Vijfde rapport Rekenkamercommissie
SCHADEVERGOEDINGEN
Rekenkamercommissie Waterschap De Dommel André Hengeveld, voorzitter Nan Zevenhek Aaltje Schouten-Saarloos Jan de Kruif Fred van Rooij
De Rekenkamercommissie voert namens het Algemeen Bestuur een toets uit op de doelmatig- en doeltreffendheid. Daarmee heeft de Rekenkamercommissie primair als doel het leren en verbeteren.
Rapport schadevergoedingen
1
30-09-13
INHOUDSOPGAVE
Samenvatting
3
1.
Inleiding
6
2.
Referentiekader
6
3.
Regelingen
6
4.
Bevindingen
8
4.0. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4.
Indeling hoofdstuk Kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol AB Handelen conform de vigerende schaderegelingen Doelmatig en doeltreffend handelen Informatievoorziening richting burger
5.
Conclusies
12
6.
Aanbevelingen
13
8 8 10 11 11
Bijlagen Beslisboom ingediende schadeclaims Overzicht van geïnterviewde personen
Rapport schadevergoedingen
2
30-09-13
Samenvatting De Rekenkamercommissie heeft in de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar schadevergoedingen die door Waterschap De Dommel zijn uitgekeerd. Onderzoeksdoel en -afbakening Het doel van dit onderzoek was om te toetsen of: 1. Het Algemeen Bestuur (hierna AB) bij de totstandkoming en het volgen van de voor schadevergoedingen geldende regelingen haar kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol heeft kunnen vervullen; 2. conform de volgende schaderegelingen is gehandeld: - Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel1 - Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging2 - Brabantbrede Leidraad voor de natschaderegeling bij Natte Natuurparels (NNP). 3. doelmatig en doeltreffend is gehandeld; 4. de informatie om voor schadevergoedingen in aanmerking te komen op een transparante wijze voor de burger toegankelijk is en dat de geldende verordeningen correct worden toegepast. Het onderzoek is als volgt afgebakend: uitgegaan is van schades als gevolg van rechtmatig handelen; uitgegaan is van de uitgekeerde schadebedragen in 2011 en 2012. Bevindingen De Waterwet kent een tweetal artikelen waarin over schadevergoeding gesproken wordt, namelijk artikel 7.14 (Schadevergoeding)3 en artikel 7.15 (Schade in verband met wateroverlast)4. Het Waterbeheerplan “Krachtig Water 2010 – 2015“ vermeldt in verschillende hoofdstukken dat er schades vergoed kunnen worden of schadeloosstelling kan plaatsvinden. De begrippen die gehanteerd worden, zijn niet eenduidig. Er is in het Waterbeheerplan geen overall-overzicht van mogelijke schadevergoedingen. Het AB heeft de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel vastgesteld. De beide andere regelingen zijn als uitvoeringsregeling door het Dagelijks Bestuur (hierna DB) binnen de geldende bestuurlijke bevoegdhedenregeling vastgesteld. Er wordt niet structureel aan het AB gerapporteerd over de resultaten van de regelingen. Het proces Juridische Zaken toetst een projectplan op juridische aspecten. Om te kunnen toetsen op rechtmatigheid, gelijkheid en evenredigheid, is het noodzakelijk dat meer detailgegevens beschikbaar worden gesteld. De betrokkenheid van Juridische Zaken is in het geval van technische compensatie tijdens de uitvoering van een project minder dan in het geval er schades optreden nadat een project is afgesloten. Bij geconstateerde schades wordt eerst gekeken of technische compensatie mogelijk is. Dit vloeit voort uit de Waterwet. Door het ontbreken van een eenduidige registratie is lastig te bepalen op welke wijze schades zijn afgehandeld. Daarnaast bestaat er geen inzicht in compensatie maatregelen die worden getroffen in projecten. In 2012 is één keer een schadevergoeding toegekend van € 21.000 als gevolg van rechtmatig handelen van het waterschap. Het betrof hier de inzet van een waterbergingsgebied. Burgers kunnen in geval van klachten via de website gestructureerd vinden wat moet worden gedaan/ingeleverd etc., maar niet voor informatie over schades. Hiervoor dient de “zoek”-functie in het home-menu te worden gebruikt.
1
http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/XHTMLoutput/Historie/Waterschap%20De%20Dommel/272914/272914_1.html http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/XHTMLoutput/Historie/Waterschap%20De%20Dommel/273090/273090_1.html http://wetten.overheid.nl/BWBR0025458/Hoofdstuk7/3/Artikel714/geldigheidsdatum_29-08-2013 4 http://wetten.overheid.nl/BWBR0025458/Hoofdstuk7/3/Artikel715/geldigheidsdatum_29-08-2013 2 3
Rapport schadevergoedingen
3
30-09-13
Conclusies De twee hoofdconclusies zijn: 1.
Uit de interviews met de projectleiders, procesmanagers en gemandateerd opdrachtgevers is gebleken dat de procesgang met betrekking tot schadevergoedingen binnen het waterschap op zorgvuldige wijze verloopt met waar nodig overleg met procesmanagers, -eigenaren en portefeuillehouder(s). In het geval van schades tijdens projecten, zijn er geen richtlijnen of grensbedragen wanneer de gemandateerd opdrachtgever, procesmanager, -eigenaar of portefeuillehouder moet worden betrokken. Waar de grens ligt voor het al dan niet technisch compenseren, is niet duidelijk.
2.
Een totaal inzicht in de aard van de schade en de afhandeling hiervan in projecten ontbreekt, waardoor niet kan worden vastgesteld of dat de schades op een uniforme wijze, conform de geldende wet- en regelgeving worden afgehandeld. Voor de afhandeling van schades ontstaan na afsluiting van projecten is wel een totaal inzicht te verkrijgen. In de procesbeschrijvingen die hiervoor zijn gemaakt, is opgenomen dat éénmaal per jaar een overzicht wordt gemaakt van de afgehandelde schades
Aanbevelingen In aansluiting op de conclusies zijn de aanbevelingen als volgt samengevat: Maak het proces van schadevaststelling en –toekenning tranparanter. Dit biedt meer waarborgen om te toetsen of conform de geldende wet- en regelgeving wordt gehandeld. Breidt de verantwoording over majeure/risicovolle projecten uit met zaken die voor het AB van belang. Breidt de projectevaluaties uit met het benoemen van leerpunten, zodat bij andere projecten geleerd kan worden van ervaringen. Borg de rol van Juridische Zaken in de algemene procedure voor het behandelen van schadevergoedingen.
Voor een volledig overzicht van conclusies en aanbevelingen zie de hoofdstukken 5 en 6
Rapport schadevergoedingen
4
30-09-13
1.
Inleiding
Doelstelling De Rekenkamercommissie heeft in de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar schadevergoedingen die door Waterschap De Dommel zijn uitgekeerd. Het doel van dit onderzoek was om te toetsen of: 1. het AB bij de totstandkoming en het volgen van de voor schadevergoedingen geldende regelingen haar kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol heeft kunnen vervullen; 2. conform de volgende schaderegelingen is gehandeld: - Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel - Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging - Brabantbrede Leidraad voor de natschaderegeling bij Natte Natuurparels (NNP). 3. doelmatig en doeltreffend is gehandeld; 4. de informatie om voor schadevergoedingen in aanmerking te komen op een transparante wijze voor de burger toegankelijk is en dat de geldende verordeningen correct worden toegepast. Afbakening Voor de afbakening van het onderzoek is: Uitgegaan van de uitgekeerde schadebedragen in 2011 en 2012. Onderscheid gemaakt in schades als gevolg van rechtmatige of een onrechtmatige daad. De laatste categorie valt onder het verzekeringsregime van het waterschap en valt buiten het onderzoek van de Rekenkamercommissie. Het volgende schema geeft dit uitgangspunt weer:
Rechtmatige daad Grondslag: artikel 7.14 Waterwet Verordening schadevergoeding
Onrechtmatige daad Grondslag: 6:62 Burgerlijk Wetboek (BW) a. Verzekerd: a. Wettelijke Aansprakelijkheid (WA) b. Constructie All Risk (CAR) C. Wet Aansprakelijkheid Motorvoertuigen (WAM) b. Onverzekerd: Budget betrokken procesmanager
Leidraad NNP Waterberging Feitelijk handelen Meestal onverzekerd 2.
Referentiekader
Met betrekking tot de positie van het AB is getoetst op welke wijze het AB haar rol heeft vervuld cq heeft kunnen vervullen, de besluitvorming en gevoerde discussie in het AB hebben plaatsgehad en welke bedragen in 2011 en 2012 zijn toegekend en/of uitgekeerd. Aan de hand van de volgende vragen is deze beoordeling in het onderzoek uitgevoerd: Op welke wijze is het AB bij de voorbereiding van de regeling betrokken, bij het formuleren van de doelstelling van de regeling en de relatie met een of meer doelen van het waterschap? Is er bij de voorbereiding van de regeling gesproken over mogelijke alternatieven waarmee hetzelfde bereikt zou kunnen worden? Wat is het financieel belang van de regeling(en)? Heeft het AB een duidelijk besluit genomen over de doelstellingen en het financieel belang?
Rapport schadevergoedingen
5
30-09-13
Op welke wijze is/wordt het AB periodiek geinformeerd over de resultaten van de regeling(en)? Wordt daarbij ook op de relatie met de doelstellingen van het waterschap ingegaan? Worden de doelstellingen met de regeling op een doelmatige manier bereikt? Welke bedragen zijn uitgekeerd over de afgelopen jaren? Zijn de geldende regels op de juiste wijze toegepast? Met betrekking tot de burger is getoetst of de informatie over het in aanmerking kunnen komen voor vermeende schadevergoeding transparant en eenduidig beschikbaar is. Hiervoor zijn de volgende vragen gehanteerd: Op welke wijze kan de burger informatie opvragen in het geval van een vermeende schade? Is hierbij sprake van een eenvoudige, gestructureerde toegankelijkheid? Wordt vastgelegd welke aanvragen er zijn en is deze vastlegging juist en volledig? Wordt hierbij ook vastgelegd welke bedragen uitgekeerd worden? 3.
Regelingen
De schaderegelingen waar het binnen Waterschap de Dommel om gaat, zijn de volgende, te weten: Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel: Het (Dagelijks) Bestuur kan schadevergoeding toekennen voor schades die voldoen aan het gestelde van de Waterwet, artikel 7.14 en artikel 7.15. Het doel van de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel is om duidelijkheid te verschaffen aan de verzoekende partij over de eisen gesteld aan een verzoek en de wijze van afhandeling hiervan. De verordening is door het AB op 13 oktober 2010 vastgesteld en geldt vanaf 1 januari 2011. Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging: Het doel van deze regeling is om de verwachte meest voorkomende schade door inundatie, gewassenschade op agrarische percelen, op een duidelijke en vlotte wijze te kunnen afhandelen. De regeling is vastgesteld door het DB op 6 maart 2012 en werkt met ingang van 28 maart 2012. Het hiervoor geldende juridische intrumentarium waterberging, opgesteld in 2007 door de Brabantse waterschappen, is daarmee vervallen. De Uitvoeringsregeling onderscheidt drie soorten schades, teweten Planschade, Inrichtingsschade en Inundatieschade. De vergoedingsnormen worden jaarlijks geactualiseerd. In 2012 zijn de meest actuele vergoedingsnormen vastgesteld.5 Brabantbrede Leidraad voor de natschaderegeling bij NNP: Het doel van deze leidraad is om schade die is of zal ontstaan als gevolg van het realiseren van een NNP, af te handelen. Deze leidraad is op 7 oktober 2010 door de provincie Noord-Brabant samen met de Noord Brabantse Waterschapsbond vastgesteld. De leidraad is bedoeld als juridisch handvat bij de aanpak van het hydrologisch herstel van NNP door de Brabantse waterschappen en is geen beleidsdocument, maar schetst de juridische mogelijkheden binnen de huidige waterwetgeving en de bestaande beleidskaders. Bij hydrologisch herstel van NNP kunnen verschillende soorten schade optreden, teweten inkomensschade, planschade en vermogensschade.
5
Vergoedingsnormen inundatie 2012
Rapport schadevergoedingen
6
30-09-13
4.
Bevindingen
4.0
Indeling hoofdstuk
In dit hoofdstuk worden de bevindingen aan de hand van de onderzoeksdoelstelling weergegeven. De paragrafen zijn aan de hand van de verschillende onderdelen opgebouwd: 4.1. kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol AB; 4.2. handelen conform de vigerende schaderegelingen; 4.3. doelmatig en doeltreffend handelen; 4.4. informatievoorziening richting burger. 4.1.
Kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol AB
Theoretisch kader Het waterschap verstrekt onder voorwaarden schadevergoedingen die bedoeld zijn om geleden schade te vergoeden. Voor de wijze van afhandeling van de schade is het van belang dat er onderscheid wordt gemaakt in schade die ontstaat door een onrechtmatige daad of schade die is ontstaan door een rechtmatige daad. Schade als gevolg van een onrechtmatige daad wordt afgehandeld volgens het Burgerlijk Wetboek. Schade als gevolg van een rechtmatige daad wordt afgehandeld volgens de Waterwet. Artikel 7.14 Waterwet 1.Aan degene die als gevolg van de rechtmatige uitoefening van een taak of bevoegdheid in het kader van het waterbeheer schade lijdt of zal lijden, wordt op zijn verzoek door het betrokken bestuursorgaan een vergoeding toegekend, voor zover de schade redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en voor zover de vergoeding niet of niet voldoende anderszins is verzekerd. 2.Het verzoek tot vergoeding van de schade bevat een motivering, alsmede een onderbouwing van de hoogte van de gevraagde schadevergoeding. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur dan wel verordening van provincie of waterschap kunnen regels worden gesteld omtrent de inrichting, indiening en motivering van een verzoek tot schadevergoeding. 3.Het bestuursorgaan kan het verzoek afwijzen, indien vijf jaren zijn verlopen na de dag waarop de schade zich heeft geopenbaard dan wel nadat de benadeelde redelijkerwijs op de hoogte had kunnen zijn van de schade, doch in elk geval na verloop van twintig jaren na de schadeveroorzakende gebeurtenis. Bij of krachtens de in het tweede lid bedoelde algemene maatregel van bestuur dan wel verordening van provincie of waterschap kunnen regels worden gesteld omtrent de behandeling en de wijze van beoordeling van een verzoek tot schadevergoeding. 4. Het besluit inzake de toekenning van de vergoeding wordt genomen bij afzonderlijke beschikking. 5. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen, onverminderd artikel 7.15, nadere regels worden gesteld met betrekking tot de schade die krachtens het eerste lid voor vergoeding in aanmerking komt. Artikel 7.15 Waterwet Voor de toepassing van artikel 7.14 wordt onder schade mede verstaan schade in verband met wateroverlast of overstromingen, voor zover deze het gevolg zijn van de verlegging van een waterkering of van andere maatregelen, gericht op het vergroten van de afvoer- of bergingscapaciteit van watersystemen.
Zoals in hoofdstuk 1 al is vermeld, richt de Rekenkamercommissie zich op de schade als gevolg van de rechtmatige daad. In de praktijk blijkt de scheidslijn tussen een onrechtmatige en een rechtmatige daad soms flinterdun. Dit speelt sinds de introductie van onrechtmatige en rechtmatige daad in de Waterwet eind 2009.6 Wanneer er sprake is van schade ontstaan bij correcte uitoefening van een waterschapstaak (schade uit rechtmatige daad) is de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel van toepassing. Deze verordening is de algemene kapstok. Voorbeelden van dergelijke schades zijn: schades door het aanwijzen van een waterbergingsgebied in een bestemmingsplan, schades door de inzet van een waterbergingsgebied, schades door vernatting als gevolg van beekherstel en schades door een onherroepelijke Keurverordening voor plaatsing van een stuw. De verplichting om ook rechtmatige schade te vergoeden, is pas een jaar of drie geleden in de Waterwet vastgelegd. Het waterschap heeft zich tot nu toe vooral gericht op de schade die voortvloeit uit de rechtmatige inzet van waterbergingsgebieden. Het onderwerp ‘schadevergoeding uit rechtmatige overheidsdaad’ is echter breder dan alleen schade door waterberging, en kent een aantal nog onbeantwoorde juridische en organisatorische vraagstukken. Sinds kort beginnen over deze vraagstukken literatuur en jurisprudentie te verschijnen, en zijn de eerste ervaringen met het onderwerp opgedaan. Daardoor is het nu mogelijk om de waterschapsorganisatie beter in te richten op een adequate en inzichtelijke afhandeling van alle rechtmatige schades. 6
Rapport schadevergoedingen
7
30-09-13
Naast de algemene regels uit de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel heeft het waterschap in het geval van waterberging en NNP specifieke regels opgesteld. Deze specifieke regels zijn vastgelegd in de Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging en de Brabantbrede leidraad voor de natschaderegeling bij NNP. Voorbeelden zijn: bij de uitvoering van een projectplan voor de aanleg van NNP komt – in tegenstelling tot berekeningen – een kelder onder water te staan of er ontstaat inundatieschade in een gestuurd bergingsgebied als gevolg van een herinrichting en/of handeling door het waterschap. Kaderstellende en richtinggevende rol Het Waterbeheerplan “Krachtig Water 2010 – 2015 “ vermeldt in verschillende hoofdstukken dat schades vergoed kunnen worden of schadeloosstelling kan plaatsvinden. De begrippen die gehanteerd worden zijn niet eenduidig. Er is in het Waterbeheerplan geen overall-overzicht van mogelijke schadevergoedingsregelingen. Het Beleidsplan 2013-2014 maakt melding van “het in 2013 beschikbaar hebben van een internettool voor het claimen van schade”. Het AB heeft alleen de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel vastgesteld. De doelstelling van deze Verordening is door het AB in haar vergadering in oktober 2010 duidelijk besproken. In de Verordening Schadevergoeding Waterschap De Dommel wordt ook duidelijk weergegeven wat de bijdrage aan de waterschapsdoelen is. Het financieel belang is niet expliciet besproken, maar valt qua uitvoering binnen de mandateringsregels voor het DB. De Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging en de Brabantbrede leidraad voor de natschaderegeling bij NNP zijn als uitvoeringsregeling, conform de Bestuurlijke bevoegdhedenregeling en passend in de mandatering, door het DB vastgesteld. Of bij de voorbereiding van deze regelingen gesproken is over alternatieven, kan niet worden vastgesteld. Wel wordt bij uitvoering van projectplannen de afweging gemaakt welke oplossingen bij schade mogelijk zijn. De Uitvoeringsregeling vergoeding inundatie bij waterberging is vastgesteld en daarom ook opgenomen in het overzicht van regelgeving op internet. De Leidraad geeft de afspraken tussen de Brabantse waterschappen over de afhandeling van schades als gevolg van de aanleg van NNP weer. Deze leidraad is geen formele regeling en is dus niet opgenomen in het overzicht van regelgeving op internet. Dit terwijl het doel van beide regelingen hetzelfde is: het vergoeden van schade die is ontstaan bij het uitvoeren van een waterschapstaak. Toetsende rol Voor 2011 en 2012 zijn de verslagen van de commissies en van het AB doorgenomen om na te gaan of en zoja op welke wijze er over schades, schaderegelingen en schadevergoedingen is gesproken. Uit de verslagen van het AB en de commissies is niet vast te stellen of het AB met betrekking tot schadevergoedingen haar controlerende rol heeft kunnen invullen. De daarvoor benodigde informatie is niet voor het AB beschikbaar. De verslagen van het AB maken met regelmaat melding van onderwerpen zoals “waterbergingen”, “natte natuurparels”, “Keersop”, maar de term “schade afhandeling / -vergoeding” wordt niet expliciet beschreven daarbij. In de Commissie Integraal Waterbeheer en in de Commissie Beleids- en Bestuurlijke Zaken komt het thema “schadevergoedingen” enkele malen op de agenda. De Commissie Financiën en Bedrijfsvoering heeft het thema niet op de agenda gehad. Het proces Juridische Zaken toetst een projectplan op juridische aspecten. Om te kunnen toetsen op rechtmatigheid, gelijkheid en evenredigheid, is het noodzakelijk dat meer detailgegevens beschikbaar worden gesteld. De betrokkenheid van Juridische Zaken is in het geval van technische compensatie tijdens de uitvoering van een project minder dan wanneer schades optreden nadat een project is afgesloten. Er is geen totaaloverzicht van alle schadevergoedingen, uit een rechtmatige of onrechtmatige daad en de afhandeling van schades in projecten. Rapport schadevergoedingen
8
30-09-13
In de praktijk is er in de onderzochte periode één keer gebruik gemaakt van de regeling voor de vergoeding van schade bij een rechtmatige daad: dit was voor de inzet van het Helvoirts Broek. De voor de afhandeling van schades ingestelde adviescommissie is nog nooit bij elkaar geweest voor een specifiek schadegeval. Wel is deze commissie één keer om een algemeen advies gevraagd. Er wordt niet structureel gerapporteerd over de resultaten van de regelingen. Indien zich zaken voordoen waarover het AB geinformeerd moet worden, doet het DB dit in de Bestuursrapportages. De doelstellingen van het waterschap komen hierbij niet aan de orde. 4.2. Handelen conform de vastgestelde schaderegelingen Alleen voor Beheer en Onderhoud is vastgesteld dat in situaties dat geldbedragen zijn vergoed, de regels correct zijn toegepast. Dit betreft echter schadevergoedingen op basis van een onrechtmatige daad. Bij compensatie kan niet aan de regels worden getoetst, omdat deze gedurende het project zijn uitgevoerd. Meestal wordt in de projectvoorstellen een post Onvoorzien bestemd voor mogelijke schades. De Waterwet schrijft voor dat in principe eerst moet worden gezocht naar technische compensatie7. Tot nu toe heeft De Dommel in het geval van NNP alles nog technisch gecompenseerd. Waar de grens ligt voor het al dan niet verantwoord technisch compenseren, is niet altijd duidelijk. Dit blijft een afweging van de projectleider, al dan niet in overleg met de opdrachtgever. Voor wat betreft de (beheersing van de) risico’s binnen een project vindt meestal wel overleg plaats met de opdrachtgever, maar in dit overleg wordt de risico-coördinator van het waterschap niet gekend. Grote schades worden besproken met de proceseigenaar, kleine schades worden binnen het project opgelost. Er is geen grensbedrag bepaald voor het al dan niet afstemmen met de proceseigenaar. Zaken die aan het bestuur gemeld moeten worden, worden in het overleg met de proceseigenaar bepaald. In overleg met de portefeuillehouder wordt dan besproken of en zo ja welk bestuursvoorstel opgesteld wordt. De door projectleiders aangereikte projectplannen8 zijn op een zorgvuldige wijze vorm en inhoud gegeven, hetgeen voor situaties waarin juridische procedures aan de orde zijn, van belang is. Dat dit op de juiste wijze gebeurt, blijkt onder meer uit het feit dat de rechtszaken in de onderzochte periode (2010 en 2012) positief voor het waterschap zijn verlopen. In onderstaande tabel wordt het aantal beroepszaken in 2011 en 2012 weergegeven. Project Beekherstel Beerze Kampina
Verweer 4 keer beroep tegen projectplan
Renheide
2 keer beroep tegen Omgevingsvergunning 4 keer hoger beroep 2 keer beroep
Uitspraak Beroep 3 keer ongegrond 1 keer beroepschrift ingetrokken Beroep 2 keer ongegrond Uitspraak nog niet bekend Beroep 2 keer ongegrond
Uit jurisprudentie is echter gebleken dat het in sommige gevallen aanvaardbaar wordt gevonden om anders te compenseren. Bijvoorbeeld wanneer technisch compenseren vele malen duurder is dan de werkelijke schade en financieel compenseren (dus) meer voor de hand ligt. 8 Het betreft de projectplannen voor de projecten: Natte Natuurparel Nemelaer, Beekherstel en realisatie Ecologische Hoofdstructuur Smalwater-Noord (Kleine Aa), Beekherstel Beerze Kampina, Natte Natuurparel Malpie en Rioolgemaal Aalst. 7
Rapport schadevergoedingen
9
30-09-13
De aangereikte projectplannen betreft voor het merendeel (met uitzondering van Natte Natuurparel Nemelaer) plannen die nog niet zijn afgerond. Om te kunnen toetsen of ook na afloop van een project projectevaluaties plaatsvinden, zijn een aantal afgeronde projecten onderzocht9. Hieruit blijkt een aantal zaken: Er is een duidelijk verschil in de projectevaluaties. De ene projectevaluatie geeft inzicht in de begrote en werkelijke kosten, uren en prestaties. Andere projectevaluatie zijn meer verantwoordingsrapportages. Niet duidelijk is hoe de resultaten zich verhouden ten opzichte van de uitgangspunten uit het projectplan. Voor alle evaluaties geldt: en wat gebeurt er met de bevindingen? Hoe worden de evaluaties ingezet in het kader van “leren en verbeteren”? Financiële compensatie volgt als technische compensatie niet mogelijk blijkt. In welke mate dit gebeurt en in welke omvang, wordt niet centraal geregistreerd, waardoor: er geen inzicht in de wijze van compenseren/schadevergoeden mogelijk is; niet kan worden vastgesteld of de wijze waarop binnen projecten deze zaken afgewogen worden, op eenduidige wijze gebeurt en altijd de juiste rechtsgelijkheid oplevert. Het proces Juridische Zaken is, samen met het proces Financiën, in 2013 gestart met het gestructureerd in kaart brengen van de schadevergoedingen door de organisatie. Het doel hiervan is om een totaalinzicht te hebben in de aard van de schade en de afhandeling hiervan, zodat alle schades op een uniforme wijze, conform de geldende wet- en regelgeving worden afgehandeld. 4.3. Doelmatig en doeltreffend handelen In de regeling voor vergoeding van schade bij waterberging zijn vergoedingsnormen opgenomen die jaarlijks worden geactualiseerd en via de website toegankelijk zijn. Overigens is het financieel belang door het ontbreken van een eenduidige registratie lastig te bepalen. Gelet op de zorgvuldigheid waarmee in projectplannen met mogelijke schades omgegaan wordt, kan gesteld worden dat dit doelmatig geschiedt. Bij geconstateerde schades wordt eerst gekeken of technische compensatie mogelijk is. De afwegingen hierbij die veelal met technische beoordeling te maken hebben, worden in overleg met de opdrachtgever en procesmanager genomen. Er zijn in 2011 geen bedragen als schadevergoeding uitgekeerd. In 2012 is een schadevergoeding van € 21.000 toegekend in het kader van de inzet van een waterbergingsgebied. Het bedrag dat is ingezet voor compenserende maatregelen is niet te bepalen; dit vindt plaats binnen het projectbudget. Voor schadevergoeding bij inzet van gestuurde waterbergingsgebieden is jaarlijks € 74.000 begroot voor gerealiseerde waterbergingsgebieden. Als er meer gebieden bijkomen zal dit bedrag verhoogd worden. 4.4. Informatievoorziening richting burger De Rekenkamercommissie heeft vastgesteld dat in geval van klachten burgers via de website goed gestructureerd kunnen vinden wat er waarom moet worden gedaan/ingeleverd etc. De website van De Dommel, (www.dommel.nl) leidt via het on line-loket naar “klachten/bezwaren” en de daarbij te volgen procedures. Een burger die zich met de term “schade” op de website meldt, vindt geen gestructureerde route. Voor een verdere toelichting op schadeclaims en schadevergoedingen moet de “zoek-functie” in het Home-menu worden gebruikt. De registratie van klachten is goed en wordt volgens regels bewaakt etc. Voor schademeldingen is dat niet transparant, omdat deze op verschillende plekken binnenkomen. Er vindt geen systematische registratie van uitgekeerde bedragen plaats Onderzocht zijn de volgende projecten: Nazorgprogramma en projectafsluiting aanpassing rwzi Biest-Houtakker, Natte Natuurparel Nemelaer, Nazorgprogramma en Projectafsluiting Beekherstel Beerze en Nazorgprogramma en Projectafsluiting Voorste Stroom Oisterwijk 9
Rapport schadevergoedingen
10
30-09-13
5.
Conclusies
De twee hoofdconclusies zijn: 1.
Uit de interviews met de projectleiders, procesmanagers en gemandateerd opdrachtgevers is gebleken dat de procesgang met betrekking tot schadevergoedingen binnen het waterschap op zorgvuldige wijze verloopt met waar nodig overleg met procesmanagers, -eigenaren en portefeuillehouder(s). In het geval van schades tijdens projecten, zijn er geen richtlijnen of grensbedragen wanneer de gemandateerd opdrachtgever, procesmanager, -eigenaar of portefeuillehouder moet worden betrokken. Waar de grens ligt voor het al dan niet technisch compenseren, is niet duidelijk.
2.
Een totaalinzicht in de aard van de schade en de afhandeling hiervan in projecten ontbreekt, zodat niet kan worden vastgesteld of dat alle schades op een uniforme wijze, conform de geldende wet- en regelgeving worden afgehandeld. Voor de afhandeling van schades na afsluiting van projecten is wel een totaalinzicht te verkrijgen. In de proces beschrijvingen die hiervoor zijn gemaakt, is ook opgenomen dat één maal per jaar een overzicht wordt gemaakt van de afgehandelde schades.
De overige conclusies luiden: 3.
Van de drie geldende regelingen voor schadevergoedingen is alleen de Verordening Schadevergoeding door het AB goedgekeurd; de overige twee regelingen betreffen uitvoeringsregelingen die door het DB conform de bestuurlijke bevoegdhedenregeling zijn goedgekeurd.
4.
Waar het gaat om schadevergoedingen lopen verschillende begrippen door elkaar. In de betreffende beleidsdocumenten worden verschillende benamingen/beschrijvingen gehanteerd voor schadevergoedinsgregelingen. Voorbeelden hiervan zijn: “vergoedingssystematiek voor schade in landbouwgebieden”, compenserende en/of herstelmaatregelen”, “ brabantbrede vergoedingssystematiek”, “brabantbrede natschaderegeling”, schaderegeling voor financiële compensatie”.
5.
Hoewel er met de nodige zorgvuldigheid in de uitvoering van projecten omgegaan wordt met het compenseren van schades cq uit keren van schadevergoedingen, blijft de individuele afweging van projectleiders centraal staan. Er vinden wel zogenaamde Gokit-gesprekken plaats tussen de gemandateerd opdrachtgever en de projectleider, maar er zijn geen kaders die een uniforme afhandeling van schades in projecten waarborgen.
6.
Bij schades die ontstaan tijdens een project, is de inschakeling van Juridische zaken niet transparant en consequent geregeld. Dit kan voor onnodige onduidelijkheid zorgen bij mogelijke rechtszaken.
7.
In de helft van de doorgenomen projectevaluaties wordt geen inzicht gegeven in de verschillen tussen geplande (projectplan) en gerealiseerde prestaties en middelen en eventuele afwijkingen (meer/minder werk). De projectevaluaties hebben ook als doel om te leren. In de onderzochte projectevaluaties worden geen leerpunten expliciet benoemd.
Rapport schadevergoedingen
11
30-09-13
6.
Aanbevelingen
In aansluiting op de conclusies worden de volgende aanbevelingen gedaan: 1. Het totale proces van schadevaststelling en –toekenning tijdens projecten is niet transparant. Aanbevolen wordt om volgens een algemene procedure te werken, zodat wordt geborgd dat alle schades op een uniforme wijze, conform de geldende wet- en regelgeving worden afgehandeld. Het momenteel lopende onderzoek van Juridische Zaken naar het maken van een portal waar alle schadeverzoeken binnen komen, kan de basis leggen voor de algemene procedure. 2. Continueer de verantwoording die het DB in de Bestuursrapportages aan het AB aflegt over majeure/risicovolle projecten die grote bestuurlijke, beleidsmatige en/of financiële consequenties krijgen of kunnen krijgen. Breidt deze verantwoording uit met zaken uit projectevaluaties die voor het AB van belang zijn, zodat het AB haar kaderstellende, richtinggevende en toetsende rol voor de strategische aspecten van de bedrijfsvoering kan vervullen. 3. Breidt de projectevaluaties uit met het benoemen van leerpunten, zodat bij andere projecten geleerd kan worden van ervaringen. 4. De rol van Juridische zaken moet in de algemene procedure voor het behandelen van schadevergoedingen duidelijk worden geborgd. Het kan niet zijn dat er onduidelijkheid is wanneer Juridische Zaken moet worden ingeschakeld of dat de individuele afweging van de projectleider bepalend is of Juridische Zaken wordt geinformeerd.
Rapport schadevergoedingen
12
30-09-13
Bijlage Beslisboom ingediende schadeclaims
Rapport schadevergoedingen
13
30-09-13
Bijlage
Overzicht van geïnterviewde personen Erik Schellekens en Hans Koekkoek Marit Borst en Dick Boland Paul de Krijger Annemarie Buurman Toine van Dartel Marcel Brands Paul Koemans Saskia Leijdens Marc Strikker Thorsten Timm Michiel Koenders Martien van Beljouw
Rapport schadevergoedingen
projectleiders Watersysteem gemandateerd opdrachtgevers Watersysteem projectleider Waterketen gemandateerd opdrachtgever Waterketen procesmanager Assetmanagement proceseigenaar en opdrachtgever projecten Watersysteem proceseigenaar en opdrachtgever projecten Waterketen sr. medewerker Bestuurlijk Juridische Zaken sr. medewerker Bestuurlijk Juridische Zaken medewerker Control adviseur Huisvesting procesmanager Beheer en Onderhoud
14
30-09-13
