Kansen
voor Flevoland, kansen voor u?
Ondernemers aan het woord over de weg naar innovatief ondernemerschap
Inleiding Kansen voor Flevoland, kansen voor u?
5
Op reis naar China: eerst vriendschap sluiten, dan zaken doen Onno de Klaver, BBL Logistics
12
Europees Viscentrum verbindt ondernemers op Urk Geert Snijder, Snijder Reclame
30
Visie Innovatie en samenwerking onmisbaar voor groei Jan-Nico Appelman, gedeputeerde provincie Flevoland
6
Innoveren en groeien vanuit eigen kracht Hedwig Boerrigter, OMFL en Janika Horváth, Syntens Innovatiecentrum
Kansen voor Flevoland, kansen voor u is een uitgave van de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland (OMFL), Syntens Innovatiecentrum,
CleanTech is een groeimarkt voor ondernemers Marcel Huisman, Syntens Innovatiecentrum
Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland,
Ondernemende broers gaan voor snelle groei Reinout en Lennaert Krijger, Dutch Composite Solutions (DCS)
16
Nieuwe aandeelhouders doorbreken vicieuze cirkel
14 24
David Manten, Dutch Thermoplastic Components (DTC)
Duurzame groei door procesinnovatie Henk Dijksma, Dijksma Koudetechniek
18 20
Met nieuwe energie naar de toekomst Michael Malik, STX Windpower
Focus op online stimulans voor omzet Mary Verspaget, Total Balance
Gedreven netwerker verbindt creativiteit aan ondernemerschap Hans van Bragt, Van Bragt Marketing Management
32 36 38
provincie Flevoland Publicatie April 2012 Tekst
Flevoland experimenteertuin voor betere zorg in Nederland Karin Senf, OMFL
Els Meijers tekst en journalistiek, Haarlem Marion Wichard, Linking Brain, Lelystad
34
De juiste tablet bij de juiste patiënt Patrick van Voorn, KLS Netherlands
22
Flevoland moet leidend worden in 3D-printing Gert Westrup, Westrup Engineering
40
Ondernemers aan het woord
Eindredactie Werkgroep communicatie Kansen voor Flevoland Fotografie
Explosieve groei voor 3D-Metal Forming
Claudia Kamergorodski, WatchThis, Almere
Hugo Groeneveld,
Vormgeving
3D-Metal Forming
Engelse Verdonk Ontwerpers BNO, Almere Druk Evers Litho & Druk, Lelystad
Met dank aan een ieder die heeft meegewerkt aan de totstandkoming van dit magazine.
2
8
Meer rendement uit zonnecellen Jaap Beijersbergen, Levitech
26
Overzicht regelingen
42
ABC Arkenbouw en VABO Composites: een ijzersterke verbinding Willem Visser, ABC Arkenbouw Arnold Vaandrager, VABO Composites
10
Investeren in gezondheid Wilco van Renselaar, Patiënt1
28
Contactgegevens
44 3
Kansen voor Flevoland, kansen voor u?
F
levoland biedt een
Syntens Innovatiecentrum, de
uitstekende voedings-
Ontwikkelingsmaatschappij
bodem voor innovatie
Flevoland, de Kamer van
en ontwikkeling. Er is ruimte,
Koophandel Gooi-, Eem- en
ondersteuning en de lijnen naar
Flevoland en de provincie Flevoland
het provinciaal bestuur zijn kort.
hebben de krachten gebundeld om
Vooral het midden- en kleinbedrijf
Kansen voor Flevoland zo effectief
kan hiervan profiteren. Om
mogelijk te maken. Kansen
ondernemers te helpen kansen
voor Flevoland wordt financieel
te zien en te benutten, is in 2008
gesteund door de Europese Unie en
het innovatieprogramma Kansen
de provincie Flevoland.
voor Flevoland van start gegaan. Een innovatieprogramma met als
Wat is bereikt?
motto: ‘Wij laten ondernemers
Kansen voor Flevoland duurt zes
innoveren en stimuleren duurzame
jaar, inmiddels is het project op
groei bij Flevolandse ondernemers.’
tweederde. Tijd om even stil te
Inmiddels hebben tientallen
staan bij wat bereikt is. In dit
bedrijven de kans gegrepen:
magazine vindt u inspirerende
zij hebben de weg gevonden
verhalen uit de praktijk van
naar effectiever en innovatiever
Flevolandse ondernemers. Verhalen
ondernemen.
over starten, samenwerking, productontwikkeling, innovatie en
Samenwerking = innovatie
internationaal ondernemen. Maar
Innovatie is een must voor de
vooral verhalen over ondernemers
gezonde toekomst van een bedrijf.
die een kans zagen en grepen.
Hoe meer kennis, hoe efficiënter de productie en organisatie.
Wat willen we nog bereiken?
Kansen voor Flevoland biedt
Op tweederde van het project is
ondernemers een compleet pakket
het vooral ook tijd om naar de
effectieve en inspirerende onder-
toekomst te kijken. Naar wat we
steuningsmogelijkheden. Van
nog willen bereiken. Samen met
advies tot krediet, voor starter
ondernemers in Flevoland die
en uitbreider. Ondernemers
zich realiseren dat innovatie en
kunnen gebruik maken van diverse
samenwerking hand in hand gaan
financieringsmogelijkheden en
met gezondheid en groei van hun
kansrijke regelingen die hen
bedrijf.
in staat stellen innovatiever te werken. Introductie in het juiste
Bent u zo’n ondernemer en op
netwerk en samenwerking zijn
zoek naar nieuwe mogelijkheden
daarbij de sleutelwoorden.
en innovatie? Maak dan vooral een afspraak met een van de adviseurs
Projectpartners
van de OMFL, Syntens of de Kamer
Het programma zelf is een
van Koophandel.
schoolvoorbeeld van een krachtige samenwerking.
4
Grijp die kans! 5
Visie Jan-Nico Appelman – gedeputeerde provincie Flevoland – www.flevoland.nl
Innovatie en samenwerking onmisbaar voor groei
Flevoland heeft geen aansporing nodig Op 8 december 2011 was Europarlementariër Lambert van Nistelrooij, samen met gedeputeerde
Nu hij gedeputeerde is, ziet Jan-Nico Appelman scherper wat de impact is van een programma als Kansen voor Flevoland. ‘Innovatie is ongelooflijk belangrijk en met een inhoudelijk sterk programma als Kansen voor Flevoland moeten we dat in het Flevolandse nóg sterker uitdragen. Met innovatie en duurzaamheid creëer je tenslotte ook nieuwe afzetmarkten. Innovatie brengt groei.’
maar tegelijk onze zwakte.’ Hij doelt op het
vragen om cofinanciering. ‘Ik wil alleen beslissen
Jan Nico Appelman, te gast bij de SER Flevoland.
feit dat het mkb minder makkelijk structureel
op basis van een heldere businesscase, waarbij
Het thema: de Europese agenda 2020, het vervolg
investeert in nieuwe markten en technologieën.
partijen ook zelf verantwoordelijkheid nemen en
op de Lissabon-strategie.
‘Kansen voor Flevoland biedt het mkb het
waarin aantoonbaar is wie wat doet.’
instrumentarium tot innovatie, maar zal dat
‘Het gaat om economische groei. Willen we
mkb ook moeten verleiden om die kans te
Toekomst
in Nederland op een hoog niveau in Europa
pakken en de weg moeten wijzen naar middelen
Appelman gaat ervan uit dat het stimuleren
blijven leven en uitgeven? Dan moet het
en methoden om te innoveren. Dat draagt
van innovatie en samenwerking ook na afloop
beleid slimmer, groener en inclusiever, dus
uiteindelijk ook bij aan het vestigingsklimaat:
van het lopende project Kansen voor Flevoland
alle bevolkingsgroepen erbij betrekken. Wil
voor bedrijven – ook internationaal – moeten we
mogelijk blijft en nodig is. ‘Ik zet me daarom
je concurrerend zijn, dan moet je het hebben
uitstralen dat hier ruimte is om te innoveren.’
in om dit programma te continueren en dat
van kennisinstellingen: de toegevoegde
gaat vast lukken, al zal dat met aanzienlijke
waarde komt immers uit het omzetten van
Vraaggericht
inspanning en met misschien een slanker
kennis in innovatie. In het hele ecosysteem
Dat die investeringsbereidheid bij Flevolandse
programma zijn.’ De prioriteiten van de
van het bedrijfsleven neemt de diversiteit
ondernemers aanwezig is, blijkt wel uit het feit
Europese commissie voor het economisch beleid
geweldig toe als gevolg van innovatieve start-up’s.
6
2014-2020 wordt overigens vastgelegd dat minstens twintig procent van het geld bij het mkb terecht moet komen, maar daarvoor heeft Flevoland geen aansporing nodig…’
e economische situatie dwingt
dat Appelman probeert de TMI-regeling voor
tot 2020 zijn slimme groei, duurzame groei en
tot verandering, is de overtuiging
Technische en Milieu Innovatie te verlengen.
‘inclusieve’ groei. Met dat laatste wordt een
van Appelman. ‘We zitten niet in
‘Dat zegt iets over het succes van de regeling.
economie bedoeld met veel werkgelegenheid
een dip waarna we na verloop van tijd weer
Hij geeft ondernemers vaak nét het zetje
en economische, sociale en territoriale cohesie.
op dezelfde voet voort kunnen. Het is echt
dat ze nodig hebben.’ Zo ziet Appelman ook
‘Als we nadrukkelijk de koppeling met dat beleid
tijd om te zoeken naar nieuwe groeipaden.
de rol van de overheid in het algemeen: een
van de Europese Commissie weten te leggen, als
Daarvoor moet je zaken fundamenteel durven
steuntje in de rug geven, vooral faciliterend.
we slimme combinaties weten te maken met de
aanpakken: innoveren, samen zoeken naar
‘Het bedrijfsleven moet de lead hebben, zijn
middelen van rijk en provincies, het programma
nieuwe product-marktcombinaties.’ In Flevoland
innovatievraag formuleren, dan kan de overheid
in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) en het
is dat een grotere uitdaging dan in provincies
aanhaken. Ik geloof in het grote belang van
topsectorenbeleid én als we ons blijven richten
waar veel grote bedrijven zitten. ‘Dat zijn vaak
samenwerking tussen overheid, onderwijs en
op onderscheidende sectoren en clusters, dan
gangmakers bij innovatie. Flevoland heeft veel
bedrijfsleven, maar wel ieder vanuit zijn eigen
kunnen we dat nieuwe groeipad vinden. Dan zie
midden- en kleinbedrijf, een structuur die onze
rol en verantwoordelijkheid.’ Het betekent ook
ik opnieuw kansen voor Flevoland.’
kracht is – we zijn flexibel en veerkrachtig –
dat Appelman kritisch is bij de beoordeling van
Lambert van Nistelrooij
Foto: Mona Alikhah
D
‘Het is echt tijd om te zoeken naar nieuwe groeipaden. Innovatie is daarbij essentieel.’
In de nieuwe Europese programmaperiode
7
3D-Metal Forming BV, Kolkweg 6, Lelystad – Hugo Groeneveld, directeur R&D en Marcel Oud, commercieel directeur www.3dmetalforming.com
Explosieve groei voor ‘Naar verwachting gaan de omzet en personele omvang van de onderneming in de komende tien jaar meer dan vertienvoudigen.’
3D-Metal Forming 3D-Metal Forming uit Lelystad is hard op weg marktleider te worden in de productie van dubbel gekromde aluminium producten uit één stuk. De groei wordt mede mogelijk gemaakt door Kansen voor Flevoland. Het bedrijf ontving ondermeer een dubbele subsidie uit de TMI-regeling voor het speur- en ontwikkelingswerk van de wereldwijd unieke productiefaciliteiten, de drukpulsbestendige proceskamer en het waterbassin.
3D
-Metal Forming uit
dat nodig is om het vervormen gecontroleerd
Lelystad heeft de techniek
te kunnen uitvoeren. Syntens was ook de
in huis om dubbel
verbindende schakel tussen 3D-Metal Forming
gekromde aluminium producten uit één stuk te
en Equicon. De expertise van dit adviesbureau
produceren. Het geheim van de smid? Explosief
kon 3D-Metal Forming inkopen met de gouden
vervormen: plaatmateriaal vormen met hulp
kennisvoucher van Kansen voor Flevoland.
van explosieven. ‘Het plaatmateriaal wordt op een mal geplaatst in een bassin met water’, legt
Marktleider
directeur R&D Hugo Groeneveld uit. ‘Door de
Maar met technische knowhow alleen red je
druk die ontstaat door de explosieven vormt
het niet als je, zoals 3D-Metal Forming, wilt
het plaatmateriaal zich naar de mal in twee
uitgroeien tot marktleider. Daar moet een goed
milliseconde.’ Explosief vervormen kent geen
doordacht businessplan aan ten grondslag
beperkingen in productomvang, vorm, materiaal
liggen. En dat is er. Groeneveld: ‘Onze ambitie
en dikte: alles is mogelijk. Bovendien is voor
is om met de kennis en mogelijkheden die we
dit productieproces bijna geen elektriciteit
nu hebben een verhoogd productietempo te
nodig, in tegenstelling tot conventionele
realiseren. Hiermee kunnen we een grotere
productiemethoden.
markt bedienen dan alleen de Nederlandse, en nieuwe klanten voor onze producten
Rolls-Royce, Airbus en Siemens
interesseren. Als onze nieuwe fabriek
Het bedrijf heeft inmiddels grote multinationals
operationeel is en de organisatie klaar is voor
aan zich weten te binden. Groeneveld: ‘We
verdere groei, ligt de wereld voor ons open.’
hebben bijvoorbeeld het ING-gebouw langs de Amsterdamse snelweg van hoekstukken
Syntens zal het bedrijf blijven begeleiden bij
voorzien. Voor een nucleaire ketel van Euratom
deze groei en het zoeken naar nieuwe markten.
hebben we een prototype gemaakt. Ook
Naar verwachting zullen de omzet en personele
maken we onderdelen van vliegtuigcabines en
omvang van de onderneming in de komende tien
gasturbines. Dat doen we voor bedrijven als
jaar meer dan vertienvoudigen. Explosief dus,
Rolls-Royce, Airbus en Siemens’.
om in termen van vervorming te blijven.
Samenwerking De vormingstechnologie is ontwikkeld in nauwe samenwerking met TNO. Met hulp van Syntens wist het bedrijf meer verbindingen te leggen, onder meer met leveranciers, klanten en kennisinstellingen. Met hulp van de FLOO-regeling, waarvoor Syntens de aanvraag verzorgde, kon 3D-Metal Forming internationaal softwareontwikkelaar ANSYS inschakelen voor
Maakten gebruik van: – Flevolandse Ondernemers Ondersteuning (FLOO) – Flevolandse Kennisvoucher – TMI-regeling
het verfijnen van het simulatieprogramma
8
9
ABC Arkenbouw Urk BV, Griend 3, Urk – Willem Visser – www.arkenbouw.nl VABO Composites, Transportweg 6, Emmeloord – Arnold Vaandrager – www.vabocomposites.nl
A
ABC Arkenbouw bouwt waterwoningen. Dankzij de financiële ondersteuning van Kansen voor Flevoland kon ABC de expertise inkopen van VABO Composites. In een cluster van ondernemers uit verschillende sectoren veroveren de Urker ondernemers nu de markt met een demontabele omloop voor waterwoningen, gemaakt van composiet. Syntens stimuleerde de brancheoverstijgende samenwerking, waardoor de ontwikkeling in een stroomversnelling kwam.
BC Arkenbouw en VABO Composites
composiet omloop is bovendien lichter en min-
stuk lastiger’, vertelt Arnold Vaandrager van
werkten al eerder samen. Voor de
stens even sterk als een omloop van beton en
VABO Composites. ‘Syntens heeft ons geholpen
afwerking van drijvende woningen
kan geproduceerd worden in een kleur naar
bij het samenstellen van een cluster bedrijven
wens.’
met elk zijn eigen expertise, waaronder een
die ABC Arkenbouw realiseerde op IJburg,
installatiebedrijf, een constructeur om de
gebruikte het bedrijf voor het eerst composiet
ABC Arkenbouw en VABO Composites:
in plaats van het traditionele staal: composiet
ABC Arkenbouw vindt het belangrijk met
berekeningen te maken en een bedrijf dat de
van VABO Composites. Een constructie van
nieuwe producten op de markt te komen of het
omloop aan de woningen kan monteren. Deze
composiet maakt waterwoningen mooier en
bouwproces te verbeteren en daarmee voorop
samenwerking heeft ons net dat zetje gegeven
lichter in gewicht.
te blijven lopen in de ontwikkelingen in de
dat nodig was. We konden profiteren van
markt. De demontabele omloop zou daar zeker
kennis en ervaring uit andere bedrijfstakken.
Demontabele omloop
aan kunnen bijdragen. Syntens stimuleerde
Qua composiet zitten we in de goede provincie.
‘Onze bevinding op IJburg destijds zette ons
de ondernemer samenwerking te zoeken met
Composietproductie en innovatie zijn hier
aan het denken’, vertelt Willem Visser van
andere bedrijven om de innovatie ook echt op de
speerpunten.’
ABC Arkenbouw. ‘Ook voor de bouw van de
markt te brengen. VABO Composites, producent
een ijzersterke verbinding omloop van een waterwoning zou composiet
van hoogwaardig composiet, wilde ook nu weer
Dankzij de financiële impuls van Kansen
gebruikt kunnen worden. Met composiet kan
meedenken. Met een kennisvoucher van Kansen
voor Flevoland en de ondersteuning bij het
een omloop worden gemaakt die demontabel
voor Flevoland kon ABC bij VABO de expertise
businesscluster door Syntens konden de
is. Een duurzame, onderhoudsvrije oplossing om
inkopen die het bedrijf nodig had om het
twee Urker bedrijven beter, eerder en sneller
meer woonruimte te creëren in de vorm van een
concept verder te ontwikkelen.
innoveren. Een half jaar na de start van het cluster lag er een werkend prototype. De
terras en om waterwoningen die in de loop der jaren scheef zijn komen te liggen, weer recht te
Brancheoverstijgende samenwerking
demontabele omloop wordt nu op de markt
leggen. De luchtkamers in de omloop kunnen
‘De vervolgstappen om van een concept tot
gebracht. Een spannend proces, vindt Willem
naar behoefte met ballast gevuld worden. Een
een concreet product te komen, waren een
Visser. ‘Dit product is weer een opstap naar andere producten. Het is in onze bedrijfstak belangrijk innovatief te blijven. Kansen voor
‘Met een kennisvoucher van Kansen voor Flevoland kon ABC bij VABO de expertise inkopen die het bedrijf nodig had om het concept verder te ontwikkelen.’ 10
Flevoland helpt ons daarbij.’
Maakten gebruik van: – Flevolandse Kennisvoucher – Flevolandse Clustervoucher
11
Black Box Logistics Europe B.V. (BBL), Wittevrouwen 2-4, Almere – Onno de Klaver, directeur – www.bbl-logistics.com
In september 2010 reisden ondernemers uit Flevoland naar China. Doel van de handelsmissie: marktmogelijkheden verkennen en new business creëren. China is bezig met een opmars op handelsgebied, en ook het Flevolandse bedrijfsleven heeft groeiambities. Tijd dus om elkaar te ontmoeten.
O
nder leiding van de Commissaris van
die naar Europa komen, zegt De Klaver.
gewend zijn om meteen met een potentiële
de Koningin van Flevoland, Leen
‘Deze ontwikkeling biedt volop kansen voor
handelspartner in zee te gaan. Ze investeren
Verbeek, reisden elf ondernemers
bedrijven in Flevoland, maar daar moeten we
veel tijd en energie in het opbouwen van
uit Flevoland af naar de Chinese provincie
op tijd bij zijn. Om met BBL Logistics verder
een vertrouwensband, met veel wining and
Guan Xi. De ondernemers, onder wie directeur
te kunnen groeien, willen we in het bijzonder
dining. Er is ook een duidelijke dresscode:
Onno de Klaver van BBL Logistics uit Almere,
in contact te komen met producenten van
vooral niet casual, ook als Chinezen zelf wel zo
maakten er kennis met mogelijk interessante
consumentenproducten, die naar Nederland
gekleed gaan. En dan zijn er ook nog de kleine
businesspartners.
willen uitbreiden en de logistieke markt
geschenken die ze graag ontvangen. Eerst
hier niet goed kennen. En we willen graag
vriendschap sluiten, dan zaken doen.’
Wat zoeken ondernemers uit Flevoland in
Chinese transportbedrijven leren kennen die in
China? ‘Zoals eerder Amerika, Korea en Japan
Nederland een samenwerkingspartner zoeken
Extra omzet en banen
met hun handel en industrie naar Europa
die voor hen de opslag en (fijn)distributie van
Your Op, een bedrijf dat China toegankelijk
wilde expanderen, zo zijn het nu de Chinezen
goederen verzorgt.’
maakt voor Nederlandse bedrijven, had
Op reis naar China: eerst vriendschap sluiten, dan zaken doen
ondernemingen benaderd waarmee de deelnemers graag in contact wilden komen. De Klaver: ‘Ik heb kennisgemaakt met vijftien Chinese ondernemers, met wie ik zonder deze bemiddeling anders waarschijnlijk niet in contact zou zijn gekomen. Deze handelsmissie was dus zeer waardevol voor ons. De gesprekken zijn hopelijk het begin van een langdurige handelsrelatie.’
Overheid gaf groen licht
‘Ik heb kennisgemaakt met vijftien Chinese ondernemers, met wie ik zonder deze bemiddeling niet in contact zou zijn gekomen.’
Als je in China zaken wilt doen, heb je aan alleen
Eerder georganiseerde handelsmissies naar
een tolk niet genoeg. Vooral de bemiddelende
China leverden gemiddeld 750.000 euro aan
rol van de overheid is belangrijk. De Klaver: ‘De
opdrachten op, becijferde de provincie. En ook
Commissaris heeft voor ons het pad vereffend.
de delegatie waarvan De Klaver deel uitmaakte,
Hij heeft een officieel verzoek ingediend bij zijn
verwacht concreet resultaat. De Klaver: ‘We gaan
collega in Guan Xi, die vervolgens ondernemers
vrijwel zeker de third party logistics verzorgen
groen licht gaf om zaken te doen met potentiële
voor een Chinese fabrikant van zonnepanelen.
businesspartners uit het verre Nederland.’
Het is nu belangrijk om alle contacten warm te houden en volgend jaar nog eens terug te gaan
De missie werd voorbereid door de provincie
en verder te praten. Nu zaaien, straks oogsten.’
Flevoland in samenwerking met de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland en de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland. In het voortraject zijn de deelnemers in een reeks masterclasses van Syntens voorbereid op het gebied van handelsgeest en cultuur. De Klaver:
Maakte gebruik van: – Export circle – Internationale handelsmissie en matchmaking
‘Het is goed om te weten dat Chinezen niet
12
13
Visie Hedwig Boerrigter, teamleider Innovatie en Ontwikkeling bij de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland bv (OMFL) – www.omfl.nl Janika Horváth, regionaal innovatiemanager bij Syntens Innovatiecentrum – www.syntens.nl
‘Zoek andere ondernemers op om mee samen te werken, nieuwe producten of afzetmarkten te bedenken.’
In januari 2008 ging het innovatieprogramma Kansen voor Flevoland van start. Hedwig Boerrigter en Janika Horváth waren er vanaf de start bij. Veel terugkijken ligt niet in hun aard: vooruit willen ze, zorgen dat ondernemers nieuwe wegen vinden om hun bedrijf te versterken, anders en beter uit de crisis te komen. Met het effect dat Flevoland als geheel een steviger economische structuur krijgt.
D
e ervaring van de eerste vier jaar
bedenken. Vraag advies. Zoek steun. Maar zorg
van het project heeft ze geleerd
in ieder geval dat je problemen niet in je eentje
hoe belangrijk focus is. ‘We hebben
hoeft op te lossen.’
keuzes gemaakt in onze speerpunten en die teruggebracht van acht naar drie. Zo kun je meer
Alle organisaties die bij Kansen voor Flevoland
capaciteit per speerpunt vrijmaken en is de kans
betrokken zijn, kunnen ondernemers adviseren,
op een multipliereffect veel groter.’
kansen berekenen, met praktische regelingen ondersteunen, maar bij wie kan een ondernemer
Rond elk speerpunt heeft zich een cluster
het beste aankloppen? ‘Syntens en de OMFL
ontwikkeld waarin bedrijven en kennisinstituten
dekken het gehele palet: grote strategische
samenwerken en kennis delen: er is een cluster
clusters en netwerken, samenwerkingen tussen
rond duurzame energie, rond composieten
partijen en individuele bedrijfstrajecten. De
– Compoworld –, en een dat zich richt op de
OMFL legt meer accent op de vorming van de
gezondheid van mens en dier: Humanimal. Met
grote clusters, Syntens meer op bedrijfstrajecten.
elk daarvan is landelijk een unieke en stevige
Maar bij wie een ondernemer zich als eerste
positie veroverd; bovendien wordt zo het imago
meldt, maakt uiteindelijk niet zoveel uit: wij
van ondernemende, innovatieve provincie
zorgen wel dat hij – en gelukkig ook steeds
versterkt. ‘We werken steeds meer samen met
vaker zij – bij de juiste persoon binnen de
organisaties in de Randstad, maar dat willen
deelnemende organisaties terechtkomt. We
we graag doen vanuit onze eigen kracht. Het is
vullen elkaar gewoon goed aan.’
essentieel om als economische entiteit serieus
Innoveren en groeien vanuit
Toekomst
geldstromen waar Amsterdam en Den Haag mee
Innovatie is een zaak van lange adem, en zeker
werken. Of als je internationaal op de kaart wilt
in deze tijd is cofinanciering door overheden
staan en bedrijven naar je gebied wilt halen.’
niet meer vanzelfsprekend. Toch kijken beiden
eigen kracht
Het innovatieprogramma Kansen voor Flevoland is een krachtenbundeling tussen Syntens Innovatiecentrum, Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland bv (OMFL), Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland en diverse samenwerkende partners, gesteund door de Europese Unie en de provincie Flevoland.
14
genomen te worden als je wilt meedelen in de
Crisis
met vertrouwen naar de lange termijn en
De ambities zijn stevig, maar Boerrigter en
rekenen ze op voortzetting van het project.
Horváth realiseren zich ook dat door de huidige
‘Kansen voor Flevoland sluit prima aan bij de
economische situatie bedrijven terughoudender
economische prioriteiten die Europa stelt,
zijn, en dat hun prioriteiten verschuiven. ‘Toch,
zoals duurzaamheid, versterking van de
of misschien wel juist nu, is het nodig om
concurrentiepositie van vooral kleine industriële
verder te blijven kijken, toekomst gericht te
bedrijven en bevordering van onderzoek
ondernemen. Onze boodschap is vooral: probeer
en innovatie. Dat leidt in deze moeilijke tijd
je los te maken van de waan van de dag, en
minimaal tot behoud van banen en op hopelijk
zoek andere ondernemers op om mee samen te
niet al te lange termijn weer tot groei van de
werken, nieuwe producten of afzetmarkten te
werkgelegenheid.’
15
Dutch Composite Solutions, Boeier 126, Lelystad – Reinout en Lennaert Krijger, directeur – www.dutchcompositesolutions.com
Nog geen twintig waren ze toen ze hun eigen bedrijf startten: Reinout en Lennaert Krijger. Hun vakkennis deden ze op tijdens studie, stage en bijbaan. Door slim gebruik te maken van verschillende regelingen kon Dutch Composite Solutions (DCS) bliksemsnel van start gaan, en inmiddels zelfs uitbreiden. Het enthousiasme bij beide ondernemers is even groot als hun ambitie.
D
e start, een kleine twee jaar geleden,
beter zicht op het productieproces, en kunnen
van het eigen bedrijf van de twee
we zien waar verbetering mogelijk is.’ De kennis
broers was nog tijdens hun studie.
om software te koppelen aan de autoclaaf
‘We hadden voldoende kennis opgebouwd
hebben de broers niet in huis, maar dankzij de
en dankzij stages en onze bijbanen bij een
technostartervoucher kunnen ze tegen lage
composietbedrijf konden we die kennis ook in
kosten de benodigde expertise inkopen. ‘We
praktijk brengen.’ Die kans kregen ze van een
zien het als een steuntje in de rug. Zonder
eigenaar van een luxe jacht. ‘Met versgedrukte
zo’n voucher hadden we het ook wel gedaan,
visitekaartjes zijn we naar de HISWA gegaan om
maar had het allemaal veel langer geduurd. Nu
potentiële klanten te zoeken. Dat was niet zo
kunnen we versneld groeien.’
moeilijk. Die boot had een carbon dashboard dat er niet uitzag!’ Deze eerste order resulteerde
Leerbedrijf biedt toekomst
in een vervolgopdracht. ‘Dat jacht heeft nu de
De ambities van de jonge ondernemers
lichtst geveerde stoelen in de watersport ter
richten zich niet alleen op de technische kant:
wereld.’
daarnaast zien ze groeikansen voor het bedrijf in verbetering van de bedrijfsvoering. Ook
Ondernemende broers gaan voor snelle groei ‘Wij willen mensen toekomstperspectief in het composietenvak bieden.’
Expertise inkopen
hierbij weten ze de weg goed te vinden. ‘Via
Voor Reinout en Lennaert was dat het moment
de FLOO-regeling kunnen we een adviseur
om te stoppen met de studie en zich volledig
bekostigen die ons kan helpen het bedrijf te
aan DCS te wijden. ‘Dit is zoveel leuker en
professionaliseren. We willen dat DCS een
spannender dan op school zitten, we hebben
leerbedrijf wordt. Er is heel veel werk in het
er nog geen moment spijt van gehad.’ Bij de
composietenvak, en we zijn ervan overtuigd dat
ontwikkeling van hun bedrijf stonden ze niet
het gebruik van dit materiaal in de toekomst
alleen: dankzij de Technostarter-regeling
een nog grotere vlucht gaat nemen. Wat
konden ze bij Syntens terecht voor coaching,
is er nu mooier dan studenten of mensen
begeleiding en introductie in het juiste netwerk.
zonder werk een leerbaan, en daarmee een
‘Composieten zijn echt hot in Flevoland, er zijn
toekomstperspectief, te bieden?’
veel bedrijven mee bezig. Het is dus handig om via zo’n organisatie op de hoogte te blijven van wat er speelt in de markt.’ Het leverde ook een financieel voordeel op. ‘Via Marktplaats hebben we een autoclaaf gekocht, een drukvat waarmee je composieten als het ware bakt. Die willen we zo ombouwen dat we het proces digitaal
Maakten gebruik van: – Flevolandse Technostartervoucher – Technostarter coaching – Flevolandse Ondernemers Ondersteuning (FLOO)
kunnen aansturen en uitlezen. Dan krijgen we
16
17
Dutch Thermoplastic Components BV (DTC), Bolderweg 2, Almere – David Manten, directeur – www.composites.nl
De miljoenenorder die David Manten binnenhaalde, dankt hij mede aan Technofonds Flevoland en de Kennis, Marketing & Media Groep B.V. (KMM). Dat gaf zijn bedrijf DTC de ruimte om te investeren in passende huisvesting voor de productie van onderdelen voor Boeing. Het contract met de vliegtuigenproducent loopt nog een aantal jaren, waardoor Manten verdere groei voor zijn bedrijf voorziet.
M
anten begaf zich al in 1999 met zijn bedrijf
industrie rond composieten een speerpunt is in Flevoland,
Dutch Thermoplastic Components op de
zijn er korte lijnen tussen bedrijven onderling, maar ook naar
markt van de composieten. ‘In mijn studie
organisaties die je kunnen ondersteunen. Zo’n clustering kan
vliegtuigbouwkunde was composiet mijn specialisatie.
je bedrijf enorm helpen om te innoveren en te groeien. Bij
Destijds was er nog niet echt een markt voor dit product.
DTC heeft dat in ieder geval zo gewerkt.’
Die heb ik moeten zoeken en creëren. We produceerden toen de meest uiteenlopende producten: van helmen voor
Meegroeien
skiërs tot stoeltjes voor speeltoestellen.’ Gaandeweg nam
Het fabriekje in Lelystad is ondertussen verlaten en ingeruild
de populariteit van het materiaal toe. ‘Composiet is oersterk
voor een veel groter fabriekspand op de Creative Campus
en dertig procent lichter dan aluminium, dus ideaal voor
in Almere. Dankzij die verhuizing in 2009 kon Manten ook
gebruik in de vliegtuigbouw.’ Via een leverancier kwam DTC
een miljoenenorder van Boeing en Eurocopter binnenhalen.
in contact met Boeing Airbus, en realiseerde het bedrijf een
‘Als ik Boeing op onze vorige locatie had ontvangen, waren
Nieuwe aandeelhouders doorbreken vicieuze cirkel ‘Clustering kan je bedrijf enorm helpen om te innoveren en te groeien.’
aantal prototypen en demonstratietrajecten. Na een succesvol
ze beslist niet met ons in zee gegaan voor zo’n omvangrijke
doorlopen kwalificatietraject mocht DTC in 2006 starten met
opdracht.’ Nu mag hij de komende jaren de groei van het
de serieproductie van onderdelen voor de Boeing Dreamliner.
bedrijf verder vormgeven. ‘We produceren momenteel zo’n duizend verschillende onderdelen per Airbus, bijvoorbeeld
Clustering helpt
de onderdelen om de spanten van de romp met elkaar te
Het Dreamliner-programma kwam maar langzaam op gang
verbinden.’ De toestelproductie ligt nu nog op één per
en de vertraging dwong Manten extra opdrachten te werven.
maand, over vijf jaar moeten dat er tien per maand zijn.
Maar meer opdrachten zou ook betekenen dat meer ruimte
DTC zal in datzelfde tempo moeten meegroeien. ‘Ik verwacht
nodig was en dus ook meer investering. ‘De serieproductie is
over niet al te lange tijd werk te kunnen bieden aan zo’n
gestart met zeven medewerkers in een fabriekje in Lelystad
40 tot 50 mensen, van productiemedewerkers tot universitair
van zo’n vierhonderd vierkante meter. Er kon geen machine
geschoolden. Daar durfde ik drie jaar geleden niet eens over
meer bij. Een vicieuze cirkel was het: zonder investeringen
te drómen.’
geen nieuwe opdrachten, en zonder opdrachten geen groei, en dus ook geen geld om te investeren.’ De crisis in 2008 maakte de banken terughoudend bij het verstrekken van leningen, maar dankzij contacten in het ‘composietencluster’ wist Manten Technofonds Flevoland en KMM tot
Maakte gebruik van: – MKB & Technofonds Flevoland BV
aandeelhouder in zijn bedrijf te maken. ‘Omdat de hele
18
19
Dijksma Koudetechniek, Dukaat 7, Emmeloord – Henk Dijksma, directeur – www.dijksma.nl
Duurzame groei door procesinnovatie Dijksma Koudetechniek bouwt duurzame, energiezuinige koel- en vriesinstallaties. Ook de organisatie zélf moet duurzamer worden, vond Henk Dijksma. Kansen voor Flevoland maakte het mogelijk. Een organisatieadviseur hielp bij het doorvoeren van veranderingen in de cultuur, processen en organisatie. Het bedrijf kan nu verder groeien.
D
ijksma Koudetechniek helpt
vervolgens geadviseerd hoe wij daar helemaal
bedrijven met het creëren van een
aan kunnen voldoen. We hebben alle procedures
optimaal bewaarklimaat voor hun
doorgenomen en deze vergeleken met wat het
producten. Tien jaar geleden specialiseerde
handboek voorschrijft. Zo werd duidelijk waar
de onderneming zich in het bouwen van
het in de praktijk vastliep. Belangrijkste conclusie
duurzame, energiezuinige installaties, met de
was dat medewerkers elkaars methodiek niet
nieuwste technieken en zo nodig natuurlijke
kenden en op hun eigen eilandjes opereerden.
koudemiddelen.
De procedures zijn nu aangepast, aangevuld en slimmer gemaakt.’
Eilandjes
‘De procedures zijn aangepast, aangevuld en slimmer gemaakt. We werken nu als een geoliede machine.’
Maar ook de organisatie zelf moet duurzaam
Minder papierwerk, minder kosten
zijn, vond directeur Henk Dijksma. ‘Van opdracht
Henk Dijksma is blij met het resultaat. ‘Het
naar product is een lange en soms ingewikkelde
heeft ons duidelijkheid opgeleverd. Procedures
weg’, vertelt hij. ‘In de koeltechniek heb je te
zijn goed in kaart gebracht en er ligt nu een
maken met ingewikkelde Europese regelgeving.
stappenplan voor bouw en onderhoud van de
Alle benodigde certificaten zijn in huis, maar om
machines. Procedures staan nu vast en worden
het bedrijf vervolgens als een geoliede machine
hierdoor niet meer over het hoofd gezien.
laten fungeren, is een ander verhaal. We hebben
Voorheen moesten we vaak achteraf nog
nieuwe wet- en regelgeving altijd toegepast op
aanpassingen aanbrengen in de installaties op
de plek waar het nodig was. Zo zijn gaandeweg
advies van de controlerende instantie. Nu is het
eilandjes in de organisatie ontstaan. Het leek me
in één keer goed en dat scheelt veel papierwerk
dat het makkelijker en efficiënter moest kunnen,
en tijd en dus kosten. We werken nu als een
maar de kennis hiervoor ontbrak.’
geoliede machine.’
Slimmere procedures
Zonder de inzet van de kennisvoucher was het
Met een kennisvoucher van Kansen voor
anders gelopen, denkt Dijksma. ‘Dan was ik het
Flevoland kon Dijksma een organisatieadviseur
waarschijnlijk zelf in mijn vrije tijd gaan doen.
in de arm nemen. Deze ondersteunde het bedrijf
Waarbij het nog maar de vraag was of ik het
bij het stroomlijnen van de organisatie. De
niveau had kunnen bereiken dat we nu hebben
kennisvoucher wist Dijksma in de wacht te slepen
bereikt. Ik ben blij dat we de kennisvoucher van
met hulp van een innovatieadviseur van Syntens,
Kansen voor Flevoland tot onze beschikking
die hiervoor eerst het bedrijf doorlichtte.
hadden. Het was een grote klus, maar het heeft het bedrijf veel opgeleverd. We zijn nu een
De organisatiedeskundige bracht een paar
gestroomlijnde organisatie en klaar om verder te
hiaten in de bedrijfsvoering aan het licht’, vertelt
groeien.’
Dijksma. ‘We werken al sinds 2002 volgens ISO-richtlijnen, dus de basis was in orde. Maar in de praktijk liepen de procedures vaak vast. De organisatiedeskundige heeft voor ons de
Maakte gebruik van: – Flevolandse Kennisvoucher
wet- en regelgeving goed doorgespit en ons
20
21
KLS Netherlands, Buitenvaart 1401, Hoogeveen – Patrick van Voorn, projectleider – www.klsnetherlands.nl
De juiste tablet bij de juiste patiënt KLS Netherlands ontving subsidie van de provincie Flevoland voor het ontwikkelen van de Tablet Inspector. Een controlesysteem dat ervoor zorgt dat geneesmiddelen efficiënt, veilig en zonder verspilling hun weg vinden naar de patiënt.
T
Minimale verspilling De Tablet Inspector zorgt ondanks zijn grote mate van nauwkeurigheid dus voor een minimale verspilling. Dat maakt de uitgifte van medicijnen in zakjes nóg milieuvriendelijker ten opzichte van de traditionele manier van distribueren. Patrick: ‘Apotheken die medicijnen in doosjes verstrekken,
ot voor kort kregen de meeste mensen met een
leveren vaak voor weken of soms maanden vooruit aan de
chronische ziekte hun medicijnen verstrekt in grote
patiënt. Het komt voor dat een groot deel van de geleverde
pillendozen. Apotheekmedewerkers vulden deze
medicijnen uiteindelijk niet wordt gebruikt en vernietigd
dozen met de hand. Tijdrovend en vooral foutgevoelig, bij
moet worden’.
het sorteren en innemen. Tegenwoordig zijn machines op de markt die de uitgifte van medicijnen voor de apotheker
Waarschuwing per SMS
vergemakkelijken. Niet in pillendozen maar in zakjes op een
Bij een betrouwbare medicijnafgifte komt meer kijken dan
rol. KLS Netherlands, gevestigd in Almere, produceert zulke
alleen mechanica. KLS integreerde in de Tablet Inspector
machines. KLS ontwikkelde daarnaast de Tablet Inspector, een
een paar slimme ICT-oplossingen die het gebruikersgemak
intelligent systeem dat accuraat en efficiënt controleert of
verder vergroten. Als een patiënt bijvoorbeeld vergeet zijn
machines precies die tabletten verstrekken die de patiënt zijn
medicijnen in te nemen, brengt een waarschuwingssysteem,
voorgeschreven.
dat werkt met GPRS, de verpleegafdeling of een familielid hiervan per sms op de hoogte. Met de machines én de Tablet
Zeer nauwkeurig
Inspector biedt KLS een totaaloplossing.
‘De Tablet Inspector controleert of de zakjes die de machine
‘Zonder deze subsidie had de ontwikkeling van de Tablet Inspector een veel langere adem nodig gehad.’
vult met tabletten, ook echt de juiste tabletten bevat’, vertelt
TMI-regeling
projectleider Patrick van Voorn. ‘De Inspector herkent de
Voor het ontwikkelen van de Tablet Inspector wist KLS
tabletten op kleur, vorm en grootte. Deze extra controle is
subsidie binnen te halen bij Kansen voor Flevoland. Het
nodig omdat machines – en mensen – nu eenmaal fouten
bedrijf deed met succes een beroep op de Technologische
maken. Hiermee gaat veel efficiency verloren. De Tablet
en Milieu Innovatie-regeling (TMI). Deze regeling is bedoeld
Inspector voorkomt zoveel als mogelijk dat een tweede,
voor speur- en ontwikkelingswerk van Flevolandse mkb-ers
handmatige check nodig is om te controleren of afgekeurde
die technologisch innovatieve projecten gaan uitvoeren
tabletten wel terecht zijn afgekeurd.
met bij voorkeur een positief milieueffect. ‘Zonder deze subsidie had de ontwikkeling van de Tablet Inspector een
Concurrerende tablettencontroleapparaten keuren ongeveer
veel langere adem nodig gehad. Sterker nog, anders was hij
10 procent van de tabletten onterecht af; de Tablet Inspector
er misschien zelfs nooit gekomen. Medicijnuitgifte in zakjes
hooguit 1 procent. Tegelijkertijd keurt hij ook aanzienlijk
heeft de toekomst. Dankzij de TMI-regeling kunnen we de
minder tabletten goed die in feite fout zijn. ‘Dit is onder
Tablet Inspector op tijd op de markt brengen om van deze
meer mogelijk doordat de Tablet Inspector door middel van
groeimarkt te kunnen profiteren.’
een database met statistische gegevens een ‘lerend’ systeem is’ en meer dan alleen de tabletten in het zakje onderling vergelijken. Hierdoor kunnen de machines die de tabletten produceren, efficiënt hun werk doen.’
22
Maakte gebruik van: – TMI-regeling
23
Visie Marcel Huisman, innovatieadviseur bij Syntens Innovatiecentrum – www.syntens.nl
Flevoland heeft alles in huis om het voortouw te kunnen nemen in het ontwikkelen van schone technologie en duurzame energie. CleanTech is een groeimarkt, waarvan ondernemers in Flevoland volop kunnen profiteren.
S
chone technologie, CleanTech.
consument helpen energie- en waterverkwisting
Kansen voor Flevoland kennisvouchers en
Het is een onderwerp dat Marcel
te voorkomen. Of door alternatieve energie-
andere stimuleringsregelingen ter beschikking,
Huisman dagelijks bezighoudt.
bronnen te ontwikkelen of te installeren, denk
waarmee gemotiveerde ondernemers hun
Als innovatieadviseur bij Syntens en trekker
aan windmolens en zonnecollectoren. ‘De
innovaties, samen met andere ondernemers,
van het CleanTech-programma, maar ook
Flevolandse ondernemers beschikken over de
verder kunnen ontwikkelen en vermarkten.
als energieconsument en bewoner van deze
juiste pioniersmentaliteit. Daarnaast biedt het
aarde. Hij liet – zoals ook steeds meer andere
landschap voldoende ruimte om zonne- en
Verbindingen leggen
Nederlanders – zijn woning voorzien van
windenergie op te wekken. En dan is er ook nog
Syntens wil concreet aan de slag. Steeds meer
zonnecollectoren, die zonlicht omzetten in
de steun van de provincie, die duurzame energie
ondernemers in Flevoland geloven in CleanTech.
warmte. Een innovatie die niet had bestaan
wil stimuleren.’
Onderlinge samenwerking en krachtenbundeling
als ondernemers en wetenschappers zich
tussen ondernemers en met kennispartijen
niet gezamenlijk zouden hebben verdiept
CleanTech tour als eerste stap
is hierin essentieel. En dan is er nog de
in de technologie, de toepasbaarheid en de
De eerste stap is het mobiliseren van Flevolandse
overheid, met grote ambities op het gebied van
mogelijkheden voor de markt. Zonnecollectoren
ondernemers, daarom starten we in 2012 met de
duurzaamheid en de verwachting dat ‘de markt’
zijn nog maar het begin. Consumenten staan
CleanTech-tour. Syntens wil nog voor de zomer,
ze gaat waarmaken. Onlangs heeft Huisman
meer voor open voor schone alternatieven,
samen met TNO en regionale kennispartijen,
samen met overheidsvertegenwoordigers, kennispartijen en ondernemers uit Noord-
CleanTech is een groeimarkt voor ondernemers Geld verdienen aan schone technologie
Nederland een bezoek gebracht aan Zweden. Marcel Huisman: ‘Opvallend was dat daar alle partijen de neuzen dezelfde kant op hadden staan. Deze hechte samenwerking tussen (lokale) overheid, kennispartijen en ondernemers heeft ervoor gezorgd dat Zweden wordt gezien als échte CleanTech regio, zelfs in het buitenland.’ Ook in Flevoland wil Syntens dit jaar eenzelfde inspiratiereis naar het buitenland organiseren.
‘Een minstens zo belangrijke motor onder CleanTech is de samenwerking tussen bedrijven onderling in zogenaamde businessclusters. Deze moeten leiden tot nieuwe producten, diensten en markten.’ 24
de vraag neemt toe bij zowel ondernemers
vier sessies organiseren met ondernemers, bij
‘Kortom, geld verdienen aan schone technologie,
als overheid. Syntens gaat zich de komende
bedrijven die hun geld al verdienen met schone
dat kan wanneer er verbindingen worden
tijd richten op de CleanTech-bedrijvigheid in
technologie. Deze sessies staan in het teken
gelegd. Voor het optimaal verzilveren van de
Flevoland, door ondernemers te mobiliseren om
van duurzame energie- en aandrijfsystemen
kansen zijn nieuwe coalities en allianties nodig’,
met nog veel meer slimme, duurzame concepten
en infrarood- en ventilatietechnieken.
aldus Marcel Huisman.
en producten te komen.
‘Samenwerking van bedrijven met kennisinstellingen verhoogt het collectieve
Waarom Flevoland?
kennisniveau en vergroot de toepasbaarheid van
In Flevoland zijn voldoende ondernemers actief
de inzichten. De tweede stap en de motor onder
die de consument alternatieven kunnen bieden
CleanTech is de samenwerking tussen bedrijven
voor de alsmaar stijgende energieprijzen.
onderling in zogenaamde businessclusters. Deze
‘Syntens heeft sinds enkele jaren projecten
moeten leiden tot nieuwe producten, diensten
lopen met veel technische innovatie op het
en markten. Uiteindelijk is geld verdienen
gebied van duurzame energie’, vertelt Huisman.
aan schone technologie de belangrijkste
Bijvoorbeeld door duurzame bouwmaterialen
drijfveer voor ondernemers.’ Syntens stelt als
te ontwikkelen en slimme producten die de
uitvoeringspartner van het innovatieprogramma
Voor meer informatie over de CleanTech initiatieven in Flevoland kunt u bellen met 088 444 0 147 en vragen naar Marcel Huisman. Wilt u zich alvast aanmelden voor één of meerdere CleanTech-Tour sessies dan kunt u vragen naar Robert Witmond.
25
Levitech, Versterkerstraat 10, Almere – Jaap Beijersbergen, CEO – www.levitech.nl
Meer ‘We lopen zo’n tien jaar vooruit op de Aziatische markt, een voorsprong die we willen behouden.’
rendement uit zonnecellen
A
Levitech uit Almere bouwt machines voor de halfgeleider- en zonnecelindustrie. Dankzij Kansen voor Flevoland kon het bedrijf versneld een innovatie tot stand brengen die ertoe bijdraagt dat zonnestroom straks even populair is als ‘grijze’ stroom.
ls we Jaap Beijersbergen spreken,
willen behouden. Dat is niet alleen belangrijk
klant de stap vóór en na het aanbrengen van het
staat hij op het punt af te reizen
voor ons, maar voor de hele Nederlandse
laagje op de wafer zelf moest zetten. Onlangs is
naar Beijing, een trip die de CEO
economie.’
de eerste order voor de Levitrack geplaatst, door een Europese zonnecelproducent. Gesprekken
van Levitech jaarlijks tientallen malen maakt. Azië is de grootste producent van zonne-
14 procent meer energieopbrengst
met andere potentiële afnemers zijn volop
energie ter wereld. Veel knowhow op het
Het paradepaardje van Levitech, de Levitrack,
gaande.
gebied van de productie van de panelen die
is een machine die wafers produceert. Een
deze duurzame energie opwekken, is echter in
wafer is een dunne plak halfgeleidermateriaal
Voorsprong op Azië
Europa, onder meer bij Levitech. ‘Het gaat goed
waarop schakelingen worden gemonteerd. Het
Het is goed dat de provincie investeert in
met de Nederlandse zonnecelindustrie,’ zegt
is het hart van de zonnecel waar zonne-energie
zonnecelproductie, vindt Beijersbergen. ‘In deze
Beijersbergen. ‘We lopen zo’n tien jaar vooruit
wordt omgezet in stroom. De Levitrack kan op
bedrijfstak is het belangrijk het tempo hoog te
op de Aziatische markt, een voorsprong die we
een slimme, zuinige en gelijkmatige manier
houden. We moeten bovenop de ontwikkelingen
chipmateriaal verhitten. De machine brengt een
zitten en blijven investeren in onderzoek en
speciaal laagje aan op de zonnecellen, waardoor
ontwikkeling. Zelf spenderen we jaarlijks
de efficiency van de cel met twee procent wordt
tussen de 2 en 3 miljoen euro aan R&D. In 2010
verhoogd. Zonnepanelen kunnen hierdoor tot
hebben we met Ontwikkelingsmaatschappij
14 procent meer energie opwekken. Er zijn
Flevoland de mogelijkheden onderzocht
dus minder vierkante meters dak nodig voor
om hightechbedrijven in Flevoland samen
dezelfde energieopbrengst.
te brengen om gezamenlijk de R&D-kosten te kunnen dragen die nodig zijn om onze
TMI-regeling
voorsprong op Azië te behouden en verder uit
Het gaat goed met Levitech. Het bedrijf startte
te breiden. Ook kunnen we door samenwerking
in 2009 met 19 man personeel, twee jaar later
de zichtbaarheid van de bedrijfstak vergroten.
werken er 45 mensen en nog steeds is meer
Deze krachtenbundeling zal hopelijk binnenkort
technisch personeel nodig om de verwachte
concrete vormen gaan aannemen.’
omzetgroei te kunnen bijbenen. Levitech deed een beroep op de TMI-regeling
Het moment waarop zonnestroom dezelfde prijs
van Kansen voor Flevoland die wordt uitgevoerd
heeft als stroom van fossiele brandstoffen, zal
door de provincie Flevoland. Deze regeling
binnen enkele jaren zijn aangebroken, verwacht
is bedoeld voor speur- en ontwikkelingswerk
Beijersbergen. Met het ontwikkelen van de
van Flevolandse mkb’ers die technologisch
Levitrack is een belangrijke stap gezet in het
innovatieve projecten uitvoeren met bij voorkeur
bereiken van deze wereldwijde doelstelling.
een positief milieueffect. Mede dankzij deze financiële impuls slaagde Levitech erin een machine te ontwikkelen die meerdere stappen in de productieketen van zonnecellen voor zijn
Maakte gebruik van: – TMI-regeling
rekening neemt. Tot nu toe was het zo dat de
26
27
Patiënt1, Markerkant 10136-A, Almere – Wilco van Renselaar, directeur – www.patient1.nl
Ook al had hij alleen een businessplan op een paar Powerpoints en een goed verhaal, in Flevoland vond Wilco van Renselaar een investeerder die hem het startkapitaal voor zijn eigen bedrijf verschafte. Hij verhuisde van Monnickendam naar Almere, waar hij nu vanuit een eenvoudige kantoorruimte Patiënt1 runt.
E
en paar jaar geleden was Wilco van
zichtbaar in de prijs. ‘De basisapplicatie is en
Renselaar nog financieel directeur
blijft gratis voor iedereen.’ Kosten zijn er alleen
bij energieleverancier Nuon, nu is hij
voor wie meer functies wil, zoals het delen van
ondernemer in de gezondheidszorg. ‘Ik ben
gegevens met de huisarts of exporteren naar een
niet met Patiënt1 gestart vanuit een bewuste
gezondheidspaspoort voor op reis.
keuze voor het ondernemerschap, maar meer
Investeren in
omdat ik zag hoeveel er nog te verbeteren
Netwerk gezondheidszorg
is in de gezondheidszorg.’ Van Renselaar
Het bleek niet eenvoudig om startkapitaal te
is ervaringsdeskundige: zijn zoontje Lars,
vinden. ‘Vind maar eens een investeerder die
inmiddels zes jaar, werd geboren met een
wil instappen op basis van een goed verhaal en
ernstige hartafwijking. ‘Wat me opviel was dat
een enthousiast management in een sector die
de technische knowhow in de zorg uitstekend
in beweging is. Zeker in de huidige economische
is, maar dat er nauwelijks gebruik wordt
situatie nemen de meeste investeerders weinig
gemaakt van de kennis die ouders en patiënten
risico en moet je al een flinke omzet hebben
gezondheid
om in aanmerking te komen. Gelukkig had Technofonds Flevoland genoeg vertrouwen in ons idee om een snelle start mogelijk te maken.’ Het was ook de aanleiding om naar Flevoland te verhuizen, wat nog een extra voordeel opleverde. ‘De gezondheidszorg is de meest complexe markt die ik ken, en zeker voor een kersverse ondernemer een uitdaging.’
zelf hebben. Als je hun ervaring op een goede
‘Gelukkig had Technofonds Flevoland genoeg vertrouwen in ons idee om een snelle start mogelijk te maken.’
manier integreert in die technische kant, kun je
Kennisontwikkeling
de patiënt veel betere zorg leveren.’
‘Hier in Flevoland zijn veel ondernemers betrokken bij Humanimal, een project rond de
Idealisme
gezondheid van mens en dier. Die clustering van
Van Renselaar is ervan overtuigd dat zijn
kennis levert een netwerk in de gezondheidszorg
assertiviteit betere zorg voor zijn zoontje heeft
op waar wij veel aan hebben.’ Patiënt1 zal
opgeleverd, maar weet ook dat niet iedereen zo
zeker bijdragen aan die kennisontwikkeling.
stevig in zijn schoenen staat tegenover medici.
‘Onze volgende stap is een kennisdatabase die
Hij bedacht daarom een manier om patiënten
we vullen met de kennis van gerenommeerde
meer regie te geven over hun eigen gezondheid.
instituten, maar dan vertaald naar patiënten.
Een idee dat door alle zorgverzekeraars
Met betrouwbare en toegankelijke informatie
van harte werd onderschreven, maar waar
helpen we mensen om de regie te houden op
vervolgens niets mee gebeurde. ‘Toen zijn Rein
hun eigen gezondheid.’
Willemsen en ik zelf maar aan de slag gegaan.’ Het resultaat is Patiënt1, met als belangrijkste product een persoonlijk gezondheidsdossier (PGD) dat de gebruiker zelf kan beheren via
Maakte gebruik van: – MKB & Technofonds Flevoland BV
internet. Het idealisme van Van Renselaar is
28
29
Snijder Reclame, Zwolsche Diep 12, Urk – Geert Snijder, directeur – www.snijderreclame.nl
Wat begin 2010 begon met een Masterclass Ondernemerschap voor een groep ondernemers, is uitgegroeid tot een ambitieus project om een Europees Viscentrum te realiseren. Als een van de deelnemers aan de Masterclass groeide Geert Snijder uit tot een verbinder tussen een groot aantal samenwerkende bedrijven in én buiten de visserijsector.
Europees Viscentrum ‘Van samenwerking in de visserijsector profiteert uiteindelijk de hele economie op Urk.’
A
ls geboren en getogen Urker
werden met groot enthousiasme ontvangen.
kent Snijder de ondernemers op
‘We lieten zien dat elke schakel in de keten van
Urk als geen ander. In twaalf jaar
aanvoer – handel – verwerking – retail een hoger
tijd groeide zijn beletteringsbedrijf uit tot
rendement kan halen door samenwerking.’
Snijder Reclame, een ontwerp-, productie- en adviesbureau dat alle vormen van reclame kan
Spin-off
inzetten bij de promotie van bedrijven. Hij wilde
Het uiteindelijke doel is de realisatie van een
blijven meegroeien met de ontwikkelingen in
Europees Viscentrum, waar alle organisaties bij
de markt en nam daarom deel aan de tiendelige
elkaar komen, bij voorkeur ook op één locatie,
Masterclass Ondernemerschap, die begin 2010
maar in ieder geval in één organisatiestructuur.
werd georganiseerd door de OMFL, Syntens
‘Visserijbedrijven zijn geneigd alles op eigen
en de gemeente Urk. De onderwerpen waren
houtje te doen, maar het is veel effectiever
divers: innovatie, marketing, creativiteit, social
om gezamenlijk naar buiten te treden als er
media, de winst van samenwerken. ‘Dat laatste
bijvoorbeeld gereageerd moet worden op
brachten we direct in de praktijk’, vertelt Snijder.
berichten in de media. Zo werk je aan een goed
‘Na elke inleiding door een inspirerende spreker
imago van de hele sector.’ vindt Snijder. De
moesten we in workshops samen opdrachten
samenwerking moet echter veel verder gaan,
uitvoeren. Die aanpak gaf zoveel inzicht en
door initiatieven voor innovatie op te pakken.
aanknopingspunten dat we na afloop zijn gaan
‘Fresh Park in Venlo, waar we met een bus vol
nadenken over hoe we dat konden voortzetten.’
ondernemers op bezoek zijn geweest, is voor ons
verbindt ondernemers op Urk Beter rendement
een inspirerend voorbeeld hoe samenwerking
Van de 25 deelnemers aan de Masterclass
en innovatie binnen de foodsector werkt. Die
was de helft gerelateerd aan de visserij op
ideeën willen we gaan toepassen in het Europees
Urk. ‘Het is geen geheim dat die sector het
Viscentrum.’
moeilijk heeft. Daarom besloten we onze gezamenlijke expertise voor die bedrijfstak
Voor Geert Snijder is betrokkenheid bij het
in te zetten. Het is tenslotte in ieders eigen
project vanzelfsprekend, ook al zit zijn bedrijf
belang dat de economie op Urk versterkt
niet in de foodketen. ‘Een sterkere visserijsector
wordt.’ Begin 2011 staken de Masterclass-
betekent een betere economie voor Urk. Van de
deelnemers de koppen bij elkaar, samen met
spin-off profiteer ik zelf uiteindelijk ook.’
enkele managers uit de niet-visgerelateerde foodsector. ‘Met z’n allen hebben we vanuit verschillende perspectieven de problematiek in kaart gebracht. In zes werkgroepen zijn we daarna aan de slag gegaan om alle ideeën uit te werken.’ Op een zaterdagochtend zijn alle plannen in een stampvolle zaal gepresenteerd
Maakte gebruik van: – Masterclasses
aan alle bedrijven in de visserijketen. De plannen
30
31
STX Windpower B.V., Runderweg 6, Lelystad – Michael Malik, salesmanager – www.stxwind.com
Sneller dan elders gebruikelijk kon STX Windpower een nieuw type windmolen testen: het overleg met provincie en gemeente over de vergunning verliep, met dank aan de OMFL, succesvol. Het van oorsprong Koreaanse bedrijf met wereldwijd meer dan vijftigduizend medewerkers, biedt werk aan zo’n 40 mensen op de Lelystadse testlocatie. Ook een Flevolandse productiesite wordt inmiddels overwogen.
M Met
nieuwe energie
ichael Malik is salesmanager
daarbij natuurlijk ook mee dat de bestaande
bij STX Windpower en legt
turbines verouderd raken en over niet al te lange
uit wat de nieuwe windmolen
tijd vervangen moeten worden. Commercieel
bijzonder maakt. ‘Onze STX-93 is ranker dan de
gezien is dat erg interessant.’ Over de snelheid
oudere generatie windmolens en tegelijkertijd
waarmee STX Windpower van start kon in
veel krachtiger. Het is een tweemegawatt
Flevoland, is Malik lovend. Door samenwerking
windturbine, met minder onderdelen, minder
met alle partijen hadden we al binnen anderhalf
onderhoud, lichter in gewicht en veel efficiënter
jaar een vergunning in huis. De OMFL was niet alleen onze gids door het vergunningensysteem,
naar de toekomst
maar zorgde ook voor bemiddeling met een van de buren die bezwaar maakte. Dat probleem is naar ieders tevredenheid opgelost.’
Duurzame werkgelegenheid Naast de praktische kant van het bouwen van
‘Duurzame energieopwekking is de toekomst voor ons bedrijf.’
dan traditionele windturbines.’ Onze testlocatie
de turbine en het hele vergunningentraject,
is gevonden aan de Runderweg in Lelystad, bij
is inzicht in de dynamiek van de energiemarkt
ACCRES, het toepassingscentrum voor duurzame
van groot belang voor het bedrijf. Malik: ‘De
energie en onderdeel van Wageningen UR.
behoefte aan windenergie is het drievoudige
‘We passen perfect bij dit Application Centre
van de huidige productie. Dankzij het hoge
for Renewable RESources’, zegt Malik. ‘Met
rendement van onze STX-molen hoeven er
de STX-93 willen we een bijdrage leveren aan
minder windmolens te komen.’ De vestiging
de stijgende mondiale vraag naar duurzame
op het terrein van ACCRESS zet de deur naar
energie. Onze filosofie is dat we met andere
innovatie en samenwerking wijd open. ‘Er
manieren van energie produceren, de volgende
is in Flevoland een prima netwerk rond het
generatie een betere toekomst kunnen bieden.’
thema innovatie en we zijn ondertussen goed geïntroduceerd daarin’. De 40 arbeidsplaatsen
Vergunningtraject verkort
die het bedrijf in Lelystad heeft gecreëerd,
Dat STX Windpower juist in Flevoland op
zouden er in de toekomst wel eens veel meer
zoek ging naar een geschikte locatie, is niet
kunnen worden: STX Windpower overweegt
verwonderlijk: de helft van de Nederlandse
inmiddels in Flevoland ook een productiesite in
windenergiebehoefte wordt hier geproduceerd.
te richten. Dat is de toekomst: voor ons bedrijf,
‘Het gebied leent zich geweldig voor de
maar ook voor de samenleving.’
opwekking van windenergie. Voor ons speelt
32
33
Visie Karin Senf, projectleider Innovatie en Ontwikkeling bij de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland bv (OMFL) – www.omfl.nl
Flevoland als experimenteerruimte voor het ontwikkelen en toepassen van innovatieve zorgconcepten: dat is wat Karin Senf van de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland voor ogen staat bij Humanimal. Deze samenwerking tussen de Health-sector enerzijds en Life Science anderzijds moet leiden tot lagere zorgkosten, een hogere kwaliteit van de zorg en vooral een stevige groei van de werkgelegenheid in Flevoland.
E
en paar jaar geleden is het Life
Centraal Veterinair Instituut (CVI), onderdeel van
intensiveren van de samenwerking, het
Science Innovation Platform
de Animal Sciences Group van Wageningen UR,
combineren van competenties kan baanbrekende
Flevoland opgericht. Via dit
en dus gericht op dierziektes. Maar onderzoek
concepten tot stand brengen. ‘Als je over de
platform brengt de OMFL ondernemers
bij dieren kun je niet los zien van mensen:
grenzen van je eigen organisatie of sector durft
samen met kennisinstellingen die zich onder
denk aan infecties als de gekke-koeienziekte,
te kijken, dan leidt dat tot open innovatie die
meer bezighouden met onderzoek naar
of recenter de Q-koorts die van dier op mens
niet alleen zorgt voor lagere kosten en hogere
infectieziekten en ontwikkeling van vaccins. Doel
kunnen overgaan. Vandaar Humanimal: Human
kwaliteit, maar ook voor werkgelegenheid.
is vooral om te bevorderen dat wetenschappelijk
and Animal Life Sciences & Health.’
Wat we hier in ‘experimenteertuin Flevoland’
onderzoek niet stopt bij een publicatie in een
Flevoland experimenteertuin
Nieuw is de koppeling die nu wordt gezocht
dat de resultaten ook praktisch toepasbaar en
tussen Life Sciences en Health. Waar Life Sciences
vermarkt worden. Vanuit de OMFL is Karin Senf
technologie-georiënteerd is, richt Health zich
Al zijn er verschillen tussen de karakteristieken
projectleider. ‘Life Science is een relatief klein,
vooral op het welzijn en de gezondheidszorg
van Life Science en Health, er zijn meer dan
zeer gespecialiseerd cluster, met als ‘anker’ het
van mensen. De kwaliteit daarvan is in
genoeg overeenkomsten tussen deze clusters
naar de rest van Nederland.’
voor betere zorg in Nederland
Foto: Wageningen UR
‘In 2025 staat Flevoland internationaal bekend als centre of excellence op het vlak van gezondheid van mens en dier.’
34
ontwikkelen, kunnen we bovendien vertalen
wetenschappelijk tijdschrift, maar te zorgen
Nederland hoog, maar het huidige systeem
om een succes te maken van Humanimal.
loopt vast: de kosten zijn hoog en nemen snel
‘Humanimal onderscheidt zich door zijn
toe, de personeelsbehoefte is groter dan de
specifieke focus, een sterke verbondenheid
in de toekomst beschikbare arbeid, terwijl de
met academische netwerken en heel gerichte
vraag naar passende zorg blijft groeien. In
aandacht voor de doorontwikkeling van
Flevoland wordt zelfs een extreme toename
kleine en middelgrote bedrijven. We merken
van de zorgvraag verwacht door een dalend
nu al dat deze aspecten, plus de ruimte en
aantal jongeren en een dubbele vergrijzing:
bereikbaarheid van Flevoland de interesse wekt
niet alleen meer 65-plussers, maar ook langer
van bijvoorbeeld gespecialiseerde klinieken.
levende 80-plussers. Bovendien heeft Flevoland
Als het ons lukt om interactie tussen bedrijven,
gemiddeld meer senioren met een chronische
onderwijs, onderzoek, zorgaanbieders en
ziekte dan in de rest van Nederland.
overheid op alle niveaus te stimuleren, dan kan
‘De zorgaanbieders die ik spreek, vinden deze
Flevoland daadwerkelijk functioneren als een
specifiek Flevolandse situatie interessant,
cross-over tussen de twee werelden en ontstaat
omdat het de provincie heel geschikt maakt
grote economische meerwaarde in termijn van
als experimenteerruimte voor innovatie’,
bedrijvigheid en werkgelegenheid.’
aldus Senf. Ze ziet er een taak voor de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland: het
35
Total Balance BV, Bolderweg 2, Almere – Mary Verspaget, directeur – www.totalbalance.eu
Na twee jaar voorbereiding startte Mary Verspaget haar eigen bedrijf. De economische crisis dwong haar de focus te leggen op online verkopen. ‘Ik heb in heel korte tijd geleerd hoe ik social media kan inzetten, en hoe ik mijn webshop, traditionele marketingtechnieken, en dingen als Facebook en Twitter in combinatie kan gebruiken.’
E Focus op online ‘Als ik alles zelf had moeten uitzoeken, had het eindeloos geduurd.’
ind oktober 2009 ging Mary Verspaget
Integrale online-aanpak
de markt op met haar bedrijf Total
Het dwong Verspaget om na te denken over
Balance, dat body fashion levert. In de
alternatieve manieren om haar product in
twee jaar ervoor had ze uitgebreid onderzoek
de markt te zetten. ‘Ik weet wel veel van
gedaan onder jongeren tussen de 17 en 25
marketing, maar weinig van de online-kant:
jaar om na te gaan hoe ze haar merk bij de
hoe benader je je doelgroep online, hoe zet
doelgroep zou moeten positioneren. ‘Het is
je zoekmachineoptimalisatie in, hoe leg je de
altijd mijn droom geweest om een eigen merk
koppeling naar de traditionele aanpak? Op dat
in de markt te zetten, maar wel vanuit een
soort vragen moest ik een antwoord zien te
specifiek concept: er moet een achterliggende
vinden.’ Dankzij Henk van Heerde van Syntens
gedachte zijn die aan de basis ligt van al mijn
werd ze op het spoor van de FLOO-regeling
producten.’ Dat concept is ‘balans’. ‘In balans
gezet, waardoor ze naast inzet van 5.000 euro
zijn is natuurlijk voor iedereen belangrijk, maar
uit eigen middelen eenzelfde bedrag aan
uit mijn gesprekken merkte ik dat de nieuwe
subsidie kreeg om haar op weg te helpen in de
generatie daar heel sterk mee bezig is.’
wereld van de online marketing en social media.
stimulans voor omzet Starten in crisistijd
‘Als ik alles zelf had moeten uitzoeken, was het
Vanuit het idee dat iedereen zijn eigen
ook wel gelukt, maar dat had waarschijnlijk
balans creëert, werkte ze haar ideeën uit en
eindeloos geduurd. Nu heb ik in korte tijd
vertaalde ze het concept in haar producten
geleerd het kaf van het koren te scheiden.’
door altijd twee kleuren te gebruiken. Ze
De training en begeleiding was het geld zeker
ontwierp bijzondere boxershorts met een brede,
waard: dankzij de integrale aanpak is de omzet
omklapbare band voor jongeren m/v en liet een
via de webshop gestegen. Verspaget is positief
flinke voorraad produceren om daarmee actief
over de toekomst: ‘Ook los van de crisis is het
aan de slag te gaan. En toen liet de crisis zich
introduceren van een nieuw merk een kwestie
voelen. ‘Ik had al zóveel voorbereid dat ik niet
van lange adem. Ik geloof in mijn concept, dus ik
meer wilde wachten, maar ik startte natuurlijk
ga gewoon door!’
niet in de beste tijd. Veel winkelketens zijn geïnteresseerd, maar stellen een beslissing uit tot betere tijden. Niet zo gek, als je weet dat body fashion voor grote onderzoeksbureaus een indicator is voor de economie: het eerste waar
Maakte gebruik van: – Flevolandse Ondernemers Ondersteuning (FLOO)
consumenten op bezuinigen, is ondergoed!’
36
37
Van Bragt Marketing Management BV, Achterwerf 129, Almere – Hans van Bragt, projectmanager www.flevocreatit.nl – www.campusvoortalent.nl – www.flowland.nl – www.nbragt.nl
Hans van Bragt laat zich niet in een hokje stoppen: de interim- en projectmanager met specifieke kennis op het gebied van ICT, logistiek en marketing is een ondernemende duizendpoot die van vele markten thuis is. Er zijn maar weinig creatieve of ICT-projecten in Flevoland waar deze netwerker pur sang níet bij betrokken is.
A
gerelateerde bedrijven dat de deelnemers kennis
voor Campus4Talent is hem dan ook op het
biedt via workshops en trainingen over onder
lijf geschreven. Dit project, waaraan onder
meer bedrijfsvoering, marketing, acquisitie en
meer ROC Flevoland, gemeente Almere en de
personeelsbeleid. Hij speurt er naar kansrijke
OMFL meewerken, helpt mensen die tussen
ondernemingen die op zoek zijn naar kapitaal,
wal en schip dreigen te vallen. ‘We bieden
om ze te wijzen op FLIIN, het Flevolands Informal
schoolverlaters en mensen met een uitkering
Investors Netwerk. ‘De investeerders zijn
de kans vertrouwd te raken met een dagelijks
ondernemers of oud-ondernemers die willen
werkritme. We laten ze kennismaken met
investeren in kansrijke, kleinere ondernemingen.
mode of ICT & Nieuwe Media. Dertien weken
Niet alleen met geld, maar ook met kennis en
lang komen ze 4 dagen per week naar de
ervaring.’ Van Bragt is een van de beoordelaars
Creative Campus voor een training binnen
in het FLIIN. ‘We komen regelmatig bij elkaar
het ICT- of modeatelier. In het naai-atelier
om pitches van ondernemers te bekijken, op
worden bijvoorbeeld duurzame producten
ls Almeerder van het eerste
basis daarvan besluiten we een bedrijf al dan
geproduceerd voor verschillende bedrijven
uur kent Van Bragt het
niet te steunen. Op die manier bied je kansrijke
met ‘Produced in Almere’ als keurmerk.’ Het
ondernemersklimaat in zijn stad
ondernemers een opstapje naar succes.’
doel is dat aan het einde van de twee jaar die het project duurt, 250 mensen de trainingen
goed, maar kent hij vooral ook heel veel
Gedreven netwerker ‘Ik vind het heerlijk bedrijven creatiever en innovatiever te zien worden.’
ondernemers, in Almere en daarbuiten. Zijn
Verrassende verbindingen
met succes hebben afgesloten en een creatieve
LinkedIn-account telt zo’n 750 contacten. Hij
Van Bragt stond ook aan de wieg van Flowland,
kans hebben gekregen uit te stromen naar
ontmoet ze onder meer via de Digikring Midden
dat de samenwerking tussen creatievelingen
een baan of opleiding. ‘Of dat mensen voor
Nederland, een platform voor ICT en aan ICT
en het bedrijfsleven wil bevorderen. ‘Meng het
zichzelf zijn begonnen, natuurlijk. De creatieve
verbindt creativiteit aan ondernemerschap creatieve met het traditionele en je krijgt mooie
industrie heeft toekomst in Flevoland. Ook voor
dingen,’ zegt hij. ‘Flowland brengt mensen
Campus4Talent geldt: mensen een opstapje
bij elkaar tijdens maandelijkse Flowcafé’s,
bieden kan alle verschil maken!’
kernteams werken plannen uit die verrassende samenwerkingsverbanden en nieuwe producten opleveren. De creatieven zouden dat alleen niet voor elkaar krijgen en traditionele organisaties worden zo op ideeën gebracht.’ Met de inbreng van menskracht en een klein beetje financiële middelen zorgt Kansen voor Flevoland dat Flowland die verbindingen kan blijven leggen.
Maakte gebruik van: – Flevolands Informal Investors Network (FLIIN) – Flevolandse Ondernemers Ondersteuning (FLOO)
‘Dan zie je dat zo’n clusterproject werkt om bedrijven echt creatiever en innovatiever te laten worden.’
Creativiteit op elk niveau Van Bragt gelooft heilig in het stimuleren van
Initiatiefnemer van Flowland (creatief netwerk van Flevoland) Lid van Flevolands Informal Investors Network (FLIIN)
creativiteit op elk niveau. Het projectleiderschap
38
39
Westrup Engineering, Leeuwte 65, Sint Jansklooster – Gert Westrup, eigenaar – www.westrupengineering.nl
Flevoland moet leidend worden in ‘Het platform dat met de komst van het lab ontstaat, zal ondernemers aantrekken die zich willen laten inspireren door de mogelijkheden en die meeprofiteren van de kennis en ervaring.’
3D-printing
Westrup Engineering is heer en meester in rapid prototyping, oftewel 3D-printing. Syntens introduceerde het bedrijf bij Windesheim Flevoland, waar studenten in samenwerking met mkb-ondernemers nieuwe toepassingsmogelijkheden ontwikkelen. Hiermee neemt Flevoland een voorsprong in een techniek die een belangrijke invloed zal hebben in de kunststofverwerkende industrie, maar ook in andere branches terugkomt.
M
technologie niet meer onder voor conventioneel
Flevoland. De drie partners hebben in het
vervaardigde producten.
nieuwe pand van de hogeschool in Almere een Hightech Innovatie Lab opgezet, de ‘3D-printing-
Botprotheses en noodkronen
fabriek van de toekomst’. In het lab komen
‘De voordelen voor de kunststofverwerkende
onderzoek, onderwijs en ondernemen samen.
industrie zijn enorm’, vertelt Gert Westrup,
Wat studenten leren over productontwerp
eigenaar van Westrup Engineering. ‘Producten
en prototyping, brengen ze in de praktijk in
kunnen in kleine series gemaakt worden, tot
samenwerking met mkb-bedrijven in de regio.
één prototype aan toe. Voorraden zijn niet
De 3D-printers en expertise zijn van Westrup,
meer nodig, de kosten per product dalen
de hogeschool begeleidt de studenten en de
drastisch. Behalve kunststof lenen ook metaal,
mkb’ers brengen interessante cases in.
keramiek en beton zich voor 3D-printing. In het buitenland wordt zelfs geëxperimenteerd met
Westrup en Syntens willen dat Flevoland gaat
het maken van botprotheses, tandprotheses
vooroplopen in 3D-printing. Er moeten nieuwe
et het bekende grafische
en noodkronen. Neurochirurgen kunnen op
businessmodellen bedacht worden, producenten
printen heeft 3D-printing
basis van een hersenscan een prototype van
en toeleveranciers uit het mkb moeten
– hoewel de term misschien
de hersenen maken en zo een gecompliceerde
enthousiast worden gemaakt. Westrup: ‘Het
anders doet vermoeden – weinig meer te maken.
operatie voorbereiden. Ik verwacht dat we over
platform dat met de komst van het lab ontstaat,
Het is een techniek die het mogelijk maakt
vijf jaar thuis een 3D-printer hebben staan.
zal ondernemers aantrekken die zich willen
producten direct vanuit een digitaal bestand te
Waarmee we bijvoorbeeld op basis van een
laten inspireren door de mogelijkheden en die
vervaardigen, te ‘printen’. Laagje voor laagje,
gedownload bestand zelf een stofzuigervoetje
meeprofiteren van de kennis en ervaring’.
totdat de kunststof een vaste vorm aanneemt.
fabriceren.’
Innovatieplatform
Deze producten doen door de geavanceerde In Nederland weet niemand meer over dit
MKB-ondernemers uit Flevoland die willen
vakgebied dan Westrup. Het werktuigbouw-
onderzoeken of hun productproces is te
kundig engineeringbedrijf uit Sint Jansklooster
transformeren tot 3D-printing, kunnen met
met bedrijfsvestiging in Marknesse wil de
een kennisvoucher van Kansen voor Flevoland
techniek naar een nog hoger plan tillen en zijn
expertise op het gebied van deze technologie
kennis delen met andere bedrijven in de regio.
inkopen. Hiermee zal een innovatieplatform
Westrup: ‘Flevoland moet leidend worden in
ontstaan waarmee ondernemers met de nieuwe
3D-printing’.
technologie samen de toekomst ingaan. Dan zijn veel consumentengoederen made in Flevoland in
Hightech Innovatie Lab
plaats van China.
Wat is dé manier om deze kennis snel te verspreiden? Via hogeschoolstudenten, die na hun afstuderen uitwaaieren over het Flevolandse bedrijfsleven. Syntens, dat Westrup al langer begeleidt in het betreden van nieuwe
Maakte gebruik van: – Flevolandse Kennisvoucher
markten, introduceerde Westrup bij Windesheim
40
41
Overzicht regelingen Interesse in nieuwe mogelijkheden
Flevolandse Clustervouchers Ondersteuning samenwerking rond innovatie
Flevolandse Kennisvouchers Voor de inschakeling van externe expertise
voor uw bedrijf buiten Nederland?
Als natuurlijke sparringpartner
Het MKB fonds is gericht op
De Kamer van Koophandel Gooi-,
willen inkopen op het gebied
het traditionele mkb (horeca
van o.a. businessplan- of
en detailhandel uitgesloten).
hun mening kansrijke kleinere
organisatieontwikkeling,
ondernemingen in met name de
Flevolands Informal Investors Netwerk (FLIIN)
Flevolandse Ondernemers Ondersteuning (FLOO)
MKB & Technofonds Flevoland De fondsen verstrekken
Internationale Handel Exportcircle en handelsmissies
Technologische en Milieu Innovatie Regeling (TMI)
Als matchmaker brengt
Flevolandse Technostarter vouchers Voor de inschakeling van externe expertise
De aan dit netwerk deelnemende
FLOO is bedoeld voor Flevolandse
risicokapitaal aan veelbelovende
informal investors (ca. 60), veelal
mkb-ers die deskundigheid
(door)startende ondernemingen.
ondernemers of oud-ondernemers,
van onafhankelijke adviseurs
ondersteunt Syntens Innovatie-
Syntens Innovatiecentrum
Syntens Innovatiecentrum coacht
van Flevolandse mkb-ers die
hebben de intentie geld, kennis en ervaring te investeren in naar
Eem- en Flevoland organiseert
centrum mkb-ondernemers
mkb-ondernemers in contact met
jonge technische innovatieve
technologisch innovatieve
een viertal handelsmissies per jaar
individueel en in clusters. In een
kennisinstellingen en commerciële
ondernemers en introduceert ze
projecten gaan uitvoeren met bij
Het Technofonds is gericht op
naar diverse landen. Doel van de
kenniscluster kan Syntens minimaal
kennispartijen. Kennisvouchers zijn
in het juiste netwerk. Door middel
voorkeur een positief milieueffect.
financiering, juridische
technostarters in bijvoorbeeld
handelsmissies is om matchmaking
vier bedrijven ondersteunen
een extra stimulans en voorzien
van vouchers biedt Syntens de
De maximale standaardbijdrage is
maakindustrie of in technologische
en contractuele zaken,
ICT, Life Sciences en medische
en één op één gesprekken tot stand
die kennis willen uitwisselen of
in een bijdrage in de kosten voor
mogelijkheid om technostarters
20%. Kleine bedrijven met minder
bedrijven. De OMFL bevordert
procesondersteuning en
technologie.
te brengen met geïnteresseerde
samen willen ontwikkelen en
de inschakelen van een externe
beter, eerder en sneller te laten
dan 50 fte kunnen 5% meer
via het FLIIN de contacten
octrooiaanvragen.
buitenlandse ondernemingen en
heeft hiervoor maximaal € 3000
deskundige. Om kennisoverdracht
innoveren. Voorwaarde is dat de
subsidie krijgen. Projecten met een
tussen de informals investors en
FLOO moet leiden tot meer
Voorwaarden:
tegelijkertijd kennis te maken met
beschikbaar. Naast kennisclusters
van private commerciële partijen
ondernemer een eigen bijdrage
aantoonbaar positief milieueffect
kapitaalbehoevende ondernemers/
werkgelegenheid of een hogere
De onderneming is gevestigd
de (zakelijke) cultuur van het land.
kent Syntens businessclusters.
naar het mkb actief te bevorderen
levert van 10%. De voucher is
kunnen 5% meer subsidie krijgen.
bedrijven. Dit gebeurt op door de
omzet.
in Flevoland of is bereid zich
De exportcircle is opgericht voor
Syntens kan een businesscluster
zijn drie instrumenten voorhanden:
in te zetten bij inschakeling van
in Flevoland te vestigen. Het
ondernemers die internationaal
van minimaal vier bedrijven
OMFL georganiseerde
De TMI-regeling is bedoeld voor speur- en ontwikkelingswerk
commerciële kennispartijen. De
Beoordeling:
bijeenkomsten en waarbij kapitaal
Voorwaarden:
werkgebied is Flevoland m.u.v.
zaken doen of deze ambitie
ondersteunen die samen business
Kennisvoucher Brons
waarde van de voucher is maximaal
Vooraf contact met de projectleider
behoevende ondernemers
– Gevestigd zijn in Flevoland
Zeewolde voor het Technofonds.
hebben.
willen creëren en heeft hiervoor
Waarde:
€ 7.500 excl. BTW.
en dan een aanvraag indienen. De
hun plannen kort en krachtig
– Maximaal twee aanvragen per
maximaal € 10.000 beschikbaar.
maximaal € 1.000,–
presenteren.
Voorwaarden:
provincie Flevoland beoordeelt de
Beoordeling:
Exportcircle is:
Het principe van de cluster-
Inbreng ondernemer:
Budget 2008-2013:
aanvraag op basis van een advies
– De duur van het traject
De basis is een businessplan.
– Trefpunt voor
werkwijze is erop gericht om
€0
190 vouchers
van betrokken vakafdelingen;
De fondsmanager toetst
internationaliserende
structurele samenwerking tussen
managementkwaliteit, financiële
ondernemers
ondernemers te stimuleren.
Kennisvoucher Zilver
Aanvraag:
jaar per ondernemer bedraagt maximaal 9 maanden.
In Flevoland gevestigde ondernemingen of ondernemingen die
Bijdrage:
haalbaarheid, werkgelegenheid,
– Vragen stellen en vragen
zich op korte termijn in Flevoland
Maximaal 50% op de advieskosten,
groei- en exitmogelijkheden.
vestigen, komen in aanmerking.
maximaal € 5.000 per traject.
Gedeputeerde Staten beslissen. Waarde:
Indienen bij Syntens
Bijdrage:
I Anita Eenkhoorn
maximaal € 2.500,–
Innovatiecentrum
Maximaal 20 tot 30% van de
– Netwerken met collega
T 088 444 00 06
Inbreng ondernemer:
I René Krijger
E
[email protected]
€ 500,– en minimaal 4 uur
I Anita Eenkhoorn
W www.syntens.nl
eigen tijd.
T 088 444 00 06
beantwoorden ondernemers
projectkosten, minimaal € 20.000 en maximaal € 200.000 per project.
I Jacques Timmers
Eigen bijdrage per traject:
T 0320 28 67 48
– Altijd het laatste internationale
T 0320 28 67 94
€ 500 excl. BTW.
E
[email protected]
W www.mkbentechnofonds.nl
– Een direct aanspreekpunt
Kennisvoucher Goud
I Suzanne van Stormbroek
binnen de Kamer van
Waarde:
T 0320 28 67 94
Koophandel
maximaal € 7.500,–
Aanvraag:
E
[email protected]
– Gratis account op
Inbreng ondernemer:
Indienen bij de provincie Flevoland.
W www.omfl.nl
€ 7.500,– en minimaal 16 uur
E
[email protected] W www.omfl.nl
nieuws
www.exportcircle.nl
eigen tijd. I Ime Duyfjes
E
[email protected]
Budget 2009-2013:
W www.syntens.nl
€ 7.000.000
I Tom Bremer T 0320 26 57 46
T 036 524 87 48
Budget 2008-2013:
E
[email protected]
E
[email protected]
190 vouchers
W www.flevoland.nl
W www.exportcircle.nl
Aanvraag: Indienen bij Syntens Innovatiecentrum I Anita Eenkhoorn T 088 444 00 06 E
[email protected]
42
W www.syntens.nl
43
ngsmaatschappij Flevoland bv
OMFL
Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland bv Het Ravelijn 1, Lelystad Postadres: Postbus 123, 8200 AC Lelystad T 0320 28 67 94 E
[email protected] W www.omfl.nl
Syntens Innovatiecentrum Bezoekadres regiokantoor Flevoland: Het Ravelijn 1, 8233 BR Lelystad Postadres: Postbus 30011, 9700 RM Groningen T 088 444 01 47
Provincie Flevoland Visarenddreef 1, 8232 PH Lelystad Postadres: Postbus 55, 8200 AB Lelystad T 0320 265 265
Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland Bolderweg 2, 1332 AT Almere Postadres: Postbus 10318 , 1301 AH Almere T 036 524 86 00 F 036 524 87 00 E
[email protected]
MKB & Technofonds Flevoland Het Ravelijn 1, 8233 BR Lelystad Postadres: Postbus 123 , 8200 AC Lelystad T 0320 28 67 87 F 0320 28 67 47 E
[email protected] W www.mkbentechnofonds.nl
Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie en de provincie Flevoland.
44
