Bij het herschikken van mijn boeken-
Want de pleuritis brak natuurlijk uit
kast stuit ik op een interessante pu-
tijdens die oriëntatiedagen omdat de
blicatie: De plaatselijke samenwerking met
instellingen en de andere overheden
betrekking tot het bijzonder gezins- en wijk-
zich dit niet lieten zeggen.
werk inclusief de jeugdzorg. Het is een ver-
Toch zou het jammer zijn niet verder
slag van de Oriënteringsdagen, ge-
te lezen. Schmal is namelijk ook geïn-
houden in oktober en november 1964
teresseerd in het verleden en heeft
op het buitenverblijf Gerner in Dalf-
een inventarisatie gedaan welke
sen, dat inmiddels is getransformeerd
veranderingspogingen reeds onderno-
in een treurig recreatiepark van de
men zijn. Hij zegt: ‘In Den Haag heeft
firma Roompot die nog 157 van derge-
men reeds vele wegen bewandeld. De
lijke droeve vakantieparken, inclusief
voorlaatste weg liep op een volkomen
cafetaria en overdekt zwembad, uit-
mislukking uit.’ Schmal heeft zich
baat. Eén van de sprekers tijdens deze
intensief beziggehouden met de vraag
nummer 4, 2012
dagen is Mr. J.J.R. Schmal, directeur
‘waarom’ niet tot een succes kon wor-
van ‘de gemeentelijke Sociale Dienst
den gekomen. Zijn analyse is helder,
te ’s-Gravenhage’. Hij ziet dat ‘in de
en nog steeds redelijk geldig, lijkt
Nederlandse constellatie er altijd vele
mij. Voor liefhebbers en professionals
Jeugdbeleid
Vooraf
instellingen werkzaam zijn in en
van bestuur en beleid een aanrader
rondom een gezin, enerzijds georga-
om te lezen.
184
niseerd naar specialisatie of aard van de werkzaamheid en doelstelling, an-
Met de wijsheid van heer Schmal
derzijds verzelfstandigd naar levens-
komen we in de huidige transitie-
beschouwing’. Hij noemt daarbij
discussie echter niet ver. Het zijn de
onder andere de jeugdzorg, het onder-
nieuwe bestuurders die nu een nieuw
wijs, de gezinszorg, het maatschap-
stelsel construeren. Zoals zovelen zou
pelijk werk, de GGZ en de JGZ. Hij
ik graag hebben dat de fouten van de
zegt dat gegeven de aard van de cliën-
vorige transities voorkomen zouden
ten, gegeven de noodzaak van een in-
kunnen worden. Om die reden zou ik
tegrale benadering en gegeven de
de huidige Bob de Bouwers graag een
veelheid van instellingen er slechts
keer uitnodigen op een eendaagse
tot goed beleid gekomen kan worden
bustoer samen met Marlies Rohmer.
‘wanneer één centrale instantie zich
Van deze architect zijn de afgelopen
verantwoordelijk stelt voor de totali-
25 jaar 50 projecten gerealiseerd: wo-
teit voor zover dit betreft de coördina-
ningen, appartementencomplexen,
tie en ook de wijze waarop de verschil-
scholen, culturele centra en andere
lende onderdelen op elkaar aanslui-
gebouwen. Ze maakte recentelijk een
ten’. Naar zijn opvatting zou deze
tocht langs deze gebouwen omdat ze
centrale instantie uitsluitend de over-
wel eens wilde weten hoe die er bij
heid kunnen zijn, met name de ge-
staan. Dat is overigens zeer ongebrui-
meentelijke overheid. Als u wilt
kelijk in architectenland: zij kijken
weten waarom er al vijftig jaar gele-
zelden om – direct na oplevering
den niets van terecht is gekomen,
wacht hectisch de volgende klus. Roh-
moet u de vervolgdiscussie lezen.
mer noemt dat de hit-and-run architec-
manipulatieve karakter van deze com-
tioneert. Een bezoek bijvoorbeeld aan
missie op (een commissie ingesteld
de studentenflat Bleijenburg in Den
door de VNG zelf, bemenst door bo-
Haag vindt ze ‘schokkend’ en ‘ontluis-
venal wethouders, voorgezeten door
terend’; zo was het allemaal niet ge-
iemand die niets van jeugd(zorg)be-
meend vanaf de tekentafel.
leid weet, en dan vervolgens adviseert
Een bustoer door jeugdzorgelijk wet-
om alles maar naar de gemeenten
telijk Nederland, met in de bus een
over te hevelen), maar met deze uit-
aantal bepalende politici van de voor-
spraak had Paas, de ideale Sancho
bije decennia, zou spannende televi-
Panza: knecht en ezeltje ineen zou
sie opleveren. Graag heb ik Mulder,
Arnon Grunberg zeggen, wel gelijk.
de voormalige SG van Justitie erbij, en
Het zijn optimistische woorden
ook Brinkman, die vond dat hij door
omdat we het zelf zo slecht gemaakt
zijn trage wetgeving opzettelijk de
hebben; daarom kunnen we het ook
buitenboordmotorfunctie van de
zelf weer veranderen. Dat stemt hoop-
Tweede Kamer aanzette (luiheid als
vol.
trotse strategie, je moet maar durven). Het lijstje van pakweg 20 namen
We gaan dus veranderen. We hebben
wordt gecompleteerd door 20 bepalers
te maken, het aankomende kabinet
van nu, zodat niemand der Blick für das
zal er waarschijnlijk niet anders over
Kommende ontbeert. Zodat niemand
denken, met een doordecentralisatie,
zich later verrast voelt door de ‘onver-
en wel in een hoog tempo. Dat wordt
wachte ontwikkelingen’. Maar mis-
vanuit beleidsoogpunt een fascine-
schien is jeugdzorg, zoals de hoogge-
rend schouwspel: we hebben in Ne-
leerde Herman van Gunsteren zegt,
derland alles georganiseerd in vertica-
wel een ‘verrassing van de tweede
le instituties, die per definitie log en
soort’. Dat zijn kwesties die zich zelfs
hiërarchisch zijn. Daarom heeft die
met het allerbeste beleid niet laten
omslag iets hysterisch, en we weten
temmen, zaken die bestuurders met
allemaal: overspannen politiek leidt
de beste wil van de wereld niet aan-
niet tot bezonken beleid. Zijn we hier
kunnen en die hen blijven verrassen.
getuige van de zoveelste jeugd hit-and-
De enige oplossing daarvoor is volgens
run wetgeving?
hem veerkracht. Voor veerkracht
Vanwege deze geplande onzorgvuldig-
moet je trouwens bij uitstek bij kinde-
heid noemt de Kinderombudsman de
ren zijn. Als we niet oppassen, druipt
overheveling van de jeugdzorg naar
het cynisme er van af.
gemeenten ‘bijna een experiment met kinderen’. Ik zeg regelmatig onaardi-
Het was René Paas, voorzitter van de
ge dingen over de Nederlandse poli-
toenmalige VNG-commissie Zorg om
tiek in relatie tot de jeugdzorg en zal
Jeugd, die enkele jaren geleden de
dat nog vaker doen als de gelegenheid
woorden sprak: ‘De ingewikkelde we-
zich voordoet, maar deze uitspraak
reld van de jeugdzorg is geen natuur-
van Marc Dullaert is niet mis. Maar
verschijnsel, we hebben haar zo ge-
hij heeft wel gelijk. De jeugdzorg is
185 nummer 4, 2012
maakt.’ Nu valt natuurlijk vooral het
of een gebouw in de praktijk wel func-
Jeugdbeleid
tuur, je hebt geen tijd om na te gaan
niet de mongolenvlek van de Neder-
Laten we nog kort op dit nummer in-
landse samenleving: het gaat het niet
gaan. We openen met een onderzoek
vanzelf over.
van de Algemene Rekenkamer – in sarekenkamers – naar de ontwikkeling
een ander jeugdbeleid. Dat stoelt
van de Centra voor jeugd en gezin in
vooral op het ongenoegen dat het hui-
42 gemeenten. De conclusies zijn ont-
dige jeugdbeleid oproept. Daarom kie-
hutsend. Zo weten we niet wat het
zen ze op basis van een foute analyse
CJG concreet oplevert, en de CJG’s
(de onvrede) een verkeerde beweging.
kunnen zich niet verantwoorden. ‘Of
Toen het Rijk niet voldeed, moest de
de oprichting van CJG’s bijdraagt aan
provincie het maar doen. Nu de pro-
de oplossing van de problemen heb-
vincie het maatschappelijk ongemak
ben we helaas niet kunnen vaststel-
met de jeugdzorg ook niet heeft kun-
len, omdat er nog geen verantwoor-
nummer 4, 2012
nen verhelpen, schieten we weer
ding wordt afgelegd over de bereikte
door, nu naar de gemeente. Die was
resultaten’, zo schrijven de auteurs.
er namelijk nog niet bij betrokken,
Gemeenten blijken onvoldoende te
dus dan komt het wel goed. Van geen
sturen. Zij hebben bij de invoering
Jeugdbeleid
menwerking met een aantal lokale De Nederlandse bestuurders willen
gemeentelijke inbreng naar volledige
van het CJG weliswaar de regie actief
gemeentelijke verantwoordelijkheid,
ter hand genomen, maar hebben
toe maar.
daarbij echter vergeten duidelijk te
Het omver schoffelen van een
formuleren welke taken het CJG
miljardensector zonder dat iemand
heeft. Ook is niet vastgelegd (althans
ook maar enige bewijs heeft dat we
niet in toetsbare termen) welk maat-
het stelsel nu deze keer daadwerkelijk
schappelijk effect de gemeente met
verbeteren, heeft iets dilettantistisch.
haar CJG wil bereiken. Dit heeft tot
Dat de overheid en de instellingen er
gevolg dat CJG’s zich op dit moment
later de dupe van worden, och wat
niet goed kunnen verantwoorden over
zou het? Maar het zijn natuurlijk wel
hun werkzaamheden. Het is immers
de kinderen en hun gezinnen die de
niet duidelijk welke informatie zij
lasten voor hun kiezen gaan krijgen.
daarvoor moeten verzamelen. Dit gaat
Alleen al om die reden mag de kritiek
over alle onderzochte 42 gemeenten.
van de Kinderombudsman niet be-
Deze situatie komt niet voort uit
stuurlijk weggelachen worden.
onwil van de betrokken medewerkers,
Mogen wij de politici de Bildungslücken,
maar door de haast waarmee indertijd
de leemten in hun kennis inzake de
de CJG’s bedacht werden en van start
geschiedenis van de jeugdzorg, kwa-
moesten gaan. Wie hier een parallel
lijk nemen? Natuurlijk. Immers: wat
meent te zien met de huidige transi-
weet, wat deert. Maar ze geven geen
tie is een doemdenker. Als we daarbij
krimp. Volgens Darwin brengt onwe-
bedenken dat het CJG een spilfunctie
tendheid vaker zelfvertrouwen voort
in de straks gedecentraliseerde jeugd-
dan kennis. Laten we het daar voorlo-
zorg moet gaan vormen, mag een
pig maar op houden.
neutrale toeschouwer toch zijn hart
186
vasthouden?
lichtvoetig geformuleerd moeten zijn.
valshoek. Wat staat gemeenten te
Nieuwe tijden leiden tot andere typen
doen om die pedagogische civil society
van afspraken en verantwoording: het
voor elkaar te krijgen? Hoe kunnen we
geneuzel op de vierkante centimeter
van een Centrum voor jeugd en gezin
kan achterwege blijven. Sturen op
een Centrum van jeugd en gezin
grote lijnen zoals de Australische wet-
maken? Hoe kunnen gemeenten de
geving, en niet het eindeloos voor-
voorkant versterken? Zij bepleiten dat
schrijven en afvinken conform de
gemeenten voor CJG’s minder op out-
Amerikaanse manier (zo dek je je in
put en meer op initiatieven van bur-
in een blamecultuur).
gers moeten sturen. Zo kan de transi-
Hoeveel gewicht kunnen twee plan-
tie ook nog een transformatie wor-
ken die elk tien kilo draagvermogen
den.
hebben met elkaar dragen wanneer zij verbonden worden door een lichte lat?
En dan komen in het themagedeelte
Het juist antwoord is: dertig kilo. Een
enkele reacties aan bod naar aanlei-
juiste verbinding maakt het geheel
ding van het transitie-artikel in het
sterker dan de som der delen (van de
jongstleden septembernummer.
jeugdzorg). Maar dan moeten we er
Het is voor de lezer goed te weten dat
geen stalen constructiebalk als deze
de inhoud van dit tijdschrift geschre-
Jeugdwet op leggen waarvan we
ven wordt ultimo half oktober. Dat
menen dat die alles zal dragen. Dat is
wil zeggen dat er nog niets bekend is
zelfs onnodig en onwenselijk. De
over de kabinetsformatie, laat staan
delen hebben zelf voldoende draagver-
dat we iets weten over het Regeerak-
mogen, en een lichte lat maakt hen
koord.
en de verbindingen sterker. Een mooi
De transitie zou op termijn een fan-
beeld: een latje is genoeg. Dan kun-
tastische stap vooruit kunnen zijn in
nen de 131 pagina’s toelichting ook
de ontwikkeling van de jeugdzorg.
meteen bij het oud papier.
Daarbij moeten wel de twee voorwaarden van Van Eijck in gedachten ge-
RENÉ CLARIJS
, HOOFDREDACTEUR
187 nummer 4, 2012
houden worden, en zou een Jeugdwet
transitie, maar vanuit een andere in-
Jeugdbeleid
Boss en Gemmeke gaan ook in op die
