vieren Vechten voor Vrede Veertig weken oorlog en vrede in de kerken Teksten voor vieringen Interview met Peter Nissen over (vredes) kerken

Jaargang 1 – Mei 2007

vieren

Vrede.Vieren is een werkkrant voor de Vredesweek en is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi, het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi

Vechten voor Vrede Veertig weken oorlog en vrede in de kerken

Veertig jaar vechten voor Vrede Veertig stenen in de woestijn ellende, honger, dorst, de gevolgen kiest de mens voor hebben of zijn? Kiezen voor vrede, tegen het onrecht dichtbij en ver weg. Dan vindt de mus en de zwaluw een woning, is veiligheid een bekroning. Veertig jaar vechten voor Vrede tegen de verdrukking in. Vertrouwen, hoop op toekomst: eeuwig leven. God’s licht is bij ons en Liefde overwint.

pagina 2

Teksten voor vieringen

pagina 8

Interview met Peter Nissen over (vredes) kerken pagina 4

Vredesweek vieren met kinderen en jongeren

Anja Bruijkers

pagina 10 pagina 9

Vredesweek:15 tot en met 23 september 2007

Veertig weken oorlog en vrede Midden jaren zeventig was er onrust in het IKV beraad. De legendarische activist Piet Reckman riep uit: ‘God walgt van jullie Vredesweken!’ Hij had genoeg van de spitsvondige motto’s van die tijd, maar waar niemand zich volgens hem een bult aan kon vallen. Gied ten Berge

I

n 1977 lag er toen het wèl omstreden voorstel: ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’. Het gaf de volgende twaalf jaar aan de agenda van de kerkelijke vredesbeweging meer dan voldoende bandstof, zowel waar de berusting over de bewapeningswedloop van die dagen moest worden doorbroken, als over het lot van de Oost-Europeanen. De Vredesweek groeide uit tot een moment waarop kerken en vredesbeweging jaarlijks met elkaar ‘op herhaling’ gingen, waar het ging om de grote vragen van vrede en democratie. Na de val van de Muur werden Vredesweken getekend door de oorlog op de Balkan en de verschrikkingen van een nieuwe uitsluiting. De eerste Vredesweken van de 21e eeuw brachten een bezinning op gang over de groeiende angst voor de vreemdeling en een exclusieve identiteitsbeleving ook in de eigen samen­ leving. Dit jaar kijken we terug op veertig Vredesweken, maar ook weer vooruit. Wat heeft het Vredesweekmotto ‘Vechten voor vrede’ daarbij te zeggen? Waar hopen we de komende jaren op? We vroegen een aantal mensen om hun reactie. ‘IKVPaxChristi moet reflecteren op vrede, werken aan vrede, overleggen over vrede, zingen van vrede en bidden om vrede. En: de vijand de andere wang



IKV PAX CHRISTI

toekeren. Het motto Vechten voor vrede deugt niet’, schreef de algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap Mijnke Bosman ons zonder omhaal. Het thema van 2007 daagt dus uit... Het klinkt misschien ook wel wat martiaal, maar het wil natuurlijk zeggen dat ook in de toekomst ieders betrokkenheid en inzet bij vrede onmisbaar blijven. Het brengt ons ook bij de dilemma’s bij het aanwenden van geweld om vrede af te dwingen, als je tegelijk leerling wil zijn van Jezus. Misschien drukt het thema wel te weinig uit dat iedere ‘strijd’ - ook ‘vechten voor vrede’ - een tegenstander kent. Soms tegen wil en dank, maar ook dan blijft de Liefde ons enige wapen, in het allerchristelijke besef dat ‘verzet en overgave’ bij elkaar horen. Jan-Gerd Heetderks, de preses van de PKN-synode noemt het zijn hoop voor de komende jaren ‘dat we de lauwheid in kerk en samenleving overwinnen en in de komende jaren werkelijk weer met elkaar willen zoeken naar nieuwe inzet voor recht, vrede, vrijheid’. Daar hebben kerken en vredesbewegingen elkaar bij nodig, vindt hij. Voortgaand op de thema’s van de laatste jaren stelt Heetderks: ‘Vrijheid gedijt niet zonder vrede. Vrede gedijt niet zonder het besef, dat mijn vrijheid begrensd wordt door het respect voor de vrijheid van de ander.’ Als speciale uitdaging voor de toekomst

noemt Pax Christi president bisschop Ad van Luyn een veelsoortige aandacht voor de jonge generatie: ‘De kerkelijke vredesbeweging staat voor de uitdaging de dialoog aan te gaan met de jongere generatie en hun sociale, culturele, politieke en religieuze ontwikkeling; ze zijn onmisbaar voor vrede en gerechtigheid in de wereld van morgen’. Jongeren zouden volgens Van Luyn in de kerkelijke vredesbeweging dus ook weer antwoorden moeten kunnen vinden op levensvragen die samenhangen met hun betrokkenheid bij de programma’s van de vredesbewegingen. Er valt in de kerken vaker te beluisteren dat vredesbewegingen zich meer in eigen kerk en samenleving zouden ­moeten bewegen. ‘De kerkelijke vredesbeweging moet in ieder geval plaatse­ lijke geloofsgemeenschappen in ons land de gelegenheid (blijven) bieden geloofsgenoten die zich in brandhaarden elders tegen de stroom in inzetten voor verzoening en vrede, tekens te geven van verbondenheid en sympathie’, aldus de voorzitter van de Raad van Kerken Ton van Eijk, die zoekt naar

Column Vele talen één Woord een bindend, duurzaam thema. Maar is daar de aansluiting nog wel voor? Die moet aan twee kanten onderhouden worden, vindt Jurjen Beumer, pastor en directeur van Stem in de Stad, het oecumenisch diaconaal centrum in Haarlem. ‘Na de val van de Muur in 1989 slonken de gelederen in ras tempo, alsof ‘de Vrede’ was bereikt. Maar er woeden nu weer talloze oorlogen waarin nieuw, verfijnd wapentuig wordt getest en uitgeprobeerd. Talloze militairen sneuvelen temidden van even zovele burgerslachtoffers. Mijn leermeester professor Röhling hield ons destijds al een ander gevaar voor, dat atoomwapens ooit makkelijk in handen kunnen komen van andere partijen dan nationale staten, bijvoorbeeld terroristische groeperingen. Het is allemaal aan de gang! In plaats van een Koude Oorlog woedt er nu een Grauwe Oorlog, door politieke mist en grijsgrauwe sluiers, in het geniep aan de publieke opinie onthouden. De Vredesbeweging is er voor om deze grauwsluier weg te trekken en opnieuw de agenda van beleidsmakers te bepalen. Dat kan alleen wanneer er in elke stad en elke plaats opnieuw een vredesinitiatief wordt ontplooid, aangestuurd door het landelijk IKVPaxChristi, te beginnen bij één persoon die vanuit zijn/haar enthousiasme anderen om zich heen verzamelt. Ik wil graag zo’n persoon in mijn stad zijn!’ Die gerichtheid op duurzame, locale verworteling van het vredeswerk is ook een voorwaarde voor de inzet van vredesbewegingen elders in de wereld, zei ons de voorzitter Vrouwen voor Vrede op de Molukken (en moslima), Farida van Bommel-Pattisahusiwa: ‘Verzoeningsprocessen binnen multireligieuze en pluriforme gemeenschappen in Afrika en Azië vragen om actieve ondersteuning en betrokkenheid van de westerse wereld, maar de kracht voor vredesopbouw in een samenleving komt vanuit de basis van die gemeenschap zelf.’

Betekent dit, dat je je daarbij zonder meer moet verbinden met alle slachtoffers van oorlog en geweld die je tegen komt, ongeacht hoe zij hun geschondenheid beleven en hoe zij zelf denken en voelen? De dominicaan André Lascaris maakt hier een kritisch voorbehoud. ‘Laat IKVPaxChristi een onbetrouwbare bondgenoot zijn van allen die zoeken naar hun eigen gerechtigheid en hun eigen vrede door uit te zijn op een vrede die voor iedereen te ver gaat.’ Dat geldt zeker voor degenen die, hoe verklaarbaar soms ook, de weg van het ‘gerechtvaardigde’ geweld op zijn gegaan en degenen die dat met hun eigen zelfrechtvaardiging te vuur en te zwaard bestrijden. Paul van Geest, hoogleraar Augustijnse Studiën, wil hier herinneren aan Oliver Cromwell (1599 -1658) die als motto voor het Britse Gemenebest ‘Pax quaeritur bello’ koos: ‘Vrede zoekt men te verkrijgen door oorlog’. ‘Het lijkt dan wel zo dat op het niveau van het samenleven rust en orde weerkeren na de strijd tegen een ‘slechte mogendheid’, betoogt Van Geest, ‘maar de werkelijke vrede in de harten van zowel aanvallers als verdedigers wordt pas in een dialoog verkregen, waar de één zich verheugt om het geluk van de ander en ook oprecht rouwt om diens verdriet. ‘Pax quaeritur dialogo’: vrede zoekt men te verkijgen door dialoog, op alle niveaus.’ ‘Vrede zal de komende jaren weer heel veel van ons vragen’, schrijft ons de algemeen secretaris van de Raad van Kerken, Ineke Bakker: ‘Gerechtigheid en wijsheid, politieke analyse en maatschappelijke inzet, liefde voor mensen en zorg voor de schepping. Vrede is een lange weg!’ Zij sluit die boodschap af met een gebed voor ons allen: ‘God van Vrede, geef moed en kracht en trouw aan allen die deze weg proberen te gaan.’ Een goede, inspirerende Vredesweek toegewenst! Gied ten Berge

Elke zondag vinden er in Nederland kerkdiensten plaats in 75 verschillende talen. Het gaat om diensten van zogenoemde migrantenkerken. De kerkgangers komen bijeen in zo’n 1000 verschillende gebouwen om hun geloof op eigen wijze te vieren: in kerkgebouwen, garages, scholen, huiskamers, waarvan er iedere zondag tientallen tijdelijk worden omgebouwd tot kerk. In allerlei exotische talen wordt er gezongen, gebeden en gesproken. Naar schatting leven 800.000 van deze christen­ migranten in ons land, in een enorme verscheidenheid aan geloofsuitingen en spiritualiteit. Het is goed dat ook de Vredesweek deze christelijke gemeenschappen voor het voetlicht brengt. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan de opvang en integratie van nieuwe Nederlanders in de samenleving, omdat hun sociaal-religieuze netwerk nieuwkomers stimuleert en een vangnet is waarop mensen kunnen terugvallen. Zo dragen ze ook bij aan het terugdringen van criminaliteit in de grote steden. Diverse migrantenkerken slagen er in problemen in de eigen gemeenschap te beteugelen, waar jeugdbeleid van de gemeente mislukt. Nederlandse kerken mogen aangenaam verrast zijn dat migrantenkerken een steeds nadrukkelijker plaats innemen binnen het kerkelijk spectrum. Ze zijn vitaal en vormen voor de leden een geweldige steun in de geloofsbeleving en de dagelijkse zorgen. Niettemin de migranten de weg naar de Nederlandse kerken niet gevonden. ‘Wij’ en ‘zij’ vormen wel het veel­ kleurige lichaam van Christus. Wij zijn allen geroepen om gerechtigheid te doen, om mensen te betrekken bij het koninkrijk van God. Doreen Hazel, Functionaris Contact Migrantenkerken Protestantse Kerken Nederland.

IKV PAX CHRISTI



Peter Nissen:

‘Alle kerken horen vredeskerken te zijn’ Peter Nissen, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Radboud Universiteit, is nauw betrokken geweest bij de dialoog tussen de rooms-katholieke kerk en de doopsgezinden. Dat heeft hem en andere katholieke deelnemers aan die dialoog onmiskenbaar beïnvloed. ‘Ik ben veel meer iemand geworden voor wie de sociale ethiek bepaald wordt door het visioen van het Koninkrijk Gods.’ We spraken met hem over de toenadering tussen kerkelijke tradities na veertig Vredesweken.

‘A

nders dan het in de katholieke traditie vaak lijkt, bestaat voor de doopsgezinden de kerk niet omwille van zichzelf, ze is iets ‘voorlopigs’ en staat altijd in relatie tot de verkondiging van het Koninkrijk Gods. Ze moet de prediking van Jezus voortzetten: Zijn verkondiging van het komende Koninkrijk van Vrede en Gerechtigheid. In de katholieke traditie is er natuurlijk ook de verbinding tussen justititia en pax. Ook dat verwijst naar het Koninkrijk van God, al kom je die benaming in de laatste catechismus maar op drie plaatsen tegen. De doopsgezinde traditie onderscheidt zich vooral doordat ze zich naar haar wezen geroepen acht om ‘vredeskerk’ te zijn. Ik vind dat alle kerken daartoe geroepen zijn. In het katholieke vredesdenken is het kerkelijke spreken over oorlog en vrede ingebed in de ethiek van de tien geboden, met name het gebod: ‘Gij zult niet doden’. Het richt zich daardoor op richtlijnen en vond daarbij lange tijd steun in de leer van gerechtvaardigde oorlog. In de katholieke traditie is er altijd ook veel nadruk op gelegd, dat vrede in de schepping verankerd ligt. In het westen zijn we het besef van de kosmische dimensie van de verlossing kwijt ­geraakt. Maar niet alleen de mens, de hele schepping is verlost! Dat vind je bij de oude kerkvaders terug. Vandaag tref je



IKV PAX CHRISTI

dat aan in de Afrikaanse theologie, die een samenhangende ‘theologie van het leven’ is, als antwoord op zoveel geweld, ziekte en dood. Het kan volgens die theologie de mens niet goed gaan, als hij niet in vrede leeft met de schepping, ook met de planten en de dierenwereld. Houd daarbij voor ogen dat de groeikracht van kerken tegenwoordig vooral in Afrika ligt. We moeten hopen dat hun theologie van de grote vragen van leven en dood verder zal door­dringen. Het is typisch katholiek om de integrale beschermwaardigheid van menselijk ­leven in het vredesdenken op te nemen. Je ziet dat weer in de brief van Benedictus XVI voor Wereldvredesdag. We zijn er in Nederland erg aan gewend geraakt een onderscheid te maken tussen individuele en sociale ethiek en vragen inzake abortus en euthanasie los te zien van de sociale ethiek die zich bezighoudt met geweld en armoede. De paus doet dat niet, hij verbindt ze met elkaar. De kracht van het katholieke denken is toch het plaatsen van een integrale visie tegenover een verbrokkelde visie.

omgeving. Bij doopsgezinden is er een rijkere traditie om in eigen kring gestalte te willen geven aan een waarachtige vredescultuur. Het gezamenlijke rapport dat we met de Doopsgezinden opgesteld hebben, draagt als titel: Samengeroepen tot vrede. Dat is op zich al een statement voor de kerken, maar ook voor hun vredesbewegingen: jullie zijn op alle niveaus er aan gehouden in gezamenlijkheid vrede en verzoening te cultiveren, dus niet alleen te werken op het vlak van de internationale verhoudingen en conflicthaarden.

Vrede cultiveren in eigen kring

Ik ben het helemaal met Hans Küng eens, dat gezien de conflicten in de wereld, de mens vandaag voor de keuze staat tussen een ‘clash of civilisations’ of een dialoog met wederzijds respect. In alle religies en levensovertuigingen zit er een vermogen tot vrede maar ook een potentieel aan geweld, vanwege de claims op uniciteit en absoluutheid. Nietgelovigen hebben overigens evenveel recht op respect voor hun overtuiging als gelovigen. Vredesbewegingen kunnen de kerken helpen een constructieve, zelfkritische rol te spelen in de brede dialoog van levensovertuigingen.

Maar vredesbewegingen hoeven zich niet in te laten met uiteenzettingen over medische ethiek. Ze moeten wel uitdragen dat vrede te maken heeft met hoe je met mensen omgaat in je directe

Het lijkt me erg belangrijk dat we met moslims vooral praten over de gedeelde overtuiging dat er in vragen van geloof geen dwang mag zijn. In de Koran vind

je dit ook, al hebben latere islamitische rechtsscholen daar andere interpretaties aan gegeven. Ook het christendom kende eeuwenlang de praktijk van de geloofsdwang. Het is hier de opvatting van de kleine vredeskerken geweest, dat in geloofszaken geen dwang geoorloofd is. Verzet tegen oorlogsgeweld is door de vredeskerken, heel opvallend, altijd verbonden geweest met hun verzet tegen geloofsdwang. De vredeskerken zeggen al vanaf de zestiende eeuw consequent ook nee tegen de gerechtvaardigde oorlog. De katho­lieke kerk heeft langdurig gewerkt met de doctrine van de gerechtvaardigde oorlog en de criteria voor het legitimeren van geweld onder bepaalde voorwaarden. Deze doctrine is geen christelijke uitvinding! De kerk heeft die ontleend aan klassieke filosofen. Maar nu zie je in de katholieke kerk een ontwikkeling dat de criteria steeds

scherper worden. In de afgelopen decennia was er eigenlijk geen oorlog meer die aan die scherpe criteria voldeed. Johannes Paulus II heeft daarover een aantal duidelijke uitspraken gedaan. Eigenlijk vond hij alleen nog gewapende interventie ter voorkoming van genocide gerechtvaardigd. Ik denk dat de katholieke kerk daarmee in belangrijke mate afstand genomen heeft van het schema van de gerechtvaardigde oorlog en op dit punt de vredeskerken voor een groot stuk genaderd is.

De gerechtvaardigde oorlog Ik heb vernomen dat ook de PKN een rapport voorbereidt over de gerechtvaardigde oorlog. Ik hoop dat ze zich zal laten onderrichten door de traditie van de vredeskerken, dat gebruik van geweld op alle niveaus niet conform Gods bedoelingen is en niet past binnen het visioen van het Koninkrijk Gods. Het zal de geloofwaardigheid van

het spreken van de kerk niet aantasten. Die geloofwaardigheid zit hem er niet in dat kerken iets toevoegen aan de praktische oplossing van een of ander conflict. Kerken en hun vredesbewegingen vertonen in hun verlangen naar politieke relevantie nog te vaak een reflex van het christendom als maatschappelijk bestel. Maar dat verdwijnt vandaag in rap tempo. Is dat verlies? De kerk heeft er 1500 jaar lang ook veel last van gehad dat ze deel was van de maatschappelijke orde en zich daarom niet profetisch genoeg tegenover de samenleving kon opstellen. De Engelse theoloog Stuart Murray schrijft: ‘God works from the margins’. Ik hoop dat niet alleen de kerken maar ook de kerkelijke vredesbeweging zich in die marge zullen hervinden en van daaruit weer op zoek zullen gaan naar hun authenticiteit.’ Gied ten Berge

Islam en Strijden voor Vrede Wat zegt de islamitische traditie over het thema van de Vredesweek? In de Kor’an (soera 5: 32) lezen we: ‘Deswege schreven Wij (= Allah, God) de kinderen Israëls voor, dat wie ook een mens doodt, behalve wegens het doden van anderen of het scheppen van wanorde in het land, het ware alsof hij het gehele mensdom had gedood, en voor hem, die iemand het leven schenkt, alsof hij aan het gehele mensdom het leven heeft geschonken.’ Volgens de Hadieth, de overleveringen van de profeet Mohammed, vraagt een man aan Mohammed: ‘Wat is de beste

djihaad?’ Waarop de profeet antwoordt, terwijl hij net zijn voet in zijn stijgbeugel gestoken had:’De waarheid spreken tegen een tiran.’ En wat is het wezenlijke van de zo vaak misbruikte term djihaad? Ten diepste gaat het om de uiterste inspanning in het hart en hoofd van de mens: de grote djihaad is de geestelijke strijd tegen verkeerde gedachten, verlangens en driften van het zelf. Dat is een zware opgave, die bij slagen leidt tot grote innerlijke vrede. Daarnaast is er ook de kleine djihaad, de lichamelijke en materiële bescherming van

de eigen samenleving en het gezin. Pas in het uiterste geval kan het gaan het om militair optreden. Maar ook hier adviseert de Kor’an vergeving in plaats van vergelding. Zo vullen de grote en kleine djihaad elkaar aan: ‘Verbeter de wereld (= kleine djihaad), begin bij jezelf (=grote djihaad)’. Lees verder www.vredesweek.nl M.H. Vorthoren en Ü. Tas Stichting Islam en Dialoog www.islamendialoog.nl

IKV PAX CHRISTI



Verloren en weer gevonden

E

en herder is op zoek naar het ene schaap van de honderd, dat verloren is. Een huisvrouw mist een drachme en doorzoekt haar hele huis. Het zijn twee verhalen van een drieluik. Het derde is het verhaal over twee zonen, van wie er één verloren was. Deze gelijkenissen zijn een persoonlijke verantwoording van Jezus, een antwoord op verwijten over zijn omgang met tollenaars en zondaars. Mensen die in de samenleving niet worden aanvaard, komen op hem af en hij accepteert ze en eet met hen. De Farizeeën vallen daarover. Zij waren geen priesters, maar leken die zich inspanden voor de onderhouding van de wetten. Ze heetten ook wel ‘afgezonderden’, omdat

Toelichting 1. Het evangelie van de zondag Zowel volgens het Oecumenisch Leesrooster (dat ook is opgenomen in het Dienstboek van de PKN) als volgens de Ordo Lectionum Missae (het internationale rooms-katholieke rooster) is de evangelielezing op zondag 16 september Lucas 15:1-10. Het zijn de bekende gelijkenissen over het verloren schaap en de verloren drachme. De gelijkenis van de verloren zoon (vv.11-32) sluit hierbij aan. Op de tweede zondag is de evangelielezing Lucas 16:1-13, het verhaal over de onrechtvaardige rentmeester. In de Liturgiekrant van 2004 staat een overweging over dit bijbelgedeelte met als thema: ‘Wie één mens redt, redt een wereld’. De Lutherse traditie volgt het klassieke rooster. Daarin wordt op de eerste zondag Matteüs 6:24-34 gelezen. Deze passage is een deel van de Bergrede en gaat over de macht van het geld en bezit en het dienen van de mammon. Tot de pelgrimstocht van de gelovigen behoort: wees niet bezorgd. Lucas 7:11-16 is de lezing voor de tweede zondag.



IKV PAX CHRISTI

ze zich onderscheidden door alle geboden die met het wonen in het land te maken hadden nauwgezet na te leven. Ze zagen het hele volk als een priesterschap aan God toegewijd en meenden dat regels die golden voor de dienst in de tempel ook zouden moeten gelden in de huiskamer en aan de eettafel. Natuurlijk was dat niet uitvoerbaar en zo kwam men tot het onderscheid tussen de rechtvaardigen en de zondaars. De laatsten werden op één lijn gesteld met de verachtelijke tollenaars. Zondaars en tollenaars, zeggen ze, zijn verloren mensen. Jezus staat dicht bij de Farizeeën, maar hij ziet het gevaar dat de samenleving wordt opgedeeld in twee soorten mensen, dat de

één zich meer en beter voelt dan de ander. Ook hij beschouwt hij het hele volk als een eenheid, een kudde waarvan God zelf de herder is. Maar bij hem wordt niemand afgeschreven. Jezus scherpt dat aan met twee voorbeelden. Als je herder bent, dan geef je toch zoveel om alle schapen, dat je het verdwaalde gaat zoeken. In het huishouden is het toch vanzelfsprekend dat je niet wilt dat iets verloren gaat, al is het maar een geldstuk. Het Griekse woord voor verliezen heeft de betekenis van kwijt raken. In de gelijkenis over de verloren zoon betekent het: afdwalen. Hetzelfde woord wordt ook gebruikt voor omkomen van de honger. Elders betekent het: verloren doen gaan, vernietigen

2. Oude testament en brieven

3. Prediker

Als oudtestamentische lezingen heeft het leesrooster voor deze zondagen resp. Exodus 32:7- 14 en Amos 8:4-7. De eerste perikoop hoort bij het verhaal over het gouden kalf. Mozes pleit voor het volk. Het verhaal van de bevrijding mag hier niet eindigen, dat wil zeggen: het mag niet afhankelijk worden van het falen van de mensen, maar er moet een toekomst blijven. Het gaat over Gods barmhartigheid, waarop altijd een beroep kan worden gedaan. De lezing uit Amos gaat over het doen van gerechtigheid en sluit goed aan bij Lucas 16. Er werd over geschreven in de Liturgiekrant van 2001: ‘Vrede komt als gevolg van gerechtigheid’. De Lutheranen lezen naast het evangelie op 16 september Jesaja 66:5-14 en Galaten 5:25-6:10 en op 23 september Daniël 9:14-19 en Efeziërs 3:13-21. Als epistel zal in de rooms-katholieke kerk op 16 en 23 september worden gelezen uit de eerste brief aan Timotheüs, één van de pastorale brieven. Hierin vinden we het gebed voor de overheid, heel toepasselijk met het oog op Prinsjesdag, die in de Vredesweek valt.

Voor de drie laatste zondagen van september biedt het leesrooster De Eerste Dag als alternatief lezingen uit het boek Prediker. Voorgesteld wordt voor 16 en 23 september: Prediker 1 en Prediker 3:1-15. Het woord Prediker is een weergave van het Hebreeuwse Kohelet, dat we ook met samenroeper kunnen vertalen. De Kohelet is degene die de gemeente bijeenroept. Wellicht is het ook een aanduiding voor een professionele wijsheidsleraar. Het boek is ontstaan in de tweede helft van de derde eeuw voor Christus. Prediker is een zoektocht naar wijsheid. Maar het is ook een uitdaging: durf te leven met alle wisselingen die het leven biedt. Het boek overschrijdt de grenzen van een enkele religie. Niet voor niets hebben rabbijnen al vroeg gediscussieerd over de vraag in hoeverre dit boek de invloed van de Griekse, hellenistische cultuur heeft ondergaan. Toch heeft men het in de canon opgenomen. Dat toont openheid naar andere religies. Men kan dit boek een multicultureel geschrift binnen de joodse traditie noemen. De schrijver tast de grenzen van geloof en religie af. Scepsis is een term die hier vaak voor gebruikt is. Er

of uit de weg ruimen. Zo komt het voor in het verhaal over de kindermoord in Bethlehem (Matteüs 2:13) en als aanduiding van de plannen om Jezus uit de weg te ruimen (Marcus 3:6). Jezus ziet het als zijn taak om te redden en niets verloren te laten gaan. Deze verhalen passen bij de vredeszondag. Geweld wordt geboren uit discriminatie, het niet serieus nemen van het leven van de ander. Geweld wordt voorbereid waar een ander wordt afgeschilderd als onbetrouwbaar, waar mensen vanwege ras, cultuur of godsdienst geen volwaardige plek ontvangen. Bezetting, massamoord, daden van terreur betekenen dat het anders zijn van de ander niet

wordt gerespecteerd. We zien vaak dat binnen een volk of binnen een godsdienst zich een scheiding voltrekt tussen de uitverkorenen of rechtvaardigen en hen die niet de elite vormen, niet het ware volk of de ware gelovigen zijn. Het is het schema van: wij en de anderen. Zoeken en vinden zijn de woorden die de basis vormen van een ethiek van erbarmen. Dat betekent dat er geen mensen buiten de boot mogen vallen. Er mogen geen mensen opgeofferd worden aan het belang van anderen. Erbarmen is de blijvende inzet voor de zwaksten en de meest kwetsbaren in de wereld. zDeze gelijkenissen eindigen met een feest. De gelijkenis van de verloren zoon

heeft echter een open eind. De jongste zoon, de verlorene, is teruggekeerd en hem wordt een feestmaal aangeboden. Maar de oudste zoon blijft voorlopig buiten staan, neemt geen deel aan het feest. Een uitdagend slot. Mensen kunnen heel wat in orde brengen in huis of bedrijf. Maar als het gaat over werkelijk samenleven van mensen die bij elkaar horen, dan valt er nog heel wat te doen. Vredesweek, vredeszondag is werken aan het feest van de eenheid en aan een geest van erbarmen.

is geen sprake van twijfel aan het bestaan van God en dat God schepper is van alle dingen staat ook voor de Prediker vast. Maar hij gelooft niet dat God ingrijpt in het gebeuren. Er is een kringloop van de dingen. Daar hebben we als mensen geen invloed op en we moeten God ook niet aanroepen om de loop der dingen te veranderen. Al wat God

doet, heeft eeuwigheidswaarde. Voor de mens is de zin van het leven gelegen in de acceptatie van de loop der dingen en het genieten van de dagen die gegeven zijn. Prediker is eigenlijk een grandioos ­gedicht. Misschien is het wel een uitdaging om op vredeszondag een overweging te houden met als motto: ‘Er is een tijd voor oorlog en er is een tijd voor vrede’.

4. Psalmen

Harry Zeldenrust

Psalmen die bij deze zondagen horen zijn 84 en 86 als intochtspsalmen. In de Liturgiekrant van 2002 staat een bewerking van Psalm 84 door Jan van Opbergen Harry Zeldenrust

Oecumenisch Leesrooster datum

GL + zondagslied

16 sept.

13e van de zomer Ex. 32, 7-14 Ps 51 Luc 15, 1 - 10 Gz 58

23 sept.

1e van de herfst Amos 8, 1 - 10 Ps 138 Luc 16, 1 - (8)17 Gz 284

alternatief

Pr.1

Pr. 3, 1 - 15

OLM

ELD

24e door het jaar

15e na Trinitatis

Sir 36, 15 - 16 Ex 32, 7 - 11.13 -14 Ps 51, 3- 4.12-13.17.19 1 Tim 1, 12 - 17 Luc 15, 1 - (10) 32

Ps 86. 1a.2b -3; LB Ps 86: 1,2, 4 Jes 66, 5 - 14 LB Ps 9:1,2 Gal 5, 25 - 6, 10 Mat 6, 24 - 34 Gz 410

25e door het jaar

16e na Trinitatis

Salus populi Amos 8,4- 7

Ps 86, 3- 5; LB Ps 86: 5,6,7 Dan 9,14-19 LB Ps 102:1,6,8 Ef 3,13-21 Luc 7, 11 - 16 Gz 19

Ps 113, 1- 2. 4 - 8 1 Tim 2, 1 - 18 Luc 16, 1(10)- 13

IKV PAX CHRISTI



Drempelgebed God van mensen, die door alle tijden heen met ons meetrekt, die is en zijn zal, al onze dagen, tot U roepen wij: hoor en zie ons, onrustig als wij zijn, onzeker, zoekend naar richting in ons leven. God van mensen, wij zien uit naar uw toekomst, naar Licht dat blijven zal, naar Liefde die duren zal. Als wij uw licht verduisteren, keer ons om; als wij vrede onmogelijk maken, keer ons om; als wij haten in plaats van beminnen, keer ons om; als wij vernietigen in plaats van opbouwen, keer ons om. Moge God ons keren naar waarachtig leven, moge Hij ons bevrijden van angst en schuld en ons op weg zetten naar goed, wijd land, ons aangezegd voor tijd en eeuwigheid. Amen. Martin Hoondert - Werkgroep voor ­Liturgie Heeswijk

Gebed bij het openen van de Schrift Eeuwige, wij danken U voor uw Woord, dat ons aanspoort tot vrede en gerechtigheid. Eeuwige, wij danken U voor Jezus ­Christus, die ons leert onvoorwaardelijk lief te hebben. Eeuwige, wij danken U voor uw liefde, die ons behoedt voor harteloosheid. Eeuwige, wij danken U voor het leven, dat bloeit dwars door alle verschrikking heen . God, wij danken U voor uw oneindige goedheid. Zegen ons dat wij in uw vrede gaan. Amen.

IKV PAX CHRISTI

God, wij eren U U ontfermt u over wie verloren lopen waar wij schermen met ‘eigen schuld’. God, wij eren U U hebt oog voor wat onaanzienlijk is waar wij alleen zien wat imponeert God, wij eren U U wijst altijd de weg terug waar wij volharden in eigen wijsheid God, wij eren U omwille van uw barmhartigheid. Amen. Pieter Butz - Werkgroep voor Liturgie Heeswijk

Pieter Butz - Werkgroep voor Liturgie Heeswijk

Voorbede Eeuwige God, op deze zondag uw dag van rust en vrede vragen wij U / zie uw wereld snakkend naar vrede / zie uw mensen reikhalzend smekend zie ons hier bijeen en hoor ons bidden... Goede God, herinner ons opnieuw aan uw opdracht uw lieve aarde te beheren dat water helder mag stromen dat dieren onbezorgd mogen leven dat uw grond goede vruchten mag geven dat wij wat kwetsbaar is beschermen om leefbaarheid voor alles wat ademt wij bidden U voor hen die zijn uitgezonden voor hen die moeten vechten daadwerkelijk vechten voor vrede waar oorlog over het leven heerst waar onderdrukking mensen verlamt waar menswaardig leven verloren lijkt dat zij niet verloren raken aan druk en spanning



Klein Gloria

aan de onmenselijkheid die mensen elkaar aandoen aan wonden of dood wees met hen! dat oorlogen mogen verdwijnen dat mensen waar ter wereld weer mogen ademen in vrede dat haat verdwijnt en wapens worden omgesmeed tot ploegijzers en mensen leven als bedoeld in vrede in vreugde vierend leven in genade Acclamatie: God van alle mensen / zie uw wereld zie uw mensen / zie ons hier bijeen geef vrede / ontferm U Moge het zo zijn! Sjon Donkers De volledige tekst van deze voorbede vindt u op www.vredesweek,nl

Zegenbede

Gebed bij het delen van Brood

Dat gezegend is de aarde die u draagt, het pad dat u gaat, de einder die u wenkt.

Heer Jezus Christus, Zoon van God, hoe zullen wij U danken voor dit brood dat Gij ons in handen legt om met elkaar te delen als voedsel voor onderweg.

Dat u ziet wat u beroert en tot geluk en vrede strekt.

Ga met ons mee en geef ons vrede.

Durf tegen de stroom in te gaan: Wijsheid gaat als een zalm. Ga uw weg. Vrede en zegen in naam van de Vader, Zoon en heilige Geest. Amen. Peter Denneman - RKK/KRO mediapastoraat

Wie zijt Gij toch? Hoe zullen wij U noemen? Zijt Gij de Redder die ons leven geeft? Wij tasten rond, vermoeid en moedeloos. Wees onze gids en ga ons voor. Ga met ons mee en geef ons vrede. Dat wij uw roepstem horen, uw woord dat vrede brengt en onze onrust stilt. Dat wij U zien en volgen op de weg die voert uit duisternis en dood.

Ga met ons mee en geef ons vrede. Schenk ons uw Geest, uw levenskracht die al ons kwaad verbreekt en ons geneest van onze geldingsdrang en eigenzucht. Doe ons herleven, Heer, en maak ons vrij. Ga met ons mee en geef ons vrede. Red ons uit de onmacht en de angst, weer van ons alle oorlog en geweld, maak ons tot stichters van uw vrede, laat komen uw koninkrijk, voorgoed. Ga met ons mee en geef ons vrede. (c) Ko Joosse, ‘Midden Onder U...’

Woorden bij de schikking Veertig jaar bestaat het vredeswerk in Nederland, de veertig witte stenen liggen als stap stenen bij elkaar. Veertig jaar werken tegen de verdrukking in, om mensen mens te laten worden. De ellende, het prikkeldraad wordt overwonnen door de liefde. De roos, die hoog boven de gevangenschap en ellende uitsteekt. Het plantje serpervivum, huislook, is bij de mensen, die gevangen zijn door de gevolgen van oorlog. Huislook staat voor eeuwig leven, het plantje heeft weinig water nodig en groeit op plaatsen, waar leven nauwelijks mogelijk lijkt. Serpervivum ligt ook bij het Licht van God, de grote witte kaars. Daar is ook bolmos te zien. Bolmos is altijd groen: een teken van hoop. Mensen, die voor de vrede hebben gevochten en hun leven hebben verloren, mogen zich geborgen weten bij God: Eeuwig Leven. Liturgisch bloemstuk: Anja Bruijkers idee: Lijda van Kleij, Adri Nuijten en Ali Molenaar foto’s: Freek Visser lees verder en voor instructie schikking: www.vredesweek.nl

IKV PAX CHRISTI



Vrede vieren met kinderen Bommetje Op een zwoele nazomermiddag nam de olifant een aanloop en riep: ‘Bomme­ tje’. Met een plons kwam hij midden in de vijver terecht. De gevolgen waren verschrikkelijk. De leeuw en het lam die net in een diep­ zinnig gesprek gewikkeld waren, werden door een golf overspoeld. De mol kwam proestend uit zijn hol dat helemaal volgelopen was. De mier was weg­ gespoeld. De vissen hapten naar adem op het droge en de kikker kwam meters van de oever weer tot zijn positieven. ‘Leuk hoor,’ riep de eekhoorn boos, hoog en droog vanuit een boom. De leeuw en het lam schudden het water uit hun vacht en keken woedend naar de olifant. Niemand lachte. ‘Nou ‘, zei de olifant, ‘als niemand het leuk vindt, ga ik maar. Ik denk dat ik hier dan niet thuis hoor. Ik ga wel ergens anders naar toe. Misschien wel naar het buitenland.’ Hij stampte de vij­ ver uit en verdween tussen de struiken. ‘Nou ja’, riep de eekhoorn nog, ‘dat hoeft nu ook weer niet’, maar de olifant was al weg. ‘Ik vind het niet erg hoor’, zei de mol, ‘er is elke keer wat. Het is geen partij voor mij, maar anders...’. ‘ Hij is weg’, zei de kikker, ‘nu kan de vrede weer­ keren.’ ‘Nu je het over vrede hebt’, zei de leeuw, ‘wie heeft er wel eens vrede geproefd?’ Het was even stil. ‘Ik’, riep de eekhoorn,’vrede smaakt naar beukennootjes.’ ‘ Bij mij smaakt het naar gras’, zei de leeuw, ‘ik heb er lang over gedaan. Vroeger at ik vlees, zie je?’ ‘Ja’, zei het lam, ‘dat weet ik nog. Ik heb er lang over moeten doen om niet meer bang voor je te zijn.’ ‘Voor mij smaakt vrede naar suiker’, piepte de mier. ‘Mier!’ riepen ze allemaal tegelijk,

10

IKV PAX CHRISTI

‘waar kom jij vandaan?’ ‘Uit die boom’, zei de mier, ‘het was een hele tocht naar beneden.’ ‘Nu jij er bent, kunnen we feest vieren’, riep de eekhoorn. ‘Ik vind toch van niet’, zei de leeuw bedachtzaam. ‘Zon­ der olifant geen feest. Je kunt wel veel op hem aan te merken hebben, maar er is een grote leegte zonder hem’. ‘Nou ja’, zei de mol kwaad, ‘het is toch zijn eigen keus om weg te gaan.’ De dieren zaten stil bij elkaar. Ieder met zijn eigen gedachten. De maan kwam op. Er klonk gekraak uit de strui­ ken. Voor hen rees de olifant op in het donker. Hij zag er moe en verdrietig uit. ‘Sorry’, zei hij, ‘mag ik er nog bij? Het spijt....’ Maar hij kon niet uitspreken. Iedereen begon door elkaar te roepen: ‘Feest, eindelijk feest!’ En toen was het feest en het leek even voor goed vrede op aarde.... Download de kleurplaat op: www.vredesweek.nl

Activiteit Voor 10- tot 12-jarigen • Laat de kinderen discussiëren over de stelling ‘Je moet vechten voor vrede’ of ‘Vrede komt niet vanzelf’. • Laat ze hun gedachten over vrede op­ schrijven en praat er met elkaar over. • Laat ze een voorbede voor vrede beden­ ken en laat die voorlezen.

Voor de kleinere kinderen (bij zondag 16 september) • Knip een paar ansichtkaarten (per twee ­ kinderen één) in een paar stukken. • De kinderen moeten de kaart in elkaar puzzelen en opplakken. • Zorg er voor dat er één stukje ‘weg’ is en kijk wat er gebeurt. • Het is niet leuk als er een stukje weg is....

Vredeskaarsen • De kinderen kiezen een of twee uitspraken die ze het meest aanspreken en vertellen hun keus aan elkaar. • In de kerk kunnen de uitspraken gelezen worden en na elke zin kan een kaars voor de vrede worden aangestoken....

Vrede is opkomen voor elkaar Vrede is samen delen Vrede is als je vrienden hebt Vrede is als je niet alleen aan jezelf denkt Vrede gaat niet vanzelf Vrede moet je maken

Bij zondag 16 september

Bij zondag 23 september

Bemoediging naar psalm 51, de psalm van de zondag Voorganger Onze hulp is in de naam van de Heer die hemel en aarde ­gemaakt heeft, die ons altijd trouw blijft en ons nooit opgeeft, wat er ook gebeurt. Kind Goede God, help ons goed te maken waar het verkeerd is gegaan. U weet hoe moeilijk het is om te zeggen dat we spijt hebben. Geef ons moed en kracht. Voorganger Wees ons genadig, God. U bent de God, die ons redt. Geef ons een zuiver hart, vernieuw ons en leer ons trouw te blijven aan U en geef ons uw vrede. . Kind Wij zijn blij dat U naar ons luistert en ons wilt vergeven. Laat ons niet alleen, want zonder U zijn we nergens. Voorganger U neemt ons weer op als wij de weg kwijt waren. U ontvangt ons met open armen en neemt ons op in uw vrede. Amen.

Bemoediging naar psalm 138, de psalm van de zondag Voorganger Onze hulp is in de naam van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft Kind Ik prijs u met heel mijn hart. Ik prijs u voor uw liefde en trouw. U bent altijd bij mij. Voorganger Groter dan verwacht is uw naam, is uw woord: toen ik U riep, Heer, hebt U geantwoord, U hebt mij moed om te leven gegeven Kind Al gebeuren er nog zulke nare dingen, U bent dicht bij mij. U komt voor mij op. Uw liefde kent geen grenzen Voorganger: De Heer laat het werk van zijn handen nooit in de steek. Amen.

Vrede is tevreden zijn Vrede is goed luisteren naar elkaar Vrede is niet bang zijn voor elkaar Vrede is elkaar de ruimte geven Vrede is als Jezus Anneke van Wijngaarden

Bijbelverhaalsuggesties Bij Lucas 15,1-10 (23), Prediker en Lucas 16,1-17: zie de bladen voor kinderdiensten: Kind op Zondag (NZV): www.NZV.nl, Bonnefooi (Narratio); www.kinderdienst.nl of Vertel het maar: www.vertelhetmaar.nl Bij Lucas 15: Karel Eykman en Jansje Bouman, Hoor eens even. Ede: Zomer & Keuning. Kijkbijbel. Haarlem: NBG (blz. 238). Karel Eykman, Woord voor Woord NT. Amsterdam: Piramide. Nick Butterworth en Mick Inkpen Acht verhalen van Jezus. Ark Boeken. Bij Prediker: Het hoogste Woord. NZV Uitgevers (blz. 170 en 172).

IKV PAX CHRISTI

11

Vrede: een uitdaging voor jongeren

De Vredesweek met jongeren H

et thema van de Vredesweek 2007 luidt: Vechten voor Vrede. Hoe bereikt deze vredesboodschap de jongeren van 2007? De kerkelijke binding van jonge mensen is niet groot, hun levensbeschouwelijke levensdraad is dun. Toch is het belangrijk dat jongeren zich openstellen voor de vrede, voor een vreedzame benadering van hun omgeving, waardoor ze ook bijdragen aan meer vrede op de wereld. Het klimaat waarin veel jonge mensen in Nederland opgroeien, is minder vreedzaam dan we voor een goede ontwikkeling van de jeugd wenselijk vinden. In hun dagelijks leven worden ze omringd door allerlei uitingen van geweld: in sport, films, computergames, in muziek, strips en literatuur. De geweldsuitingen lopen uiteen van ‘onschuldig’ vermaak in de virtuele wereld van tv en computer tot daadwerkelijke uitspattingen in de dagelijkse leefwereld van de jongeren op school, in sportverenigingen of op straat. Vecht- en steekpartijen, detectiepoortjes, cyberpesten maken deel uit van hun leefwereld. Welke invloed heeft dit op het wereldbeeld van jongeren? Rob Wijnberg schreef Boeiuh! -Het stille protest van de jeugd, een pamflet over jongeren, nieuws en maatschappelijke betrokkenheid (2007 Uitgeverij Prometheus). Daarin signaleert hij bij jongeren een apathische houding, een levenshouding die niet gekenmerkt wordt door idealistisch engagement. Door

12

IKV PAX CHRISTI

een overdaad aan informatie sluit de jeugd zich af voor de buitenwereld. De vraag is of engagement aan te leren is, of het door middel van opvoeding op de een of andere manier deel gaat uitmaken van het gedachtegoed en het gedrags­ patroon van jonge mensen. Opvoeden in deze tijd is er vooral op ­gericht kinderen te leren op te komen voor zichzelf. Ze worden ‘opgeleid’ in ­assertiviteit en doen mee aan weerbaarheidtrainingen. Het eigen ego komt daardoor erg centraal te staan waarmee de gerichtheid op de ander dreigt te vervagen en agressie op de loer ligt. De keuze voor een vreedzame benadering van conflicten ligt dan niet altijd voor de hand. Opvoeders zouden in het belang van een vreedzame samenleving meer moeten kiezen voor een interactieve aanpak die gebaseerd is op een respectvolle omgang met de ander dan voor een reactieve die uitgaat van een ander tegen wie je je moet verweren. Een interactieve benadering vraagt van de jongeren vooral introspectie en reflectie: hoe beweeg ik me temidden van anderen, hoe ga ik respectvol om met anderen, kortom hoe ben ik als sociaal wezen? Het is aan ouders, leraren en alle anderen die zich ermee bezighouden jongeren voor te bereiden op een volwaardige rol in de maatschappij om hen te prikkelen door hun de juiste vragen te stellen om hun persoonlijkheidsontwikkeling een sociale dimensie te geven. Dit kan alleen

in een sfeer van affectie en verbondenheid. Het is belangrijk dat jonge mensen zich gewaardeerd en erkend voelen zodat er daadwerkelijk ontmoeting plaatsvindt. Voorbeeldgedrag van volwassenen is dan ook belangrijk! De persoonlijke ontwikkeling van jongeren wordt bovendien gestimuleerd in diverse oefensituaties in de praktijk van alledag. Daar leren ze respectvol en dus geweldloos omgaan met elkaar. De dagelijkse leefwereld van jonge mensen biedt voldoende van die oefensituaties. Op school kunnen leerlingen als ­mediator optreden bij (dreigende) conflicten, ze kunnen actief betrokken worden bij het anti-pestbeleid, inclusief cyber­pesten en ze kunnen uitgedaagd worden hun jeugdige, creatieve ideeën te formuleren ten aanzien van nationale en internationale conflicten. Op die ­manier zal het gezichtsveld zich geleidelijk ­uitbreiden. In een omgeving waar jongeren met welwillendheid tegemoet getreden worden, ervaren ze de vrede om zich heen. Een vreedzame samenleving ontstaat niet door te knokken voor vrede, maar door vreedzaam te zijn. Dat moet onze jeugd inspireren! Corry Kocken Corry Kocken is conrector en docente ­Nederlands aan het Zwijzencollege in Veghel

Ideeën voor de vredesweek op school: 1. De Nobelprijs voor de vrede Jaarlijks wordt in Oslo door het Nobelcomité de Nobelprijs een persoon voorgedragen voor de Nobelprijs voor de vrede uitgereikt. De prijs wordt toegekend aan iemand die zich heeft ingezet voor de bevordering van de vrede.De jongeren van nu zijn de Nobelprijswinnaars van de toekomst. We vragen jongeren zich voor te bereiden op de nominatie voor de Nobelprijs voor de vrede door zich te verdiepen in (een van) de brandhaarden in de wereld, voorstellen te doen voor een effectieve oplossing van het conflict en een goede vorm te vinden om medestanders te vinden voor de bedachte strategie. Te denken valt aan het opzetten van een campagne, het organiseren van debatten of een conferentie

2. Vrede in beeld Dialoog wordt vaak gepropageerd als middel om tot vrede te komen. Toch leveren woorden vaak niet het beoogde effect op: de woorden moeten vertaald worden in resoluties of overeenkomsten, wat op zich alweer bron is voor onenigheid en misinterpretaties. Eén indrukwekkend beeld of een goed getroffen cartoon kan vaak op niet mis te verstane wijze duidelijk maken waar het werkelijk om gaat. We richten een uitnodiging aan jongeren, die bij uitstek ­gericht zijn op en bekend zijn met beeldtaal om met één beeld gericht op vrede de woorden overbodig te maken.

3. Stille tocht voor vrede Gevoelens van machteloosheid na een uiting van (zinloos) vinden hun vertaling nogal eens in de deelname aan een stille tocht. Verbijstering maakt mensen sprakeloos. In de stilte wordt het gevoel van verbondenheid groter. De Vredesweek is een andersoortige aanleiding tot het ­organiseren van een stille tocht. Nu eens niet als een reactie op een uiting van zinloos geweld, maar als een ­uitnodiging tot reflectie en bezinning met hopelijk een ­preventief effect.

IKV PAX CHRISTI

13

Verzen voor Vrede

site linken. Voor het invoeren van uw activiteiten en gegevens kunt u via het contactformulier op de site uw inlog gegevens aanvragen.

Graag willen wij u wijzen op onze website www.vredesweek.nl. Deze zal een centrale rol spelen voor en tijdens de vredesweek. Naast een informatief is de site ook een interactief medium. Via ons forum nodigen wij u uit om te reageren op het thema van dit jaar, ‘vechten voor vrede’.

Bezoek onze winkel op de site. Ons pr-materiaal bestaat dit jaar uit ansichtkaarten en posters met gedichten over vrede. Zie het project Verzen voor Vrede.

NIEUW DIT JAAR: Lokale groepen kunnen zelf hun activiteiten op de vredesweek zetten en dezen naar de eigen

Verder kunt u allerlei werkvormen gratis downloaden. Deze zijn speciaal voor de vredesweek ontwikkeld en u kunt gebruiken als invulling van uw activiteiten. Neem ook een kijkje in de expositieruimte waar u de gedichten kunt lezen die centraal staan in de vredesweek van dit jaar.

Tentoonstelling: Vechten voor Vrede in het Heilig Land

t­ entoonstelling een gezicht. Kerken kunnen de tentoonstelling huren voor 75 euro plus vervoerskosten.

2007 en 2008 zijn beladen jaartallen in het Midden Oosten. In 1967 bezette Israël de Palestijnse gebieden, dit jaar precies 40 jaar geleden. Volgend jaar viert Israël haar zestig jarig bestaan. Kerk en Vrede heeft een tentoonstelling ontwikkeld over deze geschiedenis. Een geschiedenis vol ­geweld maar ook vol geweldloos verzet tegen onrecht en voor vrede. Vooral de geweldloze groepen aan Israëlische en Palestijnse zijde krijgen in deze

14

IKV PAX CHRISTI

Vechten voor Vrede: welk doel, welke middelen? Bij woorden als ‘vredesbeweging’ en ‘vredesactivist’ is vaak wel duidelijk dat het om burgers gaat die zich op vreedzame, geweldloze wijze voor de vrede willen inzetten. Bij woorden als ‘vredesmissies’ en ‘vredesoperaties’ moeten we plotseling denken aan militairen die zich met volle bewapening voor die vrede inzetten.

op zondag 23 september organiseert IKV Pax Christi de gedichtenmiddag ‘Verzen voor Vrede’. Tijdens deze middag zullen acht gedichten van dichters uit verschillende landen waar conflict heerst, worden voorgedragen. Deze dichters komen onder andere uit Cuba, de Molukken, Irak en Soedan en kunnen vredesvechters genoemd worden. Ze schrijven over hun oorlogservaringen, komen op voor de mensenrechten, en zijn er vooral om een ander geluid te laten horen dan het politieke. Namelijk het geluid van gewone mensen. Ook zal de middag een ontmoetingsplaats worden voor de aanwezigen, deels afkomstig uit de landen van herkomst van de dichters. Zo komen vergelijkbare ervaringen uit heel verschillende situaties samen. Voor kinderen is een creatieve werkplaats aanwezig waar onder actieve begeleiding gedicht, geschreven en getekend kan worden. Ter afsluiting van de middag kunnen enkele kinderen hun werk voordragen.

Kan dat eigenlijk wel? Kunnen burgers en militairen samenwerken voor de vrede? Of gaat het per definitie om een andere vrede? Voor een bijeenkomst over dit soort vragen kunt u iemand van Kerk en Vrede uitnodigen, als inleider of discussiepartner. Bovendien hebben we een kleine brochure beschikbaar met vragen bij dit thema. Voor informatie of reserveringen kunt u contact opnemen met het secretariaat van Kerk en Vrede, 030 231 66 66, [email protected]

Ewa Matie! ‘hallo maat’

Programma voor jongeren (14 - 20 jaar) Lancering: Vredesweek (15 - 23 september), Ramadanfestival (13 september - 11 oktober) 2007 en daarna

2076 IKVPAX Ewa2.indd 2

13-04-2007 14:36:51

Programma voor jongeren (14-20 jaar). Lancering: Vredesweek (15 - 23 september), Ramadanfestival (13 september - 11 oktober) 2007 tot voorjaar 2008. Wat raakt je, wat vind je belangrijk in het leven en wat heb je daar voor over? Gaat je belangstelling uit naar de ­wereldvrede, het milieu of

Ewa Matie! ‘hallo maat’ de kleurrijke buurt waar je woont? Rondom dit soort vragen gaan vijf jongeren met elkaar in debat . Vanuit verschillende culturele, etnische en levensbeschouwelijke achtergrond ­ontmoeten ze elkaar en discussiëren ze over levensvragen, het maatschap­ pelijk leven, het nu en de toekomst. Het debat wordt gevoerd met behulp van een DVD (20 minuten) en een lesbrief. De combinatie van DVD (gespreksfragmenten tussen jongeren in hun leefwereld) en lesbrief (met format voor verschillende situaties) prikkelt de aanwezige jongeren in een ‘arena-opstelling’ om met hun eigen verhaal te komen. Het forum op de website biedt gelegenheid om te reageren. Dit onderwerp raakt het dagelijks ­leven van veel jongeren in ­Nederland.

Zij hebben immers direct met de cultuurverschillen te maken. De belevingswereld van de jongeren staat centraal. Anonieme ‘Kaaskoppen en Kutmarokkanen’ krijgen een eigen ­gezicht. ­Misschien blijken er meer ­overeenkomsten dan verschillen te zijn.

Aan degene die niet terugschrok voor de nacht van de hartstocht en die naast mij paraat was. Aan degene in de cel naast mij en aan degene in de cel ver weg. Aan mijn lieve geduldige vaderlandslieven­ de vriend, die trouw en wijs is en die niet zal breken. Aan mijn vriend de goede Heilige die al boven zijn groene en geliefde eiland vliegt. Aan degene die elke dag tussen de tralies verblijft en mij opbeurt met zijn vrolijke omzwervingen. Aan mijn vrienden, aan deze en gene onbekende vrienden, aan al mijn vrienden. En aan mijn vijanden: “God houdt van jullie. Ik ook”

Eèn van de gedichten van Verzen voor Vrede.

Informatie bij Janet Borghuis, projectleider Nederland: [email protected] en www.vredesweek.nl, 030 233 33 46. Gratis te bestellen via: [email protected]. Realisering van het project: www.Booz.nu, www.ramadanfestival.nl, www.IKVPaxChristi.nl. Dit project wordt mede mogelijk ­gemaakt door Kerk en Wereld

Vrienden Voor Vader Francisco Santana Aan mijn vrienden, schilders van het bos, van neushoorns, appels en mieren. Aan mijn fortuinlijke vriend die de diepe oceaan heeft gezien zonder rekening te houden met de “berichten van de tijd”. Aan degene die vier doden huilde en nog pijn overliet voor mij. Aan de nazaten van de bedoeïen die de woestijn heeft overwonnen en doorkruist. Aan degene die zijn lippen heeft verbrand, en niet meer kon; en toen zijn vingers brandde; en al zal de muziek zijn groot hart verbran­ den; ze zal hem niet van terugwijken laten weten. Aan de onnoembare afwezige uit de “dappere” verhalen. Aan degene die in mijn naam een oud lied beluistert en het glas op de gezondheid heft. Aan degene in wiens waardige slapen witte draden glanzen. Aan degene die het kon, en terugkeerde.

Regis Iglesias Ramírez (geboren in 1969) is dichter in Cuba. Hij komt uit Havana, maar is veroordeeld tot 18 jaar celstraf die hij uitzit in Ariza. Hij is aangesloten bij de Cristian Liberation Movement, een organi­ satie werkzaam voor vrijheid en veranderin­ gen in Cuba en bestaande uit dissidenten. In September 2003 werd hij samen met andere gewetensgevangenen bedreigd met het ontzeggen van partner- en familie­ bezoek als zij door zouden gaan met het bestuderen van de Bijbel in hun cellen.

Dichter: R.I. Ramirez, Cuba Vertaling: Simone Remijnse en Hagar Peeters

IKV PAX CHRISTI

15

Vechten voor vrede De Afghaanse politieman Said neemt huilend de door ons gemaakte bul in ontvangst voor twee weken training in elementaire aanhoudingstechnieken en lessen recht. Tasjakoor! Dankuwel. Nooit eerder heeft hij les gehad. Mullah Obaydulah, vertelt in een kerkdienst dat we dezelfde God aanbidden. Twee officieren die elkaar niet zo goed liggen, zitten naast elkaar in een kerkdienst. Halfway up the Hindu Kush, zingt Katie Melua. Mensen steken een kaarsje aan voor thuis.

E

en bittere tegenstelling: ‘vechten voor vrede’. Een contradictio in ­terminis. Toch doen 150 geestelijk verzorgers het in de Nederlandse krijgsmacht. In camouflagepak begeven we ons als dominees, aalmoezeniers, raadslieden, rabbijnen, pandits en binnenkort imams in een mijnenveld. Want je bent natuurlijk niet vóór die oorlog, en je hebt je bedenkingen bij het beleid. Je kunt inderdaad beter veilig thuisblijven, politiek morren en binnenkerkelijk bidden voor vrede. Maar Marco, Susan en John hebben óók niet gekozen voor die plaatsing op de compound in ­A fghanistan. Of Marco misschien wel, maar zijn familie is er niet blij mee. Natuurlijk vinden ze die uitzendtoelage prettig, straks kan Susan er een motor van kopen voor de zomer. Maar dat ze veertien uur op een dag werkt, de compound niet af komt en dat ze zich niet veilig voelt, had ze toch niet verwacht. En dat de moeder van Ramon nu toch weer bestraald moet worden, maakt hem erg onrustig. Pieter, zes missies achter de rug, voelt zich erg verantwoordelijk voor de jonge jongens van 18 in zijn geweergroep. Na elke geslaagde patrouille - ‘G.B.’, geen bijzonderheden - is hij doorweekt van zweet en uitputting. Als geestelijk verzorgers helpen wij deze mensen het vol te houden. Daardoor worden ze betere militairen. Is dat collaboreren of vechten voor vrede?

Wij laten jonge mensen vechten voor vrede in een wereld die hen als marsmannetjes beziet; in een land waar ze de geur, het klimaat, de mores niet of nauwelijks kunnen kennen. Een land waarin ze aardig moeten zijn voor de bevolking, maar tegelijk die ene rotte appel tijdig moeten signaleren. Die jonge mensen komen allemaal veranderd terug. Belast, uitgewrongen, misschien verveeld, maar vaker verhard. Het gevaar om cynisch te worden is groot. Vechten voor vrede, brengt de oorlog bij je binnen. Het vergt veel aandacht, wijsheid en liefde om weer te verzachten. Vechten

voor vrede is jezelf geestelijk verzorgen. Wek mijn zachtheid weer. Geef mij terug de ogen van een kind. Dat ik zie wat is. En mij toevertrouw en het licht niet haat. Dominee Fred Omvlee is als geestelijk verzorger uitgezonden geweest naar Liberia en Afghanistan.

Collecte Denkt u ook dit jaar aan de Vredesweek­collecte voor Pax Christi of IKV? Pax Christi Vredesweekcollecte: Giro 30 60 90 t.n.v. Pax Christi Vredesweekcollecte Stichitng Beheer IKV: Giro 610063 t.n.v. Stichting Beheer IKV Utrecht

Colofon Hoofd- en eindredactie: Gied ten Berge en Martin Hoondert Redactie: Janet Borghuis, Sjon Donkers, Corry Kocken, Edwin Ruigrok, Anneke van Wijngaarden, Harry Zeldenrust Illustraties: Yolande Wientjes. Creatie: Raak Grafisch Ontwerp. Realisatie: Drukkerij Berne, Heeswijk Adres: IKVPaxChristi, postbus 19318, 3501 DH Utrecht, tel 030 233 33 46 ISSN 1385-9668

Het CBF-Keurmerk is verstrekt aan het IKV en aan Pax Christi Nederland

Dit blad wordt voor iedereen die niet op gebruikelijke manier kan lezen, uitgegeven op geluidscassette en/of braille, grootletter of via de elektronische postbus. Informatie en opgave CBB (christelijke bibliotheek voor blinden en slechtzienden), postbus 131, 3580 AC Ermelo, tel. 0341 551014. De vraag bepaalt het aanbod.