VO RAPPORT VAN BEVINDINGEN OV 2013 Saenredam College
Plaats BRIN-nummer Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling
: : : : :
Zaandijk 20FC 150777 18 april 2013
Pagina 2 van 11
INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 21 en 23 januari 2013 een onderzoek uitgevoerd op het Saenredam College, afdeling vmbo theoretische leerweg, naar de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Het doel van dit onderzoek is om een beeld te vormen van de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling op een aantal kernindicatoren. Daarmee geldt dit onderzoek als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Daarnaast heeft dit onderzoek tot doel informatie te verzamelen over kwaliteitsaspecten waarover de inspectie rapporteert in het onderwijsverslag 2012-2013. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op de onderwerpen waarover afspraken zijn gemaakt in het bestuursakkoord (omgaan met verschillen, opbrengstgericht werken en leraarschap) en op de wijze waarop schoolleiding en bestuur sturing geven aan behoud en verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. De bevindingen uit dit onderzoek worden gebruikt om te bezien of het bestaande basisarrangement kan worden gehandhaafd. Eventueel geconstateerde tekortkomingen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse.
Toezichthistorie Toezichthistorie Het Saenredam College is oorspronkelijk ontstaan uit een fusie van een mavoen een havo/vwo-school. Vanwege overcapaciteit aan havo/vwo-afdelingen in Zaanstad moesten deze afdelingen worden afgestoten. De school ontwikkelt zich nu tot een brede vmbo-school. Dit proces is formeel wel afgerond, maar een deel van het personeel draagt de historie van de school nog met zich mee. De school is de laatste jaren niet door de inspectie bezocht. Wel heeft de inspectie het afgelopen jaar aangegeven dat de opbrengsten van de afdeling een dalende tendens vertonen. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de kernindicatoren onderzocht op de aspecten: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg, leraarschap en bestuurlijke kwaliteitszorg. Daarnaast zijn enkele aspecten van de wet- en regelgeving onderzocht.
Pagina 3 van 11
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: • Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. • Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd en tijdens het schoolbezoek heeft overhandigd. • Schoolbezoek, waarbij in een aantal lessen de onderwijspraktijk is geobserveerd. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met het management en het bestuur. • Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en docenten. • Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het vigerende toezichtarrangement weer.
Pagina 4 van 11
BEVINDINGEN Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. 5.
goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score ‘ja’ of ‘nee’. Leeropbrengsten De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1.1.
De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht.
1.2.3.
De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-gt
1.3.3.
De leerlingen van de opleiding vmbo-gt behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.
1.4.3.
Bij de opleiding vmbo-gt zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
1
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 5.5.
2
3
5
• • • •
1
2
De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur.
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling.
4
3
4
•
1
2
3
7.1.
De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw.
•
7.2.
De leerlingen krijgen een begrijpelijke uitleg.
•
4
Pagina 5 van 11
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling. 7.3.
1
2
3
4
3
4
•
De leerlingen zijn actief betrokken.
De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen.
1
2
8.1.
De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen.
8.2.
De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces.
8.3.
De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen.
•
8.4.
De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen.
•
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) (De school bestrijdt effectief achterstanden.)
• •
1
2
3
9.1.
De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen.
9.2.
De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen.
•
9.3.
De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden.
•
9.4.
De school voert de ondersteuning planmatig uit.
•
•
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten
1
De school evalueert systematisch de opbrengsten.
12.2
De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten.
13.1.
De school evalueert systematisch het onderwijsproces.
13.2.
De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces.
13.3.
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces.
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a).
3
4
•
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces.
N1
2
•
12.1
Nalevingsindicatoren 2013
4
1
2
3
4
• • •
Onvoldoende Voldoende
•
Pagina 6 van 11
Nalevingsindicatoren 2013 N2
N4
Onvoldoende Voldoende
Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (art. 24c en 24 WVO).
•
Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de verplichte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31).
•
Toelichting bij kwaliteitsprofiel Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op het Saenredam College, afdeling vmbo theoretische leerweg, is op een deel van de onderzochte onderdelen van voldoende niveau, maar enkele onderdelen zijn voor verbetering vatbaar. Het betreft hier met name de aspecten: afstemming in de les op verschillen tussen leerlingen, planmatig werken aan achterstanden bij leerlingen en opbrengstgericht werken. Het bovenstaande algemene oordeel wordt hieronder toegelicht. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg (waaronder de thema’s leraarschap en bestuurlijke kwaliteitszorg) en de wet- en regelgeving. Opbrengsten De inspectie beoordeelt de totale opbrengsten van de afdeling vmbo-t op het moment van dit bezoek als voldoende. Het rendement van de onderbouw is goed en dat van de bovenbouw in de afdeling vmbo-t is gemiddeld. Leerlingen stromen voldoende door. Wel is een teruggang in het behaalde examencijfer te zien: in 2012 ligt dit onder het landelijk niveau. De school wijt dit aan achterstanden van leerlingen in met name taal en rekenen bij binnenkomst; in de onderbouw worden deze achterstanden niet meer ingehaald. De school is anderhalf jaar geleden begonnen met de versterking van het reken- en taalonderwijs en verzorgt onder andere steunlessen ter verbetering van de examencijfers. Tot nu toe heeft dit nog niet voldoende effect gehad op de examens. Met een strengere determinatie na leerjaar 2 meent de school dit doel wel te bereiken. Inzet ter verkleining van het verschil tussen het cijfer van de schoolexamens en van de centrale schriftelijke examens hebben inmiddels al wel resultaat opgeleverd. Het verschil is nu minder de 0,5 punt. Het onderwijsproces
Pagina 7 van 11
Om stelseluitspraken te kunnen doen over de kwaliteit van het voortgezet onderwijs is in dit onderzoek gekeken naar de kwaliteit van de basisvaardigheden van leraren alsook naar de meer zogenaamde complexe vaardigheden van leraren. Bij het laatste gaat het om de vraag of leraren in hun didactisch handelen rekening weten te houden met verschillen tussen leerlingen en of zij bij de inrichting van hun lessen werken volgens de principes van opbrengstgericht werken. Op het Saenredam College, afdeling vmbo-theoretische leerweg, beheersen de leraren een van de basisvaardigheden van het didactisch handelen in onvoldoende mate. Dat heeft te maken met de wijze waarop de lessen in de theorievakken vorm worden gegeven: na bespreking van het huiswerk en het geven van de nieuwe instructie zetten de leraren de leerlingen aan het werk met de opdrachten uit het leerboek. In andere lessen worden leerlingen vrijwel zonder sturende of motiverende instructie aan het werk gezet. Onderwijskundig gezien mogen deze opzetten van de les logisch zijn, voor leerlingen zijn deze aanpakken op den duur niet meer inspirerend. Zij haken af en gaan met andere zaken bezig dan met het doel van de les. Naar het oordeel van de inspectie wordt er binnen de onderwijstijd van de afdeling te weinig effectief geleerd. Op het Saenredam College worden leerlingen vanaf de tweede klas in ‘streams’ gegroepeerd, zodat vanaf dat moment de vmbo-t-leerlingen in aparte klassen zijn gegroepeerd. Leraren doen alsof elke leerlingengroep vrij homogeen van samenstelling is en dat alle leerlingen in de klas op dezelfde manier kunnen worden bediend. Uit de dossiers blijken echter grote verschillen tussen de leerlingen binnen één klas, zowel op het niveau van cognitie, interesse als van leerstijl. Daar past een meer gedifferentieerde aanpak bij dan de inspectie nu in de lessen heeft kunnen waarnemen. Zowel het werken met een kortere instructie voor de leersterke en langere instructie voor de zwakkere leerlingen als het aanbieden van andere of extra verwerkingsstof voor de leersterke leerlingen komen weinig voor. Het onderwijs is volgens de inspectie daardoor te weinig afgestemd op de leerbehoeften van de leerlingen. Bij de leraren is niet altijd bekend wat de precieze leer- en ondersteuningsbehoefte van de leerlingen is. Binnen de school wordt alleen in leerjaar 1 een extern genormeerde toets (Drempeltoets) gebruikt om het cognitieve niveau van de leerlingen in kaart te brengen. De school heeft het plan om in het aanstaande schooljaar meer van deze methodeonafhankelijke toetsen in te voeren. Voor leerlingen die speciale zorg behoeven, worden handelingsplannen gemaakt. De inspectie vindt de doelen van die plannen te
Pagina 8 van 11
weinig concreet, waardoor de uitvoering – zeker binnen de lessen - te veel ruimte laat en het effect van die plannen nauwelijks te meten is. Om die reden beoordeelt de inspectie de ondersteuning als te weinig planmatig. Overigens zijn de meeste leraren sterk betrokken bij de leerlingen en bestaat veelal een goede pedagogische relatie. Leerlingen krijgen voldoende - met name inhoudelijke - feedback op hun prestaties. Zij voelen zich veilig in de school. Vooral mentoren zetten zich intensief in voor hun leerlingen. Voor leerlingen met achterstanden zijn er bijlessen. Leerlingen uit de zogenaamde trajectgroep, dit zijn leerlingen met bijzondere kenmerken, krijgen apart aandacht maar voornamelijk buiten de reguliere lessen. Met het invoeren van enkele beroepsgerichte en verschillende creatieve vakken in de onderbouw wordt voldoende brede vorming geboden. In de bovenbouw worden leerlingen in voldoende mate op het eindexamen voorbereid. Leerlingen in de examenklas worden specifiek voorbereid op een vervolgopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs of in het havo. De kwaliteitszorg en sturing op leraarschap Het Saenredam College heeft nog geen traditie in de ontwikkeling van kwaliteitszorg. Het ontbreekt op dit punt aan een systeem. Vorig jaar zijn de examenresultaten voor het eerst geanalyseerd en zijn mogelijke verbeteringen besproken in het kader van het project ‘De bolletjes naar rechts’. Sinds een paar jaar vinden functioneringsgesprekken plaats waarin de indrukken van de teamleider en opvattingen van de leerlingen over de lesgeefkwaliteit van de leraar worden besproken. Deze gesprekken leiden echter nog niet tot concrete afspraken, waardoor zij te vrijblijvend lijken. Wel is teambreed een begin gemaakt met het verbeteren van de kwaliteit van de toetsen. Voor het onderwijsverslag is gekeken naar de mate waarin schoolleiding en bestuur sturen op de kwaliteit van leraren. Hieronder een korte beschrijving van de bevindingen van dit onderdeel op het Saenredam College, afdeling vmbo theoretische leerweg. Bestuur en directie hebben zich gerealiseerd, dat de afgelopen jaren voor het personeel op het Saenredam College woelig zijn geweest (zie onder Toezichthistorie). Dat heeft gemaakt, dat in eerste instantie is gestreefd naar rust en veiligheid. Het moment is echter aangebroken, dat de koers naar een aantrekkelijke beroepsvoorbereidende school voor verschillende typen leerlingen handen en voeten moeten krijgen. Dat eist van de leraren onder andere nieuwe competenties met betrekking tot didactische diversiteit, leren omgaan met grote cognitieve verschillen tussen leerlingen, ontwikkelen van nieuwe
Pagina 9 van 11
leerstofinhouden en doorlopende leerlijnen, opbrengstgericht werken, etc. Ook is een integrale visie op de ondersteuning van en zorg voor leerlingen met specifieke zorgbehoeften nodig. De school heeft hierin nog een weg te gaan. De schoolleiding zal sturing moeten geven aan deze opdrachten voor de school. De leraren zullen vanuit de evaluatie van huidige competenties tot een traject – zowel gezamenlijk als individueel – moeten komen waarlangs zij zich professionaliseren in de competenties waarover zij nog in onvoldoende mate beschikken. Voor het Saenredam College vereist dit een cultuuromslag. Bestuur, directie en teamleiders zijn zich bewust van de noodzaak tot deze omslag. Tot op dit moment hebben zij geen ‘harde’ prestatieafspraken gemaakt over de realisatie van genoemde doelen. Met behulp van driemaandelijkse managementrapportages, managementgesprekken en onderling overleg monitoren College van Bestuur en directie of zij werken in dezelfde richting. Naar het oordeel van de inspectie kan het in zo’n situatie wel zo zijn, dat veranderingen meer tijd kosten dan gewenst. In die zin zou een explicieter beleid ten aanzien van de beschreven doelen mogelijk sneller tot het gewenste resultaat leiden.
Wet- en regelgeving Bij haar themaonderzoek heeft de inspectie de wettelijk verplichte documenten schoolgids, schoolplan en Examenreglement & PTA onderzocht op de vraag: heeft de school ze naar de inspectie gestuurd en bevatten ze alle verplichte onderdelen. Uit het onderzoek blijkt dat de inspectie beschikt over alle documenten. Maar de schoolgids is niet volledig. Zowel de paragraaf over de resultaten van de leerlingen in het afgelopen schooljaar de wijze waarop de onderwijs wordt benut zijn niet of niet voldoende beschreven. Met de school is afgesproken dat binnen drie maanden op de website van de school de ontbrekende paragrafen staan, dan wel een verwijzing naar waar genoemde informatie te vinden is.
Pagina 10 van 11
TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De inspectie concludeert dat de kwaliteit van het onderwijs op het Saenredam College, afdeling vmbo theoretische leerweg, op een deel van de onderzochte onderdelen van voldoende niveau, maar op een aantal onderdelen kan de kwaliteit verbeterd worden. De inspectie handhaaft het reeds toegekende basisarrangement. De bevindingen zullen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse.
Naleving Er is een tekortkoming in de inhoud van de schoolgids geconstateerd. Het document geeft onvoldoende informatie over de volgende onderdelen: leerlingenresultaten van het afgelopen jaar en de benutting van de onderwijstijd. Met het bestuur is afgesproken dat deze tekortkoming binnen drie maanden is hersteld.
Pagina 11 van 11
