Visie op Transparantie en Toezicht Op verzoek van de SBF zet Kennisbank Filantropie in dit document beknopt haar visie uiteen op Transparantie en Toezicht in de filantropische sector. Kennisbank Filantropie is eind 2006 opgericht als Centraal Informatiepunt Goede Doelen (CIGD) met als uitgangspunt transparantie in de goede doelen sector te willen bevorderen voor donateurs. Eind 2011 is CIGD in samenwerking met de SBF omgevormd tot Stichting Kennisbank Filantropie, met het doel te komen tot één centrale databank met gegevens van filantropische instellingen. Sinds dit jaar neemt de stichting derhalve ook gegevens van vermogensfondsen in haar databank op en is de doelstelling breder: transparantie en efficiëntie bevorderen in de filantropische sector. De databank van Kennisbank Filantropie bevat gegevens van ruim 5.500 goede doelenorganisaties en 750 vermogensfondsen. Voor meer achtergrondinformatie over de oprichting, doelstelling en werkwijze van Kennisbank Filantropie verwijzen wij naar de website www.kennisbankfilantropie.nl. De sector Het is van belang helder te hebben welke instellingen binnen de filantropische sector vallen. Tot op heden zijn er verschillende bronnen die verschillende definities gebruiken. Het ANBI register bevat zo’n 47.500 heel diverse instellingen. De ANBI’s kunnen worden onderverdeeld in: -
fondsenwervende instellingen
-
vermogensfondsen
-
hybride fondsen
-
kerken
-
overigen
Dit is een heel grove indeling en aantallen per instellingssoort ontbreken. Daarnaast is de informatie in het ANBI-register nauwelijks toegankelijk. De KvK heeft een overzicht van stichting en verenigingen, maar kan aan de BIC-code niet herkennen welke hiervan een filantropische instelling zijn. Er is een aanzienlijk aantal databanken en websites met informatie van goede doelen organisaties. Omdat de informatie niet uniform en vergelijkbaar is komt dit de transparantie niet ten goede. Ook is dit tijdrovend voor de instellingen: zij moeten vele informatieverzoeken honoreren.
1
Een eerste stap naar een transparante sector is het verkrijgen van inzicht in het aantal en het soort instellingen in de sector. Transparantie Transparantie is niet zozeer een doel, maar een middel om het proces van kwaliteitsverbetering in gang te zetten. Wanneer de beschikbare informatie van filantropische instellingen bij belanghebbende partijen (o.a. donoren) komt, ontstaat een marktwerking waarbij a) donateurs een bewuste keuzen kunnen maken > beter presterende instellingen ontvangen meer geefgeld; b) de instellingen van elkaar leren > instellingen verbeteren hun prestaties. Betr. a) bewuste keuze donateurs Fondsenwervende instellingen vragen publiek geld voor het verwezenlijken van hun maatschappelijke doelstelling. Het publiek dient derhalve inzicht te krijgen in de organisatie, de besteding van middelen en in de prestaties van deze instellingen. Daarnaast maakt objectieve en vergelijkbare informatie van fondsenwervende instellingen het voor particuliere donateurs, vrijwilligers, bedrijven en overige belanghebbenden mogelijk een bewuste keuze te maken. Betr. b) lerend effect Kennisbank Filantropie heeft ervaring dat door het stellen van de juiste vragen, fondsenwervende instellingen naar hun organisatie en activiteiten kijken en zo nodig verbeteringen doorvoeren. Om te komen tot een transparante sector a) moet er data worden verzameld en beheerd, b) moet dit worden verwerkt tot informatie c) en vervolgens openbaar worden gemaakt. Alleen indien de dataverzameling op onafhankelijke wijze – zonder risico op belangenverstrengeling – geschiedt, bevordert dit daadwerkelijk transparantie. Diversiteit instellingen Vermogensfondsen werven geen fondsen onder het publiek, maar beheren kapitaal dat wordt aangewend ten behoeve van het algemeen nut. De noodzaak om verantwoording af te leggen aan een breed publiek is hier nauwelijks aanwezig. Voor het in kaart brengen van de totale filantropische sector (het vermogen binnen de sector en inzicht in de bestedingen) en het onderlinge lerende effect, is het echter wel van belang een overzicht van de vermogensfondsen en hun activiteiten te hebben.
2
Het op één punt verzamelen en beheren van informatie van filantropische instellingen dient op een juiste wijze te gebeuren met de volgende afwegingen: -
welke gegevens worden aan de diverse instellingen gevraagd zodat dit de transparantie bevordert?
-
welke informatie van welke instellingen wordt op welke wijze en via wie ontsloten?
Toezicht Door het op diverse manieren – via verschillende soorten gebruikers - ontsluiten van informatie van filantropische instellingen wordt zelfregulering bewerkstelligd. Als de databank daadwerkelijk wordt gebruikt en de gegevens bereikbaar zijn voor een breed publiek, hebben instellingen er belang bij juiste en complete informatie te geven. Op den duur kan zo het ‘kaf van koren worden gescheiden’. De databank dient inzicht te geven in wie de spelers zijn binnen de filantropische sector (aantal, soort instelling), wat zij doen (thema’s, landen, etc.) en hoe goed zij het doen (prestatie criteria). Daartoe dient zij te zijn opgebouwd uit diverse onderdelen: contactgegevens, basisgegevens, data met betrekking tot governance en de soliditeit (cijfers) van een instelling, prestatie indicatoren, etc. De rol van een centrale databank is het verzamelen en beheren van betrouwbare informatie. Zo hanteert Kennisbank Filantropie een uitgebreide validatie procedure (zij controleert o.a. op bereikbaarheid, KvKinschrijving, ANBI-status, recent beleidsplan, recent jaarverslag, 26 prestatie indicatoren), maar onthoudt zich van zogenaamde auditing. Dit is een rol die is weggelegd voor toezichthoudende instanties. Keurmerkverstrekkers zijn idealiter dan ook gebruikers van de centrale databank. In een dergelijke situatie wordt de dataverzameling en –beheer ten gescheiden van het toezicht houden. Dit biedt andere partijen naast keurmerkverstrekkers de mogelijkheid tot toegang tot de data dat in het kader van transparantie en efficiëntie essentieel is.
Uitwerking Het is in het kader van transparantie en toezicht van belang te komen tot één centraal informatiepunt in Nederland, waarbij de volgende elementen moeten worden meegenomen:
Samenwerking Gezamenlijk bezitten het ANBI-team, de KvK en de centrale databank over een schat aan informatie en idealiter werken deze partijen samen. De bestanden versterken elkaar wanneer deze aan elkaar
3
worden verbonden/ worden samengevoegd: - KvK: unieke KvK-nummers, opslag van statuten, naw gegevens, gegevens van bestuurderstanden - ANBI: fiscale status - centrale databank: inzicht in het soort instelling, activiteiten en resultaten, maar ook bewijsvoering op criteria ANBI-status. Bijv. heeft een instelling een beleidsplan.
Verplichte registratie Om inzicht te krijgen in de omvang en samenstelling van de filantropische sector is een voor filantropische instellingen verplicht basisregister nodig. De basisinformatie die hierin wordt opgenomen is afhankelijk van het soort instelling en wordt gecontroleerd. De gegevens uit het voor ANBI’s verplichte deel van de databank kan worden ontsloten via een website. Bij ontsluiting van de basisinformatie dient rekening te worden gehouden met de diversiteit aan instellingen. Bij vermogensfondsen ligt dit gevoeliger, terwijl bij ‘goede doelen’ verantwoording meer een vereiste is. Op de website kunnen belanghebbenden zoeken tussen alle ANBI’s en doorklikken naar de website (voor zover beschikbaar) van individuele instellingen. Het eigendom en beheer van deze website kan komen te liggen bij een onafhankelijke partij als Kennisbank Filantropie of de SBF.
Overige informatie** 50.000 ANBI’s
Verplicht deel ANBI’s*
Openbare website met ANBI-info
Websites individuele ANBI’s
* Verplicht deel ANBI’s (basisinformatie), bestaande uit bijv. - Naw-gegevens - KvK-nummer - Soort instelling (fondsenwervend, vermogensfonds) - ANBI-status, fiscaal nummer - Gegevens bestuurders - Link naar de website van de ANBI - (Link naar) download jaarverslag - (Link naar) download beleidsplan
4
- ….. Dit zijn zaken die Kennisbank Filantropie nu al uitvraagt.
Aanvullende informatie Wanneer ANBI’s verplicht zijn zich te registreren met ‘basisinformatie’ in de databank, komt dit de aanwas van overige informatie goede. Zeker wanneer het belang aanwezig is om meer informatie aan te leveren: de informatie wordt gebruikt en zichtbaar. Aanvullend op de basisinformatie worden gegevens gevraagd die inzicht geven in de exacte activiteiten en de (financiële) prestaties van instellingen. Deze informatie wordt gevalideerd zodat het betrouwbaar is (geen auditing!). De informatie uit de databank is geschikt voor diverse gebruiksdoeleinden van diverse (betalende) gebruikers, bijv. voor de publicatie van een trendrapport of controle op de informatie door een keurmerkverstrekkende instantie. Dan ontstaat een centraal informatiepunt dat transparantie en tevens de efficiëntie bevordert.
De filantropische informatieketen
Bronnen
Aggregators
Hub
Brancheorganisaties
Fondsenwervende instellingen Vermogensfondsen
Overige ANBI’s Donateurs
Gebruikers*
Brancheorganisaties
Donateurs
Keurmerkverstrekker(s) Zakelijke dienstverleners
Belastingdienst
Eindgebruikers
Onderzoeks instellingen
KvK Media
Vrijwilligers
ANBI’s **8s*** ** Overheid
Experts Charitatieve websites
Gesloten lijnen zijn bestaande samenwerkingen
Geperforeerde lijnen zijn potentiële samenwerkingen
* Partijen die betalen voor gebruik van de databank.
5
