VOORJAAR e jaargang NUMMER 1

Passend • Vertrouwd • Dichtbij

VOORJAAR 2013 • 4 e jaargang • NUMMER 1

Werken vanuit het hart!

Iedereen heeft wel wat

De wereld mooier maken

1

13126 Syndion Synchroon F.indd 1

18-04-13 11:20

Colofon Synchroon is een uitgave van Syndion, stichting voor dienstverlening en ondersteuning aan mensen met een handicap. Het blad wordt verspreid onder externe relaties en medewerkers van Syndion. Voor cliënten wordt SynVol gemaakt, een uitgave in eenvoudige taal. Synchroon verschijnt drie keer per jaar. Synchroon wil bijdragen aan binding, betrokkenheid en draagvlak. Het blad geeft informatie en draagt bij aan opinievorming rondom de onderwerpen die relevant zijn voor de (professionalisering van de) gehandicaptenzorg of de plaats van gehandicapten in de samenleving. De artikelen bevatten niet altijd de mening van Syndion. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren.

Syndion Syndion Postbus 3012, 4200 EA Gorinchem 0183 - 65 11 50 [email protected] www.syndion.nl

Redactie Arianne Lievaart Cees Taal Harry Vogelaar (hoofdredactie) Heleen Klop Ina Florusse Jaccolien Stein Mirjam Rinzema (eindredactie) Yet Langerak

Syndion is HKZ-gecertificeerd en voldoet aan alle kwaliteitseisen. De regelingen m.b.t medezeggenschap en klachten staan op www.syndion.nl/ belangenberhartiging.

2


Aan de lezer #Trots In dit nieuwe nummer van Synchroon grijp ik graag de kans om me rechtstreeks tot de lezers van dit blad te richten. Een maand of acht mag ik me intussen ‘bestuurder van Syndion’ noemen en daar ben ik trots op. Ik ken Syndion intussen als een organisatie die staat voor kwaliteit van leven, voor eigen keuzes en eigen regie voor mensen met een handicap. Mijn collega’s gaan niet voor minder, dat heb ik gezien in de vele kennismakingsbezoeken die ik heb afgelegd en gehoord in de gesprekken die ik heb gevoerd. Ook met ouders en met cliënten. Het is een intensieve, stormachtige tijd. Dat zal u, als relatie van Syndion, zeker niet ontgaan zijn. Syndion is volop bezig met alle ontwikkelingen. U ziet dat ook terug in dit nummer. Met veel genoegen kijkt Syndion terug op de Wmo-stageweek die we in maart organiseerden voor wethouders, raadsleden, beleidsmedewerkers en anderen die wel eens iets meer wilden weten over het aanbod van Syndion en over onze doelgroep. Voor onze cliënten was dat best spannend, maar het pakte heel goed uit. Na afloop kregen we veel positieve reacties. U weet misschien dat ik een enthousiast gebruiker ben van Twitter. Er verschenen talloze enthousiaste tweets op mijn tijdlijn. Ik ben #trots op de medewerkers en cliënten die deze week tot zo’n groot succes hebben gemaakt en ik waardeer de inzet van alle deelnemers. Veel leesplezier toegewenst en… blijf ons volgen! Harry Vogelaar Bestuurder van Syndion

SYNCHROON • VOORJAAR 2013 • 4 e jaargang NUMMER 1

18-04-13 11:20

Inhoudsopgave

Werken vanuit het hart!

4

Een mentor is vaak een stabiele factor voor mensen in het verdomhoekje

M e e p r a t e n o ve r de zorg

6

7

Samen de wereld mooier maken

Op d e h o og te

8

Nieuwtjes uit de zorg

” I e d e r e e n he e ft wel i e ts, maa r j e z i e t h e t ni et al ti j d”

10

Jelmer geeft gastlessen over zijn handicap

In b e e l d

Hoe moet je daar mee omga a n?

16

Ethische commissie van Syndion beoordeelt vraagstukken vanuit verschillende invalshoeken

Ogen en Or en

18

Column Centrale Cliëntenraad

Open Dag van Zor g en Welzi j n

18

“Koken is mijn passie”

19

Vrijwilligster Detta ‘tovert’ bij de Cannenburg

Cliënt aan het w oor d, deel 1

20

“De herinnering blijft”

12

Wmo-stageweek bij Syndion

N L - D o e t k l u sse rs l aten h an d e n wapperen

15

Een kijkje in de keuken

Gemeenten en MEE organiseren avonden over veranderingen in de zorg

Ik g e e f d e p e n d o o r…

Column

Cliënt aan het w oor d, deel 2

22

“Van lieverlee ging het mis”

14

Syndion profiteert van landelijke actie

3


18-04-13 11:20

Interview

Door Mirjam Rinzema

Werken vanuit het hart! Een mentor is vaak een stabiele factor voor mensen in het verdomhoekje Syndion is een samenwerking gestart met de Stichting Mentorschap Zuid-Holland Zuid. Over het waarom daarvan verderop in dit artikel. Eerst maar eens: wat is dat voor stichting en wat doet een mentor eigenlijk? Teuni Bax is de drijvende kracht achter de Stichting Mentorschap Zuid-Holland Zuid. Al ruim vier jaar zet zij zich met hart en ziel in voor haar werk. “Mentoren zijn professionals”, vindt ze, “ook al doen ze hun werk vrijwillig.” Over waarom ze met dit werk begonnen is, vertelt ze: “Als mensen een mentor nodig hebben, kun je er zeker van zijn dat het gaat om kwetsbare mensen. Ik heb voordat ik coördinator werd van deze stichting gewerkt in de geestelijke gezondheidszorg. Ik heb daar zoveel mensen gezien die echt in het ‘verdomhoekje’ zaten. Mensen die ondersteuning nodig hebben, omdat ze bepaalde dingen niet (meer) zelf kunnen.”

4


Het centrale woord: vrijwilliger Met veel enthousiasme vertelt Teuni over het werk van ‘haar’ stichting. Want zo voelt dat voor haar wel een beetje. “Ik ben als coördinator de enige betaalde kracht van de stichting. Ik heb een contract voor 24 uur per week. Dat valt niet altijd mee, want rondom dit werk zit veel administratie. Een mentor is iemands wettelijke vertegenwoordiger. De benoeming wordt door de kantonrechter gedaan. Dat gaat vaak gepaard met vuistdikke dossiers. Gelukkig heb ik sinds kort een vrijwilliger die me hierbij ondersteunt.” ‘Vrijwilliger’ is hèt centrale woord in dit interview. De Stichting Mentorschap moet het namelijk van vrijwilligers


18-04-13 11:20

te maken hebben. Ik heb het gelukkig nog nooit hebben. Alle mentoren die voor de cliënten gezocht meegemaakt dat iemand verkeerde bedoelingen worden, zijn vrijwilligers. “Het is dus geen betaalde had, maar we moeten gewoon heel zorgvuldig zijn. baan”, benadrukt Teuni, “maar ik doe er alles aan We vragen ook van alle mentoren een zogenaamde om de mentoren tot ‘professionals’ op te leiden. VOG (verklaring omtrent gedrag). Een mentor is er Kijk, er bestaan ook ‘beroepsmentoren’, die moeten voor de cliënt. Hij of zij handelt in het belang van echt aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen maar dat de cliënt. Waar een cliënt zelf kàn beslissen, màg hij moeten ‘mijn’ mentoren ook. Zij doen dit omdat zij of zij ook zelf mee beslissen.” Dit zijn bekende iets voor een ander willen doen. Zij doen dit werk woorden voor Syndion; dat heeft zeker vanuit hun hart en zijn vaak bereid om ‘ver te bijgedragen aan de beslissing om gaan’ voor de cliënt. Als iemand aangeeft te gaan samenwerken. “Precies”, mentor te willen worden, dan houd lacht Teuni, “we zitten op dezelfde ik rekening met veel verschillende “De hoofdtaak golflengte. Syndion heeft mij van de mentor is factoren. Voor iedereen is het immers gevraagd om mee te denken over bescherming van belangrijk dat het mentorschap een de werving van vrijwilligers, iets zorg en welzijn succes wordt.” waar ik veel ervaring mee heb. In van de cliënt.” Goede match de afgelopen jaren heb ik ongeveer Een mentor wordt ingezet als mensen 40 mentoren en cliënten aan elkaar niet meer zelf de regie kunnen voeren gekoppeld, allemaal vrijwilligers. over verschillende aspecten in hun leven. Dit Omgekeerd kan ik gebruik maken van de zijn lang niet altijd mensen met een verstandelijke kennis en expertise die bij Syndion aanwezig is. Ik handicap, vertelt Teuni. “Je moet denken aan ben daarom heel blij met onze samenwerking.” mensen met een psychische problematiek, mensen die aan het dementeren zijn, mensen die in coma liggen of mensen die (ernstig) hersenletsel hebben opgelopen door een hersenbloeding of een ongeluk. Het gebeurt vaak dat iemand vanuit de familie- of vriendenkring actief wordt als mentor van een Ben ik geschikt om dierbare. Maar dat lukt niet altijd. Ik krijg bijvoorbeeld geregeld aanvragen van ouders. Zij hebben mentor te worden? jarenlang de zorg gehad en zijn actief geweest als mentor van hun kind. Als ze te oud worden om dit te Als het merendeel van de volgende taken u aanspreekt past het mentorschap misschien wel bij u! blijven doen, komen ze bij mij terecht. Ze vragen dan • Een vertrouwensband opbouwen en regelmatig of ik iemand in mijn bestand heb die deze taak kan contact hebben met de cliënt overnemen en mentor wil worden.” De hoofdtaak • Erop toezien dat de afgesproken zorg van de mentor is bescherming van zorg en welzijn wordt gegeven van de cliënt. Vijf jaar geleden werd de Wet op het • Contact met hulpverleners onderhouden Mentorschap aangenomen; een uitbreiding van de • Besluiten nemen namens en zoveel beschermingsmaatregelen die er tot op dat moment mogelijk met de cliënt al waren. Teuni: “Een mentor kijkt eigenlijk mee • Overleggen met de familie van uw cliënt over de schouder van de cliënt: welke zorg krijgt hij • Er gemiddeld 10 uur per maand voor de of zij? Is dat de beste zorg, past deze bij de cliënt? cliënt kunnen zijn Als ik een aanvraag krijg om voor iemand een Bent u na het lezen van dit artikel mentor te zoeken, zoek ik in eerste instantie in de geïnteresseerd geraakt? eigen omgeving. En ik zoek naar een klik over en Meldt u zich dan aan om mentor te worden weer. Want een goede match is heel belangrijk. Ik bij Teuni Bax. Zij is bereikbaar via de mail: hanteer het uitgangspunt: beter geen match dan een [email protected] of telefonisch via: slechte match. Daarom hebben we ook altijd een vrij 06-21220006. Meer informatie over mentorschap uitgebreide kennismakingsprocedure. Ik zorg ervoor in het algemeen is te vinden op de website van de dat ik er bij de eerste kennismaking altijd bij ben, en koepelorganisatie Mentorschap Netwerk Nederland na een periode van wennen wordt pas een besluit (www.mentorschap.nl). Op deze site zijn ook de regionale genomen om wel of niet door te gaan.” afdelingen te vinden, onder andere de afdeling Zuid-

Belang van de cliënt staat voorop

Holland Zuid.

Als besloten wordt om verder te gaan, volgt de mentor een cursus. Pas na die cursus kan de mentor wettelijk benoemd worden. “We volgen de procedures altijd volgens het boekje”, vertelt Teuni, “want je weet dat we met een kwetsbare doelgroep

5


18-04-13 11:20

Door Rosalien Tap

Meepraten over de zorg Gemeenten en MEE organiseren avonden over veranderingen in de zorg ‘Praat mee over de AWBZ-begeleiding’, dat is de titel van drie avonden die stichting MEE in samenwerking met de gemeenten Alblasserwaard/Vijfheerenlanden organiseerde. Op deze drie donderdagavonden in januari, februari en maart konden belangenbehartigers meepraten over de huidige stand van zaken en vooral ook over de toekomst van de zorg en voor mantelzorgers. Het budget voor de zorg wordt als gevolg van de bezuinigingen door de Rijksoverheid steeds kleiner. De gemeenten zijn vastbesloten om te kijken hoe zij met de middelen die tot hun beschikking staan, de zorg straks zo goed mogelijk kunnen organiseren. De avonden stonden staan in verbinding met elkaar; tijdens de eerste bijeenkomst was er een kennismaking en werd er gesproken over betrokkenheid. De tweede bijeenkomst startte met een terugkoppeling op de eerste avond. Er werden veel knelpunten besproken. Het persoongebonden budget kwam ter sprake, de krachten van mantelzorgers en het feit dat mantelzorgers nog steeds niet genoeg erkenning krijgen. Op het moment van schrijven is de derde bijeenkomst nog niet gehouden. Christa van Santen, moeder van een cliënt van Syndion, was op beide avonden aanwezig en was bereid om daarover iets te vertellen voor Synchroon. Waarop bezuinigt u? Tijdens de tweede bijeenkomst werden de aanwezigen in groepen verdeeld en gehoord. Iedere groep kreeg een aantal manieren om zich te laten horen. Aanwezigen kregen bijvoorbeeld stellingen waaruit je een passende kiest en een cijfer geeft. Of een vraag zoals: ‘Door de Wmo bezuinigingen moet u een keuze maken: er moet ergens op bezuinigd worden. Van de 100 euro die er eerst beschikbaar was, is nog maar een bedrag van 75 euro over. Waarop bezuinigt u? Christa: “Ik vond het echt opmerkelijk dat iedereen het hierover met elkaar eens was. Alle groepen waren van mening dat er eerst in het ambtelijk apparaat bezuinigd moet worden. Er moest volgens iedereen óók goed gekeken worden naar de afstanden tussen woningen en dagbestingslocaties. Reiskosten zijn altijd een heel grote kostenpost, daar zou op bezuinigd kunnen worden. En om vragen van mantelzorgers efficiënter te behandelen zouden ze bijvoorbeeld iedere maand een inloopspreekuur

6


met een juridisch specialist kunnen organiseren. Dat is veel handiger dan zo’n onhandige informatielijn. Meestal krijg je daar iemand aan de lijn die net niet precies weet waar je het over hebt en die daardoor geen antwoord kan geven op jouw vragen.” Verslaglegging Aan ieder groepje zit een medewerker van MEE gekoppeld die een verslag maakt van de die avond gehoorde meningen. Dit verslag is gebundeld en ter plekke, geheel anoniem, aan de gemeente gepresenteerd. De verslagen werden ook toegestuurd aan alle bezoekers. Helaas heeft de avond de gemeente en de belangenbehartigers niet echt bij elkaar kunnen brengen, volgens Christa. “Van alle gemeenten bij elkaar waren er maar twee raadsleden aanwezig.” De opkomst van mantelzorgers en belangbehartigers was ook niet zo hoog, maar dat heeft volgens Christa waarschijnlijk te maken met de manier van bekendmaking. De hele avond was perfect georganiseerd, maar er waren ook kritische geluiden. Christa vertelt: “De gemeenten willen alles zo zorgvuldig mogelijk aanpakken, maar hoe kan dat als ze helemaal geen verstand hebben van de handicaps waarover ze praten? Ze spreken bijvoorbeeld over ‘kunnen’ als het gaat over iemand met het syndroom van Down, maar wij weten dat het gaat om ‘aankunnen’. Eén van de andere aanwezigen haakte ook in op het belang van de expertise: er zijn praktische ideeën nodig. En een ander stel gaf daarop de aanvulling dat kleinschaligheid in de zorg belangrijk is en blijft. Zij noemden Syndion als goed voorbeeld en zeiden: ‘Ze werken heel persoonsgericht, met een mix van medewerkers; mensen met een hoge en met een lagere opleiding. Zo kun je optimaal gebruik maken van ieders kwaliteiten’.”


18-04-13 11:20

Ik geef de pen door...

Samen de wereld mooier maken Ik ben Marga Lodder, opgeleid binnen en ook werkzaam in de gezondheidszorg. Maar het grootste deel van mijn tijd besteed ik op dit moment aan het runnen van mijn eigen bedrijf, hondenverzorgingssalon Piekfijn. Dit doe ik samen met mijn zus Petra en een aantal invalkrachten, stagiaires en Joke Sebus. Joke heeft een verstandelijke beperking. Zij woont zelfstandig, samen met haar man. Zij krijgen woonbegeleiding van Syndion. Daarnaast heeft Joke een jobcoach die in dienst is bij Gemiva. Dankij de inzet en ondersteuning van deze jobcoach, zowel aan Joke als aan ons, werkt Joke succesvol één dag per week bij onze trimsalon.Petra en ik werken, naast de trimsalon, ook voor Syndion. Ik werk één dag per week met heel veel plezier in het Persoonlijk Ondersteund Wonen. Petra werkt twee en een halve dag in een woonvorm. Zij is daar pas op latere leeftijd mee begonnen. Zij is enthousiast geworden om in de zorg te werken na kennismaking met onze vorige vrijwilligster, die ook cliënt is bij Syndion en Gemiva. In onze hondenverzorgingssalon bieden wij iemand die wat extra ondersteuning nodig heeft de mogelijkheid om een dag in de week bij ons te werken. Op dit moment is dat Joke. Voor Joke is het helaas

niet mogelijk om zelf een hond te hebben. Maar bij ons kan ze toch voor honden zorgen. Joke kan fantastisch met dieren omgaan. Ze doet als onze assistente allerlei ondersteunende werkzaamheden. Joke kan erg goed en liefdevol met honden omgaan. In haar taak staat formeel omschreven dat ze een ‘knuffel functie’ heeft: honden die wat bewegelijk of zenuwachtig zijn, houdt ze vast en stelt ze gerust. Dat doet ze fantastisch. Wij hebben voor dit soort dingen niet altijd tijd. Verder wast en föhnt ze (met ondersteuning) de honden. Joke doet aan alles mee, bijvoorbeeld aan de promotiefilm voor de salon (kijk op www.hvspiekfijn.nl). Ze heeft er indirect aan bijgedragen dat wij in 2011 verkozen zijn tot ‘beste trimsalon’. Eén van de beoordelingscriteria was namelijk maatschappelijke betrokkenheid. Wij zijn super trots op haar! Vaak hebben we in de salon ook (v)mbo- stagiaires, meestal voor een oriënterende stage. Al menig

stagiaire heeft, na kennismaking met Joke, besloten om niet iets met dieren te gaan doen, maar juist in de gezondheidszorg te gaan werken. Voor Joke is het een hele fijne ervaring, dat de stagiaires haar vragen stellen over ‘hoe , wat en waar’. Ze voelt zich dan ook echt gelijkwaardig. Voor de salon volg ik geregeld bedrijfstrainingen. Die kan ik vaak goed gebruiken in mijn werk voor Syndion. En omkeerd heb ik binnen Syndion een training ‘hostmanship’ gevolgd, die ik weer gebruik in de trimsalon. Kortom: Ik vind het leuk om te zien hoe organisaties en bedrijven en mensen op elkaar inhaken en kwaliteiten ingezet worden. Misschien maken we zo de wereld een klein beetje mooier. Samen. Want volgens mij is dat de bedoeling.

In de rubriek ‘Ik geef de pen door aan…’ schrijft iedere keer een andere medewerker van Syndion iets over wat hem of haar bezighoudt. Dit keer: Marga Lodder, die naast haar werk als begeleidster bij Syndion ook nog een hondenverzorgingssalon heeft. Eén dag per week biedt zij een werkplek aan iemand met een verstandelijke beperking. Marga geeft de pen door aan …..Annemarie Hofmans, cliëntvertrouwenspersoon bij Syndion.

7


18-04-13 11:21

Op de hoogte

Steeds meer jongeren met NAH Jaarlijks lopen duizenden kinderen en jongeren hersenletsel op. Bij de meesten is dit letsel onzichtbaar. Daardoor worden de gevolgen van niet aangeboren hersenletsel vaak niet gezien of begrepen. Zo kampen kinderen bijvoorbeeld met hoofdpijn, concentratieproblemen en gedragsproblemen. Het is belangrijk dat kinderen en het gezin waarin zij opgroeien de juiste hulp krijgen. Omdat NAH nog steeds niet bij iedereen een bekend fenomeen is en jongeren steeds vaker de diagnose ‘’niet aangeboren hersenletsel’’ krijgen, vraagt Vilans hier aandacht voor. Vilans is een kenniscentrum voor langdurige zorg die praktijkgerichte kennis ontwikkelen en verspreiden. Vilans maakt ter informatie van dit soort onderwerpen bijvoorbeeld folders en factsheets. Meer weten over NAH? Kijk dan op de website van Vilans: www.vilans.nl.

Pilot gezinsondersteuning van start In het Land van Heusden en Altena is Syndion een pilot gestart onder de noemer ‘Gezinsondersteuning’. Dit houdt in dat ouders in deze regio die vragen hebben over de opvoeding of ondersteuning van hun (gehandicapte) kind bij het team van Syndion terecht kunnen. Aan het gezin wordt één vaste medewerker gekoppeld, die samen met ouders onderzoekt welke vragen er zijn en hoe daar antwoorden op gevonden kunnen worden. Wat kunnen de ouders zelf doen, wat kunnen buren of familieleden misschien betekenen? Welke professionele steun is nodig? Het doel is dat het kind zo lang mogelijk kan opgroeien in het eigen gezin. Tijdens de Open Dag van Zorg en Welzijn hebben de dames van gezinsondersteuning al behoorlijk staan folderen op de markt in Werkendam, om meer bekendheid te geven aan dit project in het Land van Heusden en Altena. Meer informatie over de pilot bij Elna van der Stelt, tel. 0183-651150 of [email protected].

Aan de slag met kinderkleren Syn-Geving heeft een eigen website Syn-Geving in Dordrecht is een project van Syndion, dat mogelijk is gemaakt door subsidie van de gemeente. Syn-Geving richt zich op inwoners van verschillende wijken en werkt samen met veel andere maatschappelijke organisaties aan leefbaarheid, ontmoeting en onderlinge ondersteuning. Syn-Geving is al een tijd actief op facebook (www.facebook.com/ SynGeving). Nu is ook de website in de lucht. Kijk op www.syndion.nl/ syngeving.

8


Tijdens een bespreking bij de kleren van de keizer kwam er een groepje cliënten op een leuk idee! ‘’We willen dolgraag eens iets anders doen dan anders’’, zeiden ze. ‘’Laten we onszelf eens uitdagen en beginnen met het maken van: kinder-verkleedkleren’’. De begeleiding zag hier wel wat in en ging gelijk akkoord. Bij de Kleren van de Keizer gaan ze dus aan de slag met kostuums in de maten 104 - 116 en 128 voor zowel jongens als meisjes. Hoe de eerste stukken eruit gaan zien is al besloten, piraten, prinsessen en dierenkostuums staan op de planning. De cliënten hebben er erg veel zin in! De clienten hebben al heel wat prachtstukken gemaakt maar omdat daar zoveel werk in zit zijn deze tot op heden alleen nog maar te huren. Het is de bedoeling dat de kinderkostuums wel verkocht gaan worden. Ben je benieuwd naar de kostuums die de Kleren van de Keizer al heeft gemaakt? Dan kan je altijd even binnenstappen in de showroom aan de Kortendijk 75 in Gorinchem.


18-04-13 11:21

Voorstelling Hotel de goede afloop van het Toltheater De laatste voorstelling van Syndion Toltheater ‘’Hotel de Goede Afloop’’ was een groot succes! Het hilarische toneelspel ging over een hotel waarin van alles gebeurde. Er kwamen een gierige hotelier en twee verdwaalde zwevers in voor en zelfs Baantjer en de Gooische Vrouwen waren aanwezig. De optredens vonden plaats in december dus alles was in kerstsfeer. Wil je weten wanneer het Toltheater weer zo’n leuke show geeft? Kijk dan op: www.syndion.nl/toltheater of op hun facebookpagina.

De Lijnbaan 5 jaar! Op 9 maart vierde Syndions woongroep de Lijnbaan hun jubileumfeest. Ze bestaan nu 5 jaar en dat mag best gevierd worden. Bestuurder Harry Vogelaar kwam ook nog even een kijkje nemen om de bewoners te feliciteren en een kleine speech houden. Tijdens het bezoek liet hij zijn waardering voor de samenwerking tussen bewoners, familie en buurt blijken.

Opening woonlocatie leerpark Dordt Dinsdag 22 januari kregen 17 toekomstige bewoners van de nieuwe locatie Leerpark in Dordrecht hun huissleutel overhandigd. Rianne Diependaal, clustermanager bij Syndion, deelde de sleutels uit. Op 1 februari zijn de appartementen opgeleverd. Behalve cliënten van Syndion komen in hetzelfde complex 18 cliënten van Humanitas wonen. Syndion en Humanitas werken hier nauw samen. De locatie heeft een gezamenlijke ruimte/ steunpunt, waar iedere dag gekookt wordt en waar de bewoners terecht kunnen voor een praatje of een kopje koffie.

Van AWBZ naar Wmo De zorg is flink in beweging. Syndion verandert mee. De AWBZ wordt afgebouwd en met ingang van 2015 is de Wmo volledig van kracht. Dat zal gevolgen hebben voor onze cliënten en dus ook voor Syndion zelf. Op dit moment is Syndion bezig om zich op deze veranderingen voor te bereiden. Wij willen er in de eerste plaats voor zorgen dat onze cliënten zich geen zorgen hoeven te maken over de toekomst. Daarom heeft Syndion gemeenten, wmoraden en andere geïnteresseerden uitgenodigd om mee te doen met een stageweek (zie ook de foto’s op pagina 12 en 13). Veel mensen hebben aan deze uitnodiging gehoor gegeven. Om gemeenten goed op de hoogte te houden heeft Syndion een nieuwe website ontwikkeld over de Wmo: www.wmo-syndion.nl.

Nieuwe bestuurder voor Prezzent Na het vertrek van Jan de Kreij als bestuurder van Prezzent, heeft de Raad van Toezicht van Prezzent laten weten dat er per 1 juni een opvolger benoemd is: de heer Marc Hesen. Hij is al vanaf 1977 actief in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Op dit moment is de heer Hesen werkzaam bij de zorgorganisatie Dichterbij.

Let op! De gegevens van het clientserviceburau zijn gewijzigd! In plaats van een e-mailadres voor ieder specialisatieteam, is er nu 1 centraal adres. Het nieuwe e-mailadres is: clientservicebureau@ syndion.nl. Het telefoonnummer is ook gewijzigd. Ze zijn nu te bereiken op: 0183-651155.

9


18-04-13 11:21

Reportage

Door Mirjam Rinzema

”Iedereen heeft wel iets, maar je zi Jelmer geeft gastlessen over zijn handicap In het Merewadecollege in Gorinchem staan een stuk of 20 stoelen klaar. Jelmer Veldhuizen, 29, zit rustig te wachten. De beamer is getest, de leerlingen kunnen komen. Zenuwachtig is Jelmer niet. “Ik heb dit al zo vaak gedaan.” Jelmer Veldhuizen is spastisch. Hij kan niet lopen en zit daarom in een rolstoel. Een elektrische rolstoel, die hij zelf bedient. Over zijn leven met een handicap geeft hij presentaties op middelbare scholen. Vandaag is hij te gast bij deze VMBO-leerlingen in Gorinchem, met het profiel Zorg en Welzijn. “Ik vind het leuk om te doen”, vertelt Jelmer. “Jongeren weten vaak maar weinig over mensen met een beperking. In mijn presentatie laat ik zien hoe het voor mij is om gehandicapt te zijn. Ik wil laten zien dat ik niet zielig ben. Ik leg niet graag de nadruk op wat ik niet kan, maar juist op de goede dingen in mijn leven. Zo sta ik zelf in het leven, dus dat laat ik in mijn presentaties ook zien.”

Een goede manier Lia van Gorkom, docent op het Merewade, vertelt dat de leerlingen die de presentatie van Jelmer al hebben bijgewoond, erg onder de indruk waren. “In eerste instantie vonden ze het een beetje eng en waren ze erg afwachtend”, lacht ze. “Maar gaandeweg raakten ze gewend aan Jelmer en durfden ze meer te vragen.” Op de vraag waarom haar school ervoor heeft gekozen om Jelmer uit te nodigen om zijn verhaal te vertellen, legt ze uit: “Voor deze leerlingen is dit een heel goede manier om iets te leren over mensen met een handicap. Gewoon in

10


de les op school; dat is vertrouwd. Dus het aanbod van Syndion kwam ons prima van pas!” Jelmer is het met haar eens: “Vaak weten middelbare scholieren niet veel over dit onderwerp.” Dan klinkt een snerpende bel; het lijkt wel een brandalarm, maar niemand kijkt er vreemd van op dus het zal wel goed zitten. En inderdaad, de leerlingen beginnen binnen te stromen. Een beetje lacherig, gaan ze zitten. De achterste rij stoelen is het eerst vol, maar docent Lia wenkt een paar leerlingen naar voren. “Ga jij hier maar zitten, en jij daar”, wijst ze. Het is duidelijk: ze kent haar pappenheimers… Dat blijkt trouwens ook meteen uit de manier waarop de les van start gaat: “Allemaal hartelijk welkom bij deze gastles van Jelmer. Jullie kennen de afspraken. Wie kan daar iets over vertellen?” Een meisje steekt haar hand op: “We moeten stil zijn en niet uitlachen”, zegt ze. Lia knikt tevreden. De les kan beginnen.

Geen vragen? Jammer “Ik ben Jelmer”, is de logische start van de presentatie. “Ik hoop dat jullie me allemaal goed kunnen verstaan.” Jelmer kijkt vragend de groep rond, maar niemand reageert. Hij licht daarom nog even toe: “Ik praat moeilijk. Dat komt door mijn handicap. Dus als je het niet goed hoort, steek dan even je vinger op. Dan zeg ik het nog een


18-04-13 11:21

keer.” Jelmer praat vrij langzaam en zijn stem is niet zo luid. De les wordt gegeven in het praktijklokaal, een grote ruimte waar op meerdere plekken ook andere leerlingen aan de slag zijn. De inschatting dat de leerlingen hier misschien moeite mee hebben, laat zien dat Jelmer dit vaker heeft gedaan. Maar de groep lijkt geen moeite te hebben met Jelmers stem of met het volume. Was de groep bij binnenkomst nog lacherig en luidruchtig, al heel snel weet Jelmer de aandacht te vangen. Menig docent zou er jaloers op zijn! “Ik wil beginnen met een filmpje”, vervolgt Jelmer. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, klikt hij op de laptop het bestand aan. En ja, dan zien de leerlingen wel meteen dat alle dagelijkse handelingen een stuk lastiger zijn als je spastisch bent. Iets aanklikken op een computer is een behoorlijk precies werkje. Met een lijf dat zich niet altijd even gemakkelijk laat aansturen, is dat een hele kunst. De toehoorders zijn merkbaar onder de indruk; er wordt niet geginnegapt of gekletst, maar geboeid gekeken naar het filmpje. “Wat zou er in die hoofden omgaan?” fluistert Aukje Smilda, Jelmers jobcoach, me toe. “Zie je hoe ze kijken?” Het is ook niet niks wat de leerlingen te

gaan. En waar de grens ligt, weet je meestal pas als je iemand kent.” Na nog een kort filmpje over een van Jelmers vakanties, is het tijd voor de pauze. Ik vraag twee leerlingen, Yassir en Joan, wat zij tot nu toe van de presentatie vinden. Yassir vindt het knap dat Jelmer dit soort presentaties doet. “Ik heb niet eerder iemand ontmoet die spastisch is. Hij wil gewoon niet anders behandeld worden dan andere mensen, maar juist zo normaal mogelijk. Bijzonder! Ik vind het een goede presentatie.” Joan: “Hij legt het echt goed uit. Ik weet nu dat iemand in een rolstoel soms hulp nodig heeft, en soms niet. Ik zal in elk geval niet voorbij lopen als iemand mij om hulp vraagt.”

je ziet het niet altijd” Geen fijn moment zien krijgen. Ze hebben zich vast nooit gerealiseerd dat Na de pauze lijkt de onrust in de leerlingen gekropen. Er iemand als Jelmer, die zo spastisch is, niet zijn eigen gaat een mobiel af tijdens het laatste - tamelijk lange tanden kan poetsen. Of zijn veters kan strikken. Ze zien filmpje, waarin te zien is hoe Jelmer met dolfijnen zwemt. ook dat Jelmer graag en vaak naar het zwembad gaat. Als Lia moet er iemand uit sturen. Jelmer stopt de film. het filmpje is afgelopen, is het stil. “Geen vragen?”, zegt “Duurt het te lang?” vraagt hij, “dan moeten jullie het Jelmer, “jammer zeg.” Pas na het tweede filmpje, waarin zeggen hoor.” Dan keert de rust weer terug, misschien Jelmer wordt geïnterviewd door zijn jobcoach Aukje, wel door de rustgevende beelden. Het eind van de komen de leerlingen een beetje los: ‘Vind je het les nadert. Jelmer legt de leerlingen nog een erg om niet te kunnen lopen?’ ‘Zwem je vaak?’ paar vragen voor en vertelt dat hij wel eens en ‘Hebben je ouders er moeite mee dat jij pech heeft gehad met zijn rolstoel. “Ik heb gehandicapt bent?’ willen de leerlingen “Ik wil graag een hele tijd om hulp geroepen, maar weten. laten zien dat niemand hoorde me. Of ze wilden me niet iemand als ik Grapjes maken horen, want er waren wel mensen in de heel veel dingen Het gesprek komt iets meer op gang. buurt. Gelukkig heb ik altijd een mobiel bij wel kan.” “Weet je”, vertelt Jelmer, “ik wil graag me, dus ik kon iemand van de woongroep laten zien dat iemand als ik heel veel bellen. Maar dat zijn geen fijne momenten.” dingen wel kan. Natuurlijk gaat het soms wat Dan is er nog één vraag. Yassir vraagt wat minder gemakkelijk, maar ja… Iedereen heeft Jelmer het vervelendst vindt van de manier wel iets, al kun je dat niet altijd zo duidelijk zien als waarop mensen hem behandelen. Die vraag heeft bij mij.” Er komen een paar stellingen op tafel. De klas Jelmer vaker gekregen, hij hoeft niet lang na te denken blijft afwachtend. “Kom op”, zegt Jelmer, “wil iemand over het antwoord. “Als ze over me heen gaan praten. antwoorden? Ik zit hier toch niet tegen een muur te Niet aan mij de vraag stellen, maar aan een begeleider. praten?” Wat aarzelend gaan er een paar vingers omhoog. Dat vind ik heel erg irritant. Kun je je dat voorstellen?” “Ik vind dat je geen grapjes mag maken over iemand met Yassir knikt: “Ja, dat lijkt mij ook niet leuk, dat ze denken een handicap”, zegt een jongen. “Je moet respect tonen, dat je zelf geen antwoord kunt geven.” ook als iemand minder kan.” “Nou”, weerlegt Jelmer, “ik doe het wel hoor. De medebewoners in mijn woongroep Jelmer is tevreden. Twintig jonge mensen, die later zetten mij ook voor aap, dus dat krijgen ze gewoon terug.” misschien wel in de zorg gaan werken, hebben zijn “Maar”, vult jobcoach Aukje aan, “je moet natuurlijk wel verhaal gehoord en gezien. opletten. Humor is leuk, maar je moet niet over de grens

11


18-04-13 11:21

In beeld

Wmo-stageweek bij Syndion Syndion stelde in maart een groot aantal locaties open voor lokale beleidsmakers/beoordelaars, bestuurders en politici. Zij werden uitgenodigd om ‘stage te komen lopen’ bij Syndion. Meer dan 90 belangstellenden gaven zich hiervoor op! Zij werden vaak, net als de cliënten, thuis opgehaald met de taxibus en gingen samen met de cliënten aan de slag op de verschillende locaties. Veel deelnemers lieten ons weten dat ze van de ochtend of middag genoten hadden. ‘Leerzaam’ en ‘intens genoten’, lazen we onder andere op Twitter!

12



18-04-13 11:21

13


18-04-13 11:21

Door: Rosalien Tap

NL-Doet klussers laten handen wapperen Syndion profiteert van landelijke actie Bij binnenkomst word ik warm onthaald, om te beginnen met een kopje zelfgemaakte groentesoep. Marion, de moeder van één van de kinderen die in het Blokhuis wonen, heeft de lunch voor alle NL-Doet klussers verzorgd. kunnen vertoeven. Na de NL-Doet actie van vandaag kunnen de kinderen ook genieten van de nieuwe bloembakken die speciaal voor hun tuin zijn gemaakt. Er zijn nu viooltjes in gepoot maar als deze zijn uitgebloeid worden die vervangen door lavendel. Geur hoort immers thuis in een belevingstuin die gericht is op de zintuigen.

Klusmannen

Na een ochtendje hard werken genieten de acht vrijwilligers van hun welverdiende lunch met broodjes kroket, krentenbollen en wat fris. Tussen het eten door vertellen ze over de werkzaamheden die ze al hebben verricht. Het is een hele lijst. “We hebben binnen lampen opgehangen, de afvoer van de schuur gemaakt, het afdak boven de ingang vervangen, heggen gesnoeid, het dak bladvrij gemaakt, golfplaten boven de buiten bedboxen vervangen en natuurlijk is er veel getuinierd.” Na al dat harde werken is een stevige hap en een gezellig praatje ook niet mis.

Belevingstuin nog belevingsvoller Er worden verhalen gedeeld over ervaringen met kinderen. Want voor hen zetten deze klussers zich vandaag zo hard in. De vier kinderen die op het Blokhuis wonen en tien kinderen die er regelmatig komen logeren, zullen deze zomer weer volop kunnen genieten van de buitenbedboxen. Dat zijn houten boxen waar met lekker weer matrassen ingelegd kunnen worden, zodat de kinderen heerlijk buiten

14


’’Na de pauze gaan we er gelijk weer mee verder’’ zegt een enthousiaste vrijwilliger. ‘’Wat mij betreft gaan we nu alweer aan de slag.’’ Maar dat lijkt de rest geen goed plan, eerst even rustig eten en dan weer aan de bak. Op de vraag hoe ze besloten hebben om aan NL-Doet mee te doen, wordt er gereageerd door naar Lindy te kijken. Zij heeft eigenlijk iedereen zo ver gekregen om naar het Blokhuis te komen en aan deze actie mee te doen. Lindy: ‘’Ik woon in Hardinxveld Giessendam en ken hier veel sterke klusmannen. Zelf werk ik ook voor Syndion op het Leerpark in Dordrecht maar hier ben ik opgegroeid. De jonge bewoners van het Blokhuis zijn mij dus ook niet onbekend.’’

En weer door… ‘’We gaan weer aan de slag’’, wordt er ineens unaniem besloten. Iedereen staat in een wip op, trekt zijn jas aan en vliegt naar buiten. De gezellige en rustige lunchsfeer slaat om in actie. De één klimt het dak weer op, de ander stopt zijn handen weer in de aarde en de volgende pakt de hogedrukspuit weer in handen. De groene tegels worden mooi schoon; het geeft de tuin een heel andere aanblik. De vrijwilligers worden voor ze vertrekken hartelijk bedankt. Terwijl ze wegrijden wappert de NL-Doet vlag nog vrolijk tussen de bomen. Hier is vandaag erg goed werkt verricht!


18-04-13 11:21

Column Door: Elisabeth van Leeuwen-Klink, wethouder Giessenlanden.

Een kijkje in de keuken Tientallen ogen staren mij aan als ik - nu een paar weken geleden - de keuken van ‘De Hoeff’ in Giessenburg binnenstap. Ogen waarvan sommigen afwachtend en afstandelijk, maar ook nieuwsgierig, vrolijk, en zacht kijken. Allemaal verschillend. Sommigen durven het te vragen: “Bent u nou de wethouder?” Als ik bevestigend antwoord gaat het als een lopend vuurtje door de keuken: ‘ze is er!’

Ik word hartelijk welkom geheten door twee Jacquelines. De een is begeleidster en de ander cliënt. En door de laatste word ik meteen aan het werk gezet. Goed zo, zo hoort het ook. Samen gaan we kruidkoeken bakken. Ik word de hele keuken doorgestuurd. In die kast de bloem, in die la de krenten. Als ik per ongeluk de verkeerde suiker pak, word ik meteen gecorrigeerd door Danny, die aan de andere kant van het aanrecht met arendsogen alles tot in detail in de gaten houdt. “Je hebt de verkeerde suiker, je moet basterdsuiker hebben”. Het is maar goed dat er opgelet wordt! Tijdens het mixen vertelt Jacqueline me dat ze de kruidkoeken binnenkort gaan verkopen op de markt. En dat ze altijd goed verkopen, want de kruidkoeken van de Hoeff zijn bekend in het hele dorp! Ze is er duidelijk trots op! Als de kruidkoek in de oven zit ga ik even bij Edith aan tafel zitten. Ze is een beetje boos op de begeleidster en ze gaat demonstratief met haar armen over elkaar en met haar rug naar me toe zitten. Ik besluit maar eens te vragen wat ze gedaan heeft en pak de bak met de door haar gesneden prei in mijn handen. Als ze me vertelt dat ze soep heeft gemaakt plaag ik haar een beetje; bijzondere soep maken jullie hier bij de Hoeff. Tegen wil en dank moet ze er toch wel een beetje om lachen

en na nog wat grapjes kan haar boosheid het niet meer winnen van het plezier dat ze heeft. Het is een prachtig moment. Wat geniet ik ervan om hier te zijn! Als alles aan kant is - de keuken schoonmaken is niet het leukste werkje, dat merk ik wel - drinken we nog koffie en thee met z’n allen, voordat iedereen weer opgehaald wordt om naar huis te gaan. Ook nu weer valt me de rust, de vrolijkheid en de betrokkenheid van de begeleidsters op. Voor iedereen is er even een praatje, een knuffel. Het doet de cliënten goed, dat kun je zien. Als ik ze vraag of ze het naar hun zin hebben op De Hoeff antwoorden ze allemaal positief. Het is hier fijn! Ze maken zich dan ook best wel zorgen over wat er in de toekomst allemaal gaat veranderen, nu overal bezuinigingen worden doorgevoerd. Die zorgen kan ik helaas niet wegnemen. Maar een middag stage lopen op de Hoeff heeft me weer opnieuw doen laten inzien dat we er met elkaar voor moeten proberen te zorgen dat de cliënten ook in de toekomst die ondersteuning blijven ontvangen, die hen in staat stelt mee te doen in de samenleving. Want ook zij zijn van grote waarde! Syndion, bedankt voor de waardevolle middag!

15


18-04-13 11:21

Door Inge van der Riet

Hoe moet je daarmee omgaan? Ethische commissie van Syndion beoordeelt vraagstukken vanuit verschillende invalshoeken Een cliënt heeft overgewicht, artsen zijn erg ongerust: er is sprake van een levensbedreigende situatie is. Toch ziet zijn begeleider deze cliënt doorgaan met ongezond leven en eten. Wat doe je? Hoe ga je daarmee om? Deze vragen, vragen rondom een kinderwens van een cliënt of bijvoorbeeld huiselijk geweld... Er is niet zomaar een antwoord op te geven. Als begeleider loop je er tegen aan en juist bij deze ingewikkelde, ethische vragen die je in je eentje eigenlijk niet kunt beantwoorden, is het belangrijk dat je terecht kunt bij een ethische commissie.

Elke situatie is uniek Ethische vraagstukken kun je niet eenduidig beantwoorden. Het is de kunst in de ethiek om er vanuit verschillende gezichtspunten naar te kijken. Juist daarom is de ethische commissie van Syndion heel zorgvuldig samengesteld. Momenteel bestaat deze commissie uit vier leden: Albert van Blijderveen, Marijke Kamminga,

16


Carla Hendriks en Trudy van Asch. Albert is sinds twee jaar betrokken bij de commissie en is predikant in de gemeente Giessendam. Ethiek heeft direct een raakvlak met zijn vak, de theologie. Albert vertelt: “Ook ik kom in mijn werk ethische vraagstukken tegen. Naast mijn bijdrage aan deze commissie ben ik niet direct betrokken bij Syndion. Enkele cliënten zijn gemeenteleden en zie ik wel eens in een kerkdienst. Opvallend aan Syndion vind ik de wijze waarop iedereen werkt vanuit dezelfde visie: cliënten voeren eigen regie en de basis ligt bij autonomie. Dat vind ik goed om te zien. In de ethische commissie zoeken we altijd naar een balans tussen autonomie en kwetsbaarheid. Daarbij maken we een afweging van verschillende waarden, waarbij we de cliënt centraal


18-04-13 11:21

stellen. We brengen zoveel mogelijk alle gezichtspunten Niets doen voelt slecht Trudy van Asch is regiomanager van Syndion. Zij zit in beeld en maken daarvan een zorgvuldige afweging. de ethische commissie voor. Hiermee is zij direct een Het blijft elke keer weer heel bijzonder om de schakel voor beleid en visie van de organisatie. “We zijn voorbeelden met elkaar te bespreken. Elke situatie is nu vier jaar geleden gestart met de commissie en dat uniek. De sfeer en openheid met elkaar is prettig en was in het begin best zoeken naar een goede vorm. We naast het oplossen van een ethisch vraagstuk kunnen we komen gemiddeld drie keer per jaar bij elkaar. Iedereen gelukkig met elkaar ook soms tot praktische tips komen.” kan zijn of haar ethische vraagstuk bij ons neerleggen. Marijke Kamminga heeft humanistiek gestudeerd Het is goed dat medewerkers dat weten en we hopen dat en is werkzaam in de zorg als staffunctionaris zij geen drempel ervaren. Vraagstukken voor begeleiders levensbeschouwing. Zij heeft veel ervaring in de zorgsector worden vandaag de dag niet makkelijker. Soms wordt het en is in haar werk veel met ethische vraagstukken bezig. vak van de begeleider onderschat. Je kunt als begeleider Ik vind het erg leuk om bij een andere organisatie mee in situaties belanden waarbij je in een moment zelf een te denken. Mijn aandacht ligt naast het bekijken van de keuze moet maken. Wat doe je bijvoorbeeld als je weet verschillende invalshoeken bij een casuïstiek ook erg op dat er huiselijk geweld plaatsvindt bij een cliënt, maar welke methode we kunnen toepassen bij de ethische je weet dat je volgens de wet daar niets mee kunt vraagstukken. Er bestaan namelijk verschillende doen? Je mag immers geen wetten overtreden, methodieken, zoals de dillemmamethode en bijvoorbeeld de wet op de privacy. Doe je de Utrechtse methodiek. Deze methodieken niets, dan voelt dat slecht. Maar doe je wel geven je houvast en structuur om de iets, dan overtreed je de regels. Dergelijke vraagstukken op te lossen. Het biedt een “Het is de kunst situaties komen voor en daar hoef je stappenplan om waarden af te wegen om alles vanuit niet alleen in te staan. Sterker nog, daar met gevoel en verstand. In de commissie alle kanten te mág je niet alleen voor staan. Voordat zijn we met elkaar eigenlijk steeds bekijken.” een vraagstuk bij de ethische commissie argumenten aan het afwegen. Wat weegt belandt is er vaak al veel aan vooraf gegaan. het zwaarste en welke beslissingen neem Bijvoorbeeld in een team besproken, met de je? Hoe zit het met de verantwoordelijkheid clustermanager en de gedragsdeskundigen. Het en welke risico’s zijn er? Al die belangen spelen is goed dat zowel medewerkers als cliënten weten dat steeds met elkaar als in een soort driehoek, waarbij we er zijn. Zo kunnen we door ervaring medewerkers ook de drie punten van de driehoek staan voor de cliënt, de goed toerusten en bagage meegeven. Uiteraard worden medewerker en Syndion als organisatie. Het is de kunst de concrete voorbeelden alleen teruggekoppeld aan de om alles vanuit alle kanten te bekijken en om de juiste medewerker die de vraag heeft voorgelegd. Maar we ethische vraag te formuleren.” kunnen daarnaast wel veel voorkomende vraagstukken Vertaalslag maken analyseren en soms ook toetsen of wonze visie van de Bij de commissie is ook altijd een van de gedragorganisatie nog goed is toegerust in de huidige tijd. En deskundigen van Syndion aanwezig. Meestal is dat Carla gelukkig hoeven we daar niet aan te twijfelen.” Hendriks, kan zij er niet bij zijn dan schuift Maria Jorna Ethische vragen voorleggen of een andere collega aan. “Als gedragsdeskundigen Wil je een vraagstuk delen met de ethische commissie hebben wij een belangrijke rol om de vertaalslag te maken dan kun je de situatie aan de commissie voorleggen. De van de vraagstukken die we in de commissie bespreken casuïstiek wordt dan door de commissie bekeken en bij naar de praktijk. Maar ook hebben we andersom een vragen word je uitgenodigd om de situatie toe te lichten. rol om aan te kunnen geven aan de commissie wat een Volgens een bepaalde methode bekijkt de commissie beperking soms voor een gevolgen heeft. Voor ons is het dan naar het vraagstuk en brengen we alle verschillende uiteraard altijd veel makkelijker om naar de situaties te gezichtspunten in beeld. De waarden, het gevoel en het kijken omdat we niet zelf betrokken zijn in het vraagstuk. verstand dat bij alle perspectieven speelt komen op tafel. We vertegenwoordigen geen belang, dus is het voor ons Uiteindelijk komt de commissie tot een conclusie en die een ongekleurd plaatje. De commissie moet vooral geen koppelen ze terug. De huidige tijd en actualiteit wordt tribunaal zijn, we hopen juist dat het voor begeleiders steeds complexer, maar de visie die Syndion kent past en clustermanagers een mogelijkheid biedt om de goed in deze tijdsgeest. Voor medewerkers van Syndion vraagstukken die ze tegen komen in het werk te kunnen is het heel gewoon dat we de cliënt centraal stellen en delen. Juist omdat het om ethiek gaat, en vaak om dat biedt houvast. Daar waar de vraagstukken een grens vraagstukken die je niet eenvoudig deelt met je collega, raken, staat de ethische commissie klaar. hopen wij daar steun te kunnen bieden. Wij nodigen de medewerker die een vraagstuk aan ons heeft voorgelegd ook altijd uit, zodat we in gesprek met elkaar de essentie van een vraagstuk vinden.“

17


18-04-13 11:21

Ogen en Oren Door Rina van den Heuvel, lid van de Centrale Cliëntenraad

Ik wilde dit stukje starten met: ‘een nieuw jaar, nieuwe kansen’. Maar we zijn opgeschrikt door allerlei bezuinigingsmaatregelen die van bovenaf komen. Ook voor Syndion. Dan is de vraag: ‘Zijn er nog wel nieuwe kansen?’ Je zou bijna denken van niet. En toch...... Vanuit de Centrale Cliëntenraad zien wij hoe de leiding van Syndion zoekt naar wegen om de visie van Syndion overeind te houden en uit te komen met de financiële middelen die er (nog) zijn. Dat betekent bijvoorbeeld dat we als CCR meedenken over de vraag hoe er ondanks grote bezuinigingen op het vervoer naar dagbesteding tóch goede dagbesteding geboden kan worden. Natuurlijk zouden we het liefst willen dat - door een brief op poten naar Den Haag te sturen - bepaalde beslissingen teruggedraaid zouden worden. Maar zo simpel ligt het nu eenmaal niet. Dus zoekt Syndion naar de minst slechte oplossing, en de CCR geeft daarop haar visie vanuit de cliënt. Eén van de verantwoordelijkheden van de Centrale Cliëntenraad is het aandragen van een kandidaat voor de Raad van Toezicht. Vorig jaar is op onze voordracht de heer Ruben Goedhart benoemd tot lid van de Raad van Toezicht. De laatste CCR-vergadering was hij onze gast. Zo houdt de CCR een directe lijn naar de Raad van Toezicht. De voorbereidingen voor de verkiezingen voor de nieuwe Centrale Cliëntenraad zijn in volle gang. Helmine Hello, tot voor kort coach van verschillende cliëntenraden binnen Syndion, is als functionaris medezeggenschap aangesteld. We zijn daar blij mee. Iemand met veel Syndion-ervaring, die de organisatie kent en die al lang betrokken is bij veel cliëntenraden, organiseert zo een goede start van een nieuwe CCR. We willen graag meer cliënten en niet alleen cliëntvertegenwoordigers in de CCR. Juist nu er soms pijnlijke, vergaande beslissingen genomen moeten worden, is meebeslissen heel belangrijk. Als cliënt doe je dat allereerst samen met je begeleider, in je eigen ondersteuningsplan. Daarna komt het locatieoverleg, op de eigen werkplek of woonlocatie. Dan zijn er zaken die in groter (cluster)verband met elkaar besproken en geregeld moeten worden. Ook daar kun je inspraak hebben. Er wordt hard gewerkt om in alle clusters echt een clusterraad te laten functioneren. En dan, tot slot, als het om de grotere beleidszaken van Syndion gaat, is er de Centrale Cliëntenraad die zo’n zes keer per jaar vergadert met de leiding van Syndion.

De Open Dag van Zorg en Welzijn Op de derde zaterdag in maart laten in heel Nederland zorginstellingen het publiek zien wat zij te bieden hebben. Deze dag staat bekend als de ‘Open Dag van Zorg en Welzijn’ en ook Syndion doet ieder jaar mee. Vier locaties van Syndion openen hun belangstellenden een kijkje te laten nemen.

deuren,

om

In het Dagactiviteitencentrum in Vianen staat clustermanager Adrie Beumken de gasten op te wachten. “We hebben flyers uitgedeeld en het speciaal onderwijs op de hoogte gebracht dat we vandaag open zijn, dus laat ze maar komen!” Jammer genoeg kunnen de cliënten zelf niet aanwezig zijn, vertelt Adrie. “Dat is veel te onrustig, de meeste cliënten hechten erg aan structuur en voorspelbaarheid.” In Gorinchem is Syndions lunchrestaurant Metropole open. “Op zich niks bijzonders”, vertelt Corry van Vianen van Syndion, “want het restaurant is altijd open op zaterdag, maar we doen wel wat extra dingen op deze open dag.” Bij de ingang laat een draaiorgeltje vrolijke deuntjes horen. Binnen loopt een accordeonist rond. Er heerst een gezellig sfeer en de gasten laten zich het gratis petit-fourtje bij de koffie goed smaken. In Alblasserdam is het Maasplein open. Syndion heeft in dit multifunctionele gebouw een kinderdagcentrum voor kinderen met een handicap. Ouders kunnen in de groepsruimte rondkijken, maar er is natuurlijk vooral gedacht aan een leuke activiteit voor de kinderen die meekomen. Ze kunnen bijvoorbeeld een ritje op een pony maken, iets wat voor veel kinderen een hele belevenis is. De laatste locatie die zich inspant om de Open Dag tot een succes te maken, is een woonlocatie in Dordrecht. Aan de Minnaertsweg wonen 19 volwassenen met een verstandelijke handicap. Zij hebben de ruimte mooi aangekleed als ‘Syndion-markt’; er zijn allerlei spulletjes te koop die bij dagbestedingslocaties van Syndion gemaakt zijn. Jolanda de Korte van Syndion: “Ik hoorde veel enthousiasme. Mensen zeiden dat ze het een leuke ervaring vonden.” Al met al een succesvolle Open Dag! Volgend jaar weer.

We hopen op goede inbreng van cliënten op alle niveaus, ook in de CCR.

18



18-04-13 11:21

Tekst: Ina Florusse, foto’s John van der Laan

Syn-Geving Gezelligheid en ontmoeting is voor veel cliënten van Syndion belangrijk. Eén van de mogelijkheden hiervoor is Syn-Geving, een project van Syndion in het kader van de Wmo. Wijkbewoners die graag iets betekenen voor hun medemens zijn van harte welkom en ook cliënten van Syndion kunnen er terecht. Gewoon samen zijn, een gesprek voeren of een maaltijd koken. Het voorkomt vereenzaming, het bevordert de participatie en onderlinge betrokkenheid. Meer informatie over Syn-Geving is te vinden op de Wmo-website van Syndion: www.wmo-syndion.nl.

Koken is mijn passie Vrijwilligster Detta ‘tovert’ bij de Cannenburg Vrijwilligers zijn goud waard! Dat geldt voor heel veel organisaties, of het nou om sportclubs gaat of een organisatie als Syndion. Gelukkig zijn er mensen als Detta, zij is als enthousiaste vrijwilligster aan de slag op De Cannenburg. Detta komt uit Curaçao, maar ze woont al sinds 1999 in Nederland. Nadat Detta bij het Da Vinci de opleiding tot Zorghulp had gevolgd, werkte ze als vrijwilligster bij diverse bedrijven. Helaas werd op een dag haar contract niet verlengd. ‘Wat nu?’ dacht ze. Maar Detta is niet iemand die bij de pakken neer gaat zitten. Ze ging dus op zoek. Zo kwam ze terecht bij de Meteoriet, een van Syndions woonlocaties voor mensen met een lichamelijke handicap in Dordrecht. Ze vroeg of er daar een leuke vrijwilligersbaan voor haar was.”Ik was op zoek naar licht werk en een tempo dat bij mij past”. Detta kreeg het advies om bij een andere woonlocatie van Syndion aan te kloppen, de Cannenburg. Daar zouden mensen nodig zijn.

Gezellig Syndion kent allerlei woonvormen voor verschillende leeftijden. Zo bevinden zich in de wijk Sterrenburg te Dordrecht een aantal locaties waar volwassenen wonen met een lichamelijke beperking en/of met niet aangeboren hersenletsel. De Cannenburg is er daar één van. De bewoners worden begeleid door professionele medewerkers, maar ze wonen zelfstandig. Een aantal van

hen vindt het fijn als er voor hen gekookt wordt en bijna iedereen vindt het gezellig om met meerdere mensen tegelijk te eten. “Alleen aan tafel zitten en alleen eten is meestal niet het toppunt van gezelligheid!” Inmiddels werkt Detta al weer anderhalf jaar met groot plezier op de Cannenburg. Behalve gezelligheid tovert Detta op woensdag en donderdag heerlijke maaltijden tevoorschijn. “Koken is mijn passie, en sommige cliënten zijn gek op Caribische maaltijden. Bovendien is het heel belangrijk dat er goed naar hen geluisterd wordt als ze vragen hebben of als ze gewoon willen babbelen. Ook geduld en vriendelijkheid zijn echte voorwaarden om deze job te kunnen uitvoeren”. Coby en Irene, de begeleiders op de locatie Cannenburg, geven aan dat Detta een optimistisch, vrolijk en oprecht mens is. “Vrijwilligers als Detta creëren een win-win situatie, voor de bewoners, voor de begeleiders en voor de vrijwilliger zelf! Door verschillende activiteiten aan te bieden, krijgen bewoners de kans hun netwerk te vergroten. Dat draagt bij aan kwaliteit van leven. En voor Detta zelf geldt dat zij veel voldoening heeft van haar werk.” Detta beaamt dit: “Ik vind de sfeer op de Cannenburg gemoedelijk, dit is echt een plek waar ik mezelf kan zijn. Hier word ik geaccepteerd”.

19


18-04-13 11:21

Cliënt aan het woord, deel 1

Door Jos Huibers

Dit keer in de rubriek ‘Cliënt aan het woord’ twee artikelen: een interview met moeder Corrie en haar zoon Kumaran

“De herinnering blijft” Op het dressoir in de mooie, lichte flat in Arkel, staan cadeautjes uitgestald. Corrie de Koning is net jarig geweest, 58 is ze geworden. Haar man Mari komt me even begroeten. “Normaal is hij nooit thuis overdag”, zegt Corrie. “Hij rijdt door het hele land, op een betonwagen.” Maar vandaag niet, Mari is ziek en duikt zijn bed weer in. Corrie is geboren en getogen in Sleeuwijk, als een van de vijf kinderen van “strenge, maar rechtvaardige ouders van Gereformeerde huize.” “We hadden een kwekerij, eerst komkommers en later rozen. Er werd hard gewerkt en de kinderen moesten vaak meewerken. Dat was niet altijd leuk, maar het hoorde er bij. Je klaagde niet.” “Uit mijn jeugd is eigenlijk niks bijzonders te melden”, zegt ze, “we waren een hecht gezin zonder poespas.” Maar even later vertelt ze: “Ik heb pas nog traumatherapie gehad omdat ik twee keer ben aangerand. Eerst door klasgenoten en later door een man in het uitgaansleven. Maar ik heb niet meegewerkt, daardoor is er gelukkig niks gebeurd.” En: “Ik heb wel een psychische achtergrond. Dat bleek toen ik twintig was. De jongen met wie ik toen verkering had zei dat ik naar de dokter moest gaan, omdat ik last had van bedplassen. De psychologe constateerde dat het iets psychisch was.” Corrie volgt de basisschool en de VGLO in Werkendam en de LAVO/LEAO, richting administratief werk. Zij wordt aangenomen bij Willemstein, “op Sinterklaasavond”, op de factureringsafdeling. Hier werkt zij negen jaar, totdat zij trouwt met Mari en intrekt in diens ouderlijke woning in Hoogblokland. “Zo ging dat vroeger”, zegt zij lachend, “als je trouwde, stopte je met werken, als vrouw dan.” Ze giechelt er bij. Ze lacht veel en praat schijnbaar gemakkelijk, al zegt ze regelmatig dat ze niet zo’n prater is. “Ik ben een binnenvetter, ik praat niet veel, ook niet met Mari. Soms zeg ik een hele dag bijna niks.”

Adoptie “Na een tijdje bleek dat Mari en ik geen kinderen konden krijgen. Er zijn allerlei onderzoeken geweest. We hebben ons toen aangemeld bij verschillende adoptiebureaus. Dat duurde wel een paar jaar. Er kwamen allerlei onderzoeken en gesprekken en wij werden steeds ouder. De tijd begon een beetje te dringen, want Mari was al 35!” In juli 1985 komt het

20


bericht van de stichting Kind en Toekomst: ze kunnen een kind ophalen in Sri Lanka. Zij herinnert zich dit nog heel goed en vertelt: “We gingen met zes echtparen en waren twee weken in Sri Lanka. We werden als het ware een familie en we zijn elkaar altijd eenmaal per jaar blijven zien, eerst met de kinderen, maar nu ook zonder. We kwamen met een bus langs het kindertehuis. De echtparen moesten een voor een naar buiten. Daar kregen we bij het hek een kind in handen gestopt. Dat was wel even wennen.” Ze giechelt. “Daarna moesten we naar de rechtbank, daar waren ook alle moeders. We moesten het kind aan de moeder geven en die gaf het dan weer terug. De moeder van Kumaran was 21 jaar en ongetrouwd. Dat is daar een schande, dan moet je je kind afstaan. Na de rechtszitting gingen de moeders met ons mee in de bus en zij werden onderweg afgezet. Ik heb haar nog even aangeraakt.”

Spanningen Terug in Hoogblokland beginnen de problemen. “Niet met Kumaran, hoor, dat was een braaf kind, maar met de anderen in huis.” In het huis woonden ook een 19 jaar oudere broer van Mari en diens vrouw en ook oma, de moeder van Mari. “Ze bemoeiden zich overal mee. Ze vonden geloof ik, dat ik het niet goed deed. En ik kon mijn leven niet meer naar mijn eigen hand zetten.” Na een jaar raakt Mari overspannen en Corrie depressief. “Ik dacht vaak aan zelfmoord en heb ook wel pogingen gedaan: snijden in mijn polsen en glycerine en spiritus drinken. Ik kreeg antidepressiva en ben de jaren doorgesukkeld.” Er komt een verwijzing naar de psychiatrie, waar Corrie vijftien jaar lang onder behandeling is. “De depressies kwamen regelmatig terug.”

Anders dan anderen “Mijn zus zei altijd al: ‘Corrie is anders dan anderen’. Dat wist ik natuurlijk wel, maar bij de gesprekken over de adoptie heb ik er nooit zo aan gedacht. Ik praat niet

SYNCHROON • VOORJAAR 2013 • 4 e JAARgAn g nUMMER 1

18-04-13 11:21

zo gemakkelijk.” Met Kumaran gaat het lange tijd best Daar zijn we echt heel blij mee. Ik heb nu vier uur goed. “Hij trok naar oma. Toen oma ziek werd en in begeleiding per week, om structuur te houden in het ziekenhuis terechtkwam, ging Kumaran dagelijks mijn huishouding en in mijn hoofd. En ik heb drie langs. Op zijn fiets. Hij kreeg veel complimentjes van dagen dagbesteding bij Syndion, in de Boerenstraat de verpleegsters.” Maar oma overlijdt en Kumaran en sinds een jaar ook op het Tolhuis in Gorinchem. glijdt af. “We hebben het nooit zien aankomen, hij Daar schilder ik. De begeleiding van Yulius heb ik heeft het zo goed verborgen gehouden. Hij was afgekapt. Bij Syndion heb ik aansluiting, ik kan mezelf altijd een beetje schuw, we woonden ook zo zijn. Ik tref daar mensen die net zulke problemen afgelegen, maar nu kreeg hij verkeerde hebben als ik. Dat vind ik wel troostrijk. Ik vrienden. Hij ging drinken en drugs zou niet meer zonder ze kunnen. Ik was gebruiken. Twee keer belandde hij toch altijd wel erg eenzaam. Vrienden “Hij ging stelen, met een alcoholvergiftiging in het heb ik nooit gehad, familie zie ik dingen kapot maken, ziekenhuis. Hij was veel weg en alleen op verjaardagen en Mari is een keer was hij zo kwam pas midden in de nacht thuis. veel weg. Hij is druk met zijn werk boos, dat hij dwars Dan zagen wij niet dat hij dronken als diaken in de kerk en als voorzitter door een glazen deur was. Er kwamen veel problemen van de Vereniging van Eigenaren heeft geslagen.” en heftige ruzies. Tussen Kumaran hier. En hij zit veel achter de computer. en zijn vader was het water en vuur. Alleen in de vakantie, dan gaan we drie Ik hield me een beetje afzijdig, had het of vier weken varen.” moeilijk en ik werd bang voor Kumaran. Dan kroop ik onder de tafel, terwijl hij erop zat. Hij kon “Met Kumaran gaat het beter sinds hij op zichzelf echt zo vreselijk boos worden.” woont. Hij komt twee keer per week langs. Hij komt Het loopt steeds meer uit de hand. “Hij ging stelen, er wel, denk ik. Met hulp kan hij misschien wel weer dingen kapot maken, een keer was hij zo boos, dat werk vinden. Hij drinkt bijna niks meer.” hij dwars door een glazen deur heeft geslagen. Hij heeft mij een keer gestompt”, zegt Corrie, “en hij En Corries eigen toekomst? “Ach, het komt zoals het heeft een keer zijn vader tegen de grond geslagen. komt. Ik leef van dag tot dag. Ik weet niet hoe het Toen hebben we 112 gebeld en is hij een tijdje uit morgen met me is. En ik heb geleerd: ik ben niet de huis geweest.” enige met een probleem. Alles bij elkaar is het leven nu best de moeite waard. Ik ben blij dat het zo gaat, Via de huisarts en MEE kwam Corrie bij Syndion maar de herinnering blijft.” terecht. “Toen werd Petrie mijn begeleidster.

21


18-04-13 11:21

Cliënt aan het woord, deel 2

Door Jos Huibers

“Van lieverlee ging het mis” Kumaran woont nu ongeveer een jaar in deze fl at. Hij is er blij mee. “Sinds ik hier woon gaat het allemaal veel beter met me.” Hij wil vooral praten over hoe goed het nu gaat. “Er is wel het een en ander gebeurd in mijn leven, maar dat is niet de moeite waard om over te praten. Wat er was is een vergeten zaak. Het gaat nu goed allemaal. Zeker weten.” De woning ziet er netjes uit, muren en plafonds zijn smetteloos wit, meubels en decoraties zijn praktisch en met verstand van zaken gekozen. “Daar heeft Petrie bij geholpen”, zegt hij. Petrie is zijn vaste begeleidster. “Ik ken haar al zeker vijf jaar, zij werd vijf jaar geleden de begeleidster van mijn moeder Corrie. Petrie weet precies hoe ik in elkaar zit.”

Foto “Ik heb één foto van mijn biologische moeder. Die hebben mijn adoptieouders gemaakt toen ze mij kwamen ophalen in Sri Lanka. Ik was toen drie maanden oud. Verder weet ik daar natuurlijk niks meer van.” Kumuran groeit met zijn adoptieouders

22


op in Hoogblokland, in een vrijstaand huis aan de Bazeldijk, waar ook de moeder en een oudere broer van vader met zijn vrouw wonen. “Ik heb een aardige jeugd gehad”, zegt hij, “ik heb brommer en auto gereden.” Hij was en bleef het enige kind in huis. “Ik had een beetje moeite met de omgang met andere mensen, ik had weinig contacten. Ik werd altijd een beetje zenuwachtig als er veel mensen waren.”

Bier Op de dorpsschool in Hoogblokland kan hij moeilijk meekomen en hij gaat na een jaar kleuterschool naar de LOM-school in Gorinchem. “Met het busje.” Daar blijft hij tot hij 16 jaar is en gaat werken. “School stelde niet zo veel voor, ik heb er nooit zo veel gedaan. Echt leuk vond ik het niet. Ik had moeite met leren en weinig interesses. Ik voelde me opgesloten op school, ik heb vrijheid nodig.” Vanaf zijn zestiende begint hij regelmatig te spijbelen. “Toen ik een brommer had,


18-04-13 11:21

werd alles anders. Ik werd een ander mens. Ik had de psychiater gestuurd bij de Grote Rivieren, dat vrijheid, kon overal naartoe en ik kreeg vrienden.” heet nu Yulius, ik weet ook niet waarom. Ik had Maar met de vrijheid kwamen er ook problemen. “Ik psychoses en schizofrenie. Ik kreeg medicijnen was veel minder thuis, ging spijbelen, met vrienden voorgeschreven, waardoor ik niet meer op de kraan naar de kroeg en ik ging bier drinken, van lieverlee kon rijden. Zodoende kreeg ik ontslag en kwam ik steeds meer.” Er kwamen ruzies thuis, vooral met thuis te zitten. Dat was niet goed.” vader, “vanwege het drinken en de smoesjes en “Toen heeft Petrie bemiddeld om een eigen omdat mijn vader vond dat ik verkeerde vrienden huis te vinden. Ik heb me ingeschreven bij de had.” In overleg tussen vader en de school wordt er woningbouwvereniging en het duurde niet eens zo een stage geregeld bij een hekwerkbedrijf in Arkel. lang. Ik kon kiezen uit verschillende woningen. Ik En er komt een leerplichtontheffing. “Eerst kreeg heb eerst nog gekeken in de Torenflat in Gorinchem, ik 25 gulden per maand, maar na een jaar maar daar waren de huizen heel klein. Hier werd ik vast aangenomen.” Hij bleef er was ik direct enthousiast over. We hebben vijf jaar werken. “Maar het werd pas wel veel moeten opknappen, maar echt serieus toen ik mijn rijbewijs had het is mooi geworden. Ook is er “We gingen veel gehaald.” Na de zevende keer haalt een indicatie aangevraagd en alles uit, met een stel hij zijn theorie-examen. Vervolgens is geregeld. En mijn schulden zijn vrienden in de auto rijdt hij in één keer af! “Daardoor afbetaald. Ik had wel als voorwaarde drinken en blowen.” werd ik gelijkwaardiger, daarvoor dat Petrie mijn begeleidster zou werd ik toch meer als een soort worden. Dat is gelukt. Ik krijg nu twee puber gezien.” ochtenden per week begeleiding. Om alles op orde te houden. Mijn huis en Kraanmachinist mijn huishouden, maar ook mijn hoofd. Na vijf jaar neemt hij ontslag na onenigheid over Zonder begeleiding zou het weer een rommeltje geld. Van de geplande opleiding komt daardoor worden. Een keer per drie weken heb ik contact met niks meer. Hij zit maar even zonder werk, maar de psychiater, soms op Yulius, soms bij mij thuis. wordt snel aangenomen als kraanmachinist bij een Hij zegt dat ik niet meer moet drinken en blowen. bedrijf in Capelle aan de IJssel. “Geulen graven voor Drinken doe ik bijna niet meer en blowen alleen af en leidingen en dat soort werk. Het kraantje mocht ik toe, op stress-momenten. Ik heb ook twee dagen per mee naar huis nemen, omdat ik vaak vanuit huis week dagbesteding bij de Saak in Gorinchem. Dat is rechtstreeks op karwei moest. Zodoende had ik altijd goed. Ik heb ook medicatie gehad om niet meer te vervoer.” drinken. Als ik het toch deed dan ging alles gorgelen Het drankgebruik neemt toe, evenals het gebruik en bruisen. Nu heb ik dat niet meer nodig. Het gaat van cannabis. “We gingen veel uit, met een stel goed. Ik blijf veel binnen. Ik voel me hier goed. Ik vrienden in de auto drinken en blowen. We hadden heb een laptop en ik speel vaak een spelletje. Ik ben een rustig plekje in het stiltegebied bij de putten niet meer zo nieuwsgierig naar buiten, dat is een van Goudriaan. Daar gingen we dan heen met drie beetje over gegaan. En twee keer per week ga ik naar of vier auto’s.” “Van lieverlee ging het mis. Ik dronk moeder, die nu in Arkel woont. Op de brommer en dagelijks en eigenlijk steeds meer. En je gaat steeds soms op de fiets, een racefiets.” minder eten en steeds meer drinken en blowen. En Toekomst af en toe een beetje speed.” “De toekomst zie ik met vertrouwen tegemoet hoor. Door de molen Ik wil een rustig leven, zonder poespas. Gewoon “Wat er toen allemaal gebeurd is, daar schaam ik normaal, zoals het hoort. En van lieverlee misschien me best wel voor. We zijn allemaal door de molen weer gewoon werk en misschien ooit een vrouw, dat gegaan. Er gebeurden veel rare dingen in de weet ik niet.” “Ik weet dat ik niet zonder begeleiding vriendenkring. Daar praat ik eigenlijk liever niet over. zou kunnen. Dan gaat het vast weer mis in mijn huis, Criminaliteit, ja en vandalisme. En je had altijd geld maar ook in mijn hoofd. Ik heb heel veel steun aan nodig, dus ik ging ook stelen, thuis. En schulden Petrie: bij mijn bankzaken, bij het koken, nou ja, maken bij mijn vrienden. Veel schulden. Dat liep in bij alles eigenlijk.” “Hij weet het, he”, zegt Petrie, de duizenden euro’s. En steeds meer ruzie thuis. Ik die zich bij het vertrek even bij ons voegt. Zij heeft heb zelfs een keer met mijn vader gevochten.” opgeruimd en eten klaar gemaakt voor tussen de middag. “Ja, hij weet het”, zeg ik. En Kumaran sluit “Hierdoor kreeg ik problemen. Ik hoorde stemmen af: “Ik wil dat het nooit meer zo rot wordt als het in mijn hoofd. Ik werd door de dokter naar de geweest is.”

23


18-04-13 11:21

Kunstkaarten te koop bij Outsider Art Syndion. De kaarten kosten €1,50 per stuk.

Locatie Tolhuis • Molenstraat 109 in Gorinchem • 0183 633067 • [email protected]

Heeft u op onze website de knop naar de Wmo-site al ontdekt? U kunt de Wmo-website van Syndion ook rechtstreeks vinden: www.wmo-syndion.nl

24



18-04-13 11:22

VOORJAAR e jaargang NUMMER 1

Recommend Documents