Versterken en Verbinden
Over het benutten van kansen en eigen kracht
Project in het kader van de Subsidieverordening Woonservicegebieden Zwolle 2011-‐2014 Eindrapportage Drs. Hennie van ’t Riet -‐ Kruizinga Zwolle, januari 2013
Stichting Samen Berkum
Inhoud
Samenvatting ....................................................................................................................................................... 4 Onderzoek onder ouderen ..................................................................................................................... 4 Samen Berkum ............................................................................................................................................ 4 Rol Samen Berkum in het kader van woonzorgzones ............................................................... 4 Toekomstige thema”s voor Samen Berkum ................................................................................... 5 Tot slot ............................................................................................................................................................ 5 1 Inleiding .......................................................................................................................................................... 6 2 Achtergronden bij een woonservicegebied ..................................................................................... 7 2.1 Algemeen ........................................................................................................................................... 7 2.2 Een woonservicegebied nader bekeken ............................................................................... 8 3 Woonservicegebied Berkum nader bekeken ................................................................................ 10 3.1 Berkum algemeen ........................................................................................................................ 10 3.2 Inventarisatie voorzieningen .................................................................................................. 12 3.2.1 Aanbod op het gebied van zorg en welzijn ......................................................... 12 3.2.2 Voorzieningen op het gebied van wonen ............................................................ 14 3.2.3 Overige diensten ............................................................................................................ 15 3.2.4 Overige voorzieningen ................................................................................................ 15 3.3 Interviews met ouderen ............................................................................................................ 16 3.3.1 De opzet van het onderzoek ...................................................................................... 16 3.3.2 Samenvatting van de interviews ............................................................................. 17 3.4 Conclusies en aanbevelingen .................................................................................................. 23 3.4.1. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van het wonen ......................... 23 3.4.2. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van zorg-‐ en welzijn .............. 23 3.4.3. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van de basisvoorzieningen . 26 3.5 Samenvattende slotconclusie .................................................................................................. 26 4 Samen Berkum ........................................................................................................................................... 27 4.1 De participerende organisaties .............................................................................................. 27 Allio Kinderopvang ...................................................................................................................... 27 Berkumstede .................................................................................................................................. 28 Doomijn ............................................................................................................................................ 29 De Hoofdhof .................................................................................................................................... 30 DeltaWonen .................................................................................................................................... 30
2
Openbare Basisschool De Campherbeek ........................................................................... 31 Christelijke Basisschool De Duyvencamp .......................................................................... 32 Scouting Jan Lijdinggroep ......................................................................................................... 33 Stichting Philadelphia ................................................................................................................ 33 Stichting Teamsupport en Voetbalvereniging (VV) Berkum .................................... 34 Frion… ............................................................................................................................................... 34 Wijkvereniging Berkum en Wijkcentrum De Weijenbelt ........................................... 35 WijZ…… ............................................................................................................................................. 35 Regiegroep Duurzaam Berkum .............................................................................................. 36 4.2 Conclusies en aanbevelingen .................................................................................................. 36 4.2.1 Belang, rol en wijze van werken ............................................................................. 36 4.2.2 Bouwstenen voor Samen Berkum .......................................................................... 37 4.2.3 Rol Samen Berkum in het kader van woonzorgzones ................................... 37 4.2.4 Toekomstige thema’s voor Samen Berkum ........................................................ 38 5 De toekomst van Stichting Samen Berkum ................................................................................... 40 6 Slotwoord ..................................................................................................................................................... 42 Bijlagen ................................................................................................................................................................. 43 Bronnen ................................................................................................................................................................ 43
3
Samenvatting In het kader van de subsidieregeling Woonservicegebieden Zwolle 2011 – 2014 heeft Samen Berkum het afgelopen jaar een project uitgevoerd. In het kader van dit project is ouderen gevraagd hoe het is zelfstandig te leven in Berkum? Doel hiervan was ingrediënten aan te dragen om te komen tot een beoogd ”woonservicegebied–plus”. Ook is nagegaan wat de rol van Samen Berkum kan zijn? Hierbij hebben we verschillende aandachtsgebieden onderscheiden. Per aandachtsgebied formuleren wij hieronder enkele van de belangrijkste conclusies en aanbevelingen.
Onderzoek onder ouderen
1. Alle ouderen realiseren zich dat er een moment komt, waarbij men (meer) ondersteuning nodig heeft. Het is zinvol het Steunpunt Berkum verder te versterken, zodat het kan uitgroeien tot het Centrale Senioren Informatiepunt voor alle ouderen in Berkum. 2. In principe zijn er genoeg diensten in de wijk aanwezig, maar van integraal samenwerken is nog geen sprake. Gestart zou kunnen worden met het in het leven roepen van een integraal zorgteam, dat op vaste tijden bij elkaar komt.
3. Ook op het gebied van welzijnsvoorzieningen is er nog een belangrijke slag te maken. Berkumstede, de Wijkvereniging en WijZ zouden ook op dit terrein hun activiteiten op elkaar moeten afstemmen en moeten bundelen. 4. Het basisniveau van de voorzieningen is voldoende, zij het dat het zaak is alert te blijven, met name wat betreft het winkelaanbod dat niet nog verder moet verminderen.
Samen Berkum 1. Alle organisaties willen met elkaar samenwerken. Wel is duidelijk dat het bij de organisaties primair om de eigen organisatie gaat. In dit kader noemen veel organisaties de netwerk-‐ en platformfunctie van Samen Berkum. Vanuit die netwerk-‐ en platformfunctie kan Samen Berkum een signalerende functie vervullen.
2. Het is zinvol dat Samen Berkum activiteiten uitvoert die organisatie-‐ overstijgend zijn.
Rol Samen Berkum in het kader van woonzorgzones 1. Samen Berkum kan op dit gebied een veel actievere rol spelen, vooral omdat op dit terrein wel een aantal organisaties zeer actief is (met name Berkumstede), maar er weinig aandacht is voor samenhang en samenwerking. Zo zou Samen Berkum in samenwerking met Berkumstede, de regierol op kunnen pakken en alle partijen rondom zorg en welzijn in de wijk uitnodigen voor een gesprek over samenwerking en afstemming.
4
2. Het is zinvol dat Samen Berkum het steunpunt zoveel mogelijk ondersteunt en versterkt, zodat dit steunpunt kan uitgroeien tot het Centrale Senioren Infopunt voor de wijk.
Toekomstige thema”s voor Samen Berkum 1. Veel organisaties noemen als knelpunt in de wijk de hangjongeren. 2. Samen Berkum kan ingaan op specifieke verzoeken vanuit de participerende organisaties. 3. Voor alle organisaties is het moeilijk de eigen gebouwen rendabel te houden. Het is zeer zinnig om een inventarisatie uit te voeren van alle gebouwen, hun exploitatieproblemen en potentiële benutting.
Tot slot Wij pleiten voor een sterkere rol van Samen Berkum. Veel problemen en voorzieningen zijn i.v.m. het feit dat ze organisatieoverstijgend zijn, ook alleen maar in samenhang en samenwerking met elkaar op een goede manier aan te pakken. Wanneer Samen Berkum er voor kiest deze rol verder vorm te geven, past daar een organisatie bij die er voor zorgt ‘feeling’ te hebben met alle participerende organisaties. Om dit vorm te geven, is een regulier structureel overleg met alle participerende organisaties noodzakelijk. Ten behoeve van de verdere vormgeving van het woonservicegebied Berkum zou Samen Berkum het initiatief moeten nemen om te komen tot een “woonservicegebiedsteam”, met daarin alle belangrijke participanten op dit gebied: naast Berkumstede en Frion ook WijZ en Travers. Deze en ook andere participerende organisaties dienen ook de komende jaren tijd en menskracht beschikbaar te stellen voor dit team, teneinde het woonservicegebied met elkaar de komende jaren verder vorm te geven.
5
1 Inleiding In maart 2011 verscheen de gemeentelijke Notitie Woonservicegebieden Zwolle 2011-‐ 2014. Op basis van deze nota, konden organisaties in Zwolle een beroep doen op subsidiemiddelen. Van deze mogelijkheid heeft ook “Samen Berkum” gebruik gemaakt. In onze aanvraag stelden we dat de wijk Berkum al hard op weg was naar een woonservicegebied, maar dat er ook nog veel moest gebeuren. Er zijn al veel voorzieningen, maar wellicht ontbreken nog enkele belangrijke. En: een eerste aanzet voor samenwerking tussen tal van partijen was er, maar nu moest het verder vorm en inhoud krijgen. Begin van het jaar 2012 konden we derhalve een project starten, bestaande uit twee onderdelen: een onderzoek naar Berkum als (toekomstig) woonservicegebied en het aandragen van bouwstenen ter versterking van Samen Berkum als organisatie. Dit eindrapport bevat onze bevindingen. In hoofdstuk 2 van dit eindrapport gaan we in op een woonservicegebied. Wat verstaat de gemeente daaronder, wat zijn de ervaringen met woonservicegebieden elders in het land en wat weten we in zijn algemeenheid van een woonservicegebied? In hoofdstuk 3 nemen we de wijk Berkum onder de loep. Wat is het aanbod van zorg-‐ en welzijnsvoorzieningen, en wat vinden ouderen die zelfstandig wonen van het wonen in Berkum? Aan het slot van het hoofdstuk formuleren we conclusies en komen we tot een aantal aanbevelingen. In hoofdstuk 4 kijken we weer naar de organisatie Samen Berkum: wat vinden de deelnemende organisaties van Samen Berkum, met welke onderwerpen zou Samen Berkum de komende jaren aan de slag moeten? Ook kijken we naar de rol die Samen Berkum zou kunnen spelen in relatie tot het woonservicegebied Berkum. In hoofdstuk 5 gaan we in op de toekomst van Samen Berkum: Hoe zou Samen Berkum in de praktijk kunnen functioneren? Ten slotte: in hoofdstuk 6 maken we nog enkele afsluitende opmerkingen. We hopen met dit eindrapport en met ons werk de afgelopen periode een bijdrage te hebben geleverd aan de tot stand koming van Berkum als woonservicegebied-‐plus.
6
2 Achtergronden bij een woonservicegebied Uit cijfers van het CBS blijkt dat steeds minder mensen gaan wonen in een verzorgingstehuis. Het landelijk beleid is hier ook duidelijk op gericht: De overheid wil graag dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen in hun eigen huis. Dit sluit ook aan bij de wens van veel ouderen zelf: Men wil zolang mogelijk de regie houden over het eigen leven en heeft het idee dat dat in het eigen huis beter lukt dan in een zorgcentrum. In dit kader kunnen woonzorgzones een grote rol spelen. Het gaat om het zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen in de eigen wijk, met behoud van de regie over het eigen leven. Maar: Welke voorzieningen zijn dan nodig voor ouderen, op het moment dat men ouder en daardoor vaak kwetsbaarder wordt? Welke eisen worden dan aan de zorg-‐ en welzijnsaanbieders gesteld? En welke basale voorzieningen zijn dan minimal noodzakelijk?
2.1
Algemeen
Een gebied mag zich volgens de gemeente Zwolle een woonservicegebied noemen, als het voldoet aan de volgende criteria: 1) Mensen kunnen zo lang mogelijk wonen in de omgeving die men verkiest. 2) M.b.t. welzijn: Er is binnen een woonservicegebied een infrastructuur waar diverse voorzieningen, diensten en activiteiten aangeboden of georganiseerd kunnen worden op het gebied van ontmoeting, dagactiviteiten, informele zorg, praktische en huishoudelijke diensten, gezondheidsdiensten, informatie en vervoer. 3) Er is een samenhangend, toegankelijk en compleet aanbod van zorgvoorzieningen. Voor de thema’s zorg en welzijn: de kracht van eigen sociale netwerken wordt benut en waar nodig versterkt. 4) M.b.t. de leefomgeving: er is aandacht voor basale voorzieningen. In zijn algemeenheid telt een woonservicegebied ongeveer vijf-‐ tot tienduizend inwoners. Het is een buurt of wijk waar allerlei diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg op elkaar zijn of worden afgestemd. Met andere woorden: de hulp-‐ en dienstverleners werken hier nauw samen of gaan dit binnenkort doen. Zij willen de vraag van een oudere zo snel mogelijk beantwoorden. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om een aanpassing in de eigen woning ( de aanleg van een traplift, een douchestoel of een verhoogd toilet), of dat men door omstandigheden plotseling 24 uur per dag zorg nodig heeft. Belangrijk is dan dat alles zo dicht mogelijk bij huis, snel en passend bij de eigen situatie kan worden geregeld. Op deze manier kan men -‐ ook als men lichte of middelzware zorg nodig heeft -‐ langer thuis wonen. Het doel van een woonservicegebied is vooral ook dat kwetsbare mensen, zoals een deel van de senioren en mensen met een beperking, zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Veilig en vertrouwd in hun eigen buurt. Op die manier kunnen ze zo lang mogelijk actief blijven in een voor hen vertrouwde omgeving. Lukt het niet om zelfstandig te blijven wonen? Dan kunnen ze bijvoorbeeld verhuizen naar een zorgwoning binnen het woonservicegebied. De kern van de aanpak is dat alle partijen
7
zich inzetten voor het zelfstandig wonen van ouderen, zodat verhuizing naar een zorgcentrum niet nodig is of langer kan worden uitgesteld.
2.2
Een woonservicegebied nader bekeken
Teneinde een woonservicegebied goed te kunnen laten functioneren, welke voorzieningen zijn dan nodig? En welke thema’s zijn dan relevant? Wonen Van groot belang voor het welbevinden en de zelfredzaamheid van mensen is de woning. Daarbinnen brengt men immers het grootste gedeelte van de tijd door. Belangrijk hierbij is dat bij toenemende kwetsbaarheid de woningvoorraad is aangepast aan de behoeften van de ouder wordende mens. Soms zijn er daarom in de bestaande woning extra voorzieningen nodig. Uit een brochure van het kenniscentrum wonen-‐zorg blijkt dat tot 2009 er formeel slechts 1.8 miljoen van de 7.1 miljoen woningen geschikt zijn voor senioren en mensen met een beperking. Het aantal senioren en mensen met een beperking bedroeg in datzelfde jaar 3.3 miljoen. Er is dus nog veel werk aan de winkel!
Woningcoöperaties kunnen wat de huurvoorraad betreft hierin veel betekenen. Zij kunnen woningen tijdig veilig en comfortabel maken, of te wel ”opplussen”. Dit houdt bijv. in het aanbrengen van goede verlichting, een tweede trapleuning, antisliplagen, e.d. Veel woningbouwcoöperaties zijn hier sinds de jaren negentig mee bezig. Welzijn en zorg Ouder worden gaat gepaard met toenemende kwetsbaarheid. Er dienen zich gezondheidsproblemen aan en beperkingen. Van belang is dan dat ouderen een netwerk hebben, waar ze steun en hulp kunnen vragen. Dit kunnen buren zijn, maar ook familie en vrienden. Veel ouderen realiseren zich dat ook: Dat er een moment kan komen waarop ze ondersteuning nodig hebben om het zelfstandig wonen met behoud van kwaliteit vol te houden. In de praktijk blijkt dat, als er hulp nodig is, men die het eerst zoekt bij eventuele partners, kinderen en buren. Met hun steun worden vele problemen opgelost. Niet altijd is het netwerk van de oudere groot genoeg om hun de nodige steun te kunnen verlenen. Zaak is het dan hen te ondersteunen, en vrijwilligers en professionals te organiseren wanneer dat nodig mocht zijn. In zijn algemeenheid zijn de volgende voorzieningen van belang: -‐ Een wijkpost, waar alle informatie is te vinden rondom wonen, welzijn en zorg -‐ Een medisch centrum, met een integraal wijkteam (NB: Dit hoeft niet altijd een fysiek punt te zijn. Het gaat erom dat de de diverse functies op het gebied van welzijn en zorg goed worden ingevuld, dus een dekkend netwerk van welzijn en zorg) -‐ Klus en plusdiensten (waaronder een boodschappendienst) voor senioren -‐ Seniorenhuis/huiskamerprojecten/ontmoetingsruimtes voor senioren -‐ Personenalarmering -‐ Openbare plaatsen waar ouderen elkaar kunnen ontmoeten
8
-‐ -‐ -‐ -‐ -‐
Zorg op afroep Maaltijdvoorzieningen Mantelzorgsteunpunt Mogelijkheden voor levensbestendig wonen Woonomgeving zonder barieres
Eenzaamheid Het dominante thema voor de komende jaren voor ouderen wordt volgens velen “eenzaamheid”. 30% van de ouderen krijgt hier vroeg of laat mee te maken. Dit omdat het sociale netwerk van de oudere steeds kleiner wordt door overlijden van partner en familie. De eigen buurt wordt daarom steeds belangrijker, niet in de laatste plaats vanwege de ‘’toevallige contacten”: een prettige ontmoeting met een kennis op een dag kan van grote invloed zijn op het welbevinden van mensen. Mobiliteit Vermindering van mobiliteit is voor ouderen een groot probleem. Hulpmiddelen om deze mobiliteit op peil te houden zijn daarom zeer belangrijk. Voorzieningen In zijn algemeenheid is de nabijheid van winkels van groot belang, zodat men zelfstandig in het eigen dagelijkse onderhoud kan voorzien. Veiligheid Je veiligvoelen in je buurt en op straat is van wezenlijk belang voor het plezierig wonen. In September 2012 werd door de universiteit van Nijmegen een landelijk onderzoek gepresenteerd onder 10 woonservicegebieden elders in Nederland. Conclusies uit dit landelijke onderzoek: -‐ geschikte of aangepaste woningen bleken een essentiële conditie te zijn voor het zolang mogelijk zelfstandig wonen van ouderen -‐ de nabijheid van voorzieningen, de verkeersveiligheid, de sociale veiligheid en het plezier dat mensen aan hun woonomgeving ontlenen, is van groot belang voor hun welbevinden -‐ factoren binnenshuis bleken van groter belang te zijn voor het gevoel van veiligheid, dan factoren buitenshuis -‐ de calculerende burger bestaat niet: ouderen hebben juist veel moeite met het vragen van hulp
9
3 Woonservicegebied Berkum nader bekeken Hoe is wat een woonservicegebied betreft de situatie in Berkum? Kunnen we Berkum een woonservicegebied noemen? Zijn er in de wijk Berkum voldoende diensten voor ouderen, zodat zij op een prettige manier zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen? Of moet het dienstenaanbod worden uitgebreid? En hoe is het met de afstemming tussen de verschillende diensten? De afgelopen periode hebben we een inventarisatie uitgevoerd van de aanwezige voorzieningen in Berkum. Tevens hebben we een aantal nog zelfstandig wonende ouderen geinterviewd. Wat zijn hun bevindingen? En wat zijn wat hen betreft de knelpunten in de wijk? Voordat we hier op ingaan, noemen we eerst een aantal algemene kenmerken van de wijk.
3.1
Berkum algemeen
Berkum is een wijk binnen de stad Zwolle in Overijssel. De wijk is omgeven door de Overijsselse Vecht, de Nieuwe Vecht, de snelweg A28 en de Ceintuurbaan. Tot de wijk Berkum behoren verder het bedrijventerrein De Vrolijkheid, bedrijventerrein Hessenpoort en het kantorenterrein Oosterenk. In de directe omgeving van Berkum zijn het FC Zwolle Stadion en de Isala Klinieken te vinden. Daarnaast heeft Berkum een winkelcentrum, twee basisscholen, drie protestantse kerken , een wijkcentrum, een kinderboederij, sportvelden en zorgcentrum Berkumstede. De wijk Berkum is een groen, landelijk stadsdeel met overwegend koopwoningen. In de directe omgeving zijn volop recreatiemogelijkheden, waardoor het woongebied extra aantrekkelijk is. Aan de wijk wordt dan ook een “dorps” en “weinig stedelijk” woonmilieu toegekend. Of te wel: Een dorp aan de stad vast. Bevolking Volgens kerncijfers van de Gemeente Zwolle wonen in Berkum iets meer dan 4.250 bewoners, verdeeld over zo’n 1.720 huishoudens. 40% hiervan bestaat uit tweepersoonshuishouden zonder kinderen. Vergeleken met Zwolle wonen er in Berkum relatief weinig allochtonen. De groep autochtonen wordt met zo’n 93% het meest vertegenwoordigd in Berkum. Daarnaast ligt het gemiddelde inkomen van Berkum hoger dan dat van Zwolle en zijn de mensen er relatief hoger opgeleid. De samenstelling van de bevolking van Berkum ziet er als volgt uit:
10
Uit deze grafiek blijkt dat de leeftijdsklasse van 18 tot 39 jaar relatief laag vertegenwoordigd is. De leeftijdsklasse vanaf 55 jaar is daarentegen ruim vertegenwoordigd. Het aantal 55-‐plussers bedraagt ruim 40% van het totale aantal inwoners. In geheel Zwolle bedraagt dit percentage circa 22%. Uit de wijkanalyse van Berkum, opgesteld in 2004: In Berkum behaalt men de gemiddelde leeftijd van 46,9 jaar. Dit is aanzienlijk hoger dan in de rest van Zwolle, met een gemiddelde leeftijd van 38,1 jaar. Berkum is dan ook de meest vergrijsde wijk en tegelijkertijd ook de meest welvarende wijk van Zwolle. Woningen Het eigen woningbezit in Berkum is vrij hoog (circa 70 %). Hierbij behoren de eensgezinswoningen in het algemeen tot het hogere segment. Qua woningaanbod lijkt Berkum, net als vele andere wijken, ‘op slot’ te zitten. Dit ondanks de nieuwbouw van een aantal appartementen voor senioren, onder meer door Stichting Berkumstede. Uit de quick-‐scan van onderzoeksbureau Companen (Zwolle, 2011) komt naar voren dat er een tekort is aan huisvesting voor ouderen. Met name is er grote behoefte aan 0-‐treden woningen: woningen die zonder trappen van buitenaf bereikbaar zijn en waarbij de primaire ruimtes (de keuken, het sanitair, de woonkamer en minimaal één slaapkamer) zich op dezelfde woonlaag bevinden; drempels in de woning zijn laag of ontbreken. (Wel is het belangrijk hierbij te bedenken dat het merendeel van de 65 + gezond en vitaal is en geen aangepaste woning behoeft).
11
3.2
Inventarisatie voorzieningen
Welke voorzieningen zijn er in de wijk Berkum op het gebied van welzijn, wonen en zorg? Wie doet wat op welk gebied? En welke basale voorzieningen zijn aanwezig in de wijk? 3.2.1 Aanbod op het gebied van zorg en welzijn Berkumstede Berkumstede heeft een breed aanbod en dienstverlening op het gebied van zorg en welzijn. Afhankelijk van de vraag wordt de dienst bij mensen thuis of in Berkumstede aangeboden. Zorg (Intramuraal) Berkumstede heeft op dit moment een capaciteit van 96 bewoners. (Na de nieuwbouw beschikt Berkumstede over 80 zorgplaatsen). Hierbinnen heeft Berkumstede 16 verpleeghuisplaatsen. (Na de nieuwbouw zijn dit 24 plaatsen). Mensen krijgen zowel individueel als in groepsverband aanvullende verpleeghuiszorg. Ook biedt Berkumstede individuele activitetienbegeleiding en is er de mogelijkheid van een kortdurende opname. Daarnaast heeft ze nog de capaciteit van aanleunwoningen. Het betreft 49 huurwoningen. Ook in deze woningen kunnen mensen alle mogelijke vormen van zorg krijgen. De nieuwbouw voorziet in nieuwe huur-‐ en koopappartementen. Zorg (Extramuraal) Dit betreft zorg voor senioren uit de wijk, met als doel het zelfstandig wonen in stand houden en/of bevorderen. Het is zorg vanuit het verzorgingstehuis bij mensen thuis. Deze zorgverlening bestaat uit: o Dagverzorging o Verzorgen van huishoudelijke en overige voorzieningen uit het WMO-‐pakket o Personenalarmering en/of Eerste Hulp o Maaltijdvoorziening Welzijn o Hulpmiddelenuitleen Welzorg o Een scala aan recreatieve activiteiten: -‐ diavoorstellingen -‐ diverse muzikale optredens -‐ handwerken -‐ kaarten -‐ spelmiddagen -‐ biljarten -‐ darten -‐ gym -‐ jeu de boule -‐ koersbal -‐ wii (sporten met de spelcomputer)
12
-‐
Zwemmen
Daarnaast biedt Berkumstede nog het volgende: o Bibliotheek en tijdschriftenwand o Internetcafe o Keuken en 55+ restaurant o Klussendienst en tuinonderhoud o Koffiecorner o Kopiëermogelijkheid o Klein winkeltje o Was-‐ en linnenverzorging, strijkservice en naaiservice. Op het gebied van Faciliteiten: o Mogelijkheid om verjaardagen te vieren o Mogelijkheid om een logeerkamer te gebruiken In Berkumstede zijn op wisselende tijden aanwezig een: o Schoonheidsspecialiste o Tandarts o Schoenmaker o Pedicure o Logopediste o Kapster o Fysiotherapeut o Bloemist Het zorgcentrum vindt een goed aanbod van wonen, zorg en welzijn, buiten het interne aanbod, van groot belang. Hier besteedt Berkumstede ook veel aandacht aan: In dit verband heeft ze een “Steunpunt Berkum” ingericht. Dit steunpunt helpt mensen uit de wijk met allerlei vormen van zorg. Berkumstede/Steunpunt Berkum Doel van het steunpunt is de ondersteuning van de wijkbewoners in het zo lang mogelijk zelfstandig wonen in de wijk. Diensten die worden geleverd: o Zaken rondom de WMO (hulp bij aanvragen huishoudelijke hulp, vervoer, begeleiding, etc.) o Uitleen van zorgartikelen (rollators, krukken, douchestoel, rolstoelen) o Algemene vragen (veel vragen rondom zaken die ook via internet worden geregeld: hoe werkt de ov-‐chipkaart, hoe moet ik een bepaald formulier invullen?) o Mogelijkheid van aansluiting bij Personen Alarmering Het steunpunt vervult dus een belangrijke rol in de doorverwijzing naar extramurale zorg en naar sociale activiteiten. Gemiddelde leeftijd van de bezoekers van het steunpunt is 60 à 70 jaar.
13
Stichting Philadelphia Stichting Philadelphia is een landelijke organisatie met ruim 7.600 medewerkers die in en vanuit circa (veelal kleine) 700 locaties ondersteuning bieden aan ruim 7.800 cliënten met een verstandelijke beperking. De ondersteuning varieert van enkele uren begeleiding per week tot dagelijkse intensieve zorg, en van logeeropvang tot dagbesteding en begeleide werkvormen. In Berkum beheert Philadelphia het pand Eikenlaan 10. Veel mensen die hier wonen, zijn ook in de wijk Berkum geboren en opgegroeid. Hun ouders wonen soms dus in de buurt. Er wonen op dit moment twaalf mensen. Iedereen heeft een eigen woning. De bewoners hebben een zit-‐slaapkamer, een keukentje en een badkamer tot hun beschikking. Op de begane grond kunnen mensen met een rolstoel wonen. De zorg die verstrekt wordt, is op maat. Ook zijn er vrijwilligers die langskomen en meehelpen. Overdag werken veel mensen. ’s Avonds kan veel samen worden gedaan. Voor het overige zijn de bewoners aangewezen op voorzieningen in de wijk, zoals de huisarts, tandarts, fysiotherapie, het winkelcentrum en de sporthal van de Weijenbelt. Er bestaan plannen voor uitbreiding met 25 woningen, maar het is de vraag of dat op korte termijn wordt gerealiseerd. WijZ De stedelijke welzijnsorganisatie voor ouderen WijZ ondersteunt in Berkum een gymnastiekactiviteit (fitgym), de bridgeinstuif en het country linedance. De eerste activiteit vindt plaats in Berkumstede, het bridgen en het country linedance in de Weijenbelt. 3.2.2 Voorzieningen op het gebied van wonen Berkum telde in 2011 circa 2.000 woonruimten. Het merendeel van de woonruimten zijn gebouwd tussen 1960 en 1980. Deze periode kenmerkt zich door de gevarieerde woningbouw en de opkomst van woonerven. In Berkum is 32% in handen van woningbouwcorporaties (de huurwoningen). De overige 68% is particulier eigendom. In Berkum staan veel ééngezinswoningen (66%) gevolgd door de vrijstaande woningen (22%) en gestapelde woningen (12%). Stichting Berkumstede Stichting Berkumstede verleent zorg en welzijn in de wijk Berkum en omgeving. Daarnaast bieden zij de mogelijkheid om zelfstandig en comfortabel te wonen, gecombineerd met voorzieningen voor zorgverlening en vormen van dienstverlening. Berkumstede biedt op dit moment alleen huurwoningen aan. Bestaand aanbod (niet intern) Toekomstig aanbod Huur: 55 seniorenwoningen Huur: 24 appartementen (wel met dubbele slaapkamer) (A gedeelte) Eventueel: 12 huurwoningen (B gedeelte) Eventueel: 42 huurwoningen (F gedeelte)
14
DeltaWonen DeltaWonen is een woningbouwcorporatie, die in Berkum ongeveer 250 huurwoningen, varierend van eensgezinswoningen met 1 kamer tot en met eensgezinswoningen met 4 kamers bezit. Onlangs heeft ze 14 duurzame en levensloopbestendige patiowoningen aan de Campherbeeklaan opgeleverd. Onder ”duurzaam” wordt verstaan: de vitale voorzieningen gelijkvloers, goed leefbaar voor mensen met een rollator of met een rolstoel. Frion Prunuspark Frion is een organisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Het werkgebied is Zwolle en Noordwest Overijssel. In Berkum beheert Frion het “Prunuspark”. Dit park bestaat uit: -‐ 8 appartementen in elk waarvan 6 mensen wonen in de leeftijd van 20 – 40 -‐ 1 appartement waar 9 mensen wonen Er zijn dus in totaal 57 verblijfplaatsen. Deze mensen werken op verschillende plaatsen in de stad. Wat het wonen betreft: mensen worden dag en nacht begeleid. Frion heeft diverse locaties, verspreid over de stad. Het idee hierachter is dat het goed is dat mensen met een verstandelijke beperking tussen ‘normale’ mensen wonen. Dit is op zichzelf een sympathieke gedachte, maar het belemmert ook de vrijheid van mensen met een verstandelijke handicap. Bij veel bewoners moet ‘s nachts alles op slot en grendel. Overdag moeten begeleiders heel goed opletten: De snelweg is vlakbij, en bewoners kunnen mede daarom weinig zelfstandig ondernemen. 3.2.3 Overige diensten Voor het overige zijn er een flink aantal thuiszorgorganisaties in de wijk actief zoals Icare Thuiszorg, Buurtzorg e.a. In Berkum is een huisarts gevestigd en een tandarts. Ook is er de mogelijkheid van de fysiotherapeut gebruik te maken, die is gevestigd in Berkumstede. 3.2.4 Overige voorzieningen De wijk heeft een klein winkelcentrum, met daarin een supermarkt, bakker, slager, slijterij en een cafe. Ook heeft de wijk een cafetaria, een rijwielhandel, een doe het zelf zaak en een zaak voor tuinartikelen en gereedschap. Wat het openbaar vervoer betreft: lijn 3 verbindt de wijk met Zwolle-‐Centrum. Daarnaast kent de wijk twee scholen voor lager onderwijs: een christelijke school en een openbare school (CBS De Duyvencamp resp. OBS De Campherbeek).
15
3.3
Interviews met ouderen
In het kader van de subsidieregeling Woonservicegebieden Zwolle 2011-‐2014 hebben we een kleine verkenning gedaan onder 14 nog zelfstandig wonende ouderen van 70 jaar en ouder. 3.3.1 De opzet van het onderzoek Vraagstelling Centrale vraagstelling van het onderzoek was: Wat zijn de meest belemmerende factoren voor het zo lang mogelijk zelfstandig wonen in de wijk Berkum? Toelichting In literatuur rondom dit onderwerp wordt vaak de term “kwetsbaarheid” ingevoerd. Wanneer worden mensen kwetsbaar? Het gaat hierbij om zowel de lichamelijke, psychische en de sociale kwetsbaarheid. Deze drie soorten van kwetsbaarheid hangen vaak met elkaar samen: Fysieke kwetsbaarheid gaat vaak samen met psychische kwetsbaarheid. Ook is fysieke kwetsbaarheid een belangrijke voorspeller voor opname in een verzorgingstehuis of verpleegtehuis en voor vroegtijdig overlijden. En psychisch kwetsbare mensen zijn ook het meest kwetsbaar in sociaal opzicht. Gezondheidsproblemen verkleinen in de regel het sociale netwerk: fysieke beperkingen beperken de mobiliteit en cognitieve beperkingen het sociale gesprek. In dit verband: Van groot belang is het dat ouderen zich tevreden voelen met hun woonomgeving. Want: uit onderzoek blijkt dat ouderen die ontevreden zijn met hun woonomgeving en zich onveilig voelen in hun buurt, kwetsbaarder zijn dan ouderen die zich tevreden en veilig voelen. Omschrijving Kwetsbaarheid bij ouderen (SCP, Den Haag, april 2011) Een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren, dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (zoals functiebeperking, opname, vroegtijdig overlijden).
Wijze van onderzoek en onderzoeksgroep De onderzoeksgroep werd samengesteld op basis van gegevens van de participerende organisaties in Samen Berkum: Met name de Wijkvereniging en VV Berkum hebben namen van te interviewen ouderen doorgegeven. In een aantal mondelinge interviews stelden we 14 deelnemers een aantal open vragen rondom het zelfstandig wonen, grootte van hun informele netwerk, mobiliteit, het voorzieningenniveau en het zich veilig voelen in de wijk. Voor wat het voorzieningenniveau betrof, gebruikten we een checklist, die we samen met de oudere doornamen. Zie voor de uitgebreide vragenlijst de bijlage. Hoewel het onderzoek beperkt van omvang was, menen wij dat het wel een goed beeld geeft van veel oudere bewoners in Berkum. Het beeld zoals dat naar voren komt van het
16
wonen in Berkum, komt ook overeen met alle tot nu toe bekende onderzoeken van de gemeente Zwolle (zie hiervoor wijk voor wijkonderzoeken 2010 en 2012). 3.3.2 Samenvatting van de interviews Algemeen De gemiddelde leeftijd van de geïnterviewden was 78 jaar. Het betrof negen vrouwen en vijf mannen. Onder hen weduwen (6) en een weduwnaar, echtparen (3), en gescheiden mevrouw en een gehuwde meneer. Allen hadden kinderen, soms ook kleinkinderen. De ouderen, met name de mannen, waren werkzaam geweest in uiteenlopende beroepen: als uitvoerende bij de spoorwegen tot ambtenaar op een ministerie. Het opleidingsniveau was voornamelijk middelbaar, enkelen hadden hoger onderwijs gevolgd. Gezondheid Minder dan de helft (6) van de geïnterviewde ouderen was nog goed gezond, de meerderheid (8) niet meer, of was net hersteld van een zwaar letsel (van een hartoperatie, van een gebroken heup, van een operatie aan de knieën). Zij waren goed in staat te vertellen hoe zij deze periode ervaren hadden.
Onder de geïnterviewden was een meneer wiens gezondheidstoestand sinds kort was verslechterd. Hij had hier veel moeite mee, was soms depressief, ondanks de hulp van zijn vrouw. Een van zijn weinig lichtpuntjes was, dat hij over een scootmobiel beschikte en daardoor toch nog wat mobiel was.
Met name de redelijk gezonde geïnterviewden doen veel vrijwilligerswerk: bij Berkumstede, bij de voetbalvereniging, of verlenen hand en span diensten bij alleenstaande (nog oudere) ouderen. Ook beoefent men eigen hobby’s: lid van een postzegelvereniging, zwemmen, gymnastiek, zingen op een koor, bridgen, het volgen van cursussen, lid van een vereniging. Mate van mobiliteit oftewel: Kunt u overal heen waar u wenst? Alle geïnterviewden zijn nog mobiel, hoewel de mate van mobiliteit erg verschilt. Een geïnterviewde deed al haar boodschappen lopend, omdat ze nog niet durfde te fietsen na een zware operatie. Met de bus ging ze nauwelijks. Dat was bij veel geïnterviewden het geval: Men gebruikt weinig openbaar vervoer, vaak omdat men dit niet zo’n plezierig vervoermiddel vindt en omdat men niet te spreken is over de busverbinding. Veel geïnterviewden doen alles nog zoveel mogelijk op de fiets (vaak elektrisch). Twee geïnterviewden gebruikten alleen nog de auto. Hoe lang woont u al in Berkum? Alle geïnterviewden wonen al heel lang in Berkum: 35 jaar, 24 jaar, 44 jaar, 40 jaar, 74 jaar. De meesten willen ook niet uit Berkum weg. Twee geïnterviewden dachten erover om eventueel naar de Aa-‐Landen te gaan, naar een woning rondom het verzorgingstehuis (omdat daar een dochter woonde, maar ook omdat het verzorgingstehuis in de Aa-‐landen vlakbij een winkelcentrum ligt) en een andere
17
geïnterviewde wilde eventueel wel verhuizen naar Zwolle–Zuid (ook omdat daar een dochter woont). Allen hebben een eigen koopwoning. Grootste gemeenschappelijke zorg van de bewoners is het onderhoud van hun tuin. Men doet dit meestal nog zelf, maar vraagt zich wel af: Hoe lang kan ik dit nog doen? Bij sommigen wordt de tuin al onderhouden door derden (door een buurjongen, of door de kinderen). Bent u tevreden met uw woonsituatie en hoe is het wonen in Berkum? Alle geïnterviewden wonen met heel veel plezier in Berkum.
‘’Het is fijn wonen in Berkum. In de oude gedeelten, daar kent iedereen elkaar. In de nieuwere straten is dit minder het geval” .
Sommige geïnterviewden komen vanuit andere streken van het land maar zeggen: “We hebben er nooit spijt van gehad dat we indertijd voor Berkum hebben gekozen. Je helpt hier elkaar bij ziekte. En de natuur is hier erg mooi: Bij het Vegterbos zie je reeën. De Boerendanserdijk is ook heel mooi. Belangrijk is wel dat de boeren en de koeien er blijven”. Toch is er in de loop van de jaren wat veranderd in Berkum: Een tweetal geïnterviewden, die al hun hele leven in Berkum wonen zeggen: “Vroeger was het veel gezelliger. Toen kende iedereen iedereen, werd er op elkaar gelet en werd er voor elkaar gezorgd. Dat is nu niet meer overal het geval”. Een andere geïnterviewde: “Vroeger was de mentaliteit: je was er heel erg voor elkaar. Het was altijd “samen delen”. De maatschappij is veranderd. Kinderen hebben lange vakanties, gaan naar de opvang. De kinderen zijn veel mondiger dan vroeger, brutaler misschien. Vroeger deed iedereen wat voor de gemeenschap. Nu heb je veel meer het afschuifsysteem: Ik heb geen tijd, vraag het die maar”. Door de import van veel tweeverdieners is de sfeer toch anders geworden. En kinderen doen nu minder voor hun ouders dan vroeger. Maar, zegt deze geïnterviewde ook: “Vroeger had je natuurlijk ook verder niks anders te doen. Toen moest je misschien wel eens wat te veel”. Andere geïnterviewden zeggen: “De mensen in Berkum zijn wel wat terughoudender. Je krijgt niet altijd direct antwoord. Veel echte oude Berkumers zijn nogal gesloten. Je wordt niet echt opgenomen in de gemeenschap”. Men mist dan wel eens wat openheid in de wijk. “De kerken drukken een zwaar stempel op de wijk en het zou leuker zijn als er ook eens iets anders werd georganiseerd, zodat het aanbod wat diverser is”. Maar toch: Dit is maar een kleine kanttekening. Iedereen is het er over eens dat het positieve dorpsgevoel niet verdwenen is uit Berkum: ”Mensen hebben over het algemeen veel contact met elkaar. Dat zie je bij de C1000: veel mensen staan daar altijd met elkaar te praten. Bewoners gaan er zelf ook soms heen voor de gezelligheid.” Volgens een geïnterviewde zijn er veel straten waar heel weinig eenzame ouderen wonen. Want: “Als buren let je op elkaar. Veel meer dan in de Aa-‐landen, daar is men veel afstandelijker”. En: “De kinderen komen bij feestdagen weer terug in Berkum, zoals bij het Oranjefeest. Dat hoor je hier meer: als mensen uit Berkum zijn verhuisd, willen ze graag weer terug.”
18
Wat is voor u de belangrijkste reden om zelfstandig te wonen? De meeste geïnterviewden willen het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis wonen. Een enkeling zou graag in een appartement bij Berkumstede wonen. Dit vanwege afnemende gezondheid en vanwege het feit dat het misschien gezelliger is dan in het huidige huis. Een ander echtpaar dat nu nog heel tevreden is, is toch al bezig met de toekomst: Zo heeft men zich al ingeschreven voor de huurwoningen bij Berkumstede voor het geval dat het nodig mocht zijn. Twee andere geïnterviewden hebben belangstelling getoond voor de appartementen van Berkumstede. “Als er dan i.v.m. het ouder worden verhuisd moet worden, dan het liefst daar naar toe.” Maar bijna iedereen blijft het liefst zo lang mogelijk in het eigen huis wonen. “Hier heb ik mijn eigen dingen, hier ben ik zelfstandig.” Men wil ook in de wijk blijven wonen, want “hier kennen ze iedereen.” “Je eigen gang kunnen gaan”, “zelfstandig kunnen zijn”. Dat zijn de sleutelwoorden. Sommige geïnterviewden wonen sinds een aantal jaren al kleiner en gelijkvloers en hebben op deze wijze al geanticipeerd op de toekomst. Ook anderen hebben hun huis al aangepast aan het ouder worden. De meeste geïnterviewden moeten er ook niet aan denken in een verzorgingstehuis te wonen. “Ik zou er niet aan moeten denken”, zegt een mevrouw. “Ik ben veel te zelfstandig. Ik vind een verzorgingstehuis veel te benauwend.” Deze mevrouw woont heel graag zelfstandig. “ Alles is naar mijn zin: mijn eigen ruimte, mijn eigen tuin.” Ze wil liever niet wonen in een omgeving met alleen maar ouderen. Een aanleunwoning zou misschien in de toekomst ook wel wat zijn, bijvoorbeeld de aanleunwoningen tegenover de Wissel. Eén geïnterviewde heeft altijd zelfstandig gewoond, maar zou nu toch wel graag in een aanleunwoning komen te wonen. Zijn voorkeur gaat uit naar huren. Hij wil niet intern wonen. Wel gelijkvloers, en zodanig dat hij gebruik kan maken van zorg als dat nodig mocht zijn. Intern wonen in een verzorgingstehuis wil hij niet: ”Ik ben nog te goed om bij de oude mensen te wonen. Ik doe nog teveel.” Waar bijna alle geïnterviewden over nadenken is “Alarmering”. Kinderen willen dat ook graag. Een mevrouw: “Voor mezelf hoeft het niet. Ik ben nooit bang. Maar de kinderen willen het graag.” Heeft u veel contacten in de wijk? De meeste geïnterviewden hebben veel contacten in de wijk. De een meer dan de ander, maar het varieert van minstens 1 contact tot 10 contacten per dag. Een geïnterviewde had weinig tot geen contact met de buren, maar is wel actief binnen het verenigingsleven. Anderen hebben een hechte vriendinnengroep of hebben veel contact met familie. Daarbij: een aantal geïnterviewden zwemt nog, of is bezig met hobby, doet vrijwilligerswerk bij Berkumstede en/of vanuit de Emmaüskerk. Daarnaast wordt er de nodige tijd doorgebracht met de kleinkinderen. Maar een aantal ouderen merkt op: “Mijn kennissengroep wordt toch kleiner, doordat mensen overlijden.” En een geïnterviewde zegt: “Ziek zijn zou een probleem worden. Daar moet dan wel een oplossing voor komen.” Zijn er genoeg voorzieningen in Berkum voor ouderen? In principe wel, zeggen de meesten. “Als je ernaar op zoek gaat, is er genoeg.”
19
Bij ziekte maakt men gebruik van thuiszorgorganisaties: Icare, buurtzorg, Zanitas (uit Staphorst en Rouveen). Zonder uitzondering is iedereen goed tot zeer goed te spreken over de geboden hulp. Als er medicijnen nodig zijn, halen sommige geïnterviewden die uit de apotheek van Berkumstede. De kerk (De Hoofdhof) doet ook heel veel voor eenzame ouderen, volgens een geinterviewde mevrouw: “Wijkcontactdames bezoeken eenzame mensen. Ze praten even, brengen een bloemetje . De contactdames krijgen de namen door via via. De kerk heeft Berkum in 7 buurten verdeeld, en binnen elke buurt werkt een groep vrijwilligers die de eenzame ouderen bezoekt.” Krijgt u voldoende ondersteuning van anderen? De meeste geïnterviewden (13 van de 14) krijgen voldoende ondersteuning van anderen. Vaak is er goede ondersteuning van de kinderen. Vaak ook zijn er goede contacten met de buren. Zowel kennissen als ook kinderen helpen vaak bij vragen als: “Waar kan ik hulpmiddelen krijgen?”, e.d. Volgens de meeste geïnterviewden doen de eigen kinderen genoeg. Als kinderen ver weg wonen, dringen ze vaak bij de oudere aan op alarmering en een zorgwoning. Bent u op de hoogte met het aanbod van welzijns-‐ en zorgvoorzieningen in de wijk? Op een na vinden alle geïnterviewden dat ze goed op de hoogte zijn van alle voorzieningen in de wijk. En als ze iets niet weten, weten ze waar ze terecht kunnen met hun vragen. Een aantal hebben kennissen die werken bij Berkumstede. “Daar kan ik altijd terecht met mijn vragen”. En verder staat er ook veel in de Berkumer. Een mevrouw geeft aan dat aan alle activiteiten in de wijk wel wat meer bekendheid kan worden gegeven. “Er wordt vast heel veel georganiseerd, maar ik weet het niet altijd”. Wat vindt u van deze voorzieningen? Zijn ze goed bereikbaar? Iedereen vindt de voorzieningen goed bereikbaar. Het gaat om de volgende voorzieningen: Winkelcentrum Ongeveer de helft van de geïnterviewden vindt het winkelcentrum niet zo gezellig. Sommigen gaan bij voorkeur naar de Aa-‐landen. Daar is het veel gezelliger. Het winkelcentrum wordt door velen erg klein gevonden. Alleen de meest noodzakelijke winkels zijn er, maar ook niets meer (geen Blokker, geen kledingzaak, geen bibliotheek). Huisarts en tandarts Veel geïnterviewden hebben een huisarts in andere delen van de stad. Dat vindt niemand een probleem. Openbaar vervoer Wat door velen als een groot probleem wordt ervaren, is het openbaar vervoer, vooral sinds de ov-‐kaart. “Voor alles moet je naar het station”. Zorg en welzijnsvoorzieningen Er wordt heel veel gebridged in Berkum. Daarnaast is er bingo in Berkumstede en in De Weijenbelt. Toch zijn er veel activiteiten niet (meer) in Berkum en dat vind men jammer (geen computercursussen, Brassband David, geen leuke leestafel). Met de Jeu de
20
boulebaan gebeurt niks. Bij Berkumstede kun je eten. Ook organiseren ze voorlichtingsavonden. Een geïnterviewd echtpaar gaat hier regelmatig naar toe. De voetbalvereniging doet ook erg veel. Er is een grote groep ouderen die klussen doet bij het voetbal. In hun gebouw is nu ook kinderopvang. Ook de kerken zijn erg actief en werken goed samen in de wijk, met name bij de Oranjeweek. Ze organiseren ook veel, zoals de Paaswandeling en de Kerstwandeling. De Kerstwandeling is een hele happening, dan wordt op allerlei plaatsen gedeeltes uit het kerstverhaal verteld. Maar: Er zijn ook wel oudere Berkumers die dit allemaal te modern vinden. Mobiliteit Mobiliteit is heel erg belangrijk voor alle geinterviewde ouderen. Ze zijn allemaal blij dat ze nog zo veel kunnen. Iedereen realiseert zich: “Nu kan ik het nog.” Het eerste wat af valt is uitgaan tijdens de avond. Voor het overige: als men wil, gaat men naar de stad voor lezingen en cursussen. Een geïnterviewde geeft aan dat er met name op zondag niets te doen is in de wijk. Hij zou graag willen dat er dan meer activiteiten waren. “Nu duurt de zondag vaak zo lang”. Van welke voorzieningen in de wijk maakt u gebruik? Velen maken gebruik van allerlei voorzieningen. Alle geïnterviewden weten de weg naar de diverse thuiszorgorganisaties goed te vinden. De helft van de geïnterviewden heeft een huishoudelijke hulp zelf geregeld. Toen een geïnterviewde net uit het ziekenhuis kwam, hebben ze vanuit het ziekenhuis heel veel voorzieningen voor haar geregeld: fysiotherapie, een rollator. Wat de dagelijkse boodschappen betreft: buren vroegen gelijk of ze iets konden doen. Een geïnterviewde maakt gebruik van de alarmering via de Wissel. Een andere geïnterviewde denkt daar over na. Een oudere heeft op het moment van ziekte gebruik gemaakt van de maaltijden via Berkumstede. Een oudere heeft via het steunpunt van Berkumstede loopkrukken gekregen. Zijn er in de wijk voorzieningen die u mist? Bibliotheek Sinds een aantal jaren is de bibliotheek verdwenen uit Berkum. Een aantal geinterviewden geeft aan deze te missen. Een geïnterviewde gaat nu naar de bibliotheek in de Aa-‐landen. Anderen missen de bibliotheek niet, omdat men er toch geen gebruik van maakte. Men kent echter wel mensen, die de bibliotheek missen.
“Ik miste zelf de bibliotheek niet, maar ik weet dat anderen dat wel misten. Als ik zelf namelijk een tijdschrift wil, dan koop ik dat gewoon. Voor mij zou het erger zijn als ik niet meer mobiel ben. Dan is het misschien anders. Ik heb ook een huisarts in de Aa-‐landen. Vind ik ook helemaal geen punt”.
Andere geïnterviewden geven aan er begrip voor te hebben dat deze verdwenen is uit de wijk. De wijk is te klein misschien voor al dit soort van voorzieningen. Zelf gaan ze nu naar de Aa-‐Landen. Zolang ze mobiel zijn, hebben ze daar helemaal geen probleem mee. Wat de bibliobus betreft: die vond een geïnterviewde oudere veel te krap. Een andere geïnterviewde: “De bibliotheek mis ik niet. Maar ik doe ook vrijwilligerswerk in een boekenwinkeltje. Als ik wel naar de bieb zou willen, zou ik naar de Aa-‐landen gaan.” En een ander: “Uitbreiding van de bibliotheek in Berkumstede, zou een goede zaak zijn.”
21
Winkelcentrum Een geïnterviewde geeft aan een wat ruimer winkelcentrum te missen in de wijk. “Het winkelpleintje is zo summier. Vroeger was er nog een Rabobank, nu is het winkelcentrum wel heel armetierig geworden. C1000 is vaak zo rommelig. Dat vinden heel veel mensen jammer. En: “Waarom moest er een cafeteria komen? En wat ik ook mis: een drogisterij. Je kunt hier nooit een kadootje kopen, geen kinderspeelgoed. Er is geen Blokker.” Een andere geinterviewde: “Is het niet mogelijk dat alle winkeliers samenwerken, zodat er een mooie grote ruimte komt met daarin de bakker, de slager, en de groenteboer?” Welzijnswerk Een geïnterviewde vindt dat er te weinig wordt gedaan in de wijk. Volgens haar gebeurde er vroeger meer. Wat wordt er nu in de Weijenbelt voor ouderen georganiseerd? In de Wissel worden er ook vaak activiteiten georganiseerd, maar ze heeft het idee dat de drempel om daar naar toe te gaan, vaak te hoog is. Ze hebben indertijd klaverjas opgezet, maar loopt dat wel? Ze kregen niet genoeg mensen. Ook andere geinterviewden geven aan dat ze niet precies weten wat er allemaal voor ouderen wordt georganiseerd in de wijk. Een geïnterviewde: “In Berkum wonen heel veel ouderen, maar er zijn geen specifieke wijkactiviteiten voor deze groep. De Weyenbelt is ook niet speciaal gericht op ouderen.”
Een tip van een geïnterviewde: “Organiseer het zo dat ouderen zelf activiteiten organiseren voor andere ouderen. Of het nu biljarten is, of kaarten, het maakt niet uit, als ze het zelf maar organiseren. Als je dat niet doet, gaat het vaak mis. Dat zie je aan het jeu de boele baantje: de gemeente heeft het aangelegd, maar nu gebeurt er niks mee. Dan vraag ik me af: Is er wel contact gelegd met ouderen? Is er wel gecommuniceerd? Het is wel belangrijk dat er iemand hiertoe het initiatief neemt, maar daarna moet het over worden genomen door ouderen zelf.”
Apotheek De meeste geïnterviewden missen de apotheek niet. Dat kan altijd worden opgelost. Oplaadpunt voor de ov kaart. Dit wordt door met name diegenen die af en toe nog met de bus reisden, wel gemist. Er is nu alleen nog een oplaadpunt in de Coöp. Probleem is echter dat deze niet altijd open is. Voelt u zich veilig in uw woning en in de wijk? De ouderen ervaren hun eigen wijk als erg veilig. Hoewel er wel wat inbraken geweest zijn in de nabije omgeving, is men toch niet bang. Men vat het in het algemeen nogal laconiek op: “Dan maar wat extra sloten erop, en ik let er op dat ik alles dicht doe.” Wat vindt u van het verkeer en de verkeersveiligheid in de wijk? In het algemeen is men hierover ook positief. Een paar punten: -‐ De verlichting in de tunnel (onder de Ceintuurbaan) is niet geweldig, -‐ Sommige automobilisten rijden veel te hard. Vooral op de Kuyerhuislaan is dit vaak het geval, maar ook op de Boerendanserdijk.
22
-‐ -‐ -‐ -‐
-‐
Er mag wel wat meer rekening worden gehouden met de fietsers. Sommige buurtbewoners hebben al langere tijd last van hangjongeren. Men begrijpt niet dat dit niet kan worden opgelost, hoewel de politie alle daders kent. Wat de groenvoorziening betreft: het kan nog netter en mooier. Veel bomen zijn te groot geworden (Eikenlaan). Als je vanuit de stad, via de Boerendanserdijk naar Berkum gaat, dan kom je door de tunnel. Het is daar erg donker, bij avond rij je bijna tegen de rand aan van de tunnel. Vooral als je vanuit het volle licht de tunnel in rijdt, dan kun je nauwelijks zien waar het voetpad begint. De tunnel heeft maar aan een kant licht. Een mogelijke oplossing hiervoor zou zijn: plak er oranjestickers op. Iets anders: een geïnterviewde: “Bij Berkumstede tegenover de kinderboerderij staat een bankje. Het zou fijn zijn als er meer bankjes kwamen, bijvoorbeeld op de hoek Lorenzlaan/van ’t Hoflaan.”
Een aantal ouderen geven aan s’avonds in principe niet meer de deur uit te gaan. Of het moet al heel dicht bij zijn.
3.4
Conclusies en aanbevelingen
Wat kunnen we op basis van onze inventarisatie van de voorzieningen in Berkum, en op basis van onze interviews met een aantal ouderen in Berkum zeggen over het voorzieningenniveau voor ouderen in Berkum? Zijn er voldoende diensten en voorzieningen voor ouderen in de wijk? Of moeten bepaalde diensten worden uitgebreid? En: is meer afstemming tussen de diverse diensten noodzakelijk? En hoe is het gesteld met het informele netwerk van de oudere in Berkum? 3.4.1. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van het wonen 1. Een aantal ouderen vond dat er te weinig aangepaste woningen beschikbaar zijn in Berkum. Dit spoort ook met het onderzoek van Buro Companen. Zorg daarom voor voldoende (aangepaste) woningen voor ouderen, zowel op de huurmarkt, als op de koopmarkt. 2. Er blijkt onder de geïnterviewden weinig animo te zijn voor voorlichting op het gebied van aanpassingen die men zelf kan organiseren. Als men iets nodig heeft, weet men in het algemeen de juiste wegen te bewandelen om een en ander te realiseren. Toch zou de woningbouwvereniging hiertoe het initiatief kunnen nemen. Uit onderzoek blijkt immers dat de meeste ongelukken gebeuren in en om het huis. Acties op dit gebied zijn daarom zeker wenselijk. 3.4.2. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van zorg-‐ en welzijn 1. Centraal bij de ouderen in Berkum (net zoals uit het onderzoek van de universiteit van Nijmegen blijkt) staat, dat men zo lang mogelijk zelfstandig wil blijven. “Je eigen dingen kunnen doen”, is een veel gehoorde uitdrukking. In huis en vanuit het huis. Maar iedereen realiseert zich hierbij dat er een moment komt,
23
waarbij men (meer) ondersteuning nodig heeft. Duidelijk moet zijn, waar die ondersteuning dan te vinden is, ook al hebben de meeste geïnterviewden het idee dat ze de wegen wel vinden op dit gebied. Het Steunpunt Berkum vervult op dit moment hierbij al een belangrijke rol. Het is zinvol dit steunpunt verder te versterken, zodat het kan uitgroeien tot het Centrale Senioren Informatiepunt voor alle ouderen in Berkum. 2. Nogal wat ouderen geven aan niet altijd te weten wat precies het aanbod aan voorzieningen is in de wijk. Dit terwijl er wel een ruim aanbod is, met name verzorgd door Berkumstede. Het zelfde geldt voor het aanbod aan welzijnsactiviteiten in de wijk. Niet iedereen weet wat bijvoorbeeld Berkumstede en/of WijZ op dit gebied organiseert. En wat gebeurt er voor ouderen in de Weijenbelt? Het is daarom zinvol om de welzijns-‐ en zorgorganisaties te vragen hun aanbod te bundelen en aan alle ouderen van Berkum aan te bieden. Het is zinvol dat Samen Berkum hen hiertoe oproept. De informatie over deze activiteiten kan dan verder worden verspreid via het Steunpunt Berkum, of te wel via het Centrale Senioren Informatiepunt.
3. Samenhangend met bovenstaande: Samen Berkum zou een belangrijker rol moeten spelen t.a.v. het wijkblad ‘”De Berkumer”. Dit blad heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld als het belangrijkste schriftelijke communicatiemiddel in de wijk. Het activiteitenaanbod van alle welzijnsorganisaties zou elke maand in dit blad moeten worden opgenomen. 4. Mobiliteit is voor alle ouderen van groot belang. Het verstrekken van informatie rondom hulpmiddelen voor mobiliteit is hierbij van belang. Veel ouderen vinden het niet altijd makkelijk te rijden in een scootmobiel. Het aanbieden van cursussen ‘hoe veilig te rijden in de scootmobiel?’ is zinvol. WijZ en/of Berkumstede zouden dit samen kunnen organiseren. Op dit gebied kan het Steunpunt een belangrijke voorlichtende functie vervullen.
5. Sommige geïnterviewden gaven aan Berkumstede nog te zien van een plek voor “ alleen maar oude mensen”. Het zou goed zijn, als dit beeld werd bijgesteld. Belangrijk hierbij is dat Berkumstede een open indruk maakt en contacten met de wijk zoekt en organiseert. Ze zou er over na kunnen denken meer vrijwilligers uit de wijk bij haar activiteiten te betrekken. Ook is het zinvol er zorg voor te dragen dat het vrijwilligersbestand wat diverser wordt. Op deze wijze wordt Berkumstede meer iets van alle bewoners. 6. In principe zijn er genoeg diensten in de wijk aanwezig. Maar: van integraal samenwerken is nog geen sprake. Vooral op het gebied van de thuiszorg zijn er veel met elkaar concurrerende thuiszorgorganisaties in de wijk. Vooralsnog lijkt dit geen nadelige effecten te hebben. Toch is het goed wanneer er een integrale wijkdienst komt. Alleen dan kan er tijdig worden gesignaleerd dat er behoefte aan hulp van derden nodig is. Berkumstede zou het initiatief kunnen nemen voor een zorgoverleg van alle actieve thuiszorgorganisaties in de wijk, zodat tijdig extra hulp bij bepaalde ouderen kan worden gerealiseerd. Gestart zou kunnen worden met het in het leven roepen van een integraal zorgteam, dat op vaste
24
tijden bij elkaar komt. Binnen dit team kunnen casussen worden ingebracht, zodat (effectief) op een preventieve wijze kan worden gewerkt. 7. Ook op het gebied van welzijnsvoorzieningen kan beter worden samengewerkt. Berkumstede, WijZ en De Weijenbelt zouden ook op dit terrein hun activiteiten op elkaar moeten afstemmen en moeten bundelen.
8. Circa 30% van de ouderen krijg vroeg of laat te maken met de eenzaamheidsproblematiek. Belangrijk is dan ook aan preventie te doen. Meest kwetsbare ouderen zijn dan: ouderen zonder een (groot) netwerk en ouderen die te maken hadden met een verminderde mobiliteit. Het is van groot belang te investeren in de bestrijding van eenzaamheid en in het bevorderen van sociale contacten voor ouderen, want dit kan voorkomen dat mensen moeten worden opgenomen in een zorgcentrum. Voorzover bekend, wordt hier niet specifiek op ingezet. Thuiszorgorganisaties zouden hierin een meer signalerende functie kunnen vervullen en hun signalen kunnen neerleggen bij het zorgteam. Zo nodig kan ook WijZ hierbij worden betrokken met haar activiteiten op het gebied van coaching van eenzame ouderen. 9. De uitdaging voor de komende jaren is ook in Berkum om ouderen hun eigen informele netwerk zo goed mogelijk te laten benutten. Kinderen en buren spelen hierbij de belangrijkste rollen. Aan contacten tussen ouders en kinderen kun je als wijk niet zoveel doen. Wel is het mogelijk contacten met buren te stimuleren door op iedereen in de wijk een beroep te doen om om te zien naar elkaar. In dit verband kan het geplande project de “Berkumse Noaber” een belangrijke rol spelen. 10. Er is een duidelijke behoefte aan meer activiteiten voor ouderen, op velerlei gebied: Op het gebied van sport (maar dan niet zo “sloom”), als ook op het gebied van ontmoetingsactiviteiten rondom zingeving (en geen bingo en bridge, dat is er al genoeg). Het is belangrijk dat organisaties als VV Berkum, WijZ en Berkumstede hierop inspelen.
11. Belangrijk hierbij is de ouderen hierbij zelf actief te betrekken. Veel ouderen willen niet alleen consument zijn, maar ook producent (“prosumer”). Communiceer goed met de ouderen. 60 tot 70 % van de ouderen is nog vitaal. Wat kunnen zij doen voor de buurt? Doe een appél op hen, en geef hun inbreng. 12. Ook op het gebied van veiligheid in en om het huis, is het belangrijk goed “feeling” te houden met de ouderen in de wijk. Goede openbare looproutes zijn heel belangrijk. Maar ook: een systeem van alarmering is belangrijk voor het je veilig voelen. En natuurlijk de mogelijkheid van allerlei zorgvoorzieningen aan huis. Aan al deze zaken wordt op dit moment al aan gewerkt. Het Steunpunt Berkum kan worden gevraagd wat dit betreft een dekkend aanbod te ontwikkelen. 13. De zondag is voor met name ouderen zonder kerkelijke binding en zonder een (groot) netwerk een eenzame dag. Het zou zinvol zijn wanneer er zondagmiddag tenminste een lokaliteit voor de ouderen open is. Wellicht kan Berkumstede
25
hierbij een rol vervullen, door bijvoorbeeld een keer per maand een activiteit te organiseren op zondagmiddag. 3.4.3. Conclusies en aanbevelingen op het gebied van de basisvoorzieningen 1. In zijn algemeenheid is het voorzieningenniveau goed te noemen. 2. Hoewel alle basisvoorzieningen in de wijk aanwezig zijn, zijn deze ook wel erg “basic” en summier. Met name het winkelaanbod en het soms rommelige karakter van het winkelcentrum is een aantal ouderen een doorn in het oog. Samen Berkum zou dit op kunnen pakken en bespreken met de wijkvereniging en met de winkeliers teneinde het winkelcentrum met elkaar wat gezelliger te maken. 3. Met name met het oog op de verminderde mobiliteit van vele ouderen is het zaak blijvende aandacht te schenken aan een goed en prettig winkelcentrum. Ook veilige looproutes van en naar het winkelcentrum zijn van groot belang. In het project “Comfortroute Berkum” wordt hier door Samen Berkum aan gewerkt.
3.5
Samenvattende slotconclusie Aan het begin van dit hoofdstuk stelden we ons de vraag: Kunnen we Berkum beschouwen als een woonservicegebied? Op grond van ons onderzoek menen wij dat alle ingrediënten hiervoor aanwezig zijn, zoals de juiste schaal, de aanwezigheid van een zorgcentrum, mate van leefbaarheid, veiligheid en de beschikbaarheid van basisvoorzieningen. Op het gebied van samenhang en samenwerking in de zorg-‐ en welzijnssector is echter nog wel een slag te maken. Als Berkum ook dit aspect oppakt, kan het uitgroeien tot een van de mooiste wijken van ons land, waar het goed oud worden is.
26
4 Samen Berkum In het jaar 2009 is (de werkgroep) Samen Berkum opgericht. Als doel werd geformuleerd: Door onderlinge samenwerking en synergie, Berkum behouden als wijk, waarin alle voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn, zorg, sport, onderwijs en ondernemen optimaal aanwezig zijn. In april 2012 is de Stichting Samen Berkum opgericht. Bestuursleden zitten in principe op persoonlijk titel in het bestuur, maar zijn wel afkomstig uit een aantal belangrijke organisaties: de Wijkvereniging, zorgcentrum Berkumstede en Frion. De voorzitter is niet verbonden met een organisatie.
4.1
De participerende organisaties
Teneinde bouwstenen aan te dragen voor een vastere structuur en inhoud voor Samen Berkum als organisatie, is aan alle participerende organisaties binnen Samen Berkum de vraag voorgelegd: Hoe kijken zij aan tegen Samen Berkum? Wat zien ze als het belang van Samen Berkum? Welke rol zou Samen Berkum in de wijk moeten spelen? En waar zou Samen Berkum de komende jaren aan moeten werken? Met alle participerende organisaties zijn het afgelopen jaar gesprekken gevoerd. De verslagen van deze gesprekken zijn aan de organisaties voorgelegd en door hen goedgekeurd. Hieronder doen we verslag van onze bevindingen. Allio Kinderopvang Allio kinderopvang heeft in Berkum een vestiging aan de Lorentzlaan, een vestiging aan de Campherbeeklaan en een vestiging aan de Boerendanserdijk. De vestiging staat centraal in de wijk Berkum met veel buitenspeelruimte en een speeltuin. Winkels en kinderboerderij zijn op loopafstand. Zowel de vestiging Lorentzlaan als de vestiging Campherbeeklaan biedt opvang aan voor kinderen van 4 t/m 7 jaar. Kinderen kunnen gebruikmaken van de kinderopvang gedurende een periode van 8 jaar. In de praktijk komen kinderen als kleuter op de buitenschoolse opvang binnen en verlaten de buitenschoolse opvang als bijna puber. Ook in de vakantieperiode is er opvang voor de kinderen. De buitenschoolse opvang is eigenlijk vrije tijd voor het kind. Daarom wordt er samen met de kinderen geknutseld, wordt er voorgelezen, worden verhaaltjes bedacht, spelletjes gedaan en buiten geravot. Dit alles in een warme sfeer en aandacht voor elke leeftijdsgroep! Voor de jongere kinderen worden ook rustmomenten ingebouwd. Ook kunnen de kinderen kiezen uit verschillende speelhoeken. Met de oudere kinderen worden afspraken gemaakt over de invulling. Hierbij wordt natuurlijk aangesloten bij hun belevingswereld. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met vaste personen op de groep, dus geen al te grote wisselingen van leidsters. Het is belangrijk om betrokken te zijn op de wijk, om zichtbaar te zijn, om mee te doen met activiteiten in de wijk. Allio werkt dus graag zoveel mogelijk mee in Samen Berkum. Zo heeft Allio het afgelopen jaar samen met anderen een onderdeel verzorgd binnen
27
Oranjeweek. Allio werkt samen met Team Support, waar ze nu ook een ruimte van huurt. Ook heeft Allio meegedaan met de veldtocht (zie www.veldtocht.nl), waarbij ze samenwerkte met de scholen en met Frion. En straks is het weer Sinterklaas. Dan is het ook belangrijk hierover af spraken te maken met andere organisaties. In het verleden heeft Allio eens meegedaan aan een activiteit rondom ‘oud ontmoet jong’: kinderen kregen in dit kader gelegenheid te koken in de keuken van Berkumstede. Dit was een erg leuke ervaring voor de kinderen. De samenwerking met de jeugdcommissie van de Weijenbelt moet ook weer worden opgepakt. Het is immers belangrijk om samen dingen in de wijk voor kinderen te doen. Knelpunten in de wijk Zijn er knelpunten in de wijk die aangepakt zouden moeten worden? Misschien de hangjongeren in de wijk. In de speeltuin lag vaak glas. En dat is voor kinderen natuurlijk erg gevaarlijk. Maar het schijnt een onoplosbaar probleem te zijn. Ander idee: In de zomervakanties zouden er grootschalige activiteiten voor kinderen en jongeren kunnen worden georganiseerd. Allio is er natuurlijk voor de kinderen tot en met 12 jaar, maar de voetbalvereniging bijvoorbeeld kan dan iets organiseren voor de jongeren tussen 12 en 18 jaar. Ook op het gebied van cultuur en dans kun je veel samen doen. Als je dit allemaal met elkaar doet, kun je het veel professioneler aanpakken. Samenwerking met scouting ziet Allio ook helemaal zitten. Wensen om als Samen Berkum op te pakken Waarom doen de winkeliers eigenlijk niet mee met Samen Berkum? Zij hebben er toch ook belang bij dat het prettig wonen blijft in de wijk? Zij zouden iets kunnen aanbieden met moederdag, of met vaderdag of 11 november, en daarna Sinterklaas en Kerst. Met Kerst zou je samen een kerstontbijt kunnen organiseren. Berkumstede Berkumstede doet zelf de indicatie voor mensen boven de tachtig jaar. Dit gebeurt aan de hand van een vragenlijst (een checklist, vastgesteld door het Centrum Indicatiestelling Zorg, het CIZ). Op basis hiervan wordt bepaald welk zorgzwaartepakket (zzp) van toepassing is. Mensen onder de tachtig jaar krijgen hun indicatie rechtstreeks via het CIZ. Mensen willen in het algemeen graag opgenomen worden in een verzorgingstehuis. Kinderen en familieleden vinden de aangeboden leefruimte vaak heel klein, maar ouderen zelf vinden dat vaak prima. De kleinere ruimte is heel overzichtelijk voor ouderen. Mensen voelen zich daardoor vaak veiliger. Het belang van het wonen binnen een zorgcentrum wordt vaak heel erg onderschat. Dat blijkt wel uit de tijdelijke opnames: Mensen leven helemaal op binnen het zorgcentrum: Men leeft weer binnen een gemeenschap, de dag heeft weer structuur, op vaste tijden wordt er gegeten en koffie gedronken. Daarbij komt: Men ruikt het eten, men ruikt de koffie, en dan krijgt men zelf ook weer trek. Ouderen die nog zelfstandig wonen, hebben vaak veel last van eenzaamheid. Er gaan dagen voorbij dat er niemand komt, kinderen wonen vaak ver weg. Als de voorgenomen plannen doorgaan, betekent dat dat heel veel ouderen zelfstandig thuis moeten blijven wonen. Het risico van vereenzaming is dan heel groot. Want waar oudere mensen
28
behoefte aan hebben, is aandacht en een praatje. Daar moet je als verzorgende heel goed op letten. En als je dat wel doet, dan gaat hierin vaak heel veel tijd zitten (de niet geplande zorg). Er is ook een ontwikkeling in de samenleving om minder aandacht voor de oudere te hebben: Er wordt niet altijd aan de oudere medemens gedacht. Mantelzorgers hebben het vaak te druk met onze eigen zaken. Opmerking: T.a.v. de ontwikkelingen rondom het scheiden van wonen en zorg: Met ingang van 1 januari 2014 komen de lichtere zzp’s (de pakketten 1-‐3), niet meer in aanmerking voor intern wonen. Mensen moeten dus langer zelfstandig wonen. Wensen om als Samen Berkum op te pakken Door bezoekers gemelde knelpunten: o Er is geen oplaadpunt meer voor de ov-‐chipkaart in de wijk (stond vroeger bij de C1000) o Bij het wandelpad achter Berkumstede staan geen bankjes. Daardoor is dit wandelpad net even te lang voor oudere bewoners. o Hondenpoep overal in de wijk, ook in de buurt van de jeu de boulebaan o Lastige drempels op de route van Berkumstede naar de C1000 Doomijn Peuterspeelzaal Campherbeeklaan (afgekort PSZ) Campherbeeklaan is gelegen in wijkcentrum “de Weijenbelt”.. Er wordt gewerkt met twee vaste, gediplomeerde leidsters en maximaal 14 kinderen per groep. Veronica van het Hul en Nicky Peters zijn de leidster van de PSZ Campherbeeklaan. De vestigingsmanagers zijn Germa Noordman en Clarine vd Meer. Deze peuterspeelzaal neemt deel aan de pilot “Speelzaal onder de Wet Kinderopvang”. Dit houdt in, dat ouders die een inkomen ontvangen uit werk en/of studie een tegemoetkoming kunnen aanvragen vanuit de Wet Kinderopvang Als ouder wil je het beste voor je kind, ook als het gaat om een peuterspeelzaal. Je wilt zeker weten, dat je kind zich er op zijn plek voelt, dat er met liefde voor hem of haar gezorgd wordt. Maar kinderopvang is meer dan dat. We leveren een belangrijke bijdrage aan de groei en ontwikkeling van kinderen. Daarom zijn wij een aanvulling op thuis en vormen een waardevolle voorbereiding en aanvulling op het onderwijs. Pedagogische kwaliteit staat bij Doomijn dan ook hoog in het vaandel. We stimuleren het spelend ontdekken van de wereld en dagen de kinderen uit om hun eigen talenten en mogelijkheden te ontdekken en te ontwikkelen. Wij bieden op al onze locaties volop ruimte voor vrij spel en samenspelen, zowel binnen als buiten. De indeling van de groepsruimte, het speelgoed en de activiteiten zijn zorgvuldig afgestemd op uw kind. Bij PSZ Campherbeeklaan wordt er gewerkt met de BOS-‐methode (Bewust Ontwikkelingsgebieden Stimuleren). Dit houdt in, dat activiteiten themagericht zijn en aansluiten bij de verschillende ontwikkelingsgebieden van de peuter. Door gebruik te maken van een methode voorkomen we dat we ons eenzijdig richten op datgene wat onze belangstelling heeft en zorgen we er voor dat we de peuters op allerlei terreinen uitdagen. En het leuke is, dat we met het brede aanbod aan activiteiten soms ouders op nieuwe ideeën brengen!
29
Samenwerking Als peuterspeelzaal hebben we met de beide basisscholen “de Duyvencamp” en de “Campherbeek” een goed contact. Samen met de peuters bezoeken we groep 1 en de kleuters van de basisschool bezoeken ook geregeld de peuterspeelzaal. De wijkverpleegkundige is geregeld aan het eind van de dag bij de speelzaal om kennis te maken met de ouders, indien dit nog niet gebeurd is en om eventuele vragen te beantwoorden. Belang van Samen Berkum Samen Berkum is een samenwerkingsverband, dat bewoners en partners in de wijk verbindt. Op die manier kunnen we elkaar aanvullen en versterken. Voor ons, de peuterspeelzaal, kan Samen Berkum een kans bieden om iedereen, die met kinderen van 0-‐12 werkt, te verbinden en om eventueel samen activiteiten te gaan ondernemen, maar ook om ons gezamenlijk binnen de wijk te profileren. De Hoofdhof De Hoofdhof is een protestantse kerk te Berkum. Samen Berkum vindt men een prima initiatief. Aleen: op een gegeven moment kwam het wat tot stilstand. Wat is overgebleven is de regiegroep Duurzaamheid. De Hoofdhof had een afgevaardigde in de regiegroep Faciliteiten, maar die groep is opgehouden. Er zou een website komen en op deze website zouden alle organisaties hun beschikbare ruimte zetten. De samenwerking met de Ichtuskerk en de Emmaüskerk is prima. Met de Emmaüskerk vindt er binnenkort een fusie plaats. De Hoofdhof organiseert zelf veel andere activiteiten in het gebouw, naast de wekelijkse kerkdiensten. Regelmatig zijn er interessante lezingen. Ook is er nu een kunstexpositie. Ook dat zou je samen kunnen doen: een reizende expositie langs alle gebouwen in Berkum. En dan is er natuurlijk de jaarlijkse barbecue. Een tijdje terug organiseerde De Hoofdhof een grote musical. Deze is opgevoerd in de kerkzaal, maar ook op andere locaties in Zwolle. De kerk heeft zelf wijkcontactdames, die mensen bezoeken in hun wijk. Zij zijn natuurlijk wel op de hoogte van de meer kwetsbare ouderen. Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken De Hoofdhof is een groot voorstander van samenwerking op het gebied van faciliteiten in Berkum. Voor iedereen is het moeilijk de eigen gebouwen rendabel te houden. Je zou samen een “Stichting Beheer Samen Berkum” op kunnen richten en dan gezamenlijk reclame maken voor alle zalen in Berkum. Het gaat erom, om niet met elkaar te concurreren, maar gezamenlijk op te trekken naar buiten toe. De Hoofdhof zou het zeer op prijs stellen als we wat dit betreft de draad van Samen Berkum weer oppakken. Het zou mooi zijn wanneer ook andere organisaties gebruik maakten van de kerkzaal. Dit is een prachtige grote zaal, met een mooie accoustiek. DeltaWonen Woningbouwcorporatie Delta Wonen staat zeer positief t.a.v. Samen Berkum. Het is altijd goed dat organisaties samenwerken binnen een wijk, om de wijk zo leefbaar mogelijk te maken. Op dit moment doet DeltaWonen actief mee binnen de themagroep Duurzaam Berkum. Men wil d.m.v. deze groep haar eigen ambities op het gebied van duurzaamheid
30
realiseren. Daarbij: een bijdrage leveren aan een verdere bewustwording van de inwoners van Berkum is belangrijk. Inventarisatie van het woningenaanbod: zie hiervoor het rapport van Companen, met het commentaar van de gemeente hierop. Eigen beleid Delta Wonen: -‐ men overweegt een eigen aanbod op het gebied van zonnepanelen -‐ men denkt na over een opleiding tot “energiecoach”: een persoon die ingehuurd kan worden om adviezen te geven over het gehele energiegedrag van bewoners zo duurzaam mogelijk te doen zijn. -‐ men wil woningen “e-‐renouveren”. Men streeft er naar de huurwoningen van “e-‐label” en “g-‐label” te renouveren tot een “b-‐label”. -‐ wat “domotica” betreft: Dit is een lastig terrein. Het probleem is dat de technische ontwikkelingen en mogelijkheden vaak sneller gaan dat je kunt bedenken. In Berkum heeft DeltaWonen net veertien duurzame en levensbestendige woningen opgeleverd. Onder ”duurzaam” verstaan we: De vitale voorzieningen gelijkvloers, goed leefbaar voor mensen met een rollator of met een rolstoel. In zijn algemeenheid is het lastig de toekomstige woningbehoefte te voorspellen. DeltaWonen verwacht dat ouderen steeds meer in hun eigen huis willen blijven wonen, zo zelfstandig mogelijk. Men neemt dan kleine moeilijkheden in het eigen huis voor lief. Daarbij wordt ‘veiligheid’ een belangrijk thema: Veilig zijn in je eigen huis (goede trappen, goede verlichting), je veilig voelen in je eigen huis (sleutels goed opbergen, goede sloten). Maar ook een systeem van alarmering is belangrijk voor het je veilig voelen. En natuurlijk de mogelijkheid van allerlei zorgvoorzieningen aan huis. Van groot belang is ook dat het sociale netwerk van ouderen op orde is. Goed contact met de buren speelt hierbij een belangrijke rol. Openbare Basisschool De Campherbeek De Campherbeekschool heeft op dit moment 198 leerlingen. De laatste jaren is er een kleine terugloop in het aantal leerlingen. De Campherbeekschool is een brede school. Men ziet graag een hele nauwe samenwerking met de christelijke basisschool De Duyvencamp. Het liefst zou men willen fuseren tot éen school voor de hele wijk! Berkum is een wijk met veel tweeverdieners. De kinderen van nu, en ook in deze wijk, zijn in die zin wel anders dan vroeger: Ze zijn mondiger, kritischer, verbaal begaafder dan vroeger. De Campherbeekschool werkt erg aan een goede sfeer op school. Want dat is belangrijk. Het moet ook gezellig zijn op school en schoppen en slaan horen niet thuis op het schoolplein. Naast de normale onderwijsactiviteiten wordt er ook blokfluitles in de school gegeven. Maar: niet alles hoeft in de wijk zelf plaats te vinden. Voor veel activiteiten is de schaal van de wijk te klein. Het is helemaal niet erg voor overige muzieklessen naar de stad te moeten. Samenwerken met andere organisaties in de wijk wordt zeer toegejuicht. Onlangs heeft men met elkaar samengewerkt in het kader van het project “Veldtocht” en dat is door iedereen als zeer positief ervaren. Verder is er natuurlijk nauwe samenwerking met Allio, de kinderopvang.
31
Belang van Samen Berkum Het is goed dat er zoiets is in de wijk. En als school wil je graag midden in de wijk staan. Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken Misschien de jongeren in de wijk? Men heeft wel wat last van hangjongeren die in het weekend om de school heen hangen. Het is verder niet zo’n punt, alleen is het wel vervelend dat elke maandag glas moet worden opgeruimd bij het fietsenhok. Maar alles wat te maken heeft met kinderen en jongeren is voor de school belangrijk om aan mee te werken. Christelijke Basisschool De Duyvencamp Op dit moment zitten er circa 145 kinderen op de Duyvencamp. Het aantal loopt langzaam terug: zo ging er dit jaar een grote klas eruit en een kleine kwam er voor in de plaats. Het team bestaat uit 12 mensen. Belang Samen Berkum In het verleden was men samen met de Campherbeekschool actief in de regiegroep ‘Sport en Bewegen’ van Samen Berkum. Dat is als heel positief ervaren. Samenwerken met andere mensen in de wijk. Ook is er éen keer per jaar samenwerking met de kerken over de jaarlijkse gezinsdienst. Contacten met andere organisaties in de wijk zijn heel belangrijk. Belangrijk dat de school echt deel uit maakt van de gehele wijk. Bovendien heeft de school de wijk ook veel te bieden: Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als de mogelijkheden van het schoolgebouw meer werden benut in de wijk. Dat de school een meer centrale plek wordt in de wijk: Een plek waar muzieklessen worden gegeven, waar een ruimte is met een piano waar mensen zelf muziek kunnen maken, waar theaterachtige dingen worden georganiseerd. Ook een plek waar een bibliotheek is en waar films kunnen worden vertoond. Kortom: de school ook als een educatief kunst-‐, cultuur-‐ en muziekcentrum! (Trouwens: Op dit moment wordt er in de Duyvencamp al Engelse les gegeven). Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken Wat zijn belangrijke thema’s om de komende tijd in de wijk aan te werken? Allereerst: wat doen we met de jongeren? Ze zitten vaak in de buurt van het fietsenhek. Ze hangen trouwens op meerdere plaatsen in de wijk, ook achter de Weijenbelt. Men snapt dat ze en plek moeten hebben om te hangen. Vervelend is dat er regelmatig glasscherven liggen. Die zouden de jongeren eigenlijk zelf moeten opruimen. Het probleem speelt al jaren, de politie kent het probleem. Er zouden meer faciliteiten voor deze groep moeten komen in de wijk. Als school wil men hier best over meedenken, maar een school is echter geen geschikte plek vanwege de overlast die uiteindelijk zelfs gevaar oplevert voor de kinderen die hier spelen. Activiteiten rondom sport en bewegen zijn er genoeg in de wijk. Zo organiseert de voetbalvereniging tal van sportactiviteiten in de wijk, vooral ook voor jongeren. Bewegen is trouwens sowieso geen probleem: De wijk biedt voldoende speelmogelijkheden voor kinderen. En er is een prachtige speeltuin.
32
Scouting Jan Lijdinggroep Scouting heeft in Berkum ongeveer 70 jeugdleden. De leiding bestaat uit 18 plussers. Dat zijn er ongeveer 30. Kinderen vanaf 5 jaar kunnen bij de Bevers, kinderen vanaf 7 jaar kunnen bij de Welpen en kinderen vanaf 12 jaar kunnen bij de Scouts. Het clubhuis staat achter de kinderboerderij, vlakbij de Vecht en bij de oude waterzuivering. In Herfte staat ook nog een clubgebouw, maar dat komt binnenkort te vervallen. Daarom wil men in de toekomst het bestaande gebouw bij de Vecht uitbreiden, of er een gebouw bij aanbouwen. Men komt zaterdags bij elkaar. Het merendeel van de kinderen komt uit Berkum. De Jan Lijdinggroep wil graag actief samenwerken binnen Samen Berkum. Goed dat er nu gewerkt wordt aan een serieus plan voor Samen Berkum. Wat is het belang van samenwerken? Het is belangrijk elkaar te informeren, over en weer. Scouting wil graag betrokken blijven bij Berkum en meedoen met wijkgebonden activiteiten. Op deze manier is ze zelf ook zichtbaar in de wijk. Tevens draagt ze bij aan de leefbaarheid van Berkum. Zo wil ze graag samen met de basisscholen meedoen met: -‐ de oranjeweek -‐ klussen doen -‐ jantje beton Ook wil scouting graag iets doen aan de vergrijzing van de wijk. Als de wijk leuk is voor kinderen, misschien komen er dan wel meer gezinnen met kinderen wonen? Stichting Philadelphia Stichting Philadelphia Zorg is een christelijke landelijke netwerkorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking, die zorg en/of ondersteuning nodig hebben, zodat zij zo gelukkig mogelijk kunnen zijn en het beste uit zichzelf kunnen halen. Berkum valt onder het regiokantoor Oost van Philadelphia. Aan Eikenlaan 21 beheert Philadelphia een pand waar 11 bewoners wonen. Op de eerste verdieping zijn een aantal appartementen, waar bewoners vrij zelfstandig wonen. Voor de bewoners op de begane grond is een 24-‐uurs verzorging beschikbaar. Het was de bedoeling dat er nog een pand gebouwd zou worden door DeltaWonen, maar dit schiet niet op. Het is ook de vraag of dit er nog van komt. De tijd dat alles kleinschalig moest, daar komt men ook wel meer van terug. Dat blijkt in de praktijk toch vaak erg duur te zijn. Maar het heeft ook grote voordelen. Zo vindt de familie van de bewoners het heel fijn dat ze hier wonen, omdat men zelf ook in Berkum woont. En de Eikenlaan is een fijne locatie. Afhankelijk van hun vermogens gaan de bewoners naar de dagbesteding in de stad (soms ook naar de dagbesteding van Frion), of naar de sociale werkvoorziening. Doen de bewoners wel eens iets met mensen in de wijk? Niet zo heel veel. Integratie is sowieso moeilijk. De bewoners doen een enkele keer wel eens mee met recreatieve activiteiten in de wijk. Vaker gaan ze naar activiteiten van Frion of naar activiteiten van de kerk waar men lid van is. Belang van Samen Berkum De regiomanager wil graag participeren in Samen Berkum. Want: Philadelphia wil graag een bijdrage leveren aan de wijk.
33
Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken Phildelphia wil graag meedoen aan een activiteit op straatniveau: Men wil graag de buurt uitnodigen om kennis te maken met de bewoners. Dit is éen keer georganiseerd, en dat was een groot succes. Het leverde toen ook een aantal nieuwe vrijwilligers op. Stichting Teamsupport en Voetbalvereniging (VV) Berkum De VV Berkum heeft ruim 1000 leden. Ongeveer 60% van de nieuwe leden komt van buiten Berkum. De secretaris van de VV Berkum is ook secretaris van de Stichting Team Support. Deze stichting is in 2004 opgericht door VV Berkum, om activiteiten op het gebied van sport en bewegen voor de wijk te kunnen uitvoeren. Team Support heeft een part time medewerker in dienst. Het aanbod van Team Support is breed: een aanbod voor autistische jongeren en jongeren met een verstandelijke handicap, verzorgen van lessen voor de turnvereniging in de wijk (Kwiek & Lenig is inmiddels in Berkum gestopt), PMT en MRT voor kinderen van de basisscholen en andere activiteiten. VoetbalSpeciaal! is voor kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum. Team Support biedt stageplekken aan aan studenten van de CALO en van Landstede. Deze studenten worden ook ingezet bij de begeleiding van de activiteiten. Belang van samenwerking Stichting Teamsupport en VV Berkum zien nog steeds het nut in van gezamenlijk overleggen over bestaande en nieuwe activiteiten. Want door samenwerking is meer mogelijk, kun je meer doen voor de bewoners in de wijk. Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken Ouderen zouden uitgenodigd kunnen worden voor het bijwonen van wedstrijden. Het zou mooi zijn als er dan vervoer voor hen kon worden gerealiseerd. Ook de tribunes zouden misschien moeten worden aangepast. Maar er zijn ook andere vormen van sport en bewegen voor ouderen interessant. In dit verband: bij de Pelikaan gebeuren mooie dingen voor ouderen. Niet om dit nu direct in Berkum te kopiëren, maar het kan ons op ideeën brengen. Een sportspeeltuin voor ouderen zou ook best nuttig kunnen zijn voor Berkum. Andere mogelijkheden: zit-‐tennis, golf. Ander punt, waar misschien iets aan gedaan moet worden: Veel accomodaties zijn zondag niet open. De VV Berkum is weliswaar geen christelijke club, maar organiseert weloverwogen geen reguliere activiteiten op de zondag. Frion Frion is als woon/werkorganisatie voor mensen met een beperking inmiddels ruim 12 jaar aanwezig in Berkum. Vanuit dat kader wil Frion graag een bijdrage leveren om de leefbaarheid in de wijk Berkum te behouden en daar waar mogelijk op een hoger peil te brengen. Belang van samenwerking binnen Samen Berkum Samen sta je sterker dan allen afzonderlijk. Ook kun je een breder geluid laten horen. Wensen/thema’s voor Samen Berkum om op te pakken Vanuit de bewoners van Frion zijn er de volgende aandachtspunten. • Een winkelaanbod wat niet minder wordt dan nu het geval is.
34
• • •
Goed begaanbare stoepen en wandelroutes. Liefst natuur ook geschikt voor rolstoelen en mensen die moeilijk ter been zijn. Goede fietspaden. Goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer.
Knelpunten in de wijk Eigenlijk zien we momenteel niet zoveel beperkingen. Voor de toekomst vragen we ons wel af wat de geplande komst van de Ikea (eind 2013/begin 2014) gaat doen met de verkeersintensiteit op de Kranenburgerweg. Wijkvereniging Berkum en Wijkcentrum De Weijenbelt In het wijkcentrum De Weijenbelt worden diverse activiteiten georganiseerd. Activiteiten op het gebied van: biljart, palmpasenoptocht, paasschieten, paaseieren zoeken, music night 14 plus, 30 plus disco, toneelavond, kinderkookmiddag, vrijwilligersavond, workshop ballonnen, oranjefeest, workshop schminken, films voor de jeugd, intocht sinterklaas, etc. De wijkvereniging behartigt de belangen van de bewoners, is de gesprekspartner voor externe partijen, zoals de gemeente en organiseert tal van activiteiten. De wijkvereniging heeft twee belangrijke poten: de jeugdcommissie en de evenementencommissie. De Wijkvereniging beheert ook de buurtboerderijen/kinderboerderij aan de Lorentzlaan. Een belangrijke taak van de wijkvereniging is ook het onderhoud en het beheren van het gebouw. Zij is eigenaar van het gebouw en verhuurt het aan de stichting De Weijenbelt. Het bestuur van De Weijenbelt is hetzelfde als dat van de wijkvereniging. Belang van Samen Berkum De projecten die Samen Berkum doet voor met name de ouderen zijn leuk en zinvol, maar verder twijfelt men, want van alleen een extra bestuurslaag ziet men het nut niet zitten. Wensen/thema’s om als Samen Berkum op te pakken Voor alle organisaties is het moeilijk het hoofd boven water te houden. Het zou goed zijn als Samen Berkum een platform werd, waar men elkaar ontmoet en waar men de eigen zorgen en moeilijkheden met elkaar kan delen. Wellicht zijn er mogelijkheden elkaar te versterken. Samen Berkum zou dienstverlenend moeten zijn aan de organisaties. Financieel verkeren veel organisaties in zwaar weer. Het is lastig de eigen gebouwen rendabel te houden. Ook op het gebied van het vinden van vrijwilligers die in het bestuur willen zitten of iets willen doen, is het niet gemakkelijk. Er zijn nauwelijks nog vrijwilligers te vinden voor allerlei functies. WijZ WijZ vindt het van groot belang dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en leven. Het is belangrijk dat mensen op eigen benen staan, dat ze zo lang mogelijk de regie hebben over hun eigen leven. De welzijnsactiviteiten die WijZ aanbiedt, wil mensen hierbij ondersteunen.
35
In het verleden heeft WijZ naast recreatieve activiteiten, ook sportactiviteiten georganiseerd in Berkum. Op dit moment concentreert WijZ zich meer op de kwetsbare oudere. Wat heeft deze nodig om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen? Belang Samen Berkum WijZ vindt dit een prima initiatief, waar ze ook altijd de nodige ondersteuning aan heeft verleend. Zo nodig is ze daar in de toekomst ook altijd toe bereid. Wensen voor Samen Berkum Als er uit de interviews met de ouderen naar voren komt, dat er behoefte is aan het aanbieden van verschillende activiteiten, doet WijZ dit graag. Ze doet dit ook graag in samenwerking met andere welzijnsorganisaties. In andere wijken is WijZ actief op het gebied van de laagdrempelige opvang van kwetsbare ouderen. Ze wil op dit gebied in Berkum graag samenwerken met Berkumstede. Regiegroep Duurzaam Berkum De regiegroep Duurzaam Berkum is geen participerende organisatie van Samen Berkum, maar wel de enige actieve vrijwilligersgroep van Samen Berkum. Zij organiseren regelmatig acties om de bewoners voor te lichten over duurzaamheid. Het is een zeer actieve werkgroep. Wensen voor Samen Berkum Zij wensen vooral een faciliterende en ondersteunende rol van Samen Berkum. Hun activiteiten kosten soms geld. Het zou plezierig en ook logisch zijn wanneer hiervoor vanuit Samen Berkum een budget beschikbaar was.
4.2
Conclusies en aanbevelingen
De vraag is hoe op grond van bovenstaande Samen Berkum er als organisatie het beste uit kan gaan zien. Wat zou haar taak en rol moeten zijn? En welke activiteiten zou ze op moeten pakken? Wij maken hierbij het volgende onderscheid: Ø Belang, rol en wijze van werken van Samen Berkum Ø Welke rol kan Samen Berkum spelen in het kader van een woonservicegebied? Ø Welke zaken dient Samen Berkum de komende jaren op te pakken? 4.2.1 Belang, rol en wijze van werken Onderdeel van het project was om Samen Berkum verder vorm en inhoud te geven. Belangrijk is dit samen te doen met de participerende organisaties. Op basis van hun visies kunnen we het volgende concluderen. 1. Alle organisaties vinden het belangrijk om betrokken te zijn op de wijk, om zichtbaar te zijn, om mee te doen met activiteiten in de wijk. Men wil als organisatie graag participeren in Samen Berkum. Men wil een bijdrage leveren aan de wijk, men wil bijdragen aan de leefbaarheid in de wijk. 2. Alle organisaties willen met elkaar samenwerken. Want samen kun je meer.
36
Wel is duidelijk dat het bij de organisaties primair om de eigen organisatie gaat. In dit kader noemen veel organisaties de netwerkfunctie van Samen Berkum: Het is goed om elkaar te kennen, zodat het makkelijker is zaken gezamenlijk op te pakken. Maar: dit mag niet al te veel tijd kosten. En: geen extra obstakels met zich meebrengen voor de eigen organisatie. 3. Sommige organisaties vragen duidelijk om een regiefunctie van Samen Berkum, anderen zijn daar zeer huiverig voor. Helemaal als het alleen maar om een extra bestuurslaag gaat. 4. Het uitvoeren van projecten op specifieke gebieden vindt men een goede zaak.
5. De meeste organisaties willen graag samenwerken met het oog op de verhuur van de eigen locaties. Wel is het oogmerk van alle organisaties hierbij het zo goed mogelijk beheren van de eigen locaties. 6. Sommige organisaties pleitten voor Samen Berkum als platform, waar men elkaar kan ontmoeten en waar men de eigen zorgen en moeilijkheden met elkaar kan delen. Voor veel organisaties is het moeilijk het hoofd boven water te houden. Binnen Samen Berkum zou men dit met elkaar kunnen delen en hopelijk iets van elkaar kunnen leren.
4.2.2 Bouwstenen voor Samen Berkum Op basis van bovenstaande conclusies komen we tot de volgende aanbeveling voor de rol van Samen Berkum. 1. Samen Berkum kan heel goed een signalerende functie vervullen. Het is bijvoorbeeld zeer zinvol dat Samen Berkum bij de organisaties aankaart en stimuleert dat er gedurende de zomermaanden activiteiten worden georganiseerd voor de jongeren. 2. Samen Berkum kan heel goed een ondersteunende functie en dienstverlenende vervullen naar de deelnemende organisaties. Indien bijvoorbeeld de wijkvereniging het wenselijk acht dat Samen Berkum haar ondersteunt bij het aanpakken van het probleem van de hangjongeren, zou dit heel goed bij de rol van Samen Berkum kunnen passen. Ook zou Samen Berkum fondsen kunnen aanschrijven op verzoek van de regiegroep Duurzaam Berkum. 3. Het is zinvol dat Samen Berkum projecten, bestemd voor alle bewoners van Berkum aanvraagt en uitvoert. Ook is het heel goed mogelijk dat Samen Berkum projecten en subsidies aanvraagt voor de participerende organisaties, die dan vervolgens ten dienste komen van de participerende organisaties. 4.2.3 Rol Samen Berkum in het kader van woonzorgzones Een belangrijk onderdeel van het project betrof het onderzoek naar het woonservicegebied Berkum. Welke rol zou Samen Berkum hierbij kunnen spelen?
37
1. Samen Berkum kan op dit gebied een actievere rol spelen, vooral omdat op dit terrein wel een aantal organisaties zeer actief is (met name Berkumstede), maar er weinig aandacht is voor samenhang en samenwerking. Zo zou Samen Berkum in samenwerking met Berkumstede, de regierol op dit gebied op kunnen pakken en alle partijen rondom zorg en welzijn in de wijk uitnodigen voor een gesprek over samenwerking en afstemming.
2. Er kunnen meer activiteiten, en ook diversere activiteiten worden georganiseerd voor ouderen in de wijk. Samen Berkum zou zowel Berkumstede als WijZ kunnen vragen in deze leemte te voorzien. 3. Het Steunpunt Berkumstede vervult in dit kader een belangrijke rol. Het is zinvol dat Samen Berkum het steunpunt zoveel mogelijk ondersteunt en versterkt, zodat dit steunpunt kan uitgroeien tot het Centrale Senioren Infopunt voor de wijk (ook kennis verzamelen rondom sociale activiteiten voor ouderen, uitbreiding van het dienstenaanbod, verbreding van het draagvlak door te werken met vitale ouderen uit de wijk als vrijwilliger, verzorgen uitgebreide website, verzorgen uitgebreide PR, vervullen van een regisseursfunctie op het gebied van het afstemmen van het aanbod, etc.).
4. In de wijk zijn heel veel thuiszorgorganisaties actief. Dit lijkt op zichzelf geen probleem te zijn. Wel is het belangrijk dat alle thuiszorgorganisaties op de hoogte zijn van de activiteiten van het Steunpunt Berkum. Samen Berkum zou het Steunpunt kunnen ondersteunen in het creëren van een grotere bekendheid. Wellicht zou het een goede zaak zijn als andere zorginstellingen gaan participeren in dit steunpunt. 5. Het zou zinvol zijn om alle alleenstaande ouderen van boven de 70 jaar te inventariseren en deze extra te monitoren. 6. Ook is het zinvol dat Samen Berkum projecten initiëert rondom het zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Dit laatste in nadrukkelijke samenspraak met Berkumstede en andere welzijns-‐ en zorgorganisaties.
7. Het zou zinvol zijn als Samen Berkum met de woningbouwcoöperaties om de tafel gaat zitten en met hen het tekort aan ouderenwoningen bespreekt. 8. Wat de basisvoorzieningen betreft: deze zijn in principe aanwezig. Maar: veel ouderen vinden deze ook wel heel mager. Ook over de aankleding van de basisvoorzieningen is niet iedereen tevreden. Samen Berkum zou in gesprek kunnen gaan met de winkeliersvereniging, om te onderzoeken of op dit gebied verbeteringen tot stand kunnen worden gebracht.
4.2.4 Toekomstige thema’s voor Samen Berkum Bedoeling van ons project was ook adviezen te geven over het activiteitenplan van Samen Berkum voor de komende jaren. Mede op basis van wat de participerende organisaties zelf hebben aangedragen, komen we tot de volgende aanbevelingen.
38
1. Veel organisaties noemen als knelpunt in de wijk de hangjongeren. Velen vinden hierbij dat er meer faciliteiten voor deze groep moeten komen in de wijk. Het is zinvol dat Samen Berkum de wijkvereniging aanbiedt haar zoveel mogelijk te ondersteunen bij het aanpakken van dit probleem. 2. Samen Berkum kan de participerende organisaties die zich bezighouden met jeugd en jongeren (de voetbalvereniging, scouting, de kinderopvang), vragen, ook in de zomervakanties grootschalige activiteiten voor kinderen en jongeren te organiseren. Dit kunnen activiteiten zijn op het gebied van spel en sport, maar ook op het gebied van muziek, cultuur en dans. 3. Philadelphia zou graag willen dat Samen Berkum samen met haar een project start op straatniveau: Men wil graag de buurt uitnodigen om kennis te maken met de bewoners.
4. De voetbalvereniging wil graag activiteiten organiseren in het kader van ouderen en sport. Het is zinvol dat Samen Berkum dit samen met de voetbalvereniging (en eventuele andere organisaties) oppakt en verder uitwerkt. 5. De regiegroep “Duurzaam Berkum” wenst facilitair ondersteund te worden door Samen Berkum. Samen Berkum kan actief op zoek gaan naar sponsoren en fondsen op het gebied van duurzaamheid, teneinde hun activiteiten zoveel mogelijk te ondersteunen. 6. In verband met het gesloten zijn op zondag van de meeste accomodaties: sommige alleenstaande ouderen voelen zich dan vaak eenzaam. Samen Berkum zou een organisatie kunnen vragen haar accommodatie zondagmiddag open te stellen voor deze groep.
7. Voor de overige activiteiten: zie onze opmerkingen onder 4.2.3: activiteiten gericht met name op Berkum als woonservicegebied. 8. Voor alle organisaties is het moeilijk de eigen gebouwen rendabel te houden. Eén organisatie pleit voor een “Stichting Beheer Samen Berkum”. Samen Berkum ziet voor zichzelf op dit gebied geen rol: dit omdat het (heel logisch) voor alle organisaties van belang is dat het eigen gebouw rendabel is. Een gezamenlijke stichting op dit gebied vereist immers het opgeven van de zeggenschap over het eigen gebouw en dat is derhalve in de huidige situatie niet realistisch. Wel zou het zeer zinnig kunnen zijn een inventarisatie uit te voeren van alle gebouwen, hun exploitatieproblemen en potentiële benutting.
39
5 De toekomst van Stichting Samen Berkum In dit rapport hebben we de wijk Berkum beschreven in het licht van een woonservicegebied. We zagen dat het basisniveau van de voorzieningen voldoende is, zij het dat het zaak is alert te blijven, met name wat betreft het winkelaanbod dat niet nog verder moet verminderen. Vervolgens hebben we ingrediënten aangedragen voor het beoogde “woonservicegebied-‐plus”. Hieraan dient de komende periode verder te worden gewerkt. Met name op het gebied van samenwerking en afstemming van de diverse zorg-‐ en welzijnsvoorzieningen moet nog een slag gemaakt worden. Stichting Samen Berkum kan hierin een duidelijke stimulerende en ondersteunende rol spelen, in samenwerking met Berkumstede en andere zorgorganisaties. Uit het onderzoek van het afgelopen jaar is duidelijk geworden wat de participerende organisaties zien als rol voor Stichting Samen Berkum. Onder de vele onderwerpen die de geïnterviewde organisaties noemden, werd het meest benadrukt de platform-‐ en netwerkfunctie van Samen Berkum. Toch pleiten wij voor een sterkere rol van Samen Berkum. In ons werk de afgelopen periode hebben we gemerkt dat organisaties elkaar nog beter kunnen versterken door intensiever met elkaar samen te werken. Veel problemen en voorzieningen kunnen ook alleen maar in samenhang en samenwerking met elkaar de komende jaren worden aangepakt. De meeste problemen zijn organisatieoverstijgend: de verdere ontwikkeling van Berkum als woonservicegebied, de aanpak van het hangjongerenprobleem, de problematiek van de verenigingsgebouwen, knelpunten in de verkeersinfrastructuur, de kwaliteit van de winkelvoorzieningen, etc. Door deze problemen als gezamenlijke organisaties aan te pakken, kan een optimaal resultaat worden bereikt. . Op deze manier kan Samen Berkum verder uitgroeien tot de samenhangende motor van de wijk Berkum. Ten behoeve van de verdere vormgeving van het woonservicegebied Berkum zou Samen Berkum het initiatief moeten nemen om te komen tot een “woonservicegebiedsteam”, met daarin alle belangrijke participanten op dit gebied: naast Berkumstede en Frion ook WijZ en Travers. Deze en ook andere participerende organisaties dienen ook de komende jaren tijd en menskracht beschikbaar te stellen voor dit team, teneinde het woonservicegebied met elkaar de komende jaren verder vorm te geven. Op deze wijze vervult Samen Berkum een rol als signaleerder van relevante thema’s en het bij elkaar brengen van de betreffende organisaties om deze thema’s aan te pakken. Ook bij de overige zaken die Samen Berkum in de wijk gaat aanpakken, gaat het er steeds om alle relevante organisaties bij elkaar te brengen, zodat er een gedeelde probleemanalyse en oplossingsrichting kan ontstaan en van ieders capaciteiten gebruik gemaakt kan worden om de probleemoplossingen uit te voeren. Wanneer Samen Berkum er voor kiest deze rol verder vorm te geven, past daar een organisatie bij die er voor zorgt ‘feeling’ te hebben met alle participerende organisaties. Die haar werk doet in nauw overleg met de andere organisaties die direct bij een bepaalde problematiek betrokken zijn. Die zich richt op onderlinge samenwerking tussen de participerende organisaties, zowel bij de verdere vormgeving van Berkum als woonservicegebied als bij de aanpak van organisatieoverschrijdende problemen.
40
Hoe kan Samen Berkum deze rol vormgeven? Zaak is dan regelmatig in overleg te treden met de participerende organisaties, bijvoorbeeld door middel van een driemaandelijks overleg met de besturen van die organisaties. Tijdens deze overleggen kunnen dan de plannen van de participerende organisaties besproken worden. Met welke problemen hebben zij te maken? Welke problemen zijn gedeelde problemen? Hoe kan Samen Berkum en hoe kunnen de participerende organisaties elkaar daarin versterken? Zo zou het bijvoorbeeld zinvol kunnen zijn een werkgroep te laten inventariseren welke knelpunten er zijn bij de exploitatie van de diverse gebouwen van de organisaties. Ook kan Samen Berkum fungeren als subsidieaanvrager richting overheden en fondsen als organisaties gemeenschappelijke projecten ontwikkelen die het welzijn van de wijk ten goede komen. Teneinde deze rol te kunnen realiseren verdient het aanbeveling te werken met een beperkte jaarlijkse contributie van de participerende organisaties aan Samen Berkum om diverse basisonkosten te kunnen financieren. Het is nu aan Samen Berkum om haar koers te bepalen voor de eerstkomende jaren.
41
6 Slotwoord Het onderzoek waarover we in dit rapport verslag deden heeft een helder beeld van de wijk Berkum opgeleverd. Veel ouderen waren bereid iets te vertellen over het leven in de wijk. Het beeld van Berkum dat daarbij naar voren komt is dat van een prachtige wijk. Een wijk waar men nog om elkaar denkt. Waar burenhulp geen theoretisch begrip is, maar elke dag nog wordt gepractiseerd. Maar het kan nog altijd beter. Achteroverleunen is immers stilstaan. Er is werk aan de winkel om van een woonservicegebied tot een woonservicegebied-‐plus te komen! Ook is duidelijk geworden dat Berkum niet alleen een wijk is voor ouderen. Ook gezinnen en jongeren moeten zich in de wijk thuis voelen. Daarom is het van belang dat Stichting Samen Berkum de wijk gaat “coachen” als integraal woon-‐ en servicegebied, zodat Berkum een voorbeeld kan worden voor andere wijken in Zwolle en daarbuiten. Opdat Samen Berkum haar versterkende en verbindende rol optimaal kan waarmaken.
42
Bijlagen Brief bestemd voor ouderen Vragenlijst bewoners
Bronnen Gemeente Zwolle (2010), Berkum in het kort URL: http://www.zwolle.nl/wonen-‐leven/de-‐wijken-‐1/berkum.htm Gemeente Zwolle (2012), Kerncijfers Berkum URL: http://www.zwolle.nl/beleid/cijfers-‐onderzoeken/cijfers-‐per-‐wijk/Kerncijfers-‐ Berkum.htm Gemeente Zwolle (2004), Wijkanalyse 2004, Gemeente Zwolle Eenheid Wijkzaken, Zwolle Gemeente Zwolle Onderzoek wonen met zorg 7 juli 2011 Companen Kwetsbaar en zelfstandig, een onderzoek naar de effecten van woonservicegebieden voor ouderen Radboud University Nijmegen September 2012
43
Leven als oudere in Berkum
Geachte mevrouw/mijnheer, Voor de Stichting Samen Berkum wil ik graag van ouderen in de wijk, die de leeftijd van 70 jaar hebben bereikt, te weten komen hoe het is om als oudere te leven in de wijk Berkum. Wat maakt het fijn hier te wonen en wat maakt het soms moeilijk? Zijn er genoeg voorzieningen voor ouderen in de wijk? Hebt u het gevoel dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden voor u zijn? Als u 70 jaar of ouder bent, en woont in de wijk Berkum, zou ik heel graag een keer met u komen praten, om te horen hoe u uw eigen woonsituatie ervaart. Daarmee helpt u ons als samenwerkende organisaties binnen Samen Berkum: Wij komen dan te weten van de ouderen zelf wat er verbeterd zou kunnen worden in de wijk. De komende jaren kunnen we dan hieraan werken. Heel graag verneem ik van u of u bereid bent een van de komende dagen met mij een gesprek hierover te hebben. Het gesprek zal ongeveer een uurtje duren. En voor alle duidelijkheid: Datgene wat u zegt, blijft vertrouwelijk. Ik hoop een aantal van u binnenkort te ontmoeten! Hennie van ‘t Riet, Projectleider Samen Berkum Zwolle, 16 juli 2012
44
Vragenlijst voor zelfstandigwonende ouderen in Berkum NAW-‐gegevens 1. Hoe oud bent u? 2. Bent u gehuwd/weduwe/weduwnaar/gescheiden/alleenstaand? 3. Hebt u kinderen 4. Zo ja, waar wonen zij? Wonen, sociale contacten en mobiliteit 1. Hoe lang woont u al hier? 2. Bent u tevreden met uw woonsituatie? 3. Is het huur of koop? 4. Heeft u veel contacten in de wijk? (Hoeveel ontmoetingen per dag/per week?) 5. Kunt u gemakkelijk overal heen waar u naar toe wilt? Zelfstandig wonen en voorzieningen 1. Wat is voor u de belangrijkste redden om nog zelfstandig te wonen? 2. Krijgt u voldoende ondersteuning van anderen? 3. Bent u op de hoogte met het aanbod van welzijns-‐ en zorgvoorzieningen in de wijk? 4. Van welke voorzieningen in de wijk maakt u gebruik? (Checklist: Thuiszorg, wmo, WijZ, Bibliotheek, Cultuur/Muziek/Kunst, Hobby, Sport, Arts/apotheek/Fysio, Kerk). 5. Vindt u dat die voorzieningen goed bereikbaar zijn? 6. Vindt u dat er voldoende basisvoorzieningen zijn in de wijk? 7. Zijn er in de wijk voorzieningen die u mist? Veiligheid 1. Voelt u zich veilig in uw woning? 2. Voelt u zich veilig in de wijk? 3. Wat vindt u van het verkeer en de verkeersveiligheid in de wijk?
45
