Zutphen vijftig jaar geleden: 1961 (1) Vrouwelijke politie-agent regelde het verkeer 4 januari 1961 – Zij die het hebben gezien, zijn er zeker nog niet over uitgepraat. Even over twaalven gisteren moest men op het kruispunt bij de Overwelving gehoorzamen aan… een vrouwelijke agent. Mej. A. Rijkse uit Rekken, die vijf jaar heeft gewerkt bij de Amsterdamse politie en juist een opleiding van enkele maanden achter de rug heeft bij de kinderpolitie te Zaandam, is Zutphens eerste vrouwelijke politie-agente [sic]. Zij is eerst twee dagen in Zutphen – ‘heel wat anders dan Amsterdam maar ik kom ook uit de
Achterhoek, dus dat scheelt’ – en heeft uiteraard nog weinig indrukken opgedaan. Een (mannelijke) collega heeft haar eens meegenomen in de politie-auto om Zutphen te verkennen, en voorts heeft zij de opdracht maar zo veel mogelijk de stad in te trekken om een beeld te krijgen van ‘wat er langs gaat’. Maar gistermiddag heeft mej. Rijkse laten zien wat zij waard is: het verkeer regelen op de Overwelving. Opgeschoten knapen De belangstelling was natuurlijk groot. Velen bleven er even voor staan en zagen ’n beheerste politie-agente en ietwat onwennige
Agent Rijkse helpt twee kleuters de Overwelving veilig over te steken. (foto: Stedelijk Museum Zutphen, collectie Zeylemaker)
25
weggebruikers. Voor velen was het de eerste keer dat zij de bevelen van een vrouw – op de straat dan – moesten opvolgen. Vergissen we ons niet, dan zal mej. Rijkse – zij het misschien af en toe met de charme van de vrouw – er in Zutphen de wind wel onder krijgen. Toen twee
opgeschoten knapen dachten dat zij wel een stukje van het trottoir op de fiets konden afleggen, hadden zij buiten mej. Rijkse gerekend… Al gebeurde het achter haar rug, zij had het toch (!) direct in de gaten, draaide zich om en sprak enkele vermanende woorden!
Schade door konijnen in De Hoven Zij wonen in spoorbaan en Sprabanen
27 januari – In de laatste vergadering van de wijkraad De Hoven heeft de heer Heuterman maatregelen gevraagd tegen het wild. Volgens hem ondervinden de tuinders bijzonder veel overlast van hazen en konijnen, en zijn er kwekers die per jaar ten minste duizend gulden schade lijden, doordat het wild in het voorjaar o.a. veel sla- en koolplanten consumeert. ‘Het leeft in De Hoven van konijnen’, aldus de heer Heuterman. Er zou te weinig worden gejaagd. Heuterman pleitte ervoor te geraken tot een georganiseerde en steeds herhaalde drijfjacht in het gebied tussen de spoorlijn Zutphen-Apeldoorn en de IJssel, hetgeen z.i. dringend geboden is. Overdreven Van verschillende zijden is ons verzekerd dat het wel wat overdreven zou zijn te spreken
van een wildplaag. Een ingezetene van De Hoven, die het jachtrecht uitoefent op een terrein van tachtig ha van de gemeente Zutphen en van andere eigenaren, verklaarde dat daar in de afgelopen tijd heel wat wild is opgeruimd, zodat er niet zo heel veel meer over is. Vanzelfsprekend heeft hij niets te zoeken op de veel grotere stukken, waar anderen – volgens hem minder intensief – jagen. Het zouden deze z.g. rustige gebieden zijn vanwaar het wild kom opereren. Een andere plek vanwaar de konijnen de tuinderijen belagen, is de spoorbaan. Hier nestelen de dieren in holen. De dieren die de spoorbaan als domicilie hebben, zijn daar veilig, omdat de jager er niet mag komen. Vroeger was dat wel toegestaan en werd er gefretteerd, maar thans is de baan taboe en kunnen de dieren er een goed onderkomen vinden in de ruimte.
Abersonfonds mag zeven huurwoningen bouwen 25 januari – De raad van Warnsveld, die dinsdagavond voor het eerst onder voorzitterschap van de nieuwe burgemeester, mr. D. Reitsma, bijeenkwam besloot het bestuur van de Stichting A.E. Abersonfonds toe te staan een deel van het effectenbezit te gebruiken voor de bouw van een zevental huurwoningen. Wethouder Wuestenenk dankte het bestuur van de stichting dat inzicht toont te hebben in 26
ZUTPHEN
de woningnood in de gemeente. Het zou B&W niets liever zijn geweest ook in Wichmond te bouwen. We kunnen ons gelukkig prijzen dat het klimaat daar nu perspectieven biedt, aldus spreker. Zodra er mogelijkheden zijn in Wichmond, zullen B&W daaraan zeker aandacht schenken. De burgemeester hoopte het te beleven dat niet meer wordt gesproken over Wichmond en Warnsveld – het is één gemeente – en dat de tegenstelling niet meer naar voren zal komen.
Inzameling voor Kongo loopt nog door Al 4955 blikjes melk 31 januari – In de hal van de Prinses Julianaschool hangt een tekening van een van de leerlingen. Aan een strand onder een palmboom zit een negerjongetje, onder de letters: ‘Help mij – Ik heb honger.’ Gistermiddag waren er bovendien in de hal tal van blikjes melk tentoongesteld. Wie goed keek, ontdekte dat deze het woord ‘KONGO’ vormden. Overal in de hal hangen bordjes: ‘Lever vandaag je blikjes nog in!’ – ‘Help Kongo!’ – krantenknipsels en foldertjes: ‘Zou M’Toeba ’t halen…?’ M’Toeba is een van de jongetjes uit de Kongo, voor wie de
Zutphense schooljeugd haar best heeft gedaan. Oorkonde Men was van plan de actie vandaag te sluiten, maar omdat het enthousiasme zo groot is en heel veel jongens en meisjes nog ‘aan het werk’ zijn, is besloten de actie nog enige tijd door te laten lopen. Gisteren stond de teller in Zutphen op 4955 blikjes melk. Toen werd ook medegedeeld dat er voor de scholen een oorkonde in de maak is: De dank van het Jeugd Rode Kruis aan alle meisjes en jongens, die zich zo voorbeeldig hebben ingezet voor de kinderen van de Kongo.
‘Wandelzicht’ gaat verdwijnen
4 februari – Het bekende café ‘Wandelzicht’ aan de Warnsveldseweg zal in de toekomst in verband met de realisering van het uitbreidingsplan ‘Varkensweide’ moeten verdwijnen.* Er bestaan plannen om in deze omgeving tweehonderd flatwoningen te bouwen. (foto: Stedelijk Museum Zutphen, collectie Harenberg)
* Noot van de redactie: café Wandelzicht bevond zich tegenover de r.-k.-begraafplaats, op de plek waar nu het BP-benzinestation staat.
ZUTPHEN
27
Bornhof kreeg 350 jaar geleden huidige status 4 februari – Op 13 februari zal het 350 jaar geleden zijn dat het Bornhof zijn status van oudemannen- en -vrouwenhuis kreeg. Het ligt in het voornemen dit jubileum ‘huiselijk’ te herdenken, met een diner van het provisorium en de provenieren op 11 dezer, en een uitstapje voor het personeel op 14 februari. Het Bornhof zelf bestaat al veel langer. De oorsprong gaat terug naar een testamentaire beschikking van de kanunnik Borro van de Walburgiskerk, van 22 februari 1320, waarbij hij zijn huis, erf, en alles wat er bij hoort, vermaakt aan de armen en zieken. Beheer en bestuur worden aan de schepenen van Zutphen opgedragen. Ordonnantie Als belangrijkste bepaling houdt het testament verder in dat het huis nooit verkocht,
noch verhuurd, noch voor een ander doel gebruikt mag worden, en dat degenen die opgenomen worden ten minste dertig jaar moeten zijn. Uit het testament blijkt dat het de bedoeling van de stichter is geweest dat de armen in zijn huis zouden wonen, maar deze bedoeling schijnt niet nagekomen of althans in latere tijd niet gehonoreerd te zijn. Een akte van 1444 spreekt van boter die gekocht is voor de armen buiten het huis. Men zou hieruit weer kunnen afleiden dat er destijds toch ook inwonende armen waren. Hoe het ook zij, regel zal dit wel niet geweest zijn, want toen in 1611 een belangrijke verandering in de inrichting plaatshad – men maakte naar het voorbeeld van het Godshuis te Amsterdam een nieuwe ordonnantie, die bewaard is – was een belangrijk punt in deze verandering juist dat er kamers voor oude mannen en vrouwen zouden worden getimmerd. Bij
Een prentbriefkaart van vermoedelijk rond 1900. Op de achtergrond het hoofdgebouw, dat naar alle waarschijnlijkheid door Borro is geschonken. (foto: particuliere collectie)
28
ZUTPHEN
de vernieuwing in 1611 was het tweede belangrijke punt dat het beheer in handen werd gelegd van vier provisoren. Onbesproken levenswandel Het eerste vaste reglement met bepalingen omtrent het opnemen der provenieren en het beheer is van 1755. Daarin wordt vermeld dat de provenieren burgers of inwoners van onbesproken levenswandel en gereformeerd, luthers of doopsgezind moeten zijn, dat de inwoners ten minste twintig jaar in Zutphen moeten hebben gewoond, dat de burgers ten minste tien jaar het burgerrecht moeten hebben bezeten en dat de provenieren ten minste tussen de vijftig en zestig jaar moeten zijn.
Dit reglement is in 1798 in zoverre gewijzigd dat het eerste artikel, de godsdienst betreffende, vervallen werd verklaard, en ook voor katholieken de mogelijkheid van opneming werd opengesteld. Op grond van gegevens over de bekapping van het hoofdgebouw wordt het omstreeks 1300 gedateerd. Het is zeer wel mogelijk dat dit het huis is, door Borro geschonken en in het testament genoemd. In de loop der eeuwen is de stichting uitgebreid tot wat zij nu is. Ten slotte voldeed het complex niet meer aan de eisen die in de tegenwoordige tijd worden gesteld, weshalve werd besloten tot de bouw van een nieuw Bornhof op de Varkensweide.
Eerste koopavond op 10 maart 22 februari – Officieel kan de koopavond vrijdag 24 februari starten, maar in een dinsdagavond gehouden vergadering van de Centrale Raad uit de middenstandsorganisaties met degenen die er actief aan zullen deelnemen, is besloten vrijdag 10 maart te beginnen, opdat men eerst goed voorbereid van wal kan steken met een reclamecampagne. Hiertoe zijn door een commissie diverse suggesties gedaan. Het werkprogramma kan worden uitgevoerd wanneer er ƒ 2.000 bijeen wordt gebracht. Omtrent het werkprogramma werd medegedeeld dat de GTW affiches op de daarvoor bestemde plaatsen en op de stations in het verzorgingsgebied wil aanbrengen. Voorts aan het plaatsen van affiches bij banken en het VVV-kantoor.
Strijkjes Gewezen werd er op dat de winkeliers niet moeten vergeten onder hun advertenties te laten plaatsen: ‘Vrijdagavond koopavond’, en op de mogelijkheid op vrijdagavond attractieve aanbiedingen te doen, bijvoorbeeld ‘specialiteiten’, die men zal dienen te annonceren. Men zal de koopavond actueel moeten maken en animeren. Een der leden gewaagde van strijkjes in de Horecabedrijven. Wanneer er voldoende geld is, wil men de invalswegen van de stad voorzien van spandoeken met het opschrift: ‘Vrijdag koopavond van 7-9 uur’. Er wordt zelfs over gedacht reclame te maken per vliegtuig boven het verzorgingsgebied. Die zou de slagzin ‘Zutphen levert alles’ moeten tonen.
ZUTPHEN
29
Nieuwe Montessori-kleuterschool aan Paulus Potterstraat 15 maart – De nieuwe Montessori-kleuterschool aan de Paulus Potterstraat is in aanbouw. Donderdag a.s. zal een van de kleuters de ‘eerste steen’ leggen, waarna de andere peuters eveneens een soortgelijke handeling zullen verrichten. Het nieuwe gebouw kan half juli gereed zijn. Dan is de kroon gezet op jarenlange arbeid van het bestuur om de kinderen een goed onderkomen te verschaffen dat aan de modernste eisen voldoet.
Zebrapaden Achter de school is een groot terrein met een zandbak, tegeltableaus en gazons. Het ligt in het voornemen ook z.g. zebrapaden te maken, wat er op wijst dat de kleuters enigszins wegwijs worden gemaakt op verkeersgebied, wanneer zij met hun step gaan rijden. Het aanleggen van tuintjes is afhankelijk van de mogelijkheden bij de ontwikkeling van de plannen.
Het ontwerp van de heer Aug. L. Jansen, architect hier ter stede, voorziet in een school met twee speel-werklokalen, waarbij rekening is gehouden met een eventuele uitbreiding met een derde. In de lokalen zijn aparte hoekjes geprojecteerd voor allerlei door de kleuters uit te voeren werkjes. Voorts heeft de architect aan overdekte ruimten gedacht, waar de kinderen zich wat kunnen opknappen wanneer zij bij regenachtig weer van buiten komen.
Het Montessori-kleuteronderwijs in Zutphen is al enkele malen gegeven. In 1917 werd met een klasje begonnen in de Rozenhoflaan, onder leiding van mevr. Godefroy-van Mill en mej. Tromp. Het was het tweede in ons land; het eerste was in Den Haag. Ook in de oorlogsjaren is er een kleuterschool van deze aard geweest. Met de huidige Montessori-kleuterschool is in september 1951 gestart. Deze heeft een nogal ‘zwervend’ bestaan geleid.
Afscheid van Femia Siero Dit is het laatste nummer van Zutphen waaraan Femia Siero als hoofdredacteur heeft meegewerkt. Ze heeft in Doetinchem een zodanig karwei op zich genomen dat ze zich gedwongen voelde het hoofdredacteurschap neer te leggen. Gedurende drie jaar heeft ze op de haar eigen manier – zo te zien ongehaast, maar wel snel en efficiënt – leiding gegeven aan het redactieteam. Onzichtbaar voor de lezer had ze een stevige invloed op de vulling van ons tijdschrift. De redactie dankt haar zeer. Jan Frings, hoofdredacteur a.i.
30
ZUTPHEN
