Voor lunch, koffie en kleine kaart van tot uur. Diner vanaf uur

1

Restaurant Den Haller Watermolenweg 34 7478 PW Diepenheim Tel.nr. 0547-351287 www.denhaller.com/[email protected] Sfeervol gelegen naast de watermolen Openingstijden: september tot en met juni van woensdag tot en met zondag. juli en augustus van dinsdag tot en met zondag. Voor lunch, koffie en kleine kaart van 12.00 tot 17.00 uur. Diner vanaf 17.30 uur.

Caprimulgus Tijdschrift van de Vogelwerkgroep Midden Overijssel De werkgroep, opgericht op 17 januari 2001, is een onafhankelijke vereniging die zich bezighoudt met vogelonderzoek en - bescherming. Zij organiseert excursies naar vogelgebieden in en buiten de regio en geeft voorlichting over vogels. Redactie: An Rijk Huub ter Haar Wilma Wijnen Adres: Galenshoeve 21 8052 AV Hattem tel.: 038-4445419 e-mail:

Jaargang 10, nummer 3

juli 2011

Inhoud

Gedicht

2

Bestuurlijk

3

website:

Excursie “De Alde Feanen”

4

www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl

Verslag vogelexcursie Noord-Holland

5

Verslag excursie Vreugderijkerwaard

9

[email protected]

Losse nummers:3.- euro Kopij voor het volgende nummer inleveren vóór: Kopij Caprimulgus uit

Oeverzwaluwwal Gemeente Hellendoorn 11 Korhoen in de lucht

12

15 maart - april 15 juni - juli 15 sep - oktober 15 dec - januari

Uit de media

14

Uit het veld

15

Bigday 2011

16

Bij voorkeur per e-mail naar: [email protected]

Mystery Bird

22

Tabellen en grafieken apart, alleen in zwart, aanleveren als Word- of Excel-document. 1

GEDICHT

Als vogels konden praten Als vogels konden praten en denken zoals jij dan zouden zij vast zeggen laat ons maar lekker vrij. Wij hebben alles wat wij wensen hier in de natuur ons natje en ons droogje en helemaal niet duur. Maar vogels kunnen niet praten niet denken zoals wij maar zij zijn vast gelukkig misschien wel gelukkiger dan wij.

2

Bestuurlijk Op het moment dat ik dit stukje schrijf heb ik mijn vuurdoop als nieuwe voorzitter van de VMO al gehad en wel tijdens de viering van het 10 jarig bestaan van de VMO. De jubileum avond werd goed bezocht en het boekje “Vogels kijken in Midden Overijssel” is overal enthousiast ontvangen. Zo goed zelfs dat besloten is om er 300 exemplaren bij te drukken. Als voorzitter wil ik de samenstellers van het boekje nogmaals bedanken voor hun enorme inzet en het mooie resultaat. Naast een nieuwe voorzitter zijn er nog 2 nieuwe mensen tot het bestuur toe getreden en wel Trudy Schoten als secretaris en Huub ter Haar als algemeen bestuurslid. De taken binnen het bestuur zijn inmiddels opnieuw verdeeld en als bestuur zijn we al weer druk doende met de organisatie van de volgende grote activiteit waar altijd veel mensen op afkomen en wel de Overijsselse Vogelaarsdag 2011. Deze zal plaatsvinden op zaterdag 5 november, dus noteer deze dag vast in jullie agenda. De activiteit van de meeste vogels begint nu (eind juni) al wat terug te lopen, dit is het teken dat het voorjaar bijna voorbij is. De meeste vogels hebben inmiddels al weer jongen of zijn aan het 2e legsel begonnen. Na maanden van droogte in het voorjaar is het in juni eindelijk behoorlijk begonnen te regenen, zo erg zelfs dat de 1e Nachtzwaluwtelling is afgeblazen. Er zijn gelukkig nog 2 tellingen over waaruit zal blijken of het met de Nachtzwaluw nog steeds zo goed gaat als voorgaande jaren. De vervolgtellingen van het Korhoen werden helaas niet vanwege het slechte weer afgeblazen, maar om het bedroevende aantal van slechts 4 bolderende Hanen. Het is nog maar de vraag hoe lang we nog van deze vogel kunnen genieten. Ik wens jullie allemaal een goede vakantie en hoop jullie in het najaar weet te zien bij een vergadering, excursie of ergens in het veld! Robert Ekkelkamp, voorzitter.

3

Excursie “De Alde Feanen” Deze excursie van 21 mei 2011 naar het Nationaal Park “De Alde Feanen” in Friesland stond onder leiding van Gerrit Dommerholt.

Deelnemers: Arie Langendoen, Mirjam en Hans Castenmiller, Arnoud v/d Aart met zijn vader en Erik Busser Weer: in de vroege ochtend rond 05:30 uur, mist met zicht van 20 tot 50m bij een temp.van 6°c en in de middag een zicht van meer dan 10km bij een temp.van 23°c, waarbij gedurende de hele dag weinig wind en een nagenoeg wolkenloze hemel.

Waarnemingen genotuleerd door Arie Langendoen: Geoorde Fuut, Fuut, Aalscholver, Blauwe Reiger, Ooievaar, Lepelaar, Knobbelzwaan, Grote Canadese Gans, Brandgans, Grauwe Gans, Nijlgans, Kolgans, Wilde Eend, Krakeend, Slobeend, Wintertaling, Zomertaling, Kuifeend, Tafeleend, Bergeend, Bruine Kiekendief, Buizerd, Torenvalk, Fazant, Waterral, Meerkoet, Waterhoen, Bontbekplevier, Kievit, Kluut, Scholekster, Grutto, Wulp, Tureluur, Oeverloper, Watersnip, Zilvermeeuw, Kokmeeuw, Visdief, Zwarte Stern, Houtduif, Holenduif, Turkse Tortel, Koekoek, Grote Bonte Specht, Veldleeuwerik, Gierzwaluw, Huiszwaluw, Boerenzwaluw, Graspieper, Witte Kwikstaart, Gele Kwikstaart, Zwarte Roodstaart, Blauwborst, Merel, Zanglijster, Kleine Karekiet, Snor, Rietzanger, Bosrietzanger, Zwartkop, Bonte Vliegenvanger, Grasmus, Fitis, Tjiftjaf, Spotvogel, Tuinfluiter, Winterkoning, Braamsluiper, Boomkruiper, Koolmees, Pimpelmees, Ekster, Spreeuw, Gaai, Zwarte Kraai, Kauw, Vink, Goudvink, Groenling, Putter, Kneu, Huismus, Rietgors, Geelgors. Erik Busser

Tuinfluiter

4

Verslag vogelexcursie Noord-Holland De meerdaagse excursie van de VMO vond dit jaar plaats van 14 t/m 18 april 2011 in de kop van Noord-Holland. Vanuit St.Maartenszee werden diverse locaties aangedaan. Er werd zelfs een heuse zeereis naar Texel ondernomen om vooral maar te kunnen scoren. De scoringsdrift heeft bij sommigen wel wat weg van een overlevingsdrang. Een dag niet gescoord, is een dag niet geleefd, lijkt het wel. Maar goed, de excursie begon voor de kwartiermakers ergens halverwege Lelystad – Enkhuizen rustig met een kopje koffie, maar er ontstond meteen enige beroering (tegenwoordig noemen ze dat reuring) toen een bekende vogelaar uit Markelo het etablissement betrad. De nodige opmerkingen, woord en wederwoord, vlogen door de lucht. De toon werd weer gezet op een wijze zoals we dat al jaren kennen bij deze excursies: een plezierig samenzijn met opgewekte mensen, die wel eens proberen elkaar de loef af te steken, en vooral willen scoren.

Merel

Sommigen hebben de huisdeur nog niet achter zich dichtgetrokken of ze hebben al gescoord met een simpele vogel als een Huismus of Merel of Mees, maar ja wat wil je: een kinderhand is snel gevuld. Later werd al snel bij een wandeling door het duingebied bij St.Maartenszee een Nachtegaal gehoord. Het handjevol vogelaars, dat dit waarnam, was meteen in de zevende hemel. Ook in Noord-Holland werden bij de Pettense putten en omstreken de nodige vogels gezien, soms bijzondere als een paar Kraanvogels, maar ook de Rietzanger, Rietgors, Krakeend, Smient, Slobeend, Patrijs, Kneu, Wilde Zwaan, Grutto, Wulp, Grote Stern, Steenloper, Visdiefje, Dwergmeeuw, Tapuit mochten er zijn. En bijna vanzelfsprekend waren er weer merkwaardige en opvallende zaken te noteren, die in sommige gevallen zelfs verontrustend genoemd mogen worden. Met enige gêne moet ik de lezer deelgenoot maken van de constatering, die door enkele deelnemers is gedaan na een rondgang om het Zwanewater, dat onze Jacob niet meer is wat hij geweest is. Hij is ouder geworden en daardoor schijnbaar ook wat bedaarder. Het gezegde “het verstand komt met de jaren” lijkt ook op hem van toepassing.Dat vogels niet altijd zo menslievend (de wens is wellicht de vader van de gedachte) zijn als menigeen wel zou willen, mocht de grote vogelkenner en – vriend Eef helaas ondervinden. Het brood werd hem min of meer uit de mond gestoten. 5

Misschien waren er een paar Eenden, die even tevoren bij de thuisbungalow, wat zeg ik: de home-bungalow, waren vernederd door ze niet bij de avondmaaltijd te betrekken, hier verantwoordelijk voor. Hoe het ook zij, Eef had na het boodschappen doen zijn zorgvuldig uitgezochte lievelingsbrood samen met wat drank bij zijn verblijf een tijdje buiten laten staan, maar enkele ondankbare vogels hebben hem toen vakkundig van zijn dagelijks brood ontdaan. Het heeft nog niet tot hongerlijden geleid, maar het moet voor Eef een buitengewoon teleurstellende ervaring zijn geweest, dat uitgerekend onder de gevederde vrienden zulke rovers schuil gaan. Vogels zijn soms net mensen. Tussen de bedrijven door werd er weer op de bekende fanatieke wijze driftig gescoord. Het moet gezegd: de drift is nooit vertaald in een ikke en de rest kan stikken, iedereen wordt bij deze excursies deelgenoot gemaakt van wat er te zien is. Maar het scoren werd een keer overschaduwd door een ernstige misser. Als een krekel wordt aangezien voor een Sprinkhaanzanger, begin je toch wel te twijfelen aan het geheugen van de waarnemer(s): is het vergeetachtigheid of zit de oorzaak dieper. De aanwezige vogelaar en deskundige arts op dit schemerachtige gebied, Hans, heeft naar zo blijkt uit de geruchten, al wel een selectie gemaakt van VMO-leden, die in aanmerking komen voor opname in zijn kliniek, maar het is nog te vroeg en te onkies om al tot publicatie van deze lijst over te gaan. Het uitstapje naar Texel leverde weer boeiende beelden op van onder andere grote groepen Brand6

Sprinkhaanzanger

ganzen, maar ook Duitse vogelaars mit den dicken Bertha’s en compleet in camouflagepak trokken de aandacht. Gelukkig hadden ze deze keer alleen interesse in vogels. Op het hele eiland werd een aantal belangrijke plaatsen bekeken. Zo stond natuurlijk de Slufter ook op het programma, maar helaas was er niet aan gedacht, dat ons bezoek op zondag viel, m.a.w. talloze toeristen hadden zich reeds ontfermd over deze prachtige inham met als gevolg dat de vogels letterlijk en figuurlijk waren gevlogen. Dus werd getracht op een rustiger plek meer vogelleven te vinden, wat daarna ook is gelukt.

Op een gegeven moment moest bij de veerboot afscheid genomen worden van Gerda, wat bij niet nader te omschrijven personen nogal flinke emoties losmaakte. Blijkbaar zo erg, dat ze zich bij het bestellen van een eenvoudig product als een kroket niet meer in de hand hadden en de plaatselijke cafetariahouder met een dubbele bestelling lieten zitten. Die vogelaars toch, het is me het volkje wel als ze onder de mensen komen. Snel werd de toevlucht genomen tot de

Mokbaai, waar bij eb de Lepelaars, de Bruine Kiekendief, de Zilverplevier, de Bontbekplevier, diverse Meeuwensoorten, het Visdiefje, Grote Sterns en nog veel meer vogels zich lieten bewonderen. En wat te denken van het loeren door de telescopen of is het beter te praten van gluren. Een ernstig voorval speelde zich af bij het Zwanewater. Daar viel een welbespraakt lid tegen zijn natuur in plotseling stil toen hij een stel parende Sterns op een eilandje ontwaarde maar al gauw werd de daad van een tot de verbeelding sprekende toelichting voorzien, op het pornografische af. Waar gaat dit heen: kamervragen van de Partij voor de Dieren, een verbod op het gebruik van telescopen in het voorjaar of wellicht een promotieonderzoek naar de relatie tussen het gebruik van dit apparaat en de verminderde productie aan nakomelingen als de vogels in de gaten krijgen, dat ze bespied worden met als gevolg een doctor in de Ornithologie. De tijd zal het leren.

Na de voortreffelijke maaltijden van Tineke, Miriam en Eef werd het tijd deze huiskoks te ontlasten, dus werd uit eten gegaan. De auto’s werden van stal gehaald, want het zou wel een flink ritje naar bijvoorbeeld Callantsoog kunnen gaan worden, maar na enkele omtrekkende bewegingen kwamen we terecht bij: de pizzaboer op 300 meter afstand van ons bungalowpark. De pizzaboer was van alle Italiaanse kunstjes en trucjes thuis en ook van lekkere wijn, waarvan in ruime mate werd genuttigd. De stemming steeg, maar in tegenstelling tot het bekendegezegde daalde het peil niet, integendeel. De gesprekken haalden een niveau als nooit tevoren. Je houdt het niet voor mogelijk. Al met al werd het een gezellige avond, die menigeen nog lang zal heugen. Op de laatste dag nabij Wieringen en Medemblik had Jacob weer zoveel energie, dat hij weer de oude leek. Het lijkt er achteraf op, dat hij bij het Zwanewater een dipje heeft gehad. Nu wist hij zomaar grote zwartwitte eenden

Zilverplevier

7

uit het water van het Dijkgatbos te toveren: de Toppers. Ook zo’n kunstje betrof het naar voren laten komen van de Zwarte Zee-eend uit hetzelfde water, alsof hij nooit anders heeft gedaan. Maar even daarvoor waren we al getrakteerd op meerdere Gele Kwikstaarten en op een Smelleken jagend stel Slechtvalken, die daarna hoog op een communicatietoren neerstreken, wachtend op de volgende mogelijkheid. En net als je denkt: nu zal de excursie wel afgelopen zijn, wordt er weer een draai aan het stuur in de auto gegeven en sta je zomaar via de Oostvaardersplassen ergens langs de weg van Harderwijk naar Zeewolde naar een waterrijk rietgebied, het Harderbroek, te kijken. En toen gebeurde waar zelfs Jacob’s kennis bij verbleekte: een mevrouw komt uit een auto en vraagt wat we gezien hebben en of daar ook een Amerikaanse Wintertaling bij was. Verbaasd werden de schouders opgehaald, hoe durft zo’n mevrouw zomaar zo’n vraag te stellen, het had bijna iets weg van een oneerbaar voorstel. Maar de grote vogelaars Jacob, Arie, Eef en Theo werden toch

Zwarte Zee-eend

8

wel erg onrustig toen binnen een tijdsbestek van nog geen tien minuten dezelfde vraag werd gesteld, maar nu door een goed gesoigneerde jonge meneer. Was dit doorgestoken kaart of werden de vogelaars per toeval fijntjes op hun falen, het niet weten te scoren, geattendeerd. Dit laatste zou wel erg slordig en pijnlijk zijn geweest, vandaar de ontstane onrust. Uiteindelijk is niet duidelijk geworden wie of wat de consternatie heeft veroorzaakt. Eef heeft onderweg naar Nijverdal de bekende vogelgids geraadpleegd en ja hoor, de Amerikaanse Wintertaling bestaat wel degelijk. Deze vogel heeft bij het uitdelen van de kleuren duidelijk vooraan gestaan; in plaats van groen achteraan zoals onze Wintertaling, heeft het Amerikaanse exemplaar juist groen rond het oog op de kop. Zo kwam er een eind aan een interessante en leerzame excursie, die ongetwijfeld volgend jaar een zeer boeiend vervolg zal krijgen in Hongarije. En natuurlijk weer intrigerende gebeurtenissen. Hou de potentiële verslaggever in de gaten in de trant van “Der Feind hört mit”. Jan Krooshof

Verslag excursie Vreugderijkerwaard d.d. 3 juni 2011 Op vrijdagavond om 21.30 uur startte de wandeling vanaf de parkeerplaats bij het natuurgebied Vreugderijkerwaard; even ten noorden van Zwolle aan de IJssel met in totaal vijf deelnemers. Doelsoorten van de excursie waren, naast de Kwartelkoning, riet -en moerassoorten. Het weer was goed: droog, helder en een matige wind kracht 4. Vanaf de IJsseldijk eerst naar de observatiehut gelopen van waaruit we een overzicht kregen over de nevengeul en enkele inhammen met moeras- vegetatie. Zwarte Stern, Visdief, Tureluur, Casarca, Zwarte Zwaan, Krakeend, Wintertaling, en veel Kluten; met jongen. Gerrit Gerritsen vertelde mij onlangs dat 2011 het beste ‘klutenjaar’ ooit was. Nu lopen er zo’n 30 paren Kluten met ongeveer 60 pullen! Bergeenden waren volop aanwezig en één foeragerende Lepelaar. Na de hut zijn we naar de overkant gelopen via de dijk. Daar werden Rietgors, Kleine Karekiet en Grasmus gehoord en even

een Kwartel. Inmiddels waren groepen Grutto’s , Grauwe Gans en ook Canadese Gans ingevallen, om in het ondiepe water en op het eilandje te slapen. Bij toenemende duisternis was het wachten op de Kwartelkoning, op zijn raspende crex-crex roep. Helaas bleef stil net zoals vorig jaar. Regelmatig het geluid via de iPhone laten afspelen werd niet beantwoord. De soort was dit jaar nog niet gemeld en het altijd zo trouwe exemplaar nabij de jachthaven in Hattem werd tot nu toe ook nog niet gehoord. Rond 23.30 uur besloten we de excursie te beëindigen. Aansluitend was het voor mij de eerste Kwartelkoning telling van dit jaar in het kader van de landelijke telling. Daarvoor moest ik naar de overkant van de IJssel om het uiterwaardgebied vanaf Wapenveld tot Zalk af te zoeken. De excursie voorspelde weinig goeds en deze voorspelling kwam helaas uit. Van 24.00 tot 03.00 uur langs de IJssel gestruind maar geen Kwartelkoning deze nacht. Uit de Crexmail van Jan

Visdief

9

Schoppens; coördinator van de landelijke tellingen en beschermingsactiviteiten van SOVON blijkt, dat er tot en met de telling langs de hele IJssel maar 2 roepende exemplaren zijn waargenomen. Dat zijn: op 7 mei in de Buitenwaarden Wijhe (Gerrit en o.g. tijdens de Bigday) en op 9 mei bij de Gelderse Toren (uiterwaarden ten noorden van Dieren in Gelderland) door Bert Spit. Opvallend is dat de uiterwaarden kurkdroog zijn door het droge voorjaar en het lage waterpeil van

de grote rivieren, en dat er al grote delen lijken te zijn gemaaid Eén en ander is verder te lezen op: http://www.kwartelkoning.nl Wel is er nu al sprake van een goed Kwarteljaar: ze zijn veel te horen in uiterwaarden, hooilanden en op vergraste heide. Roel Janssen

Hier had ook uw advertentie kunnen staan. Voor informatie bel: 0548-623144

10

Oeverzwaluwwal Gemeente Hellendoorn “De Groene Mal” In 2004 is als onderdeel van het project Reggeherstel en de natuurontwikkeling “De Groene Mal” een betonnen Oeverzwaluwwal geplaatst. In 2007 waren er nog veel werkzaamheden voor de Oeverzwaluwwal zodat er nog niet voldoende rust was voor de vogels om de appartementen te betrekken. Opmerkingen: 2008 de Graffiti spuiter; 2009 zitdraad voor de Zwaluwen vernield; 2009 10 m² straatklinkers voor de visstoep in het water gegooid. 2010 door de groei van het riet dwars door de wand naar boven (volgens mij de oorzaak van het niet broeden) geen enkele Oeverzwaluw gebroed, wel even ± 30 Zwaluwen geweest. 2011 Zwaluwen weer terug ondanks het riet en de “te” zware begroeiing. Hieronder is de bezetting van de Oeverzwaluwwand schematisch weergegeven: 1 000 000 000 0 00

2 000 000 000 000

3 000 000 000 000

4 000 000 000 000

5 000 000 000 000

6 000 000 000 000

7 000 000 000 000

8 000 000 000 000

9 000 000 000 000

10 000 000 000 000

11 000 000 000 000

12 000 000 000 000

13 000 000 000 000

14 000 000 000 000

15 000 000 000 000

Mijn dank gaat naar Landschap Overijssel voor de goede communicatie met Evert Dijk. Opmerking: Wij gaan er vanuit dat het Landschap Overijssel deze winter onderhoud gaat plegen, aan zowel de Zwaluwwal met de berken, als de berkenopslag in het veld , idem aan het riet dat dwars door de Oeverzwaluwwal naar boven groeit, gebeurt er niets, dan zal de Groene Mal veranderen in een bosperceel. Machiel oude Veldhuis Tel: 0615149730

11

Korhoen in de lucht

Op 17 april 2011 komen we op

een onderzoeker, die illegaal de vogel

waarneming.nl van een vogelaar op de

van een zender heeft voorzien. We

Sallandse Heuvelrug de volgende

mogen toch hopen dat het niet een bij

waarneming tegen, “In totaal 7 Hennen

de beheerders van Staatsbosbeheer

heen en weer vliegend van heide naar

en Natuurmonumenten te goeder

boom. Een Hen was gezenderd.

naam

Zender goed zichtbaar met ± 20 cm

Korhoenspecialist is die het in zijn

en

faam

bekend

staand

antenne”. In het Twents Volksblad van

hoofd heeft gehaald zoiets te doen.

3 mei j.l. werd in dit verband gemeld

Nota bene had Provinciale Staten een

dat er op de Sallandse Heuvelrug een

aangevraagde vergunning voor het

wild Korhoen was gesignaleerd. Dat

zenderen van een Korhoen geweigerd.

was kennelijk nieuws. Wat blijkt? Het

De natuurorganisaties zijn verbaasd

wilde Korhoen in kwestie is een Hen

dat de provincie niet wil meewerken

die in de lucht is doordat zij voorzien

aan het voortbestaan van het Korhoen.

werd van een zender. Wie zou dat nou

En wie krijgt nu bij het verdwijnen van

toch doen? Volgens het artikel is het

het Korhoen de zwarte Piet toege-

12

speeld? Het zou mij niet verbazen als

aanvraag zat ook weer een z.g.

dan met de beschuldigende vinger

“Protocol verplaatsen Havik Sallandse

naar de provincie wordt gewezen.

Heuvelrug

ten

behoeve

van

bescherming kwetsbare KorhoenJe zou denken dat het Korhoen,

populatie”. Bij het ministerie was dit

waarvan wordt verondersteld dat het

protocol niet in te zien en we vragen

gevoelig is voor verstoring, het meest

ons af of hier nog steeds de naam van

gebaat zou zijn bij rust. Daarmee wordt

de VMO ten onrechte wordt aangehaald.

kennelijk weinig rekening gehouden. In het artikel staat ook nog te lezen dat

SBB is gehouden jaarlijks voor 1

de teloorgang van het leefgebied er toe

februari verslag uit te brengen over het

heeft geleid dat het Korhoen nog

aantal Haviken dat is verplaatst. De

slechts in het Nationale Park voorkomt.

vaststelling dat een Havik een Korhoen

Uit onderzoek in ondermeer Duitsland

aanvalt en het vervolgens vangen van

blijken de ingrijpende veranderingen in

een Havik laat de vraag nog steeds

de landbouw de belangrijkste factor in

onbeantwoord

de teruggang van het Korhoen te zijn.

constateren dat het om dezelfde vogel

Een woudloper op de Sallandse

gaat en hoe bekend is dat die vogel

Heuvelrug twittert op 2 mei dat een

een Korhoenspecialist is. Gerouti-

Havik werd gevangen die naar Zuid

neerde roofvogelaars van het kaliber

Limburg gaat emigreren. Waarschijn-

Bijlsma zouden daar zeer grote moeite

lijk een staaltje van prat gaan op een

mee hebben. We zien de ongetwijfeld

omstreden beleid.

uitvoerige

hoe

men

verslagen

t.z.t.

kan

met

belangstelling tegemoet. Het wegvangen van de Havik gaat dus gewoon door. Je vraagt je wel af wat de

De bezuinigingen die de huidige

taak van beheerders eigenlijk moet zijn,

regering

soorten bestrijden ten faveure van een

voordeel dat voor zinloos onderzoek

ten

restje

geen geld meer beschikbaar wordt

Korhoenders of het natuurlijke verloop

gesteld. We mogen hopen dat de

zijn gang laten gaan?

avifauna daarmee met rust wordt

dode

opgeschreven

doorvoert

gelaten

waardoor

hebben

het

natuurlijke

Het was overigens al bekend dat SBB

ontwikkelingen daarin weer doorgang

wederom een ontheffing van de Flora

vinden.

en Faunawet werd verleend. Deze keer maar gelijk tot februari 2016. Bij de

Eef Jansen 13

Uit de media In deze rubriek vindt u becommentarieerde samenvattingen van berichten die in de media zijn verschenen. Als u iets voor deze rubriek hebt; graag het bericht met samenvatting, eventueel voorzien van commentaar, inleveren bij de redactie.

De Levende Natuur, maart 2011. Deze uitgave gaat geheel over de genetica in het natuurbeheer. In 1995 verscheen voor het eerst een themanummer over dit onderwerp. Het blad was er vroeg bij, want ook in de internationale literatuur was tot dan toe nog maar weinig te vinden over genetica. De conferentie over biodiversiteit in 1992 in Rio de Janeiro benadrukte voor het eerst de genetische diversiteit als essentieel onderdeel van mondiale biodiversiteit van soorten en ecosystemen. Ecosystemen moeten in stand gehouden worden anders kunnen soorten er niet in overleven. Zonder voldoende genetische variatie .kunnen soorten niet overleven. Genetische diversiteit bepaalt immers voor een groot deel hoe soorten zich kunnen aanpassen aan wisselende leefomstandigheden, een veranderend milieu, vervuiling en habitatfragmentatie.. Een populatie die genetisch divers is, is beter opgewassen tegen bijvoorbeeld een ziekte. Is die genetische diversiteit te klein dan dreigt de kans op uitsterven.. Grote vitale populaties hebben meestal een grote genetische diversiteit. In het huidige versnipperde landschap (3 km weg per km2) zijn grote ongefragmenteerde populaties echter steeds zeldzamer. Verlies van genetische diversiteit leidt uiteindelijk tot een hogere graad van inteelt, een lagere overlevingskans en minder productie succes. Dit maakt een soort of populatie gevoeliger voor veranderende omgevingsfactoren. 14

Als aanbeveling voor onderzoek van de Korhoenderpopulatie wordt het volgende geschreven: er is vaak gesuggereerd dat er te weinig kuikens overleven waardoor de populatie ,ondanks de verbeteringen aan het leefgebied, nog steeds niet groeit. Er is echter niets bekend over de voortplanting en de jaarlijkse aanwas! Een oplossing kan zijn om ieder jaar de Hoenders te monitoren, door DNA uit eierschalen en veren te verzamelen. Vervolgens kan dan gekeken worden of de genetische profielen van de eischalen in de loop der jaren matchen met de profielen van de veren van adulte dieren. Hierdoor kan enig inzicht verkregen worden in de instroom van jonge vogels in de populatie. Zo bleek een profiel van een eischaal uit 2003 te matchen met een profiel van een Haan uit 2005. Deze incidentele waarneming geeft in ieder geval aan dat er dus af en toe een kuiken weet te overleven. Of het uitzondering is of regel kan gericht genetisch onderzoek snel uitwijzen. Voor zover mij bekend is wordt er thans ook al DNA materiaal verzameld. Door tellingen in het veld blijkt dat er voldoende kuikens uitkomen. Helaas gaat het daarna mis. Zijn de kuikens te zwak door inteelt? Of is er te weinig eiwitrijk voedsel aanwezig in de kuikenfase. Zoals het artikel aangeeft begint het vaak met habitat vernietiging en fragmentatie. Graanakkers veranderen

in maïsakkers, er kwamen meer wegen. Habitats werden daardoor geïsoleerd. Het zijn allemaal bekende

zaken, maar nu de oplossing vinden om uit de impasse te geraken. Henk Roelofs.

Uit het veld Begin juni maakte ik een inventarisatieronde op de Holterheide. Ik geniet dan ook altijd van de mooie vergezichten. Het was fraai weer met stapelwolken. Een Koekoek riep vanuit een nabije bosrand. Dat geeft een typisch echo effect. Zwartkoppen zongen alom en een Tuinfluiter er tussendoor. Roodborsttapuiten vliegen met jongen rond. Een Boomleeuwerik laat hoogvliegend zijn lied horen. Ook Boompiepers zijn druk met hun territoriumzang. Een Buizerd zit op een boomstronk te loeren naar een prooi. Een tweetal Reeën gaan rustig over de heide en verdwijnen in een bosje. Ik vind nog een nest met jonge Grote Bonte Spechten. Van een kennis hoorde ik dat de Zandhagedissen al eitjes hebben gelegd. De meeste territoria heb ik nu wel vastgesteld. Het broedseizoen is in dit gebied gunstig verlopen.. Dit jaar vond ik twee territoria van de Fluiter. Vorig jaar geen. Zwarte Specht, Boomleeuwerik, Tjiftjaf en Gekraagde Roodstaart hadden meer territoria dan verleden jaar, terwijl Boompieper en Roodborsttapuit gelijk bleven.

Koekoek was meer aanwezig dan andere jaren. De Holterheide inventariseer ik nu al zo’n 30 jaar. Als je zoveel jaren een gebied bezoekt merk je de veranderingen wel op! Zo zijn de Amerikaanse eiken die een tiental jaar geleden zijn aangeplant al flinke bomen geworden. Bosdelen die destijds kapvlakten waren zijn weer volgroeide bossen geworden. Mooi is het te zien dat een Boompieper toch nog een plekje weet te vinden. Zo’n plekje passeerde ik op het eind van de morgen. Een bos vol oude dennen met hier en daar een open plek. Daar zingt dan een Boompieper. Daarna verliet ik het bos, tevreden met alles wat ik gehoord en gezien had!. Henk Roelofs

Boompieper

Na de afgelopen winter was ik benieuwd naar hoe het de Winterkoning zou zijn vergaan. Zover ik nu weet heeft dit vogeltje de koude goed doorstaan. Dit voorjaar hoorde ik zelfs nog een Wielewaal op de heide. Vele jaren had ik die hier niet meer gehoord. Ook de 15

BIG DAY 2011 Op zaterdag 07 mei j.l. vond de jaarlijkse Big Day, voor het zevende jaar, plaats voor leden van onze vogelwerkgroep. Vier teams met totaal 9 vogelaars deden aan deze dag mee. Het was prima weer om vogelsoorten te scoren, wat blijkt uit de stand onder in de tabel. Voor elk team was dit jaar een teamrecord maar ook het record van de VMO ging eraan!! Startschot was 21.00 uur vrijdagavond en om 21.00 uur zaterdagavond viel de finishvlag. Behalve de boys uit Raalte en André was er een afterparty op het terras van café-restaurant Braakman Noetsele in Nijverdal.De werkwijze was duidelijk. In 24 uren zoveel mogelijk soorten vogels waarnemen in het gebied, dat wordt begrensd door de Regge, Vecht, Zwolle, IJssel en Twentekanaal/ Schipbeek. Grofweg gaat het om ruim 625 km². Alle wilde vogels die ook vermeld staan in de ‘ANWB Vogelgids van Europa’ van Lars Svensson en Peter J. Grant mogen geteld worden. De volgende teams deden mee en haalden de volgende aantallen:

Hier onder het verslag van de winnaars van deze Bigday, de Honderd plussers en de Geitenmelkers. Veel leesplezier. Roel Janssen

Verslag big day 7 mei 2011 Honderdplussers Dit jaar hadden de Honderplussers slechts de beschikking over 2 van onze ploeggenoten. In verband met vakantie moest Peter Kip verstek laten gaan en kwam het dus aan op mijn zoon Tim en mijzelf, vader Huub ter Haar. Daarbij was de rolverdeling min of meer dat Tim alles wat te zien was kon toevoegen en wat er te horen was vooral van mijzelf afkomstig. Omdat Tim echter op zaterdagavond een feest zou hebben, waren we genoodzaakt toch 1 uur eerder te beginnen om daarmee ook 1 uur eerder te kunnen stoppen. Er was weliswaar minder aan voorbereiding gedaan dan in 2010 maar dankzij de BMP bij Natuurmonumenten op de Sallandse Heuvelrug was er wel een aantal soorten op bestelling mogelijk. Daarbij moesten we er wel rekening mee houden dat de andere teams daar dezelfde soorten zouden kunnen 16

halen net zoals soorten die op vrijdag 6 mei op “waarneming.nl” gemeld werden. Lepelaar

Onze route begon bij de Hoogebroeksplas bij Raalte waar een vrij teleurstellende score werd gehaald met o.a. Groenpootruiter, Oeverloper, Tureluur en Gele Kwikstaart . Lucien Brinkhof stond al vóór onze aankomst te kijken en zoals wij van hem hebben vernomen, is hij door andere deelnemers gebeld met vragen over diverse soorten in het VMO-gebied. Vervolgens zijn we naar Zwolle gereden naar het Engelse werk (met het Nonnetje dat zo’n beetje elk team daar heeft gespot en 1 Lepelaar), Tichelgaten en daarna Langenholte. Toen was het inmiddels al wel 00.30 uur. Daar eindelijk een goede score met Kerkuil, Ransuil, Rietzanger, Sprinkhaanzanger en Blauwborst. Vervolgens zijn we via de Tichelgaten (Nachtegaal en Bosrietzanger) naar Herxen gereden waar we een groot stuk over de dijk hebben gefietst. Doordat er een enorm grote boot over de IJssel voer met heel veel verlichting, vlogen allerlei vogels op en konden we o.a. Zomertaling waarnemen. Wel jammer was dat er geen spoor te bekennen was van Kwartelkoning of Porseleinhoen. Daarna naar Fortmond met daar een roepende Kwartel. Om 2.30 uur hebben we in Heeten vlak bij ons huis Patrijs en Steenuil gehoord en hebben aansluitend thuis ons te goed gedaan aan een gefrituurde hap. Vanaf 3.00 uur zijn Tim en ik weer op stap gegaan naar de Sallandse Heuvelrug tot 8.30 uur met Nachtzwaluw, Bosuil, een 2e Kwartel, alle Mezen, Gekraagde Roodstaart, Groene Specht, 4 keer Appelvinken, Boomklever, Boomkruiper , Grauwe en Bonte Vliegenvanger, Korhoen en Graspieper. Daarna zijn we naar Nieuw Heeten gereden naar mijn BMP-vak voor Fluiter en Kleine Bonte Specht 17

Kwartel

Deze reageerde fantastisch op het afspelen van geluid en ging direct boven ons in de boom zitten roffelen. Net zo geweldig waren 2 adulte én 2 juveniele Raven die zich prachtig lieten zien. Op de weg naar huis even langs Schoonheten voor een Vuurgoudhaan (grote afwezige was, ook de rest van de dag de Zwarte Specht) en in het Heetense Twieg nog een Zomertortel gehoord. Na een kleine pauze thuis zijn we naar de Veenoordkolk in Deventer gereden waar het echt bingo was: 2 Zwarte Wouwen prachtig cirkelend boven de plas, een Stormmeeuw, een Zwarte Stern en Zwarte Roodstaart. Ondertussen hadden we het mooiste weer ooit op een big day. Thuis hadden we ook al andere luchtige kleding aangetrokken en met zo’n 27 graden zal dit waarschijnlijk de zonnigste big day ooit zijn geweest. Vervolgens zijn we langs de IJssel richting Zwolle gereden met telkens verrassend nieuwe soorten zoals 6 Lepelaars en Pontische Meeuw. Via het Lierderbroek (weer een Zwarte Wouw) zijn we naar de Sekdoornplas gereden waar we Boomvalk, Indische 18

Gans (wie heeft hem niet) en een overvliegende Bruine Kiekendief mee konden nemen. Van daaruit zijn we naar de Tichelgaten gegaan om achterin vanuit de vogelkijkhut bijna een uur te wachten tot we allebei de IJsvogel hadden. Na een half uur zag ik hem wel langs komen, maar Tim miste hem en dus moesten we nog een half uur wachten tot het stomme beest door ons allebei was waargenomen. Terug naar de auto zagen we nog een tweede Boomvalk. Inmiddels was het al 16.30 uur en besloten we richting Heeten te gaan. Of dit een juiste beslissing is geweest, Boomvalk

dat valt te betwijfelen. Want bij het Engelse werk kun je aan het eind van de middag zo nog maar Kluten tegen komen of Noordse Kwikstaarten. Maar Tim was na een week in het zware studentenleven opgebrand en wilde nog even slapen voordat hij naar zijn feestje kon gaan. We hebben nog wel even een ommetje gemaakt via Archem, waar we een mooi paartje Grote Gele Kwikstaarten bij de stuw hebben gezien. Daarmee stond de teller op 135 soorten. Opvallend ontbrekende soort was de Roek.

Deze heb ik na het eten ’s avonds bij Holten waargenomen samen met mijn andere zoon Hugo want Tim was toen al lang onder zeil. Verder leverde een laatste bezoek bij de Domelaar niets bijzonders meer op. Om 19.30 uur waren wij weer thuis met een totaal van 136 soorten. Ik vermoed dat we wel het maximum aantal soorten naderen, maar wellicht dat we in de komende jaren met weer een heel fraaie dag daar overheen kunnen komen. Al was het maar omdat we dan de Goudvink erbij hebben die dit jaar tot de frustratiesoorten heeft behoord. Huub ter Haar

Grote Gele Kwikstaart

19

Bigday verslag Geitenmelkers Aan enige voorbereiding voor deze dag der dagen van 2011 is weinig gekomen. Werken en andere verplichtingen in de periode voor de Bigday. Gerrit had zich in de dagen voorafgaand aan de vrijdagavond 21.00 uur helemaal leeggefietst op Terschelling en zich daar gefocust op de niet echt Sallandse vogelsoorten. Tevens moest hij die vrijdag nog van de boot uit Harlingen aankomen en bijna direct aan de slag; weinig tijd om bij te komen dus. Wij startte de avond met de fiets aan de rand van Nijverdal om zo nog wat van de avondzang der dagvogels mee te nemen in wijk, bos en op de heide. Ik zal deze keer niet de gehele dag beschrijven, dat hebben Huub en Tim hiervoor al mooi gedaan, maar mij alleen houden aan onze ‘highlights’.

van 3 en 4 juni nauwelijks een Kwartelkoning gehoord werd. ‘s Nachts langs de uiterwaarden bij Wijhe een bijzondere roep die wij later herkende als een roep van een Goudplevier. Hierbij werd het belang duidelijk om altijd zoveel mogelijk hulpmiddelen Kwartelkoning

bij je te hebben om twijfel uit te sluiten. Het lijkt oneerlijk maar is geoorloofd! Diep in de nacht, nabij de Gravenweg

Op de heide na de schemering op ongeveer dezelfde tijd en gehoord vanaf dezelfde plaats als in 2010 roepende overtrekkende Regenwulpen. Tevens een

roepende

Ransuil,

Bosuil,

Korhoen, Houtsnip, Boomvalk en Nachtzwaluw.

Het

begin

leek

veelbelovend. In de voornacht bij het veer aan de IJssel hoorde we kort maar duidelijk een Kwartel (die zouden we

na een gesprek met de Sunbirds: “en nog wat bijzonders? Nou, het gaat niet slecht, mooi weer wel hè? Ja, daar zal het niet aan liggen.” Een bijzonder geluid dat je niet 1,2,3, zou plaatsen in een omgeving als deze. Een Oehoe; het geluid lijkt geen twijfel maar ja…?! Later bleek dat de Sunbirds en Toppers ook dezelfde waarneming hadden gedaan in hetzelfde gebied.

nog wel vaker horen) en een Kwartelkoning. Toen konden wij niet bevroeden

dat

deze

laatste

waarneming heel bijzonder zal blijken omdat er tijdens de landelijke Kwartelkoningtelling in het weekend

20

Rick had contact met mensen die de gezenderde Oehoes volgen en uit deze gegevens bleek dat de Oehoe in Overijssel nabij de IJssel was gesignaleerd via de meldgegevens van de zender. Dat was voor enkelen

een nieuwe ‘lifer’ in Nederland maar ook een nieuwe Big Day soort! Overdag zagen wij ook bij de Gravenweg een mooie Zwarte Wouw vliegen over enkele natuurontwikkelinggebiedjes waar Paapje, Roodborsttapuit, Geelgors en Tapuit zaten. Ook vloog er een Bruine Kiekendief man al jagend langs. Leuke soorten in de Duursche Waarden waren Kleine Plevier, Bontbekplevier, Bosruiter (trokken in die tijd veel door) en Groenpootruiter. Bijzondere soort daar was de Purperreiger die wij vanuit de kijkhut zagen vliegen (staat overigens daar niet beschreven in ons boekje “Vogels kijken in Midden Overijssel Twaalf wandelingen”). Ook overdag in de uiterwaarden van de IJssel bij Wijhe Noordse Kwikstaart en vliegende Lepelaar. Bij de Uiterwaarden van het Engelse Werk Nonnetje, wie had hem niet,

Blauwborst en Bosrietzanger. Bij Sekdoornplas de Indische Gans. Gemiste soorten zijn maar zeker Fluiter.

Zomertortel,

Tijd en energie gaat op bepaalt moment parten spelen. Ook de Vuurgoudhaan aan de Paltheweg was niet thuis. Terwijl Ronny zei, en ik hem zelf ook de week daarvoor gehoord had, dat hij er altijd zit te zingen. Terwijl vorig jaar de Zwarte Specht zich als de laatste soort aandiende hebben wij haar dit jaar gemist, evenals haar groene neef! Als laatste noem ik de Sperwer als grote afwezige. Toch zijn wij tevreden met de 136 soorten; een record voor ons. Maar als je de gemiste soorten naloopt dan zit er de komende jaren wel meer in. Gerrit en Roel

Purperreiger

21

Mystery Bird Welke vogelsoort werd afgebeeld in de vorige Caprimulgus? Het was de Witwangreiger – Egretta novaehollandiae (White-faced Heron). De soort werd voor het eerst beschreven en op naam gebracht door de Engelsman John Latham in 1790. Oorspronkelijk werd deze soort als een zelfstandig geslacht beschouwd door het ontbreken van de ‘kopveren’ die Reigers veelal bezitten, maar DNA onderzoek in de vorige eeuw wees uit dat deze soort behoort tot de Egretta. Deze algemene reigersoort komt wijdverspreid voor in Nieuw Zeeland, Australië, Zuid Indonesië, Christmas Island, Nieuw Caledonië, Papua Nieuw Guinea in habitat van kustestuaria tot meren en rivieren in het binnenland. Foerageergedrag lijkt veel op dat van de Zilverreigers. De kleur van het verenpak is grijzig met roestbruine borst tijdens de broedperiode. Poten zijn geel. Solitaire paren broeden hoog in bomen bijvoorkeur in Eucalyptus. Goede inzendingen kwamen van Rob Moormann, Theo Aarsen en Maarten Hillenius. Rob vroeg zich af of de tweede naam van deze soort verwijst naar ‘Holland’. Novae betekent volgens mij ‘nieuw’ dus “Nieuwe Hollandse Reiger” lijkt voor de hand te liggen maar ik heb geen afdoende verklaring gevonden waar de naam naar verwijst en vooral wat daar de achtergrond van is. Misschien dat de meer geschoolde amateurornithologen hier iets meer over kunnen vertellen in bijvoorbeeld de volgende Caprimulgus?!

Wie determineert deze vogelsoort? Oplossingen voor 15 september 2011 inzenden naar Roel Janssen

([email protected])

22

Oeverloper

23

Ooievaar

24

Vogelwerkgroep Midden Overijssel Bankrekening: 59.11.60.706 t.n.v. Vogelwerkgroep Midden Overijssel te Nijverdal Secretariaat: Korenbloemstraat 5 7442 LC Nijverdal Telefoon: 06-15130675 E-mail: [email protected] Website: www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl

De VMO rekent het gebied tussen Ommen, Wierden, Markelo en Raalte als haar werkgebied. Activiteiten van de vogelwerkgroep zijn o.a.: - het uitvoeren van broedvogelinventarisaties - het houden van excursies voor leden - het op aanvraag organiseren van vogelexcursies in de regio - het uitgeven van dit verenigingsblad De werkgroep doet mee aan landelijke tellingen van het SOVON en Vogelbescherming Nederland.

Het bestuur van de Robert Ekkelkamp Trudy Schoten Mirjam Castenmiller Huub ter Haar Rick Ruis

VMO bestaat uit:: voorzitter secretaris penningmeester lid lid

Holten Nijverdal Nijverdal Heeten Nijverdal

(0548-368480) (06-15130675) (0548-623144) (0572-382104) (0548-626283)

Lidmaatschap 20,- euro per jaar. De vereniging kent ook donateurs, die de vereniging financieel ondersteunen. Donateurs krijgen een abonnement op Caprimulgus en kunnen deelnemen aan de excursies. Meer weten over de Vogelwerkgroep Midden Overijssel of lid of donateur worden, neem dan contact op met een van de bestuursleden of verzend een e-mail. Foto’s pag. 9 : Roel Janssen Foto’s pag. 15 en 24: Adri de Groot Overige foto’s :WWW