±±·¬¹»¼¿¹¬
Op ontdekkingstocht naar gastvrij IJlst -
Visie en voorlopig ontwerp huisstijl IJlst Door Nynke Rixt Jukema en Feike de Jong
±±·¬¹»¼¿¹¬ December 2014 In opdracht van:gemeente Sudwest Fryslan en stichting IJlst 750
Nynke Rixt Jukema NRJ architectuur Blokhuisplein 40 8911 LJ Leeuw arden T 0640173751 E info@ nrjarchitectuur.nl W w w w.nrjarchitectuur.nl
Feike de Jong Studio voor ruimtelijke vormgeving,architectuur en landschapskunst Rijksstraatw eg 12 8468 BG Haskerdijken T 0624948560 E info@ feikedejong.com W w w w.feikedejong.com
inhoud 1. Inleiding 2. Inventarisatie 2.1 IJlst onder de loep 2.2 Huidige stadsentrees 2.3 Kernknelpunten 3. Concept 4. Ontwerp - “taal van het landschap” 4.1 Ontwerpvisie 4.2 Gekozen beeldtaal 4.3 Plan van eisen en programma in de context 4.4 Technische uitwerking (voorlopig) a.Overzichtstekening steiger bij Overkluizing b.Doorsneden steiger bij Overkluizing c.Technische tekening picknickbank d.Technische tekening informatiebord
Ontwerpfabriek Ooitgedagt (voormal ig boekwinkel Visser)
1. inleiding In opdracht van de gemeente ud est Frysl n en stichting IJlst 750 is er in de zomer van 2013 een prijsvraag uitgeschreven voor het ontw erp van nieuwe stadsentrees voor IJlst.De 5 entrees die deels uitgevoerd zouden moeten worden als bakens en deels als informatieborden en/of bewegw ijzering zullen worden geplaatst bij de water- en de w egentrees van IJlst. De stad aantrekkelijk maken voor recreanten en hierdoor de belevingswaarde en gebruiksw aarde vergroten w as het uitgangspunt van de voor deze opgave samengestelde w erkgroep.De w erkgroep heeft als doel de recreant meteen w elkom te laten voelen.Vanuit de werkgroep was het idee ontstaan om daarom een soort herkenbare bakens te laten ontw erpen en te plaatsen als moderne stadspoorten. Een viertal architecten w as uitgenodigd om deel te nemen aan de prijsvraag.Iedere architect mocht ijn o haar idee n presenteren Daarna erden de ontw erpen beoordeeld op een viertal criteria:ofhet ontw erp herkenbaar en passend in IJlst was,ofhet de passant welkom heet,ofhet de schipper rustiger laat varen en ofde materiaalkeuze aansprak.
Hoew el ik op alle beoordelingspunten het hoogst had gescoord w as het ontw erp wat ik presenteerde nog lang niet af.Mijn voorstel lag namelijk in het verlengde van de inzending voor de Culturele Hoofdstad 2018 die de titel draagt:Iepen Mienskip. Hierbij wordt de samenleving ingezet/betrokken bij het ontw ikkelen en uitvoeren van culturele projecten.Mijn voorstel w as niet alleen de IJlster bevolking te betrekken maar ook de oude IJlsterhandelsroutes te herstellen door ambachtslieden uit Duitsland, candinavi en de tlantische oceaan in te etten om de entrees te maken.Door zijn positie als centrum van de houtbewerking en scheepsbouw had IJlst eeuw enlang handelsrelaties in deze landen. Dat is natuurlijk geen eenvoudige opgave,w anneer de samenw erking gezocht met een jonge talentvolle IJlster ontw erper:Feike de Jong. Het bouw en van een baken is het bouw en van een stukje identiteit.W ij vonden dat w e dat niet alleen konden en hebben voorgesteld de bew oners van IJlst daarbij te betrekken.W e hebben hun input nodig om de vragen te beantw oorden:w aar hebben zij behoefte aan en waarmee willen zij zich verteld w orden. Hiermee probeerden w e enerzijds
inspiratie te krijgen voor het ontw erp en anderzijds betrokkenheid te generen.W e zijn van mening dat wanneer je dat niet doet,en het resultaat van een prijsvraag gew oon klakkeloos neerzet,er w eerstand kan komen.W ij wilden dat voorkomen en hebben de w erkgroep voorgesteld een aantal aantrekkelijke w orkshops te organiseren.Met een w ervende folder en een uitnodigende aankleding is de ontw erpfabriek Ooitgedagt op maandag 14 april van de gemeente ud est Frysl n ing hiernaast)is ontw orpen als ontmoetingsplek, hiervoor mochten we gebruikmaken van de voormalig boekw inkel Visser aan de Galamagracht. Een bijzondere plek omdat deze boekhandel altijd gezien werd als de ontmoetingsplek van IJlst.Pand Visser hebben we voor een week omgebouw d tot de ontw erpfabriek Ooitgedagt.Met deze naam w ilden w e natuurlijk graag een verband leggen met de beroemde IJlster schaatsfabriek Nooitgedagt, die aan de andere kant van de gracht gehuisvest w as.Nooitgedagt w as een begrip in Nederland, misschien is met het sluiten van de fabriek ook een stukje trots/identiteit verloren gegaan.
“COMMUNICEREN EN BEWUSTWORDING STIMULEREN”
Ontw erpers Nynke Rixt Jukema en Feike de Jong in gesprek met de w orkshop deelnemers //Bestaande bakens van IJlst op de kaart
“SAMEN ONTWERPEN ÉN BOUWEN”
Uitkijkpost idee //Geconcentreerde w orkshop deelnemers
Jong en oud samen aan het bouwen // ontstane ideeën uit workshop
Inwoners van een stad vragen,met de ogen van een bezoeker naar hun stad te kijken,is best lastig.Het is dan ook van belang,ze even te laten ontsnappen uit de routine van het dagelijks leven.Daarom hebben w e de bezoekers gevraagd,bij binnenkomst er aan de ene kant voor dat de bezoekers niet bang w aren om vies te w orden en aan de andere kant zorgden ze door de uniformiteit ervoor dat de rond een grote tafel van 3,60x 4,80 meter.Op de tafel w as de kaart van IJlst op schaal uitgefreesd. W e stelden vragen zoals waar zijn w e? En w aar komen de mensen de stad binnen?De bestaande bijzondere bakens van IJlst hadden we groot uit gezaagd.Zoals de dakbedekkingsfabriek,de fabriekspijp van Nooitgedacht,enkele beeldbepalende boerderijen en kerken en natuurlijk niet te vergeten de molen de Rat.De bew oners mochten zelfde bakens op de juiste plek situeren.Op deze manier hebben w e geprobeerd de mensen te betrekken bij de vraagstelling. Na het plaatsen van de bakens op de juiste plek stelde we de inw oners/deelnemers van de workshop de vraag;w at mist er in IJlst en w aar is er behoefte aan een betere informatievoorziening?In groepjes van 4 a 5 personen,onder het genot van
slag erst discussi rend vervolgens schetsten en uiteindelijk bouw end.Bouwen deden de deelnemers met hout uit het houtw inkeltje dat hiervoor speciaal was ingericht.Iedere groep kreeg na goedkeuring van het schetsont erp van ons Ooitgedagtjes De e is ge aseerd op de euro die door de w erkgroep beschikbaar is gesteld om de stad aantrekkelijker te maken.W e hebben de deelnemers w el gevraagd zich niet te veel door het budget te laten beperken. De keuze voor het houtw inkeltje w as genomen vanuit het ontw erp uitgangspunt;IJlst houtstad. Daarbij zou het hout niet alleen een middel zijn om te bouwen maar speelt hout ook een belangrijke rol in het vertellen van het verhaal over de geschiedenis van IJlst.Hoew el IJlst een rijke historie heeft op gebied van houtverwerking,scheepsbouw en industrie is er de laatste paar decennia veel van die kennis verloren gegaan.Door de nieuw e stadsentrees te realiseren uit hout w ordt niet alleen getracht dit ambacht w eer w at nieuw leven in te blazen maar ook gehoopt op een herwaardering van dit prachtige product.In de ontwerpfabriek w aren daarom ook gedurende de workshopweek een 6-tal originele Nooitgedagt w erkbanken neergezet.Deze nodigden letterlijk uit om de handen uit de mouw en te steken.
iteindelijk ijn er o n -tal orkshops georganiseerd met in totaal150 deelnemers.Het w as leuk om te zien dat zow el de deelnemende schoolklassen,verenigingen als buurtbew oners,iedere groep even enthousiast als fanatiek w as.Na een half uur inleiding en 1,5 uur samen communiceren en bouwen,denken met hoofd en handen,stonden de meeste ontwerpen presentabel tussen de bestaande bakens. Door iedere groep nog even de gelegenheid te geven zijn ontw erp te presenteren ontstond er tevens een mooie w isselw erking tussen de verschillende groepen.Bij de afsluitende borrel, die w erd verzorgd door de leden van de w erkgroep, w erden de meeste ontw erpen dan ook nog uitgebreid besproken.Uiteindelijk hebben de w orkshops een -tal idee n en ont erpen opgeleverd aaruit enkele nieuwe uitgangspunten konden w orden geformuleerd. Allereerst kwam er uit de w orkshops naar voren dat de bestaande bakens meer gekoesterd mochten w orden:Letterlijk beter op de kaart gezet.IJlst staat momenteel bekend als minst bekende stad van de Elfsteden.Ook vond een aantal deelnemers dat de bew egw ijzering en informatievoorziening best gekoppeld kon w orden met een ontmoetingsplek.Er zijn w einig plekken voor ouderen en voor de jeugd tussen van 10 tot 16 jaar,zo w erd er geconstateerd.Door de leegstaande w inkels en
de doorgaande route door het centrum mist IJlst momenteel een echt stadshart.Het w as opvallend dat juist de ouderen vooral nieuw e dingen w illen optuigen,terwijl de kinderen er meer heil in zien om leegstaande gebouwen,kerken,fabrieken en w inkels,een nieuw e bestemming te geven.Maar zowel de ouderen als de kinderen w aren het met elkaar eens:pand Visser moet als ontmoetingsplek w eer open. Op zaterdag 19 mei 2014 is de w eek afgesloten met een overzichtstentoonstelling.Vele buurtbew oners en oud-deelnemers kwamen de resultaten bekijken van een week met elkaar hard w erken. Sommige kinderen hadden hun vriendjes en familie meegenomen om nog even lekker te knutselen.En zo ontstond er op de laatste dag een bijzondere dynamiek in een w inkel die daarna weer voor onbepaalde tijd zou sluiten.Tenslotte,zo stond er mooi in een artikel van de Leeuwarder Courant verwoord,hebben de workshops opgeleverd dat de IJlsters best w el wat trotser op hun stadje mogen zijn:De minsken binne hjir wat skruten. Nynke-Rixt Jukema
Bouw en met ontw erper Feike de Jong
2. inventarisatie 2.1 IJlst onder de loep
Voorgaand hoofdstuk laat zien welke waardevolle input er kan worden gegenereerd wanneer bewoners worden aangesproken met de vraag hun wensen en ideeën te uiten. Met behulp van de IJlster inwoners zijn in de workshops belangrijke aandachtspunten naar voren gekomen. Deze zullen worden meegenomen in het verdere ontwerptraject. Een belangrijke eerste stap in het ontwerptraject is de “identiteitsschets” van IJlst. Zoals al in de inleiding is verwoord: “Het bouwen van een baken is het bouwen van een stukje identiteit”. Daarom is er begonnen met een inventarisatie van de context. Het volgend hoofdstuk laat zien wat IJlst te bieden heeft; welke kansen en mogelijkheden zou je moeten benut benutten om IJlst beter op de kaart te zetten. Door de gunstige ligging aan het w ater is IJlst groot geworden door de w ater gebonden handel.Dit is onder andere nog te zien aan de lintbebouw ing langs de Galamagracht..Mede dankzij de prachtige ligging aan het w ater,heeft IJlst veel de bieden voor iedere toerist.Zo is IJlst een aantrekkelijke en de w andelaar.Elk heeft zijn eigen snelheid en manier van landschap- en stadsbeleving. Vanuit elk perspectiefw ordt ook een groot aantal kansen en
mogelijkheden ook niet benut.Hieronder volgt een samenvatting van de bevindingen op het gebied van deze verschillende belevingsvormen.
aardoor de teren.
atersporter ich moeilijk kan ori n-
Watersporter Op het gebied van w atersport is er een divers aanbod van activiteiten in IJlst.Zo is er het zw emstrandje tussen Sneek en IJlst,technische reparatiemogelijkheid aan het w ater,horeca aan het water , bootverhuur grote jachten (dit jaar voor het laatst) en de grachten vaartocht met houten praam.Toch w ordt de watersporter niet genoeg verleid tot het aanleggen en ontdekken van IJlst. W anneer w e varen op doorgaande hoofdvaarroute Sneek- Heeg valt het volgende ons op: maar deze zijn moeilijk te vinden door de slechte bew egw ijzering.
Drukke vaarroute door IJlst
passantenplekken. verplicht,aanmeren vanaf18:00 uur
de overkluizing,ogen niet aantrekkelijk door de hoge kade. Kades ogen niet altijd uitnodigend en gastvrij
Fietser In en rondom IJlst bevindt zich een aantal aantrek-
VVV in het centrum van IJlst.Helaas bevindt de VVV zich op een plek die niet gemakkelijk te vinden is. Ook w ordt deze niet goed aangegeven.W at opvalt omschrijven in de volgende opsomming: op momenten erg druk zijn. ruilverkaveling richting Heeg),deze worden echter slecht gevonden door het ontbreken van bewegw ijzering naar deze nevenroutes. van plattegrond maar daarom heen is veel verrommeling met andere borden: Nooitgedagt,w elkom in IJlst borden,festiviteitenbord. nickplek.
Wandelaar Ook voor de wandelaar zijn er aantrekkelijke routes uitgezet.Zo is er de grachtenw andeling en een verrassende w andeling in de Ruterpolder (natuurpolder).Langs de routes is op bijzondere plekken extra informatievoorziening aangebracht doormiddel van een tekstbordje.Erg interessant maar w ij vonden het soms ook w at langdradig.Al met al kan IJlst trots zijn op haar identiteit en zich onderscheiden van andere dorpen en stadjes door haar unieke stadsgracht met overtuinen,messingklopper,houtzaagmolen de Rat,Nooitgedagt schaatsen en gereedschap verleden,Ruterpolder en aanw ezigheid van Fierljepschans.
2.2 Huidige stadsentrees
Na een grondige veldinventarisatie van IJlst over land en over water,zijn er vijflocaties,in opdracht van de w erkgroep,nader bekeken. Deze vijfstadsentrees hebben IJlst veel te bieden,kansen om toeristen te verw elkomen en aan te zetten tot langer verblijf.In de volgende paragraafzijn deze stadsentrees onderw orpen aan een analyse op punten als ontsluiting,informatievoorziening,bewegw ijzering, overzichtelijkheid,aantrekkelijkheid en bijzonderheden.Dit met als doel een helder beeld te krijgen
3 Geeuw vanafSneek
1 Station/rotonde
2 Sudergoweg 8 De overkluizing (land en water)
7 Ijsbaan
4 W iiddraai Hiernaast een overzicht van de in totaal 8 geselecteerde stadsentrees,w aarvan 5 voorgesteld vanuit de opdrachtgever en 3 toegevoegd vanuit het ontw erpteam.
5 Het Zouw
6 De pol der
landentree waterentree waterentree - (toegevoegd)
IJlst en de acht stadsentrees
1 station/rotonde Ontsluiting
2x naar het centrum vanafSneek en Oosthem/Nijesyl
Informatievoorziening
vanafSneek overdadig / rommelig op plek w aar men veel snelheid heeft
Bew egw ijzering
hoofdzakelijk op roton de /bij afslag industrieterrein /w el plaatsnaamaanduiding
Kw aliteit infrastructuur
asfalt /bestrating in goeie staat
Kw aliteit groen
opvallend veel groen op rotonde /grasbermen
Veiligheid Scheiding in w eggebruikers Type toerist Rustplek
niet aanwezig (zitplek bij station)
Mogelijkheid tot orientat ie
plattegrond bij het station
Aantrekkelijkheid
minimaal;niet uitnodigend
Conclusie Dit is de hoofdentree van IJlst en dan niet alleen vanafhet station. Toch is er geen verleiding om het centrum te ontdekken.Geen stadse kwaliteiten of uitstraling. Ontw erpvoorstel Bij binnenkomst van IJlst een gevoel van w elkom krijgen. IJlst is te bescheiden met een sterk handelsverleden en al vroeg stadsrechten mag het veel meer allure uitstralen.
Overzichtelijkheid Beeldkw aliteit
zie architectuur
Architectuur
sober,goedkoop station en bejaardenhuis;kunst voor gemeentehuis valt weg
IJlsthenticiteit
Nooitgedagt beitel op rotonde
Bijzonderheden
op deze ingang w ordt de toerist niet verleidt om IJlst te ontdekken IJlst geeft hier geen enkele blijk van haar verborgen schoonheid
Aanzicht rotonde met Nooitgedagt beitel bij trein station IJlst
Zuidwesthoekweg richting Sneek
Binnenkomst IJlst Noord-W estzijde
2 Sudergow eg Ontsluiting
hoofdzakelijk vanafSneek zijw eg vanafruilverkaveling Heeg
Informatievoorziening
overdadig,rommelig op plek waar men op verkeer en kruising moet letten
Bew egw ijzering
minimaal en st aat ver w eg,w el plaatsnaamaanduiding
Kw aliteit infrastructuur
asfalt /bestrating loopt zeer onlogisch in elkaar over
Kw aliteit groen
grasbermen w eids vergezicht richting sneek
Veiligheid Scheiding in w eggebruikers
Ontw erpvoorstel Bij binnenkomst van IJlst een gevoel van w elkom krijgen.Dit is niet zomaar een dorpje om aan voor-
Type toerist Rustplek
aanw ezig
Mogelijkheid tot orientat ie Aantrekkelijkheid
Conclusie Belangrijke en drukke entree van IJlst,aankomst bij w oonw ijk dus dorpse w oonerfuitstraling.Geen zicht op bakens ofandere aantrekkingskracht om naar het centrum te gaan.Door groot plantsoen genoeg ruimte voor een object.
minimaal geen stopkracht rustplek op drukke kruising
Overzichtelijkheid Beeldkw aliteit
nieuw bouw w ijk uitzicht prima,aangezicht IJlst erg dorps en w einig bijzonder
Architectuur
2 w oonw ijken uit verschillende periode:jaren 60/70 en jaren 80/90
IJlsthenticiteit
Niet aanw ezig
Bijzonderheden
op deze ingang w ordt de toerist niet verleidt om IJlst te ontdekken IJlst geeft hier geen enkele blijk van haar verborgen schoonheid
Plantsoen met ruimte voor eventueel baken
Binnenkomst IJlst en overvloed aan informatie borden
3 de Geeuw vanafSneek Ontsluiting
doorgaande hoofdvaarroute naar Heeg met 2 aftakkin gen
Informatievoorziening
inhoudelijk niet aanw ezig wel huishoudelijk brugtijden en verboden aanmeren
Bew egw ijzering
-
Kw aliteit infrastructuur
tussen sneek en ijlst prima aanleg,in IJlst erg moeilijk vindbaar veel verbod
Kw aliteit groen
veel natuurlijke oevers,boomw al schermt industrie af,IJlst zelfoogt ook groen
Veiligheid
langzaamvaargebied
Scheiding in w eggebruikers
-
Type toerist
zeiler,motorboot,kanovaarder
Rustplek
moeilijk te vinden
Mogelijkheid tot orientat ie
pas als de VVV gevonden is
Aantrekkelijkheid
uit nodigend,zicht op kenmerkende ijlster bakens,molen/nooitgedagtpijp enz
Overzichtelijkheid
veel te zien zow el de stad,de industrie en bedrijvigheid,brug, bestaande bakens
Beeldkw aliteit
interresant en dynamisch
Architectuur
oud en nieuw e w isselt af
IJlsthenticiteit
molen en n ooitgedagt pijp
Bijzonderheden
op deze ingang w ordt de toerist w el verleidt om IJlst te ontdekken,maar moeilijk
Conclusie Belangrijke en drukke w aterentree van IJlst.Meeste scheepvaart gaat hier langs. Ontw erpvoorstel Passanten laten w eten dat men IJlst binnenvaart (plaatsnaambord)en zorgen dat men makkelijk kan aanleggen.
aanleggen en geen plek voor ori ntatie ook geen plaatsnaamaanduiding
Zicht op de Geeuw
Zicht op IJl st en de beide molens (bestaande bakens)
Jachtenverhuur met op de achtergrond de houtmolen
4 De W iiddraai Ontsluiting
doorgaande hoofdvaarroute naar Sneek met 1 aftakking naar Oosthem
Informatievoorziening
inhoudelijk niet aanw ezig wel huishoudelijk brugtijden en verboden aanmeren
Bew egw ijzering
-
Kw aliteit infrastructuur
tussen heeg en aanleg mogelijk,in IJlst erg moeilijk vindbaar veel verbod
Kw aliteit groen
bijzonder polder en landschapsvergezichten
Veiligheid
langzaamvaargebied
Scheiding in w eggebruikers
-
Type toerist
zeiler,motorboot,kanovaarder
Rustplek
moeilijk te vinden
Mogelijkheid tot orientat ie
pas als de VVV gevonden is
Aantrekkelijkheid Overzichtelijkheid
veel te zien eenmaal in ijlst het beste zicht op het centrum
Beeldkw aliteit
afw isselend onsamen hangend (nieuw bouw naast oudbouw )
Architectuur
oud en nieuw e w isselt afw el aantal bijzondere uitspatt ingen
IJlsthenticiteit
niet direct opvallend
Bijzonderheden
op deze ingang w ordt de toerist w el verleidt om IJlst te ontdekken maar geeft geen lijk van toeristische am ities Ook moeilijk aan te leggen en geen plek voor ori ntatie en ook een gebrek aan plaatsnaamaanduiding.
De brede Geeuw gezien vanafHeeg
Boerderij met op de achtergrond de Ruterpolder
Conclusie Belangrijke en drukke w ater entree van IJlst. Meeste scheepvaart gaat hier langs. Ontw erpvoorstel Passanten laten w eten dat men IJlst binnenvaart (plaatsnaambord)en zorgen dat men makkelijk kan aanleggen
5 het Zouw (minst bekende ingang) Ontsluiting
vanafHeeg mogelijkheid om IJlst in te varen ofafte slaan richting de Brekken
Informatievoorziening
minimaal aanw ezig richtingsbord voor jachthaven
Bew egw ijzering
-
Kw aliteit infrastructuur
-
Kw aliteit groen
mooie overhangende boomw al aan het w ater
Veiligheid
langzaamvaargebied
Scheiding in w eggebruikers
-
Type toerist
zeiler,motorboot,kanovaarder,niet voor grote jachten beperkte doorvaart
Rustplek
pas verderop
Mogelijkheid tot orientat ie
niet aanwezig
Aantrekkelijkheid
minimaal
Overzichtelijkheid
onoverzichtelijk door boomw al
Beeldkw aliteit
bijzondere combinatie tussen oud IJlst een authent iek landschap en stadsuitbreiding
Conclusie W ateringang aan achterzijde nabij de passantenhaven bij de IJsbaan.Beperkte doorvaartmogelijkheid richting Sneek. Geen informatievoorziening en bew egw ijzering naar het centrum en de VVV. Ontw erpvoorstel Passanten laten w eten dat men IJlst binnenvaart (plaatsnaambord)informeren over beperkte doorvaarthoogte richting centrum. Betere informatievoorziening vooral op de afslag W ijnsloot (hoek Ruiterpolder)
met redelijke inpassing in het landschap Architectuur
bijzondere boerderij bij op hoek
IJlsthenticiteit
niet direct opvallend van afstand bijzondere kijk op achterkant oud ijlst
Bijzonderheden
op deze ingang en eerder w ordt geen informatie verschaft over beperkte doorvaarthoogte w el bew egw ijzering naar jachthaven zonder verdere uitleg
Het Zouw met prive kades
Aankomst vanafhet Zouw met zicht op prive tuinen
Het Zouw
2.3 Kernknelpunten
anuit de gemeente ud est Frysl n en stichting IJlst 750 ligt er de ontwerpopgave (zomer 2013) voor het aantrekkelijk maken van de stadsentrees van IJlst.Dit kan zich deels uiten in de vorm van informatieborden en deels uit bew egw ijzering bij de weg- en w aterentrees van IJlst.Uit de eerder beschreven veldinventarisatie en hierop volgende ruimtelijke analyse van de entrees is ontdekt dat IJlst potentie heeft om een trekpleister te worden voor een brede doelgroep van w atersporters en rust- en cultuurzoekende toeristen.Alhoew el,in IJlst haar huidige staat zijn er een aantal kernknelpunten die deze potentie verhinderen oftewel niet actiefondersteunen.De relatiefkleine ingrepen als informatie- en routevoorziening zijn zeker een stap in de goede richting maar om deze
de onderzochte kernknelpunten w orden uitgelicht.
Het eerste gesignaleerde kernknelpunt is de attractiviteit van het centrum.De wens is er om meer toeristen aan te trekken,met de nadruk op de rust- en cultuurzoekende toerist en watersporter (Bleeker,2010).W el moet er worden gedacht wat een aantrekkelijk aanbod van bezienswaardigheden en activiteiten kan zijn om de toeristen te trekken, te verw onderen en te boeien.Momenteel zijn er nauwelijks w inkels,terrassen en andere attracties in het centrum om dit doel te bereiken.Toch heeft het centrum kansen om een grotere trekpleister te w orden.Het ligt prachtig gesitueerd aan een doorgaande vaarroute,heeft historische straatjes en grachten w elke de moeite w aard zijn om te bezoeken en er zijn vele mogelijkheden om vanuit het grotere uitdaging voor IJlst.Er is een extra impuls centrum het landschap te ontdekken.Uitdaging is nodig.Een impuls op het vlak van attractiefaanbod, om deze kansen volop te benutten. routing en stedenbouw kundige invulling van het centrum.Dit mag u in de oren klinken als een grote Een aandachtspunt hierbij betreft de overkluizopgave om mee te nemen in deze opdracht maar ing en bijbehorende invulling van de EE- en Galessentieel voor het goed laten functioneren van de amagracht.Als centraal punt in IJlst is de overkluresultaten uit de huidige ontwerpopgave (informatie en routeborden).Voordat er in dit rapport en automobilisten elkaar ontmoeten.W il men IJlst gesproken kan worden over een visie over nieuw e doorkruizen dan moet men zich onder ofover deze entrees en bakens,zullen in onderstaand hoofdstuk brug bevinden.Deze centrale locatie is de ideale
plek voor een korte stop om iets te drinken ofte eten bij het W apen van IJlst ofeen w andeling langs de historische bleektuinen.
Zicht op overkluizing
Momenteel zijn er w einig mogelijkheden hierAanl egmogelijkheden centrum IJlst
voor.Advies is dan ook om de plekken waar men mag aanleggen beter zichtbaar te maken en waar mogelijk nieu e plekken te cre ren De alamagracht zou kunnen w orden verlaagd met een houten terras vlonder aar kano s en sloepen kunnen aanmeren*.De kade w ord door deze verlaging vriendelijker en toegankelijker,uitnodigend om te stoppen.Het terras van het W apen van IJlst zou beter tot zijn recht komen wanneer het dicht op het w ater is gesitueerd,waar men van vlakbij de actie op het w ater kan ervaren. *Deze ingreep is voornamelijk bedoeld voor de ‘kleine’ watersport.
Een tweede aandachtspunt aangaande de attractiviteit van het centrum,betreft de locatie van het kijken doecentrum OOITGEDACHT.Er zijn plannen om dit centrum te verplaatsen naar de houtmolen De Rat.Mogelijke gevolgen van deze actie is het verder verlagen van de attractiviteit van het centrum voor de toerist.W anneer de toerist eenmaal is aangekoaanbod van afw isselende activiteiten dichtbij elkaar kijk- en doecentrum.Advies is om het leegstaande pand in het centrum aan de Galamagracht als nieuwe locatie aan te stellen. Een volgend kernknelpunt is de aanlegmogelijkheid en toegankelijkheid voor boten in en rondom het centrum van IJlst.W anneer IJlst meer op de kaart w ordt gezet en aantrekkelijk om te (langer)te verblijven,zal de toegankelijkheid,routing er aanlegmogelijkheden moeten w orden verbetert.Dit kan open te stellen om aan te leggen ofom de haven bij houtmolen de Rat om te vormen tot nieuw e passantenhaven.De bovengenoemde kernknelpunten zijn essentieel om bij stil te staan,en om de voorstellen in het volgende ontwerptraject te kunnen laten functioneren.
W einig interactie mogelijk Galamagracht
3. concept In hoofdstuk twee is met de analyse van de huidige stadsentrees en kernknelpunten een brede basis gelegd voor verdere stappen richting een passende huisstijl voor IJlst.In deze analyse zijn de kaders vastgelegd w aaraan het ontw erp moet voldoen en is de essentie van elke entree locatie bepaald.In het volgende hoofdstuk zal beeldend uit de doeken w orden gedaan w aar wij in IJlst ons als ontw erpers door hebben laten inspireren. Tijdens het ontw erpproces hebben w ij ons laten inspireren door tw ee kenmerkende hoofdstukken in de IJlster geschiedenis.Sla een boek over IJlst open en het valt direct op in hoeverre IJlst is en ooit w as verbonden met het w ater,w aar de handel en zeevaart ooit sterk het beeld bepaalden.Rond 1600 w erd in IJlst in grote getale schepen gebouw d en bloeide hierdoor de koophandel.Gelegen aan de Middelzee was IJlst destijds als zeestadje zeer bekend waarbij in 1749 een hoogtepunt w as, met ruim 37% van de IJlster bevolking die bij de scheepvaart was betrokken.Door zijn positie als centrum van de houtbewerking en scheepsbouw had IJlst eeuw enlang handelsrelaties met landen als Duitsland en candinavi Dit handelsverleden zorgde in de geschiedenis voor veel dynamiek in
- sterk verw even met het w ater,voor veel beweging en reuring waarbij het w ater vele toeristen met zich mee brengt.De dynamiek die centraal staat in de relatie tussen IJlst en het w ater,daar zijn w ij door ge nspireerd en illen ij terug laten komen in de huisstijl. Het tweede kenmerkende hoofdstuk in de geschiedenis van IJlst is de nijverheid.Samen met W ergea is IJlst de bakermat van de Friese schaatsenmakers ambacht.Dit is vooral bekend gew orden door gereedschap- en schaatsenfabrikant J.J.Nooitgedagt en zonen.W erden er vooral Friese doorlopers gemaakt,ook gereedschap en speelgoed resulteerden uit deze fabriek. e nspireerd door de asisgedachte nijverheid men w e tot de gedachte een soort van bouwdoos of ark ak te maken voor IJlst In tegenstelling tot een statisch object w illen w e een familie van elementen object.W e vinden hierin terug de dynamiek,- die de losse onderdelen en connecties onderling met zich mee brengen en het idee van de knutseldrift en nijverheid van de IJlsters.
De Drylster Arkbak bevat naast een aantal maatw erkoplossingen voorstellen voor materialiDoor vanuit deze Arkbak het project op meerdere locaties te gaan vormgeven ontstaat er 1 uniforme huisstijl en is een bijzonder kw alitatiefen bij IJlst passend resultaat gew aarborgd.
4. voorlopig ontw erp - “taal van het landschap” 4.1 Ontw erpvisie
In dit hoofdstuk nemen wij u mee door deze gedane ontw erpstappen.Als resultaat van de workshop en de analyse van de locaties kw am naar voren dat de stadsentrees moesten w orden uitgevoerd als een gastvriendelijke informatievoorziening.Daarnaast bestond er de w ens vanuit de werkgroep om de stadsentrees herkenbaar en passend bij IJlst te maken. W ij hebben de oplossing voor deze vraagstellingen vertaald in een typisch IJlste informatievoorziening Onze zoektocht zijn we begonnen met het analyseren van typisch IJlster informatievoorziening. W at opvalt is dat in het verleden reclame-uitingen veelal erden ge ntegreerd in het ge ou ont erp Zo w erden de bedrijfsnamen en ofbedrijfsvisie om de muur geschilderd ofin losse letters aan de gevel bevestigd. Losse bebordingen zoals w e die nu kennen,langs snelw egen,bestonden er vroeger niet.Dit is natuurlijk ook wel logisch w ant in tegenstelling tot bijvoorbeeld Amerika waren onze vaarw egen onze snel egen e ijn gaan kijken naar de e american roadside arti acts en aren ver aast over de creativiteit en diversiteit van de e roadsigns en heldere naamsaanduiding in combinatie met een
richtingsaanduiding maakt de informatievoorziening duidelijk en overzichtelijk.Opvallend is daarbij de typisch Amerikaanse typologie en kleur gebruik. Hierdoor is de taal in het landschap typisch Amerikaans. W ij zijn daarentegen opzoek gegaan naar de taal in het IJlster landschap.W e hebben alle gew enste informatievoorziening in kaart gebracht en geprobeerd deze zoveel mogelijk te combineren.De stadsentrees w orden gevormd door een verzameling van informatie uitingen. Daarna zijn w e opzoek gegaan naar een eenduidig gebruik in kleur,materiaal en typologie:De inhoud van de Drylster rk ak ederom hee t IJlst el daarbij als inspiratiebron gediend.Enerzijds als plek waar al generaties lang Amerikaanse w indmotors w orden gebouw d en anderzijds zoals in het voorgaande hoofdstuk is beschreven als handelsstad in hout.Het zw arte stalen plaatmateriaal van de w ieken voor de bebording en het Scandinavische hout als verbinder. En de bestaande bakens van de stad;de molen,de kerken en monumentale gebouw en,hebben model gestaan voor de iconen in de typologie. Het uiteindelijke lettertype zal uiteindelijk nog nader worden onderzocht.
Dit alles heeft geleid voor het voorlopige ontw erp van de stadsentrees die bestaan uit een combinatie van bebordingen en een aantal picknickbankjes.W e hebben getracht ontwerpen te maken die zorgen voor een zekere stopkracht en de bezoeker de mogelijkheid geven ich te ori nteren ls ont erpers vonden w e het tevens van belang dat we niet al te veel zouden bijdragen aan de verrommeling van het landschap en hebben daarom voorstellen gedaan voor het opruimen van het landschap. Toch waren we daarbij nog niet klaar.Uit de w orkshops bleek namelijk dat er ook een vraag lag voor het beter aanduiden van het centrum.Hiervoor hebben w e een drietal voorstellen meegenomen in het voorlopig ontw erp 1.De aanleg van een steiger 2.Het verven van de brug 3.Een voorstel voor de verplaatsing van museum Nooitgedagt.
Herkenbare bakens in en rondom IJlst
merikaanse roadside arti acts
Hedendaagse Nederl andse informatieborden
Oefeningen om de beeldtaal in de vingers te krijgen
4.2 Gekozen beeldtaal
Gekozen materiaal:zwart plaatmateriaal
asis orden
oeket
Bord bij W iiddraai en Geeuw
Bord bij it Zouw en de pol der
Picknickbank bij de ijsbaan
4.3 Plan van eisen en het programma in de context
Wiiddraai
De Geeuw - vaarroute
Groot i.v.m.drukte vaarweg Bord:W elkom in IJlst+ voorzieningen (icoontjes) -Hotel/B&B/camping -Supermarkt -Restaurant Bord:Manen tot rustig varen Bord:vvv (pijl) Bord:museum nooitgedagt (pijl) Bord:welkom om aan te meren
Groot i.v.m.drukte vaarweg Bord:W elkom in IJlst + voorzieningen (icoontjes) -Hotel/B&B/camping -Supermarkt -Restaurant Bord:Manen tot rustig varen Bord:vvv (pijl) Bord:museum nooitgedagt (pijl) Bord:centrum Bord:Haven (pijl)+ voorzieningen (icoontjes) -Elektriciteit -Water -Sanitair
W iiddraai
De Geeuw (vanafSneek )
Bord bij De W iiddraai
It Zouw
De polder
Peilstok met doorvaarhoogte Bord:welkom in IJlst + voorzieningen (icoontjes met pijl) -Hotel/B&B/camping -Supermarkt -Restaurant Bord:centrum Bord:Haven (pijl)+ voorzieningen (icoontje) -Elektriciteit -Water -Sanitair
Peilstok met doorvaarthoogte Bord:IJlst Bord:Haven (pijl)+vvoorzieningen (icoontje) -Elektriciteit -Water -Sanitair
It Zouw
Bord bij It Zouw
Rotonde & Sudergowei
De ijsbaan
D
Picknickbank
Overkapte picknickbank met stadsplattegrond en icoontje
Nieuwe picknickbank met stadsplattegrond en icoontjes,
Rotonde
De ijsbaan
Sudergowei
Picknickbank bij de passantenhaven
Overkluizing (centrum) Steiger met iconen als uitklapbare tafels op de kademuur brugleuning als poort vormgeven (voor plan: zie volgende pagina)
De Brug Bord:centrum (pijl)
Overkl uizing
Impressie van de Overkluizing
Impressie overkluizing - nieuwe situatie (schaal 1:100)
Impressie steiger bij overk luizing - nieuw e situatie (schaal 1:100)
Impressie overkluizing en pand Visser nieuwe situatie (schaal 1:100)
Impressie van de picknick ank en stads landschap schaal
Overzichtstekening de Overkluizing
4.4 Technische uitw erking (voorlopig)
Overzichtstekening steiger bij Overkluizing
Doorsnede steiger bij overkluizing
Technische tekening picknickbank
Technische tekening informatiebord
±±·¬¹»¼¿¹¬
