Memo Aan
TRANSUMO/Visietraject
Van
Wim Gideonse
Datum
08 mei 2008
Betreft
Verslag Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu
Op vrijdag 25 april hebben Bastiaan en ik gesproken met Maarten van Biezen van de Stichting Natuur en Milieu (SNM). Maarten is sectorhoofd Verkeer en Vervoer van SNM. Duurzaamheid en duurzame mobiliteit zijn speerpunten voor de Stichting Natuur en Milieu. Ons gesprek ging met name over de vraag hoe je als SNM je doelen kunt halen en waar je tegenaan loopt. Allereerst even wat achtergrond van de website. Stichting Natuur en Milieu werkt met hart en ziel aan een mooi landschap, een rijke natuur en een gezond milieu. Als onafhankelijke organisatie pleiten zij bij overheden, bedrijven en de politiek voor duurzame oplossingen voor natuur- en milieuproblemen. Zij geven oplossingen en sluiten partnerschappen. Als het nodig is, voeren ze actie. Zo maken zij zich hard voor een gezond evenwicht tussen milieu en economie. Veel mensen geven om een rijke natuur en een schoon milieu. Natuur en Milieu wil die wens zichtbaar maken. Daarom zoeken zij met acties en campagnes de publiciteit en laten zij hun stem horen in de media en in debatten. Want hoe groter de bijval voor een mooie en gezonde wereld hoe beter het lukt om de politiek en het bedrijfsleven in beweging te krijgen. Doelen Het werkterrein van Natuur en Milieu is breed. In 2006 voerden ze campagne tegen klimaatverandering, voor verbetering van de luchtkwaliteit en tegen het volbouwen van Nederland. Andere doelen voor de komende jaren zijn: rijkere natuur; betere verbinding van natuurgebieden; voldoende groen voor iedereen, meer stilte, duisternis en openheid, gezonde en veilige leefomgeving, veilige productiemethoden en veilige producten, beperken van het gebruik van grondstoffen door de industrie. Geschiedenis Stichting Natuur en Milieu werd in 1972 opgericht door vier milieuorganisaties. Drie daarvan gingen in de nieuwe Stichting op, terwijl de vierde, Natuurmonumenten, onafhankelijk verder bleef bestaan. Natuur en Milieu werkte vanaf het begin samen met een tegelijkertijd opgericht landelijk netwerk van Provinciale Milieufederaties (zie www.natuurenmilieunederland.nl), die elk weer een koepel vormden voor vele lokale groepen. De Stichting wilde milieu en natuur beschermen door beïnvloeding van het overheidsbeleid, coördinatie van milieuacties van anderen en het mobiliseren van de publieke opinie. Deze functies vormen nog steeds de basis van het werk van Stichting Natuur en Milieu.
Versalg Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu 08-05-2008
1
Samenwerking Natuur en Milieu werkt nauw samen met andere natuur- en milieuorganisaties in binnen- en buitenland. We sluiten coalities en partnerschappen met andere belangenorganisaties en met bedrijven. Ook overheden zien hen als een betrouwbare partner. Samen met anderen krijgen ze nu eenmaal meer gedaan dan alleen. Een speciale band bestaat er tussen Natuur en Milieu en De Provinciale Milieufederaties. De Milieufederaties richten zich met name op natuur- en milieukwesties in de provincies en gemeenten, terwijl Natuur en Milieu zich vooral richt op de landelijke en internationale aanpak. Samen kunnen ze de natuur- en milieuproblematiek die zich veelal lokaal manifesteert op (inter)nationaal niveau aanpakken. Actief in Nederland, Europa en over de Europese grenzen Natuur en Milieu werkt aan de bescherming van de natuur en het milieu in Nederland. Maar veel Nederlandse regels worden in Brussel gemaakt en de natuur en het milieu houden niet op bij onze landsgrenzen. Dus zijn ze vaak in Europa te vinden. Ook sluiten ze de ogen niet voor mondiale gevolgen van de Nederlandse consumptie en productie. Ze richten zich daarom ook op de milieuproblemen in de rest van de wereld, waarvoor we in Nederland mede verantwoordelijk zijn. Financiering Natuur en Milieu werkt met overheidsbijdragen, donaties en giften van particulieren, fondsen en bedrijven. Sinds 1997 ontvangt Natuur en Milieu ieder jaar een royale bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Sinds een aantal jaren beschikken zij over het CBF-keur voor goede doelen. Hoe zien de eindbeelden over duurzame mobiliteit er voor SNM uit? Binnen SNM werken ze om de 3 jaar aan nieuwe strategische plannen die een tijdshorizon van 15 jaar hebben. Zij bedenken deze plannen in eerste instantie zelf. De kracht van SNM is nl. ook hun kennisvoorsprong in bepaalde vakgebieden. Vervolgens leggen zij deze plannen voor aan een forum met 15 deskundigen met een diverse achtergrond (vervoer, milieu, architectuur, bouw etc.). Dit leidt weer tot aanpassingen en vervolgens is het de leidraad voor hun handelen voor de komende 3 jaar. Ten aanzien van CO2 reductie wil SNM 80 % reductie in 2050 bereiken. Voor geluid en fijnstof willen ze een 50 % reductie. Van Biezen geeft wel aan dat de cijfers over deze problemen en hun samenhang niet helder zijn. Het is echter goed om doelen te formuleren om zo het bewustzijn te bevorderen en het gedrag te proberen te veranderen. Welke bijdrage kan SNM leveren? SNM wil graag echte veranderingen bewerkstelligen. Zij zijn het kenniscentrum op milieugebied in Nederland en worden door andere bedrijven en overheden voor vele zaken gevraagd. SNM kijkt wel naar reële doelen. Dat betekent dat men de feiten en cijfers graag helder presenteert en dat kan betekenen dat men aan sommige acties niet meedoet of projecten opblaast. Zij moeten er achter kunnen staan. Door haar wijze van opstellen, overtuigen op basis van heldere argumenten en kennis, is SNM een van de weinige milieuorganisaties die voor de industrie en bedrijfsleven als serieuze gesprekspartner wordt beschouwd. Daarmee kan zij een grote rol spelen op dit vlak. De eerste stappen
Versalg Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu
2
•
•
•
• • • •
•
SNM wil geen problemen aandragen maar oplossingen. Anders kunnen de politici en burgers er niets mee. Met Athlon Carlease wordt bijvoorbeeld nu gekeken hoe mobiliteit in bredere zin als dienst kan worden aangeboden, met of zonder auto. Hiervoor is het van belang ook uit te werken met welke organisatievorm je dit kunt aanpakken. Ook daarover zoekt SNM samen met Athlon een oplossing. SNM doet nagenoeg geen enkel project alleen. Zij kijken in de markt naar leiders (“koplopers” die de norm stellen en gezichtsbepalend zijn waardoor de norm wordt gesteld voor de “achterblijvers”), proberen die te interesseren voor hun casus en gaan dan samen aan de slag. Zij gaan voor coalities en die kunnen per project verschillen, zo heeft SNM kort geleden een convenant afgesloten met BAM over duurzaam bouwen. SNM is qua kennis ook koploper en kan obv. haar kennis nieuwe initiatieven bedenken en opzetten. Ze gaan vervolgens wel weer op zoek naar een partner. In het convenant met BAM heeft SNM bijvoorbeeld haar kennis ingebracht over het gebruik van roetfilters voor motoren van generatoren, vrachtwagens e.d. SNM is een lobbyclub; dus aan elke actie en partner zit vervolgens een communicatietraject. SNM leeft bij de kracht van de argumentatie. Is hun verhaal niet in orde, dan kunnen ze kamerleden, beleidsmakers en dergelijke niet overtuigen en meekrijgen. Omdat SNM met oplossingen komt en aan agendesetting doet, is zij ook bereid vuile handen te maken en vijanden te creëren. SNM vindt dat er op het gebied van verkeer meer kan en meer moet om naar duurzame mobiliteit te gaan. SNM verwacht hierin vooral veel heil in prijsinstrumenten onder de noemer van ‘de vervuiler cq gebruiker betaalt’. Veel aanknopingspunten daarvoor staan al in het VROM-rapport ‘Elke reis heeft zijn prijs’. Driver voor meer duurzaamheid zal niet komen uit meer of meer uitgewerkte bestaande systemen, maar meer uit de vraag ‘welke € levert het meeste op in de ruimtelijke aanpak’. Bereikbaarheid moet wel blijvend worden bediend, maar kan niet meer uit meer infrastructuur komen. Richt je op transformatie van steden en zorg dat je daarin de bouw concentreert (stedelijke verdichting). Probeer te voorkomen dat oplossingen weer meer mobiliteit aantrekken (nieuwe rijbaan zorgt op termijn op meer voertuigen op zelfde wegvak en creëert dus meer mobiliteit).
Gedrag - SNM is ervan overtuigd dat er zonder generiek beleid problemen niet goed worden opgelost. - Gedragsverandering op vrijwillige basis alleen werkt niet. - Het gevoel voor urgentie en oplossingen is over het algemeen slecht ontwikkeld. Het gaat om beeldvorming en het is erg lastig om beelden bij te stellen. - SNM kijkt ook naar welke euro het meeste oplevert. - V&W en de overheid hanteert oude en verkeerde paradigma’s; het faciliteren van de groei is achterhaald omdat de groei groter is dan de voortgang van de techniek die de negatieve aspecten daarvan zou moeten opvangen; men moet stevige keuzes gaan maken. Een totaalvisie lijkt bij beleidsmakers te ontbreken, wat toch een taak voor de overheid zou moeten zijn. - SNM merkt dat de overheid (VROM, V&W) pas gaat meedoen als je laat zien dat ze achterlopen en barrières voor oplossingen vormen.
Versalg Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu
3
-
-
SNM doet ook steeds meer in Brussel, samen met zusterorganisaties. Omdat daar nieuwe en ingrijpende regelgeving wordt en kan worden gemaakt. Overigens heeft NL in Europa een relatief sterke rol t.a.v. milieuoplossingen en luchtkwaliteit. SNM verwacht grote klappen in de auto en luchtvaartbranche de komende jaren. Qua CO2 uitstoot leveren auto en vliegtuig de grootste klappen. Van technische innovatie is voor deze sectoren weinig te verwachten. Voor de luchtvaart is het bewezen dat techniek geen oplossing is en voor (vracht)auto’s gaat de groei zo hard dat de technische oplossingen die worden ontwikkeld te lang duren.Door de groei van de automobiliteit en het type uitstoot, terwijl men toch reductie wil, zullen er stevige keuzes moeten worden gemaakt. De industrie zal de CO2-rechten gaan bevechten. Als de luchtvaart ook in de normering (ETS??) wordt betrokken (nu nog niet het geval) voorziet Van Biezen dat deze sector in één klap alle CO2-rechten opkoopt, zodat er voor de auto-industrie niets meer overblijft. Dit proces kan weer interessante coalitiegenoten opleveren.
Problemen onderweg Niet alles wat SNM aanpakt, is een succes. Grootste valkuilen bij haar processen zijn: Focus: wat levert een actie op? SNM moet niet teveel acties tegelijk doen. KBA-afwegingen maken: wat is reëel en wat niet? Men maakt een krachtenveld analyse per actie en bespreekt één en ander in het MT. Als men er niet uitkomt, hakt de directeur de knoop door. Men doet ongeveer 30 acties/projecten tegelijkertijd Het lukt niet altijd om de goede coalities te sluiten en voldoende druk te mobiliseren. Er zijn in diverse sectoren wel “koplopers” te vinden als partners, maar de zorg zit hem in wat hie achteraan komt. Hoe zorg je ervoor dat er behalve de koploper die op het beleid vooruit loopt ook snel generiek beleid ontstaat om ook de “achterblijvers” mee te trekken. VNO en V&W zijn echte remmers. VNO is vaak een spreekbuis van de “achterblijvers” en heeft een weerzin tegen generiek beleid. V&W loopt te veel achter de feiten aan. De ambities van het programma ‘Schoon/zuinig’ zijn al niet hoog, maar worden ook nog eens niet gehaald. Veel marketing zit momenteel op gedragsverandering, terwijl dat maar 3% van het totaaleffect betreft. Huidige normen zijn al knellend (zie bijvoorbeeld de fijnstofdiscussie). Hierdoor is het draagvlak voor aanvullende normen klein. SNM denkt daarom graag mee over hoe je op een goede manier met de normen om kunt gaan, zonder daarmee andere problemen te vergroten. Discussie worden vaak slechts op deelargumenten gevoerd. Zo is er veel aandacht voor de remmende werking van de fijnstofnormering voor aanleg van nieuwe snelwegen, wat hoge (file)kosten met zich meebrengt. Als je echter de maatschappelijke kosten erbij betrekt dan wordt duidelijk dat hoge kosten voor files in het niet vallen bij de kosten van fijnstof voor de gezondheid (€ 18 mrd gezondheid vs € 2 mrd voor files op jaarbasis). In het veld heeft men de neiging tot convenanten. Dat werkt niet want is te algemeen en dwingt niets af. SNM zou wel willen dat haar machtsbasis groter is. Zoiets als de ANWB. Die is in staat om altijd mensen in het land en de media te verbinden. Bij elke actie geldt: houd de boodschap eenvoudig en zorg dat de media meedoen. Anders sorteer je geen effect.
Versalg Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu
4
Op dit moment zijn er geen “milieu”-leiders in het kabinet die zorgen dat bepaalde onderwerpen hoog
op de agenda kunnen komen. Op dit moment gaat het goed met klimaat als issue, maar in zijn algemeenheid is er een verkeerd beeld
van wat belangrijk is en wordt veel aandacht verspild aan kleine zaken. Veel doelstelling zijn niet of weinig realistisch (normering voor CO2 uitstoot auto’s voor 2008 is bij-
voorbeeld al niet gehaald). Richting het eindbeeld Verspil je geld niet aan kruimelwerk.
Versalg Interview Maarten van Biezen, Stichting Natuur en Milieu
5
