Vinden, verbinden en versterken van kleinschalige zorg

Vinden, verbinden en versterken van kleinschalige zorg

Versie 2.0

“Meerdere speciaalzaken onder een dak”

Samenvatting Over dit bidbook Dit document is de tweede versie van het bidbook voor de Zorgkring: een samenwerkingsverband voor zelfstandige zorgaanbieders. Het document is geschreven om zelfstandige zorgaanbieders kennis te laten maken met de Zorgkring. In het kort... Binnen het domein van zorg en welzijn vinden grote veranderingen plaats, beter bekend als de transitie. Voor veel zelfstandige zorgaanbieders brengen deze veranderingen onzekerheden met zich mee. Onzekerheid over hun bestaansrecht in de toekomst en onrust over de positie van waaruit zelfstandige zorgaanbieders moeten gaan opereren. En dat terwijl ze een belangrijke meerwaarde hebben voor de zorg in het algemeen. Waarom? Daar wordt in dit bidbook verder op ingegaan. Feit is dat zelfstandige zorgaanbieders in veel gevallen afspraken moeten gaan maken met gemeenten. Om dit efficiënt en slagvaardig te kunnen doen is de Zorgkring in het leven geroepen. De Zorgkring is een manier om zelfstandige zorgaanbieders in gezamenlijkheid te vertegenwoordigen. Zorgaanbieders blijven onafhankelijk en zelfstandig ondernemen. Zij kunnen elkaar daarin versterken door zich te organiseren. Niet alleen in de aanbestedingen naar de verschillende gemeenten, maar ook op andere terreinen. ‘Vinden, verbinden en versterken van kleinschalige zorg’. Dat is waar de Zorgkring voor staat!

Voorwoord Ruim acht jaar geleden is door de Ondernemersgroep de Driestroom de eerste versie van het Zorgkringconcept geschreven. In dit document staat beschreven hoe kleinschalige zorg met een grote mate van eigen regie voor de zorgverleners tot betere en goedkopere zorg kan leiden, maar aan de andere kant wel aan alle formele kaders voldoet die door inspecties en belangenverenigingen worden gesteld. Door maximale regie te geven aan de directe zorgverlener, komt de cliënt weer echt centraal te staan! Met de komst van de transitie zal het zorglandschap danig wijzigen. Ondanks forse bezuinigingen, hebben gemeenten toch de ambitie om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Ik ben er van overtuigd dat deze ambitie alleen te verwezenlijken is met kleine zelfstandige aanbieders die, dicht bij de klant, efficiënte inzet kunnen leveren. En ik ben er zelfs van overtuigd, dat ook gemeenten deze mening zijn toegedaan. Maar zowel gemeenten als kleine aanbieders krijgen een aantal problemen voor de kiezen. Kleine ondernemers vragen zich af of zij straks met veel krappere middelen nog wel in staat zijn om de concurrentie met de grote aanbieders aan te kunnen. Gemeenten zien grote problemen op zich af komen omdat ze niet of nauwelijks in staat zijn met zoveel kleine aanbieders tot goede afspraken te komen. En dan leven er ook nog vragen als: wat doen die kleine aanbieders precies?, voldoet dat aan de gestelde eisen?, et cetera. Ondernemersgroep de Driestroom heeft inmiddels enkele jaren ervaring met het faciliteren van kleinschalige ondernemingen. Wij doen dat vanuit de gedachte dat kwaliteit vooral zit in de mensen die deze zorg leveren en veel minder in enorme regeldruk en management toezicht. Wij hebben de ambitie om zorg te verbeteren. Niet door de cliënt centraal te zetten, maar degene die de zorg levert! Zij geven aan wat ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen en hebben de regie. Echte innovatie, ook in de zorg, komt niet van de grote instellingen. Die komt uit kleinschalige initiatieven, dicht bij de klant met een grote mate van creativiteit. Juist door de transitie ontstaan er betere mogelijkheden om echte veranderingen te realiseren. Daar hebben we elkaar voor nodig en een collectief besef dat we op die manier een toegevoegde waarde leveren aan klant en samenleving. Johan Emons Directeur Ondernemersgroep de Driestroom

Inhoud Grote veranderingen in de zorg: de transities Pagina 10

Inleiding

1

Pagina 8

2

3

Belang van zelfstandige aanbieders voor zorg en welzijn Pagina 12

4 5

Klein, maar samen sterk: het Zorgkringconcept Pagina 14

Maatschappelijk ondernemerschap Pagina 18

1

1. Inleiding De zorgsector ondergaat een grote transformatie. Veel taken worden nu door de gemeente georganiseerd. Welke gevolgen dit precies gaat hebben voor zorgvragers, zorgaanbieders en gemeenten is op dit moment nog moeilijk te bepalen, aangezien we midden in deze transformatie zitten. Dit kan leiden tot een zorgwekkende onrust. In het bijzonder onder mensen die als zelfstandige werkzaam zijn in de zorg. Dit is de reden waarom Zorgkring zich speciaal richt op de positie van die zelfstandige zorgprofessionals, aangezien deze onder druk staat. Het doel van de Zorgkring is om bedreigingen om te zetten in kansen. Dit kan gerealiseerd worden door verbindingen tussen verschillende partijen tot stand te brengen en optimaal elkaars krachten te benutten en te versterken. Er schuilt veel kracht in de zorg die geleverd wordt door zelfstandige zorgprofessionals. Het is belangrijk dat deze zorg niet verloren gaat in de vernieuwingen die plaatsvinden. Dit is het moment om die kracht te benutten! Door gezamenlijk de hervormingen proactief tegemoet te treden wilt de Zorgkring de positie van de kleinschalige zorgondernemers versterken. Immers, samen sta je sterker.

Leeswijzer Wanneer er wordt gesproken over zorg, wordt het totale spectrum van zorg en welzijn, zowel voor jeugd als voor volwassenen bedoeld. Het bidbook is opgebouwd uit vijf hoofdstukken. In het volgende hoofdstuk (2) wordt ingegaan op de veranderingen binnen het zorglandschap. Hierbij wordt aangegeven waar knelpunten zitten in de verhouding tussen gemeenten en zelfstandige zorgaanbieders. In hoofdstuk 3 komt naar voren welke mensen zich binnen de Zorgkring kunnen verenigen en waarom deze groep mensen zo belangrijk is. Hoofdstuk 4 staat in het teken van de Zorgkring zelf. Hierin wordt meer duidelijkheid gegeven over het hoe en waarom van dit samenwerkingsverband. Afsluitend wordt in hoofdstuk 5 meer in het algemeen een visie op maatschappelijk ondernemerschap gepresenteerd.

“Innovatie, ook in de zorg, komt uit kleinschalige initiatieven, die dicht bij de klant staan en met een grote mate van creativiteit. Vanuit de transitie ontstaan mogelijkheden om veranderingen te realiseren. Hier hebben we elkaar voor nodig. De Zorgkring bundelt de krachten van deze initiatieven om zo hun positie te versterken en ze toegankelijk te maken.”

Zorgkring

9

2

2. Grote veranderingen in de zorg: de transitie Sommigen spreken van een nieuw tijdperk in de zorg. Anderen van een kanteling, decentralisatie of transitie. Hoe men het ook wendt of keert, er gaat veel veranderen! Het jaar 2015 staat bekend als het jaar waarin veel taken, die eerder landelijk of provinciaal georganiseerd waren, terecht kwamen bij gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een van de uitgangspunten van deze veranderingen is dat de ondersteuning dichter bij de burger, en daarmee dichter bij de cliënt geregeld moet worden. Er moet meer worden uitgegaan van de eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht van mensen en hun directe omgeving. Er wordt ook wel gesproken over ‘nuldelijns’ ondersteuning, waarmee wordt gedoeld op de hulp van familie, vrienden, buren en/of vrijwilligers. Het gaat niet meer om waar iemand met een zorgvraag recht op heeft, het gaat erom dat de zorgvraag op een goede manier wordt beantwoord, tegen zo laag mogelijke kosten. Deze grootschalige operatie is dus ook een kwestie van geld. De zorg moet efficiënter en goedkoper geregeld worden om deze ook in de toekomst betaalbaar te houden. Op het geld dat gemeenten ontvangen voor het uitvoeren van de nieuwe taken is sterk gekort. Simpelweg betekent dit dat gemeenten hun zorgtaken moeten regelen met minder geld dan eerdere instanties ter beschikking hadden. Gemeenten hebben de vrijheid gekregen om dit naar eigen inzicht te organiseren. Desalniettemin staan ze voor een pittige opgave! In onderstaande tabel staan een aantal uitdagingen waarvoor de Zorgkring is opgericht: Uitdagingen transities

Oplossingen Zorgkring

Zelfstandige Zorgaanbieders (ZZA)

• • • • •

Weg vinden naar gemeenten In aanmerking komen voor de aanbestedingen van 2016 Onzekerheid over de toekomst Positie handhaven in het huidige zorglandschap Centraal stellen cliënt

• Verzorgt zichtbaarheid en vertegenwoordiging naar gemeenten • Vergroten van kansen wat betreft aanbestedingen voor 2016 • Ontzorgt aan de organisatiekant • Biedt de mogelijkheid vooral met zorg bezig te zijn

Gemeenten

• ZZA in beeld krijgen • In gesprek gaan en afspraken maken met ZZA • Behouden van ZZA binnen het zorglandschap • Stimuleren van keuzevrijheid cliënt • Zorg op een betaalbare wijze organiseren

• Ontzorgt bij het vinden van ZZA • Tijds- en kostenbesparing • Efficiënte gesprekspartner • Onafhankelijke vertegenwoordiging van ZZA • Behoud van diversiteit in de zorg • Keuzevrijheid voor cliënt

Uit gesprekken die gevoerd zijn met gemeenten in het jaar 2014 blijkt dat gemeenten zoekende zijn in hoe bepaalde zaken geregeld zullen gaan worden. Vooral voor de positie van zelfstandige zorgaanbieders kwamen nog weinig concrete oplossingen naar voren. Wèl is er vanuit gemeenten duidelijk consensus over de waardevolle toevoeging die kleinschalige zorgaanbieders doen aan het domein van zorg en welzijn. Tegelijkertijd is het aanbod versnipperd en krijgen gemeenten moeilijk zicht op wie, welke zorg waar levert, tegen welke prijs en kwaliteit.

Zorgkring

11

3

3. Belang van zelfstandige aanbieders voor zorg en welzijn De Zorgkring is ontstaan vanuit de overtuiging dat zelfstandig zorgondernemerschap een onmisbaar alternatief is voor de zorg die geboden wordt door de traditionele en vaak grotere instellingen. Met zelfstandige zorgaanbieders worden veelal ervaren, niet aan een zorginstelling verbonden vakmensen in de sector zorg en welzijn bedoeld.

“Zorgprofessionals zijn op zich niet tegen marktwerking, maar wijzen op de elementen die de kwaliteit van mensgerichte zorg in de wegquote staan”te “hier komt een mooie staan die jullie moeten bedenken en dan kan dat zo als dit sta-

Specialistisch en divers

Een in het oog springend kenmerk van de zelfstandige zorgaanbieders is hun diversiteit. Van autismezorg tot zorgboerderij: de gemene deler is vooral aanwezig in hun kleinschalige en persoonlijke benadering van zorg en niet direct in het soort zorg dat geleverd wordt, of de manier waarop deze vergoed wordt. Vaak zijn kleinschalige zorgaanbieders gespecialiseerd en gericht op een speciale niche. De Zorgkring ziet in die toevoeging een belangrijke kracht. Juist die diversiteit maakt dat zij samen een onmisbare schakel in het zorglandschap vormen.

Ervaring in de zorg

Een andere gemeenschappelijke eigenschap van veel zelfstandige zorgaanbieders is dat hun verleden vaak ligt bij een grotere instelling. De onvrede over de gang van zaken, samen met de overtuiging dat zelf beter te kunnen, heeft eraan bijgedragen de stap te nemen naar het opstarten van een eigen onderneming. Vaak kwam men bij de vorige werkgever te weinig toe aan de werkzaamheden waarvoor het beroep in beginsel gekozen was.

Flexibel en efficiënt

Wie kennis maakt met deze zorgondernemers kan niet om de passie van deze mensen heen. Flexibiliteit, persoonlijke afstemming en tevens kostenefficiënt werken zijn belangrijke uitgangspunten. Dit laatste punt is gemakkelijker te realiseren voor een kleine zorgaanbieder, dan voor een traditionele zorginstelling. Zorg op maat met lagere overheadkosten, dat kan!

In het kort:

• Grote diversiteit in typen zorg; specialistisch werk. • Vaak veel ervaring door eerder in loondienst werkzaam te zijn geweest in de zorg. • Persoonlijk, focus op de cliënt. Passie voor zorg. • Praktisch ingesteld. Flexibel en slagvaardig door korte lijnen. • Lagere overhead dan traditionele zorginstellingen: meer geld komt terecht bij de cliënt.

Robbe, C.G.M., Lange, de, W. & Schalk, M.J.D. (2013)

Zorgkring

13

4

4.Klein, maar samen sterk: het Zorgkringconcept Nog geen match in de transities De Zorgkring is in het leven geroepen om het kleinschalige zorgaanbod te handhaven en te versterken tijdens de decentralisaties. Gemeenten hebben beperkte capaciteit om in gesprek te gaan met het grote aantal zelfstandige zorgaanbieders. Zelfstandige zorgaanbieders geven aan primair bezig te willen zijn met het verlenen van zorg. De taken die horen bij het zelfstandig ondernemerschap en de rompslomp die hiermee gepaard gaat zijn dus ondergeschikt.

Oplossing De Zorgkring wil de verbinding leggen tussen de gemeenten en de talrijke zelfstandige zorgaanbieders. Concreet is het doel om de positie van zelfstandige zorgaanbieders te versterken door zich te organiseren richting gemeenten. Dat organiseren kan door middel van deelname aan de Zorgkring. Door gemeenten te voorzien van één betrouwbare gesprekspartner met veel kennis over de talrijke zorgaanbieders in de regio wordt de kans op een succesvolle deelname aan de aanbestedingen vergroot.

Vinden, verbinden en versterken De diensten die de Zorgkring zal bieden sluiten aan bij de missie ‘vinden, verbinden en versterken van kleinschalige zorg’. • ‘Vinden’ van kleinschalige zorgaanbieders. De Zorgkring doet haar best om zoveel mogelijk ZZA te vinden in de verschillende zorgregio’s, hen vervolgens te mobiliseren en bij de Zorgkring te betrekken. Voor deze regionale ZZA ontwikkelt de Zorgkring een zorgregio. • ‘Verbinden’ van kleinschalige zorgaanbieders. Door de ‘zorgmarktplaats’ Vinden en Verbinden waarin de kleinschalige zorgaanbieders een vermelding krijgen. • ‘Versterken’ van kleinschalige zorg. Dit wordt gedaan door ZZA te vertegenwoordigen in de aanbestedingen naar gemeenten. Ook wordt er ieder kwartaal een interessante zorg of ondernemersschap gerelateerde bijeenkomst geoarganiseerd.

“Wij zijn primair zorgverlener en secundair ondernemer”

Zorgkring

15

Belangrijke uitgangspunten ZZA De missie zoals hierboven weergegeven is voorgelegd aan zelfstandige zorgaanbieders in verschillende regio’s. Drie behoeftes van zelfstandige zorgaanbieders die naar voren kwamen:

Behoud van onafhankelijkheid

Deze wordt gewaarborgd doordat de Zorgkring slechts een achtergrondfunctie wordt toebedeeld en juist onafhankelijkheid van de ondernemer stimuleert.

Regionale vertegenwoordiging

Om deze onafhankelijkheid te waarborgen, krijgt elke regio de vrijheid om een eigen regiocoördinator te kiezen. Uitgangspunt hierbij is dat de coördinator de (zorg)regio als geen ander kent. Deze coördinator legt dus verantwoording af aan zowel de Zorgkring, als aan de Zorgkringleden. De coördinator fungeert als stem van de leden en is de schakel tussen de Zorgkring en de zelfstandige zorgaanbieders.

Kracht in diversiteit

Doordat de Zorgkring een grote diversiteit aan zorgaanbieders vertegenwoordigt, krijgt de gemeente de onafhankelijke en betrouwbare gesprekspartner waar ze om vraagt. Daarnaast maakt de verbinding van verschillende typen zorgverleners inhoudelijke samenwerking mogelijk. Tot slot zorgt de diversiteit ervoor dat enkel en alleen het gemeenschappelijk belang wordt behartigd.

Doel en diensten Het primaire doel van de Zorgkring voor nu is dat de zelfstandige zorgaanbieders een eerlijke kans maken in de aanbestedingen van 2016. Kansen worden vergroot door bundeling van krachten en door samen op te trekken richting gemeenten. De Zorgkringleden behouden hierbij hun eigen identiteit en onafhankelijkheid. Ze blijven zelf verantwoordelijk voor hun eigen onderneming: cliëntenwerving, promotie, kwaliteit, cliënttevredenheid en bedrijfsvoering. Wanneer de behoefte ontstaat, levert de Zorgkring diensten die het doel hebben de zorgaanbieders te ontzorgen waardoor zij vooral met zorg bezig kunnen zijn en minder met de bedrijfsmatige kant van hun onderneming.

Organisatie van de Zorgkring Zorgkringen worden regionaal opgezet met de reeds bestaande zorgregio’s als uitgangspunt. Vier partijen zullen betrokken zijn bij de uitvoering van de Zorgkring: • De Zorgkringleden. Zelfstandige zorgaanbieders die zich hebben verenigd binnen een Zorgkring. • De regionale coördinator. Deze coördinator wordt door de leden van de zorgregio gekozen en fungeert als de stem van de leden van één regio. • De Zorgkring medewerker. Een werknemer van de Zorgkring die een coördinerende functie heeft en werkzaam is in en voor verschillende

16

Zorgkring



regio’s. Deze fungeert als belangenbehartiger voor de regio’s en is verantwoordelijk voor een directe lijn met gemeenten.

Wanneer en hoe start de Zorgkring? De Zorgkring zal haar diensten gefaseerd uitrollen. Allereerst ligt de focus van de Zorgkring op het vinden en verbinden van ZZA. Parallel daaraan loopt de vertegenwoordiging naar gemeenten toe voor de aanbestedingen van 2016. In een latere fase zullen additionele diensten beschikbaar worden gesteld. Hierbij kan gedacht worden aan diensten zoals facturering, collectiviteiten en kwartaalbijeenkomsten.

Fasering De ODD kiest voor een pragmatische aanpak wat betreft de opstart van de Zorgkring. Vanwege de korte tijd zal de Zorgkring haar diensten gefaseerd uitrollen. In de eerste fase van de Zorgkring ligt de focus op het vinden/verbinden van ZZA en de vertegenwoordiging naar gemeenten toe in de aanbestedingen van 2015. In een latere fase, na 1 januari 2015, kunnen additionele diensten beschikbaar worden gesteld. Hierbij kan gedacht worden aan diensten zoals facturering, certificering en cliënttevredenheidsmetingen. Daarnaast heeft de Zorgkring de ‘zorgmarktplaats’ Vinden en Verbinden in het leven geroepen. Vinden en Verbinden is een digitaal platform waar

zorgvraag en –aanbod samenkomen. Hier kunnen de opdrachtgevers (denk aan de sociale wijkteams, maar ook gemeenten), laagdrempelig en kosteloos, per regio de kleinschalige zorgaanbieders vinden. Op deze wijze zal de Zorgkring ook de verbinding leggen tussen de gemeenten en de talrijke zorgaanbieders. Dit zal als gevolg hebben dat de positie wordt versterkt. In verschillende regio’s zullen kwartaalbijeenkomsten georganiseerd worden. Tijdens deze bijeenkomsten zullen er interessante sprekers worden uitgenodigd. Het doel hiervan is om de zorgaanbieders in de regio in contact te laten staan met elkaar en gezamenlijk kennis op te doen, maar ook te delen. Netwerken en kennisdeling staan centraal. Het continu verbinden en versterken van de zelfstandige zorgaanbieder is een belangrijk doel van de Zorgkring..

Wat biedt het lidmaatschap aan zelfstandige zorgaanbieders? Voor het lidmaatschap kunnen Zorgkringleden de volgende producten en diensten verwachten: • De ‘zorgmarktplaats’ Vinden en Verbinden waar zorgvraag en –aanbod samenkomen • Zichtbaarheid van de ZZA bij gemeenten • Vertegenwoordiging richting gemeenten in de aanbestedingen van 2016 • Additionele diensten zoals een collectiviteit voor de zorgverzekering • Netwerkbijeenkomsten, om: o ZZA met elkaar in gesprek te laten gaan en kennis te laten delen. o De kennis te vergroten van ZZA door interessante sprekers uit te nodigen o ZZA in gesprek laten komen met wethouders en/of beleidsmedewerkers.

Om dit alles te kunnen bekostigen en te realiseren werkt de Zorgkring daarom met een vaste bijdrage. Deze bijdrage voor een zelfstandige bedraagt € 350,. Voor een BV is dit bedrag € 650,-. Voor dit bedrag krijgt de zelfstandige zorgaanbieder niet alleen een vermelding in onze zorgmarktplaats Vinden en Verbinden, maar kan deze ook deelnemen aan de kwartaalbijeenkomsten en gebruik maken van overige diensten die in een latere fase beschikbaar worden gesteld.

“De Zorgkring werkt altijd vanuit de gedachte dat zorgprofessionals de ruimte moeten krijgen om de dingen te doen die in hunkomt ogen het best zijn voor cliënten, “hier een mooie quote te zonder daarbij te worden geblokkeerd staan die jullie moeten bedenken door richtlijnen, regels en protocollen”

en dan kan dat zo als dit sta-

Zorgkring

17

5

“Afgelopen vrijdag werden we om 23:00 uur gebeld met de vraag of we een meisje in nood konden opvangen. Na kort overleg werd ze binnen een half uur bij ons geplaatst” 5. Maatschappelijk ondernemerschap Ondernemerschap wordt gemakkelijk geassocieerd met commerciële bedrijven die primair naar winst streven. Echter, als we kijken naar de definitie van ‘ondernemend zijn’, zien we dat het eerder een gedragskenmerk is dan een uiting van het streven naar winst. Iemand die ondernemend is “signaleert en onderzoekt kansen in de omgeving, vertaalt deze naar mogelijkheden in de eigen werksituatie en durft daarbij verantwoorde risico’s te nemen”. Een dergelijke houding is - onafhankelijk van de sector waarin je werkzaam bent - een belangrijk ingrediënt van creativiteit en innovatie. De laatste jaren wordt het beeld van maatschappelijk ondernemerschap steeds helderder. Meer en meer private ondernemingen richten zich primair op het maatschappelijk effect dat ze teweeg brengen. En steeds meer van die ondernemers bewijzen dat ze maatschappelijke winst belangrijker vinden dan financiële1.

maatschappelijk ondernemerschap. De voordelen ervan zouden bij uitstek een bijdrage kunnen leveren aan de soms ondoorzichtige en complexe wereld van de zorg: • De klant centraal: succesvolle ondernemers doen alles voor hun klant. Bij iedere beslissing stellen zij hun klant centraal. • Kwaliteit en innovatie: ondernemers zijn continue gericht op kwaliteitsverbetering. • Innovatie en creativiteit: ondernemers zijn gericht op het creatief inspelen op veranderende omstandigheden. • Efficiëntie: veel minder bureaucratie en een lagere regeldichtheid. Wanneer ondernemerschap in de zorgsector een goede plaats krijgt, kan er geprofiteerd worden van de hierboven genoemde voordelen. Daarmee zou het uiteindelijke doel van mensen die werken in de zorg weer een stap dichterbij komen: het bieden van kwalitatief hoogstaande zorg.

“hier komt een mooie quote te staan die jullie moeten bedenken en dan kan dat zo als dit staOok binnen de zorgsector liggen er kansen voor

1

http://www.kickstart.nl/achtergronden/inspiratie.aspx

Zorgkring

19

Contactpersoon: Johan Emons Industrieweg-OOst 27 6662 NE Elst 06 52 37 45 94 [email protected]

20

Zorgkring