Voorwoord
Voor u ligt het pakket van de les Op tijd, dat door Cédicu is ontwikkeld in de reeks Laat eens zien!. Dit pakket bestaat uit twee onderdelen: • Een CD-rom met daarop in vijf delen de uitwerking van de les Op tijd. • Een beknopte handleiding voor de leerkracht. Het leerpakket Op tijd is ontwikkeld met leerlingen van groep 2-3 in gedachten. Zoals steeds met de leerpakketten van Laat eens zien! bepalen de leerkrachten uiteindelijk zelf met welke (groepen) leerlingen ze dit pakket willen gebruiken. Voor meer achtergrondinformatie over de bedoeling en achtergronden van de leerpakketten van Laat eens zien! en de betekenis van de organisatie van het onderwijsleergebeuren in de groep kunt u terecht op de website van Cédicu: www.cedicu.nl. Dit leerpakket Op tijd is mogelijk geworden met medewerking van: • Familie Toll • Gemeente Geldrop/Mierlo • Super de Boer Mierlo • Wilhelmina Basisschool Helmond Tevens zijn wij erkenning en dank verschuldigd aan leerkrachten en leerlingen van scholen die lid zijn van Cédicu. Een aantal leerkrachten was bereid om tijdens het ontwikkelwerk resonans te geven op een tussentijdse versie van dit leerpakket. Daarnaast bleken opnieuw lid-scholen bereid het ontwikkelde pakket en het begeleidende materiaal aan de praktijk te toetsen.
--
1
Werking van de CD-rom
De hele les van elk pakket staat op een CD-rom. Het goed functioneren van deze CD-rom is dan ook een absolute voorwaarde om met Laat eens zien! te kunnen werken. 1.1 Technische specificaties De computer waarop een leerpakket wordt gedraaid moet minimaal aan de volgende eisen voldoen: • Windows 98 • Pentium II • 64MB geheugen • Kleurenbeeldscherm (resolutie 800x600 pixels, 16 bit kleuren) • 4x speed CD-rom speler • 8 Mb videokaart • Geluidskaart • Koptelefoon of geluidsboxjes • MCI-compliant MPEG player (bijvoorbeeld Windows Media Player 6.1 of hoger) Aangeraden worden echter de volgende specificaties: • Windows XP (met ServicePack2) • Pentium IV • 512MB geheugen • Kleurenbeeldscherm (resolutie 800x600 pixels, 16 bit kleuren) • 32x speed CD-rom speler • 128 Mb videokaart • Geluidskaart • Koptelefoon of geluidsboxjes • MCI-compliant MPEG player (bijvoorbeeld Windows Media Player 10 of hoger) Laat eens zien! is uitgebreid getest en draait op de volgende besturingssystemen: • Windows 98 • Windows 2000 (Pentium III, 128MB geheugen) • Windows XP (Pentium III, 128MB geheugen) De leerpakketten van Laat eens zien! kunnen én mogen gedraaid worden binnen een netwerk.
--
1.2 Gebruik van de CD-rom Installatie van het programma Als u de CD-rom voor het eerst gebruikt, gebeurt het volgende. • Nadat u de CD-rom in de speler hebt gelegd en de lade hebt gesloten, start de CD-rom automatisch. • De CD-rom bekijkt of er een Mediaplayer op het computersysteem aanwezig is. Als dat niet zo is, wordt Mediaplayer op de computer geïnstalleerd. De installatie van dit programma is noodzakelijk; zonder dit programma werkt de CD-rom niet of niet goed. • Hierna moet de computer opnieuw gestart worden, zodat deze ‘weet’ dat er een mediaplayer aanwezig is. • Vervolgens controleert de CD-rom of de schermresolutie goed staat. Als dat niet zo is, krijgt u op het scherm de suggestie om de juiste resolutie (800x600) in te stellen. De CD-rom verandert deze instelling niet zelf. De juiste resolutie kunt u instellen via het configuratiescherm op uw computer. • De CD-rom bekijkt tevens of de juiste kleurdiepte staat ingesteld. Als dat niet zo is, krijgt u op het scherm de suggestie om de juiste instelling (16 bits, hoge kleuren) te kiezen. De CD-rom verandert deze instelling dus niet zelf. Ook deze (noodzakelijke) wijziging kunt u aanbrengen via het configuratiescherm. Om de nieuwe instellingen te activeren, dient u uw computer opnieuw op te starten. Tot slot dient u bij het gebruik van de CD-rom twee zaken goed in de gaten houden: • Als er behalve Laat eens zien! nog andere programma’s open staan, moet u deze eerst afsluiten. • De schermbeveiliging moet worden uitgezet (middels het configuratiescherm op uw computer). Mogelijke problemen Als op uw computer de Mediamatics-player aanwezig is, levert dit een probleem op bij het gebruik van de CD-rom. U moet dit programma van uw computer verwijderen. Indien de CD-rom niet naar behoren werkt of wanneer u problemen ondervindt met het installeren van de CD-rom op het netwerk, kunt u contact opnemen met Cédicu:
[email protected]
--
1.3 Werkmogelijkheden voor de leerlingen Het starten van de CD-rom is eenvoudig. Als de CD-rom in de CD-speler van de computer is gelegd, start de CD-rom namelijk automatisch. Feitelijk betekent dit dat ook jonge kinderen geen enkele moeite zullen hebben met het starten van dit leerpakket. Knoppen en pictogrammen Als de CD-rom gestart is, verschijnt een openingsscherm, dat de werking uitlegt van twee knoppen en twee pictogrammen, die voor het werken met de CD-rom van belang zijn. Achtereenvolgens zijn dat: • De groene knop Deze knop is de JA-knop, waarmee aangegeven kan worden dat men verder wil gaan. • De rode knop Dit is de NEE-knop, waarmee men kan aangeven dat men niet wil doorgaan. • Het huisje Door hierop te klikken geeft men aan terug te willen naar het beginmenu met de verschillende onderdelen van het pakket. Wordt het huisje aangeklikt, dan verschijnen eerst de groene en rode knop en volgt de vraag of men echt terug wil naar het begin. Via een klik op de groene knop (JA) gebeurt dat ook. De rode knop (NEE) zorgt er voor dat men gewoon verdergaat waar men was. • De deur Een klik op de deur betekent, dat men wil stoppen met het programma. Ook dan verschijnt eerst de groene en rode knop met daarbij de vraag of men echt wil stoppen. Klikt men op de groene knop (JA) dan stopt het programma. Wordt op de rode knop (NEE) gedrukt, dan gaat men weer verder waar men op dat moment was. Het openingsscherm overslaan Elke keer dat de CD-rom gestart wordt, begint het pakket met de uitleg over de werking van de knoppen en de pictogrammen. Wanneer de kinderen eenmaal bekend zijn met de werking ervan, kan deze vaste opstart gaan vervelen. Daarom bestaat de mogelijkheid om na verloop van tijd deze uitleg over te slaan. Dat kan als volgt: • Start de CD-rom op de gewone wijze door haar in de computer te stoppen. • Druk vervolgens op de toets F3 van het toetsenbord op het moment dat het geanimeerde computermuisje in beeld is gekomen. • Als het goed is, verschijnt daarop het menuscherm in beeld, waarop de verschillende onderdelen van het pakket staan aangegeven. • Lukt dit niet, klik dan eerst op de linkerknop van de muis en druk vervolgens opnieuw op de toets F3 van het toetsenbord.
--
Opdrachten In het leerpakket Op tijd zijn verdeeld over het pakket verschillende volledig gedigitaliseerde opdrachten opgenomen, waarmee de kinderen de aangereikte inhoud kunnen oefenen. De geanimeerde computermuis geeft daarbij instructies, corrigeert bij fouten en beloont bij juiste antwoorden. Het kan voorkomen dat de kinderen even een opdracht niet of niet helemaal goed horen. Door dan met de muis op de geanimeerde computermuis te klikken wordt de betreffende opdracht herhaald. Dit kan zo vaak als nodig is. De opdrachten zijn zo gemaakt, dat de kinderen tijdens een opdracht het programma niet kunnen verlaten. Pas als een opdracht gemaakt is, verschijnt de deur waarmee ze het programma kunnen stoppen. Twee handige knoppen voor de leerkracht Niet alle opdrachten hoeven door alle kinderen gedaan te worden. Het is aan de leerkracht om te besluiten om sommige kinderen bepaalde opdrachten over te laten slaan. Dat kan met behulp van toets F3. Door op deze knop te drukken kan naar een volgend onderdeel (film of opdracht) ‘gezapt’ worden. Op die manier kunnen des gewenst bepaalde stukken het pakket worden overgeslagen. Verder is het mogelijk dat kinderen met het programma moeten of willen stoppen, terwijl ze nog midden in een opdracht of een film zitten. Met de toets F10 is het mogelijk op elk gewenst moment terug te keren naar het hoofdmenu. Van daaruit is het dan mogelijk om het pakket als geheel te verlaten en af te sluiten. Ook is het mogelijk om van daaruit de verschillende onderdelen van het pakket (opnieuw) te starten.
--
2
Inhoud van de les Op tijd
Het thema van dit leerpakket van Laat eens zien! is tijd. In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op: • de relatie van het thema met de Kerndoelen basisonderwijs; • de globale inhoud van het leerpakket Op tijd. 2.1 Relatie met kerndoelen Het thema tijd van dit leerpakket van Laat eens zien! sluit aan bij twee kerndoelen van het basisonderwijs: • leergebied Rekenen/wiskunde (domein E, ‘Meten’, kerndoel 16): “De leerlingen kunnen klok kijken en tijdsintervallen berekenen, ook met behulp van de kalender”; • leergebied Oriëntatie op mens en wereld: Geschiedenis (domein D, ‘Historisch besef’, kerndoel 11): “Leerlingen kunnen perioden en gebeurtenissen uit hun eigen leven en uit de geschiedenis op een tijdbalk plaatsen en daarbij aanduidingen van tijd en tijdsindeling hanteren als dagen, weken, maanden, jaargetijden, jaren, eeuwen, jaartellingen en perioden”. In het ‘Voorstel herziene kerndoelen basisonderwijs’ sluit het thema van dit leerpakket aan bij: • kerndoel 33: “De leerlingen leren meten en leren te rekenen met eenheden en maten, zoals bij tijd, geld, lengte, omtrek, oppervlakte, inhoud, gewicht, snelheid en temperatuur”; • kerndoel 46: “De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt”; • kerndoel 51: “De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren”. 2.2 Inhoud van het leerpakket De uitwerking van het thema Op tijd heeft op de CD-rom van dit leerpakket de volgende indeling gekregen. Na een algemene opening bestaat de mogelijkheid om met vijf verschillende tijdaspecten aan de slag te gaan. 2.2.1 De algemene opening Als de CD-rom opstart maken de kinderen eerst kennis met de werking van CDrom: de functies van de verschillende knoppen en icoontjes. Dat gebeurt door Muisje, die met haar aanwezigheid in beeld en/of met haar stem de kinderen langs de verschillende onderdelen en opdrachten zal leiden. Vervolgens maken zij kennis met de Tony en Drup, de beide hoofdfiguren uit de verschillende onderdelen van het leerpakket.
--
2.2.2 Op tijd in vijf onderdelen Deze kennismaking eindigt in een menu, waar gekozen kan worden voor een van de vijf tijdaspecten die in het leerpakket zijn uitgewerkt. Terwijl naar school gaan voor Drup het steeds terugkerend referentiekader is, is de rode draad het gegeven dat tijd iets is wat in vaste eenheden is ingedeeld en wat daarmee meetbaar is. De dag In het eerste onderdeel staat de dag centraal. Beginnend bij het ontbijt en eindigend met het naar bed gaan, volgen de kinderen Tony en Drup een dag lang. Het is een dag, waarop naar school wordt gegaan, vriendjes komen spelen en televisie wordt gekeken. Er wordt verkend wat in de morgen, de middag en de avond gebeurt. De maaltijden (ontbijt, middageten en avondeten) zijn duidelijke ijkpunten. De week In dit deel wordt de week verkend aan de hand van het vaste ritme van de verschillende dagen van de week. Bovendien maken de kinderen kennis met de begrippen: gisteren, vandaag en morgen, en met de soms wonderlijke verschuivingen die op kunnen treden. Het jaar Wat is een jaar eigenlijk? Het is in elk geval heel erg lang: alle dagen samen vormen een week en heel veel weken samen vormen een jaar. Het is in elk geval zo lang, dat we het jaar gemakkelijk in vier stukken kunnen delen. De seizoenen die elk hun eigen weer kennen: winter, lente, zomer en herfst. De klok In dit deel staat klok kijken centraal. Toegespitst op hele uren en op het samenspel tussen de grote en kleine wijzer zoeken we antwoord op de vraag, hoe je kunt zien hoe laat het is. Feestdagen Behalve je eigen verjaardag zijn er elk jaar nog andere speciale dagen: feestdagen. Het zijn dagen waarop iedereen vrij is. Het zijn ook dagen die als bijzondere dag elk jaar weer terugkomen.
--
3
Werken met het leerpakket Op tijd
Als alle pakketten van Laat eens zien! is ook dit leerpakket Op tijd zo gemaakt, dat de kinderen er alleen of in tweetallen helemaal zelfstandig mee kunnen werken. Toch willen we voor het werken met dit leerpakket enkele punten speciaal onder de aandacht brengen. De werking van de CD-rom Het is goed om vooraf zelf de werking van de CD-rom een keer te verkennen. Want hoe start het pakket precies op en hoe kan de uitleg in het intro overgeslagen worden? Wat gebeurt er als op de rode of groene knop geklikt wordt? En wat als een van de twee picto’s (het huisje en het deurtje) rechtsonder in beeld wordt aangeklikt? Hoe gaat het pakket dan wel of niet verder en wat zijn dan mogelijkheden en onmogelijkheden? En dit geldt natuurlijk ook voor de verschillende mogelijkheden, die zijn opgenomen om in de vorm van opdrachten met tijd te oefenen. De geanimeerde computermuis is weliswaar steeds de gids, maar hoe gaat een oefenmogelijkheid nu eigenlijk? Welke mogelijkheden bieden de verschillende oefeningen aan de kinderen? Kinderen op weg helpen Hoewel kinderen ons het gevoel kunnen geven, dat we maar pas komen kijken in de wereld van de computer, kan het toch nodig zijn om zeker jonge kinderen even op weg te helpen. Dat kan de techniek betreffen: Hoe werkt de muis? Waar dienen de verschillende knoppen en picto’s voor en wat gebeurt er als je die aanklikt? Dat kan ook de opdrachten op de CD-rom betreffen: Wat is de bedoeling van een opdracht? Hoe gaat een bepaalde opdracht? Deze rol van ‘op-weg-helper’ kan ook gedelegeerd worden aan bijvoorbeeld oudere kinderen uit groep 7 of groep 8. Het gaat er dan niet om dat zij in hun rol als tutor allerlei dingen gaan overnemen, maar wel dat ze de jongere kinderen helpen op een moment dat die echt niet meer zelf verder kunnen. De inhoud en opbouw van het pakket Een verkenning vooraf van het pakket biedt bovendien gelegenheid om zelf te zien welke tijdaspecten op welk moment en op welke wijze worden aangeboden en vooral ook hoe ze vervolgens in opdrachten worden geoefend. Hoewel het pakket natuurlijk als geheel aan kinderen kan worden aangeboden, opent inzicht in de inhoudelijke werkwijze van het pakket de mogelijkheid om het leerpakket en met name onderdelen ervan heel gericht naar de leerbehoeften en het niveau van individuele kinderen in te zetten. Niet elk kind is namelijk hetzelfde en niet elk kind hoeft zich hetzelfde eigen te maken. In die zin hoeft ook niet elk kind noodzakelijkerwijs het hele pakket van begin tot einde door te lopen. In principe kan op elk punt in het pakket gestart en gestopt worden.
--
Gespreid in tijd gebruiken Het is natuurlijk mogelijk om kinderen met het geheel van dit leerpakket aan de slag te laten gaan. Ze werken dan het pakket in een keer in zijn geheel door. Het is echter ook mogelijk en misschien zelfs wel effectiever om het werken met het pakket te spreiden, bijvoorbeeld over een hele week, waarbij de kinderen elke dag met een onderdeel bezig zijn. Toetsen Als de kinderen met het leerpakket gewerkt hebben, zijn we natuurlijk benieuwd naar wat ze ‘geleerd’ hebben. Is er van het aangebodene inderdaad een en ander beklijfd en zo ja, wat dan wel en wat mogelijk (nog) niet. Om daar enig zicht op te krijgen is het mogelijk om met de kinderen een gesprek worden gehouden over tijd en zaken die met tijd te maken hebben. Dat kan bijvoorbeeld over of naar aanleiding van de belevenissen van Tony en Drup uit de filmpjes, maar ook over of naar aanleiding van eigen ervaringen van de kinderen met tijd en met zaken die met tijd te maken hebben.
--
