse andere partners aangesloten bij PNO waaronder verschillende onderwijsinstellingen zoals ROC Mondriaan en de Haagse Hogeschool, maar bijvoorbeeld ook E&Y en een aantal regionale business clubs. Dit geeft ook direct de nauwe relatie met de stad aan. Alle

partners komen uit de regio en dit initiatief is bedoeld voor startende en gevestigde ondernemers uit Den Haag. We hebben ons bij de oprichting van dit samenwerkingsverband in 2006 primair gericht op ondernemers uit de krachtwijken van Den Haag. Inmiddels kunnen de etnische ondernemers uit de krachtwijken van Den Haag de weg naar de instanties prima vinden. Nu worden onze bijeenkomsten door ondernemers bezocht uit diverse branches met een afspiegeling van alle bevolkingsgroepen uit de stad.” Partners in Nieuw Ondernemerschap & samenwerking “Dit initiatief zou niet kunnen bestaan zonder goede onderlinge samenwerking tussen de verschillende bedrijven en organisaties. Bij de Kamer van Koophandel hebben wij bijvoorbeeld naast inhoudelijke ondersteuning ook een netwerk te bieden. Als wij niet be-

Dit initiatief zou niet kunnen bestaan zonder goede onderlinge samenwerking tussen de verschillende bedrijven en organisaties

schikken over de benodigde informatie, dan hebben wij diverse kennispartners zoals banken, de gemeente en juridische partners waar wij naar kunnen doorverwijzen. Onder andere ZZPers, maar ook bedrijven en winkeliers zoeken samenwerkingen en wisselen kennis en informatie uit om elkaar te versterken. Het doel van PNO is om starters en gevestigde ondernemers te ondersteunen bij hun dagelijkse activiteiten door op een laagdrempelige en toegankelijke manier voorlichting te geven en een podium om te netwerken.” Partners in Nieuw Ondernemerschap & de Rabobank “De Rabobank is een belangrijke partner binnen dit concept. Een betrouwbare financiële dienstverlener die veel kan betekenen voor zowel starters als gevestigde ondernemers. Binnen dit initiatief zijn zij verantwoordelijk voor het geven van inhoudelijke presentaties over financiële aspecten van ondernemen. Banken zijn voor ondernemers uiteraard erg belangrijk. Niet alleen voor het financiële gedeelte, maar ook voor het netwerk erachter. De Rabobank wil graag tijd en energie steken in de voorlichting en advisering van startende ondernemers. Hun keuze voor een Starterscoördinator komt daar bijvoorbeeld ook uit voort. Daarom zijn zij een goede samenwerkingspartner voor zowel de Kamer van Koophandel, het samenwerkingsverband Partners in Nieuw Ondernemerschap als voor iedere ondernemer!”

18>varia


Marc

Pamperen

Het is de laatste jaren stil in de prijzenkast van de Nederlandse herenhockeyers. En dat is natuurlijk opmerkelijk voor een land met verreweg de meeste hockeyers, de beste competitie, de meeste kunstgrasvelden, serieus kader en ga zo maar door. Nederland is op papier de beste. We spelen echter al jaren op kunstgras. Veel voer voor discussie dus, waarom het onze jongens maar niet lukt te domineren. De beschuldigende vinger gaat in die discussie dan steevast naar een makkelijke prooi, die het van oudsher (ook buiten het hockey) moet ontgelden: de buitenlanders. Het gros van de ‘kenners’ geeft de buitenlanders de schuld van de mistroostige resultaten. Zij bezetten de belangrijke plaatsen in het veld, zij remmen daarmee de ontwikkeling van onze talentvolle oogappeltjes en waarschijnlijk pikken ze ook de leukste meisjes op de hockeyfeestjes in. Het wijzen naar anderen om eigen falen te maskeren, is een beproefd recept. Het hockey verlaagt zich ook tot deze redenering. Maar het is onzin. De buitenlanders houden de ontwikkeling van talentvolle jeugd niet tegen. Dat doen we in Nederland toch echt zelf. En dat begint al vroeg in de jeugd. In plaats van de jonge talenten weerbaar te maken, mentaal te trainen en het maximale van ze te vragen, is er in Nederland een cultuur van pamperen ontstaan. De jeugdelftallen zijn zonder uitzondering voorzien van een coach en een assistent-coach, een trainer en een assistent-trainer, een manager, een assistentmanager, een fysiotherapeut, een looptrainer, een voedingsdeskundige, iemand die de doordeweekse e-mails doet en weer een ander die het in het weekend voor zijn rekening neemt, een wasmoeder/vader en iemand die de tassen en sticks van de vedettes in spe draagt. Tegen de tijd dat onze talenten hun eerste Oranjeshirt mogen aandoen, ervaren ze een nieuw fenomeen: er is niemand meer die hun handje vasthoudt. Ze moeten het nu toch echt zelf doen, en als je dat van jongsaf aan niet hebt geoefend, dan wordt het lastig. Ze zijn – ongewild – verworden tot prima donna’s. En daar hebben buitenlanders toch echt part noch deel aan. Marc Delissen Voormalig hockeyer en advocaat bij Delissen Martens advocaten belastingadviseurs mediation

Vito Wormgoor.>Foto: Robert John Henderson

Wormgoors wondere familiewereld

‘We hebben niets te verliezen’ Vraag een willekeurige voetballer waar hij hoopt terecht te komen en het antwoord zal zijn: in de Premier League. Natuurlijk geldt dat ook voor Vito Wormgoor. Of de 24-jarige verdediger ooit de magische oevers van het beloofde voetbaleiland bereikt, valt te bezien. De speler van ADO Den Haag heeft echter nog een goede reden om in de Engelse competitie te geloven. Twee neven voetballen er. Een verhaal over bijzondere familiebanden. Door Arnout Verzijl

Met meer dan 600.000 verkochte kaarten manifesteerde Wicked zich als de grootste musicalhit van de laatste tien jaar. Het spektakel was te zien in het Scheveningse Circustheater. Zeker één van de theaterbezoekers zat met het angstzweet in zijn handen toen het gordijn optrok. Vito Wormgoor, onverschrokken verdediger van beroep, was zenuwachtiger dan wanneer hij zelf in het veld staat: “Het raakt me als ik mijn broer zie schitteren op het podium. De nervositeit die ik dan voel, is heel apart. Het is er ingeslopen. Ik wil perse dat hij het goed doet en ben enorm trots op hem”. Kelvin Wormgoor is momenteel aan het repeteren voor Yersey Boys in het Beatrix Theater in Utrecht, Vito gaat er zeker kijken. “Hij speelde in Scheveningen de understudy van Jim Bakkum”, zegt zijn jongere broer. In voetbaltaal: als de aanvoerder ziek is of er geblesseerd uit moet, komt Wormgoor erin. Niemand mag het verschil opmerken. In het veld is Vito het prototype nietsontziende moderne mandekker. Getatoeëerd en al. Een vlijmscherpe tackle of een onvervalste bodycheck. Als het moet, is de charge keihard. Een boze blik die zoveel angst inboezemt, dat hij eigenlijk al geel verdient zonder ook maar één woord gezegd te hebben. Die Vito Wormgoor dus, al ruim twee jaar een zekerheidje in de Haagse defensie. Hij stroopt zijn mouwen op. Vito

Wormgoor lezen we op zijn linkerarm. Met donkere inkt voor eeuwig in de huid gegraveerd. Het was zijn eerste tatoeage. “Gewoon, omdat ik het leuk vond”, zegt hij. Inmiddels staat de teller op acht. Zijn meest dierbare? Die van zijn overleden opa en oma. Hun namen draagt hij voor altijd in zijn borst met zich mee. “En natuurlijk die van mijn twee dochters, Mila (bijna 2) en Vienna (twee maanden)”. Vaderschap Het vaderschap heeft hem veranderd. Natuurlijk. Iedere vader weet dat het leven uit twee fases bestaat. De geboorte van een eerste kind vernedert de zojuist afgesloten kinderloze periode in één klap tot een nietszeggende, onbezorgde warming-up. Ineens worden begrippen als verantwoordelijkheid en toekomst tastbaar. Wormgoor weet er alles van. “Ik kan me geen leven meer voorstellen zonder mijn twee kleine meiden. Ik ben anders gaan denken. Afwegingen maken. Wat kan wel. En vooral: wat niet? Ik denk dat ik voor alle jonge vaders in het algemeen spreek wanneer ik zeg dat verantwoordelijkheidsgevoel je dwingt tot het maken van andere keuzes”. Vadergevoelens, hij koestert ze ook

voor zijn jongere broer Nando. Vooral nu deze aan het doorbreken is bij FC Dordrecht. Als verdediger, dat spreekt voor zich. “Bij Vitesse redde hij het niet. En nu heeft hij al een periodetitel te pakken met Dordrecht. Nando komt bijna dagelijks bij ons over de vloer. Hij heeft op zolder al zijn eigen kamer”, lacht Wormgoor. Vito en zijn vriendin Naomi wonen in het Utrechtse Houten. Ook al wil hij graag, hij gaat lang niet altijd naar zijn broer bij Dordrecht kijken: “Als wij een dag later een wedstrijd hebben, verstoort dat mijn voorbereiding dus ga ik niet. Maar als het even lukt, zit ik op de tribune”. Zelf verdeelt hij ieder thuisduel van ADO zes seizoenkaarten onder zijn naaste familie. Wolfswinkel Wie denkt dat twee Wormsgoors in het betaald voetbal bijzonder is, heeft het mis. Er is meer. Na afloop van een duel met ADO sms’t Vito de eindstand naar Engeland, naar zijn neef Ricky. “Met hem heb ik regelmatig contact. Ricky heeft toevallig afgelopen weekeinde zijn neus gebroken in de wedstrijd tegen Aston Villa. Ik hoop dat hij snel weer kan spelen”. Ricky van Wolfswinkel is tweevoudig international en tekende afgelopen zomer

Ook Vitesse overweegt schadeclaim Vitesse overweegt in navolging van ADO Den Haag een schadeclaim in te dienen bij de gemeente Den Haag naar aanleiding van de afgelaste wedstrijd tegen ADO. De voetbalclub uit Arnhem maakte onder meer reis- en verblijfkosten. Het elftal had zich al in Kijkduin genesteld toen arbiter Blom besloot dat er te veel water op het veld stond en het duel geen doorgang kon vinden. “Wij denken na over een schadeloosstelling”, bevestigt een woordvoerder van Vitesse. “Wij zijn daarover in gesprek met ADO Den Haag maar meer kan en wil ik daar niet over zeggen.” Hoe hoog de claim van ADO richting de gemeente wordt, kan directeur Piet Jansen nog niet zeggen: “Dat laten we uitzoeken. Het in de media genoemde bedrag van minimaal een ton kan ik niet bevestigen, wel dat het fors zal zijn. De gemeente is verantwoordelijk voor het veld en krijgt dus de rekening”. ADO Den Haag heeft een externe partij, Kiwa ISA Sport, ingeschakeld om uit te zoeken waar het fout is gegaan met de drainage van het veld. Het staat zo goed als vast dat de werkzaamheden van afgelopen zomer aan het veld de oorzaak zijn. Met het oog op het WK Hockey van 2014 is er toen een nieuwe onderlaag aangelegd.

een vierjarig contract bij Norwich City, dat uitkomt in de Premier League. De familieband kwam pas door het voetballen aan het licht, zegt Wormgoor. “Het is niet zo dat we elkaar van feesten en partijen kenden. Heel langzaam groeide het besef dat we gerelateerd tot elkaar konden zijn. We zaten eens met zijn drieën bij elkaar en hebben toen besloten het uit te zoeken. De moeder van Ricky heeft alles op papier gezet en het bleek te kloppen. We waren inderdaad familie. Ook Erik”. Met Erik wordt bedoeld 17-voudig international Erik Pieters. De huidige linksback van Stoke City. Net als Van Wolfswinkel is Pieters een vaste waarde in de Premier League en een neef van Vito Wormgoor. “Erik zijn moeder heet ook Wormgoor en is een nicht van mijn vader Benno”, horen we. Als er zoveel voetballend vermogen in de genen zit, moet het toch zeker ook wel goedkomen met het zwalkende ADO Den Haag? “Ja natuurlijk”, klinkt het resoluut. “Vorig jaar pakte alles goed voor ons uit. Dit seizoen is het precies andersom. We worstelen met ons niveau. Het is zaak ons zo snel mogelijk te herpakken”. Zondag wacht de immer beladen uitwedstrijd bij Feyenoord. Vorig jaar baarde Wormgoor opzien door Feyenoord-spits Graziano Pellè en aantal keren door het haar te strijken. Er was geen grotere vernedering denkbaar voor de intens ijdele Italiaan. “Dat was wel mooi ja. Ik speelde één van mijn beste duels voor ADO. Toch verloren we. Pellè scoorde en versierde een strafschop. Hij is gewoon een heel goede spits. Het wordt weer een uitdaging om hem in bedwang te houden. Misschien is het wel goed voor ons dat we uit spelen in De Kuip. Onbevangen, we hebben niets te verliezen en kunnen vrijuit voetballen”. Wie weet heeft Wormgoor gelijk. En krijgt Ricky van Wolfswinkel zondag een sms’je dat Feyenoord haar tweede thuisnederlaag van het seizoen heeft geleden.

19

varia<


Aangrijpend debuut van de weduwe Lokker

Een ander leven in luttele seconden dit soort voorbeelden in te wrijven wat ze hebben aangericht. Dat de kinderen niet meer zullen meemaken dat er een trotse vader staat bij het behalen van een zwemdiploma, een rijbewijs, de eerste baan, trouwen, kleinkinderen ... al die hoogtepunten uit een mensenleven.

Door Coos Versteeg

Het ene moment staat goudsmid Ruud Stratmann nog gewoon te werken in het atelier van zijn winkel op de Beeklaan, het volgende moment ligt hij dodelijk gewond door kogelschoten op de grond. Het gebeurt allemaal in fracties van seconden, die woensdagochtend 25 april 2012. Krijsende overvallers, een eveneens schreeuwende Ruud Stratmann, blaffende honden, een paniekerige vrouw en een huilende peuter. Het zijn bijna filmbeelden die voorbij rollen in het relaas van Els Lokker, de weduwe van Ruud Stratmann. ‘Er is leven na de dood van een geliefde’, luidt de titel van het boek dat zij onlangs het licht deed zien. Valt er dan nog iets te vertellen over deze brute roofmoord? De camerabeelden van de overval zijn eindeloos op televisie en op internet te zien geweest en leidden uiteindelijk tot de arrestatie van de twee Georgische overvallers en hun medeplichtige bestuurder van de vluchtauto. De media stortten zich massaal op de zaak, omdat de beelden niet alleen schokkend waren en de overval wel heel dichtbij brachten, maar ook omdat het vervolg – met een verdachte die op de Georgische televisie een bekentenis aflegt – alles behalve gangbaar was. Het antwoord luidt dat Els Lokker inderdaad – na alle interviews in kranten, tijdschriften en op tv – nog heel wat te vertellen heeft. Niet alleen over het voor de hand liggende verdriet bij de dood van een geliefde, het verlies van een partner in het bedrijf, het wegvallen van een vader en wat al niet meer. Nee, zij confronteert de lezer met allerlei praktische kwesties die bijna verloren gaan in de zee van sensatie rond de zaak, maar die in het leven van de nabestaanden van wezenlijk belang zijn. Want hoe moet Els de juwelierswinkel draaiende houden zonder goudsmid, zijzelf doet immers alleen maar graveerwerk. Wanneer stel je de winkel weer open, de plek waar je man is doodgeschoten, voor klanten die hun horloges en ringen willen komen op-

Els Lokker. > Foto: PR

halen? Durf je de winkel trouwens nog wel te draaien? Stel dat er weer nieuwe overvallers komen? Al die vragen spoken door het hoofd van een emotioneel beschadigde vrouw die tegelijk ook nog de zorg heeft voor vaderloos geraakte kinderen. Schrijnend Els Lokker gaat niet baden in verdriet. Daar is geen gelegenheid voor en daar lijkt ze ook het type niet naar. Maar het is schrijnend om te lezen hoe ze een paar maanden na de dood van Ruud het eindfeest op de basisschool van hun zoon alleen moet bijwonen. “Wanneer de musical wordt uitgevoerd, zit ik zonder Ruud in de zaal. En later, als ik Bram ga ophalen na het afscheidsfeest, staat het vol met ouders die samen een glaasje drinken. Afscheid van groep acht en op naar de toekomst. Ondanks alle hartelijkheid en vriendelijkheid voel ik me erg alleen. Ruud was altijd bijzonder betrokken en emotioneel bij dit soort gelegenheden”. Moederdag en Vaderdag vieren in de wetenschap dat vader er niet meer is. Als de rechtszaak eenmaal dient, maakt Els van de gelegenheid gebruik om de lafhartige rovers met

Hypotheek En dan zijn er nog de materiële zorgen, waarmee Els Lokker manmoedig omspringt, maar die er eigenlijk niet om liegen. Wat moet er met de zaak gebeuren, hoe komt er geld binnen om de hypotheek te betalen? Els Lokker omschrijft het op een toon alsof zij tegelijk deelnemer en beschouwer is. Zonder drama, zonder zelfmedelijden, heel puur en sec. Alleen haar gedichten, die de tekst afwisselen, hebben een hoog Candlelight-gehalte, maar dat is haar vergeven. Ze toont zich in ‘Er is leven na de dood van een geliefde’ bovenal een heel krachtige vrouw, die zich alleen zo nu en dan laat gaan in slecht eten en wat teveel drinken, waardoor de kilo’s er aanvliegen. Maar die in weerwil van de depressieve gevoelens op z’n tijd zich steeds weer bijeenpakt om er voor haar kinderen te zijn. In een samenleving die decennialang de positie van de dader alle aandacht in de rechtsgang heeft gegeven, is het goed te lezen hoe goed de familierechercheurs en slachtofferhulp zich van hun taak kwijten, hoe Els een positie in de rechtsgang krijgt. En hoe ze van verschillende, soms onverwachte, kanten steun en daadwerkelijk hulp krijgt. Je bent ook bijna blij voor haar als ze zich gaandeweg weer weet te hervatten, zelf haar huis begint op te knappen en voorzichtig zelfs aan een nieuwe relatie begint te denken. Bij de presentatie van haar boek liet Els Lokker horen dat ze misschien nog wel meer wil gaan schrijven. Ze heeft met ‘Er is leven na de dood van een geliefde’ in elk geval de juiste toon weten te raken. Wie weet wat we nog van haar kunnen verwachten?

stadsgroen

Bollen werpen

Oh, wat hou ik toch van het bekende koekhappen, ringsteken, spijkerpoepen, zaklopen, ezeltje prik en sjoelen! Ik wil er graag nog één aan toevoegen: het bollen werpen! Wij zetten namelijk graag onze bloembollen keurig op een rijtje. Alsof ze met een meetlint zijn geplaatst. Wie daar ooit mee begonnen is, is me een raadsel, hoewel ik mijn hoed opeet als het die Carolus Clusius weer niet is geweest. Deze bollenliefhebber uit de zestiende eeuw studeerde rechten, medicijnen en plantkunde en verkreeg ‘via via’ enkele Ottomaanse tulpenbollen die hij in 1593 in Leiden onderzocht en – netjes op rijtjes! – plantte en zo probeerde te vermeerderen.

Het bemachtigen van bollen werd binnen de kortste keren een rage

Zo’n veertig jaar later trok de nog steeds exclusieve bloem de aandacht van rijke stedelingen. Zij begonnen bollen te kopen om op hun buitens of in de tuinen van hun grachtenhuizen te planten. Netjes op een rijtje uiteraard, langs het pad, goed in het zicht van de buren. Het bemachtigen van bollen werd binnen de kortste keren een rage. De prijzen stegen, maar gelukkig vermeerderden de bollen zich jaarlijks vanzelf, anders dan kostbare schil-

derijen of Chinees porselein. De duurste tulpenbol was de ‘Semper Augustinus’, die bracht op een veiling omgerekend naar hedendaagse prijzen € 1.155.000,– op. Dat ligt allemaal achter ons. Tijden veranderen, en vanaf nu kunnen we handenvol betaalbare bollen werpen. Het werkt zo. Bloembollen moeten in september, uiterlijk oktober de grond in. Kies een goeie plek, de meeste bolgewassen houden van een half beschaduwde plaats. De blauwe druif, anemoon, daslook, holwortel, knikkende vogelmelk, lenteklokje, wilde of boshyacinth, sneeuwklokje en kievitseitje mogen zelfs in diepe schaduw staan; krokussen en botanische tulpjes moeten bij voorkeur op een juist zonnige plek geplant worden. Die botanische tulpjes herken je aan hun formaat, ze zijn slechts 10 tot 15 centimeter hoog. Andere tulpen zijn de ‘vroege’, de Greigii- en de Kaufmanniana’s, de ‘middentijdse’ als de Triumph- en Mendeltulpen en de Darwinhybriden en de ‘late’, waaronder de prachtige parkiet- en papegaaitulpen, de Rembrandtsen de dubbele late. En nu over het werpen: plant de bolletjes zoals gezegd dus niet meer één voor één op een rijtje. Hoe dan wel? Graaf een stukje border uit, een stuk grasveld desnoods en werp daarna handenvol bollen over de rulle aarde. Schep de uitgegraven grond weer terug, hark de boel netjes aan en klaar is Clusius. Had de man maar geweten van deze bollen-werp-truc. Had hem een hoop tijd gescheeld .... Wendy Hendriksen

Els Lokker. Er is leven na de dood van een geliefde. Uitgever: De Nieuwe Haagsche. Prijs € 12,95 ISBN 978-94-91168-57-4

onderwijs

Een heel nieuw leven

Een heel nieuw leven lacht me toe. Al meer dan vijftien jaar geef ik les op dezelfde school, in hetzelfde vak, ben ik mentor van dezelfde klas, en tien jaar lang zat er ook nog minstens één zoon bij mij op school, soms twee. Zo vertrouwd allemaal, zo veilig, zo eindeloos. Dacht ik. Maar dan, plotseling, is alles anders. De kinderen zijn van school, de deur uit, studeren in Utrecht en Amsterdam. En ik, ik solliciteer. Naar een baantje buiten school. Eén middag in de week, prima te

combineren met mijn parttime baan in het onderwijs. Ik trek mijn mooiste jasje aan, kekke schoenen, ik doe mijn haar in een nonchalante staart, niet te strak maar ook niet te slordig en ik stap op de trein richting oosten van het land, richting Arnhem. Een beetje zenuwachtig ben ik wel, het is toch al minstens zestien jaar geleden dat ik voor het laatst solliciteerde… Maar ik word het. Ik glim van trots. En dan, in dezelfde maand, dient zich een tweede vacature

aan. Op mijn eigen school, deze keer. Het gaat goed met de school, het aantal nieuwe bruggertjes rijst de pan uit en er wordt een extra coördinator gezocht, voor leerjaar twee. Ook dat lijkt me leuk. En opnieuw trek ik de stoute schoenen aan, en de kekke. Opnieuw draai ik links en rechts voor de spiegel, weer die nonchalante staart, een beetje make-up, geen blosjes want die krijg ik vanzelf wel, nog een laatste blik op mezelf en dan denk ik: “Is het niet een beetje tè, voor die drie collega’s die me al zoveel jaar kennen, en ik hen …”. En opnieuw ben ik zenuwachtig, meer nog dan die andere keer, want wat zal ik straks zeggen over mezelf, ze weten toch alles al van me? Nee, vlekkeloos loopt het niet, het gesprek, het blijft een beetje kunstmatig, een tikje ongemakkelijk. Vertwijfeld verlaat ik het pand en ik bots bijna op tegen

mijn concurrent, ook niet handig… Maar ik word het, ook nu. Mijn omgeving maakt zich zorgen. Is dat niet een beetje veel, twee nieuwe banen tegelijk? Ik ontken, ik kan alles aan. En dan belt een vriendin. Een vriendin, maar ook

Opnieuw draai ik links en rechts voor de spiegel, weer die nonchalante staart, een beetje make-up, geen blosjes want die krijg ik vanzelf wel, nog een laatste blik op mezelf

een collega. Haar man is journalist. Ik schrijf columns voor ons docentenblaadje. Over van alles, over dingen die ik meemaak als docent, of als moeder. Het docentenblaadje is voor intern gebruik. Niet voor buitenstaanders. Maar de man van mijn vriendin leest wel eens mee, stiekem. En vindt mijn stukjes leuk. Hij laat mijn naam vallen, in journalistieke kringen, en zo… krijg ik er nog een baantje bij. Als columniste van deze krant. Druk? Ik laat het jullie weten, vanaf nu elke maand.

Emmy van der Woude Docente wiskunde Maerlant Lyceum

20>varia


© Marcello's Art Factory

onder de haagse torens

New Babylon, Hoog-Catharijne, maar dan luxer en kleiner

ergernissen Tips naar [email protected]

Door Annerieke Simeone

Verlenging

V

aak zijn de extra speelminuten bij een voetbalwedstrijd de spannendste. Onbegrijpelijk dat mensen dan al het stadion verlaten en op weg naar hun auto of het bier gaan. Alles kan immers nog veranderen. Een halve seconde kan bepalend zijn voor Europees voetbal of degradatie. Geen mooier moment dan die keer dat ADO in de verlenging alsnog vanuit 0-2 gelijk met Ajax kwam. Het is dan ook altijd spannend hoeveel extra speelminuten de vierde man gaat aangeven. En hoe meer de op voorsprong liggende tegenpartij tijd heeft gerekt en blessures voorgewend, hoe groter is de lol als de arbitrage daar meedogenloos mee afrekent in de vorm van verlenging van de speeltijd.

De klok in het stadion speelt de hele wedstrijd een hoofdrol. Als er al snel een goal valt, krijgt dat extra betekenis als je kunt zien dat het al in de derde minuut is. Als het gevoel van met voorsprong of achterstand de rust in gaan speelt, kijk je als toeschouwer op de klok hoe lang er nog te gaan is. Negentig minuten lang draait eigenlijk alles om de klok. Alleen in de verlenging niet. Dan tikt de klok ineens niet verder. Wel bij voetbalwedstrijden op tv, maar niet in het stadion. Daar kun je niet zien hoeveel er van die extra speeltijd al is verstreken. Dat schijnt zo te moeten van de KNVB. Hebben die soms aandelen in de verkoop van polshorloges? Coos Versteeg

PLAATS

© Marnix Rueb

haagse harry

De opening van winkelcentrum New Babylon werd vorige week groots aangepakt. Media deden verslag van het heugelijke feit, door de stad hingen grote posters en op het Plein stonden pr-teams klaar met kortingsbonnen. Mijn tante die er als de kippen bij was, deed telefonisch verslag. “Ik mis de grote hal”, zei ze. “En de roltrappen in het midden. Vroeger had het hier allure”. De winkels vond ze ook niet heel bijzonder. “Niet mijn smaak”. Ja, wel leuk dat Brabants Lederwarenhuis weer terug was. Maar die rij bij Dungelmann, daar had ze geen zin in. Ik vroeg haar naar de pratende pop, de zogenaamde virtual host, bij de ingang. Was ze straal voorbij gelopen. “En de speciale geur dan”, zei ik, “waar je heel relaxed van wordt?” Ze had geen idee waarover ik het had. De geur waar zo veel om te doen was – New Babylon heeft een zomer- en een winterparfum laten ontwikkelen – deed collega Anneke en mij eerlijk gezegd niet zoveel toen we een dag later naar binnenstapten. Heel even roken we bij de ingang een bloemig meisjesgeurtje, maar na twee stappen verdampte het alweer. De knipogende pop werkte een beetje op onze zenuwen. Toen ze ons met een wijsvingertje ging wenken, besloten we het ding te negeren. De indeling is inderdaad heel anders dan vroeger. New Babylon oogt kleiner. Het lijkt alsof je door een miniHoog Catharijne loopt. Maar dan luxer en schoner. Misschien verdwijnt het calimero-effect als de Fashion Factory met 5.000 m2 oppervlakte later dit jaar op de eerste verdieping opent. Dat zal ook zeker de doorstroom naar La Piazza, het restaurant op de tweede verdieping, bevorderen. Want die is nu vanwege tegenvallende reserveringen in het weekend dicht. Zonde, de zaak ziet er fris en chic uit. Terwijl de aardige gastvrouw op zwarte killerheels ons even een blik gunt op het enorme terras met kruidentuin, zien we in onze ooghoek Victoria Koblenko zitten. De actrice van Oekraïense komaf is gevraagd als ambassadeur van New

Gezellig met elkaar eten.> Foto: C&R

Babylon. Als eerste taak wil La Koblenko zich inzetten voor een Fair Trade-fashionstore of een winkel voor jong Nederlands modetalent. Lijkt ons een prima idee. Dat biedt weer wat tegenwicht aan de jeugdige assortimenten van Cool Cat, Vera Moda en Only. Eettentjes Anders dan bij La Piazza draaien de eettentjes beneden overuren. Wederom een rij bij Dungelmann, waar je overigens in leuke kuipstoeltjes je broodje kunt eten. En bij Sticky Rice, de nieuwe ‘Indonees’. Nu Sarinah failliet is, kan de oud-bedrijfsleider Jeffrey Wener hier rustig zijn gang gaan. Het lijkt erop dat hij voor de inrichting inspiratie heeft opgedaan bij collega Soeboer aan de Piet Heinstraat. Ook hier een groen-witte inrichting, waar rijstkorrels de hoofdrol spelen. Het kan bijna geen toeval zijn. De Spar, de enige supermarkt van New Babylon, heeft een nieuw concept bedacht voor Den Haag: een lange lees-

en eettafel aan het raam, waar je je kant-en-klaar maaltijd in één van de magnetrons opwarmt en meteen kunt opeten. Een groot succes, volgens de blozende kassajongen. “Mensen raken tijdens het eten gezellig met elkaar aan de praat”. Dat moeten we uitproberen. Vluchtig bekijken we diverse maaltijden: spruitjes met slavink, preistamppot, babi pangang, pasta carbonara. Het lijkt ons wat zwaar op de maag zo tijdens de lunch. Toch maar een bakje sla. Naast ons zit een vrouw voorovergebogen in een tijdschrift. Een man met steunkousen lurkt aan zijn cola. Hij heeft meer interesse in het winkelend publiek. We hebben pech. Niemand heeft zin in een gesprek. Andere keer dan maar. Al met al ben ik het niet helemaal met mijn oude tante eens. New Babylon is een aanwinst voor publiek dat nog een uurtje over heeft voordat de trein vertrekt. Hebben we toch nog iets te wensen? Tuurlijk. We missen de oude bioscoop. Zonder energizing geurtje. Gewoon lekker muffig.

Volendamlaan Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

E

igenlijk speelt dit verhaal op Houtrust, maar dat roemruchte voetbalstadion is er niet meer. Behalve dan in de hoofden van duizenden Hagenaars en Scheveningers. Ik wandel met mijn zoontje vaak in de omgeving, hoor zelfs in het weekend de juichkreten van de velden die er nu liggen, maar zo massaal en overweldigend als toen wordt het nooit meer. Ik was negen en ging aan de hand van míjn vader naar Holland Sport. Van ADO werd met 3-1 verloren, van Ajax (met Cruijff, Keizer en de anderen)

met 3-0, maar Feyenoord versloegen we! Met 1-0. Doelpunt: Arie Don. Met het hoofd, kwade tongen beweerden dat hij vanwege zijn status als Jehova’s Getuige zijn voeten moest sparen. Toen ik dat gerucht ooit in een column vermeldde kreeg ik post van Aries dochter, getooid met de fraaie naam Destiny, die mij vriendelijk uitlegde dat haar vader weliswaar Christen was maar geen Jehova. Waarvan acte. In ieder geval was Arie die dag matchwinnaar in de confrontatie tussen Den Haag en Rotterdam. Het is maar zeer de vraag of onze stad komend weekend weer aan het langste eind zal trekken. Eén keer ging mijn vader zonder

mij. Ajax kwam op bezoek. Hij werd meegenomen door een Scheveningse reder, die wij kenden van de kerk en die bij Holland Sport veel in de melk te brokkelen had. Na afloop ging mijn vader voor mij op handtekeningenjacht. Om Johan Cruijff en Piet Keizer stonden honderden mensen. Welk een thans onvoorstelbare aanraakbaarheid! Mijn vader schoot een jonge Ajax-speler aan, die eenzaam op zijn maten stond te wachten. Ze hadden een leuk gesprek en de vriendelijke jongeman vroeg ons adres en beloofde een paar foto’s te sturen. Niet lang daarna viel er een brief in de bus. In een keurig handschrift op lijntjespapier lazen wij: ‘Beste meneer, hierbij

de foto’s voor uw zoon’. Die brief en die foto’s heb ik nog. Dat zie je vandaag de dag de jonge miljonairs niet doen. Als ze al kunnen schrijven, want hun leven staat vanaf het prille begin in het (dollar) teken van voetbal. Gescoute pubers verhuizen naar het buitenland, binnenkort worden er opties op embryo’s genomen. De Volendamlaan is omvangrijk in vergelijking met het naamgevende dorp, typerend voor de huidige luidkeelse onbescheidenheid van de lokale zangers. Ach, leefde Gerrie Mühren nog maar. Marcel Verreck

Economie De stad is gezelliger geworden. Verbinding met Brussel blijft voorlopig

Recommend Documents