Kamishibaiverhaal KONING ALBERT I EN DE GROTE OORLOG STRIJDEN VOOR VREDE
Inleiding Elke woensdag gaat Leon op bezoek bij oma en opa. Iedere middag verloopt precies hetzelfde. Leon komt binnen, opa leest de krant met een dampende kop koffie en oma zet de soepkommen op de tafel. Vanuit de keuken komt de geur van heerlijke tomatensoep en Leon schuift nog even gezellig naast opa op de zetel. Hij vindt het heerlijk om mee in de krant te kijken, vooral naar de foto’s. De artikels zijn te lang en veel te moeilijk. ‘Dag opa’ zegt Leon terwijl hij zijn schoenen uitdoet in de gang. ‘mmm’ mompelt opa terug. Leon zet zich er gezellig bij, klaar om mee naar de foto’s te kijken. ‘Wat een grappige krant vandaag. Er staat bijna geen tekst in maar vooral veel foto’s’ merkt Leon enthousiast op. Opa legt de krant even weg en kijkt naar zijn nieuwsgierige kleinzoon. ‘Dat heb je goed opgemerkt. Het is een bijzondere bijlage bij de krant omdat het morgen Wapenstilstand is. Heb je daar wel eens over geleerd?’ Leon moet even hard nadenken. ‘Ik geloof het wel maar dat was vorig jaar en ik weet het niet meer zo goed. Het heeft te maken met de Wereldoorlog.’ Opa glimlacht. ‘Mijn opa heeft meegevochten in de Eerste Wereldoorlog en vertelde mij er vroeger zo vaak over. Ik was toen jouw leeftijd ongeveer. Wat denk je, zin om samen de krant te bekijken dan vertel ik alles wat je wil weten.’ Leon schuift wat dichter bij opa. ‘Graag’ knikt Leon. ‘Uw verhalen onthoud ik tenminste.
Foto 1 | ‘Wie is dit klein matroosje?’ vraagt Leon terwijl hij een foto aanwijst? ‘Waren er al zo’n jonge soldaten in de oorlog?’ ‘Nee’ glimlacht opa. ‘Dit is koning Albert toen hij nog een jongen was. Hij was koning tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zijn matrozenpakje was gewoon iets wat de mensen vroeger schattig vonden om hun zoontje aan te trekken.’ ‘Als ons mama dat maar laat’ denkt Leon.
Foto 2 | ‘Kijk hier zie je hem tussen zijn zusjes Henriëtte en Josephine.’ vertelt opa verder. ‘Albert was de jongste thuis en keek erg op naar zijn oudere broer Boudewijn.’ ‘Toch een rare gezinsfoto’ merkt Leon op. ‘Niemand lacht en zijn mama kijkt echt boos.’ ‘Ja Leon, zo was dat vroeger. Mensen moesten ook lang stilzitten zodat de foto zeker gelukt was.’ ‘En waar staat zijn papa, de koning?’ vraagt Leon nieuwsgierig. ‘Zijn papa was geen koning en Albert wist dus toen helemaal nog niet dat hij ooit koning zou worden. Wacht ik zal eens kijken of er ergens een stamboom staat.’
Foto 3 | ‘Hier staat er eentje mooi getekend. Dit was koning Leopold 2’ wijst opa. ‘Omdat hij drie dochters had kon niemand hem opvolgen.’ ‘Maar hoe komen ze dan bij Albert?’ vraagt Leon nieuwsgierig. ‘ ‘Hier zie je dat de broer van Leopold 2 dan koning kan worden. Maar hij weigerde en dus moet zijn oudste zoon Boudewijn later koning worden. Vermits Boudewijn sterft, zal Albert uiteindelijk koning worden maar zo ver zijn we nog niet.’
Foto 4 | ‘Dit is het doodsprentje van Boudewijn, de broer van Albert. Hij stierf heel onverwachts aan een longontsteking. Vanaf dat moment was alles anders voor Albert. Boudewijn was troonopvolger en zou dus ook ooit koning worden. Maar door zijn dood kwam die zware taak op de schouders van Albert terecht. Hij was zestien jaar toen hij te horen kreeg, dat hij ooit koning zou worden. Kan je je dat voorstellen?’ vroeg opa verwonderd.
Foto 5 | ‘Albert werd nu razendsnel klaargemaakt want ooit zou hij plots koning worden. Hij leerde Nederlands, moest overal op officieel bezoek zoals in de mijnen bijvoorbeeld.’
Foto 6 | ‘Uiteindelijk mag hij ook een rondreis maken door Congo want ook dit was een stukje België’. ‘Een stukje België in Afrika?’ vraagt Leon verbaasd. ‘Ja hoor, veel landen in Europa hadden gebieden veroverd in Afrika en Azië. Congo was bezit van de Belgische staat dus Albert moest ook hier op bezoek.’ ‘Wie is die vrouw daar met de veel te grote hoed?’ vroeg Leon grinnikend. ‘Dat is Elisabeth zijn vrouw.’
Foto 7 | ‘Ja kijk’ wijst opa op een gezinsfoto. ‘Hier zie je zijn kinderen. Links het oudste zoontje Leopold en rechts Karel. Marie-José is nog een baby hier.’ Leon begint te lachen. ‘Ze lieten alle kinderen precies eruit zien als meisjes en zo een lang kleed voor een baby!’ ‘Wacht maar, later zullen jouw kleinkinderen ook lachen als ze een foto van jou zien als kind.’ zegt opa. ‘Mmm, kan zijn’ zegt Leon maar hij is al bezig met de volgende foto.
Foto 8 | ‘Waar is Albert hier?’ vraagt Leon nieuwsgierig. ‘De eerste man op het paard die het volk groet. Leopold 2 is overleden en Albert wordt op zijn vierendertig de derde koning van België. Op 23 december 1909 is hij op weg naar het parlement door de straten van Brussel. Mensen hangen uit de ramen want iedereen wil een glimp opvangen van de nieuwe koning der Belgen.’
Foto 9 | ‘Albert wilde een koning van en voor het volk zijn. Hij legde veel officiële bezoeken af en zocht altijd contact met de gewone mensen. Hier zie je hem staan bij een groep kaatsspelers.’ ‘Ik vind dat hij een beetje op koning Filip lijkt’ zegt Leon terwijl hij tuurt naar de foto. ‘Dat kan best he Leon. Het is zijn overgrootvader.’
Foto 10 | ‘Kijk’ zegt opa terwijl hij op de volgende foto wijst. ‘Kan je raden waar deze twee heren zitten?’ ‘Ja’ zegt Leon toch wat twijfelend. ‘De duinen?’ ‘Heel goed. Hier zie je dat ook koningen gewoon een dagje naar de zee gaan met vrienden.’ ‘Heeft Albert een snor gekregen?’ vroeg Leon. ‘Nee hoor, dat is de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand. Albert is de meneer met de zwarte hoed. Veel adellijken en vorsten waren weg van onze kust en kwamen graag een dagje naar Oostende. Deze foto is in de zomer van 1913 getrokken. Het jaar nadien zou Frans Ferdinand terug met zijn gezin op bezoek komen. Eerst moesten ze nog een bezoek afleggen aan BosniëHerzegovina dat de Oostenrijkers bezetten.Kan je het voorstellen dat de Nederlanders ons land bezetten en bijvoorbeeld hun prins hier een bezoekje laten brengen?’ ‘Ik zou die prins niet willen zien’ zegt Leon lichtjes boos. ‘Dat ze maar baas in hun eigen land spelen’. ‘Precies’ knikt opa. ‘Dat dachten de Bosniërs ook. Eigenlijk wilden ze liever bij Servië horen dan bij Oostenrijk. Iemand was zo boos op die Oostenrijkers dat hij die Oostenrijkse kroonprins en zijn vrouw neerschoot.’
Foto 11 | ‘En toen?’ vroeg Leon vol spanning. ‘Wel om een lang verhaal kort te maken... Sommige landen kozen de kant van Oosterijk en sommige de kant van Servië. En zo brak de Eerste Wereldoorlog uit. ‘Wij hebben toch meegevochten he opa? Maar hoe kan dat? Wat hebben wij met Oosterijk en Servië te maken?’ vroeg Leon. ‘Eigenlijk niets en België wou ook geen kant kiezen. Maar Duitsland was voor Oosterijk en Frankrijk voor Servië. ‘Welk land ligt er tussen Duitsland en Frankrijk?’ vroeg opa. ‘Wij’ merkte Leon op. ‘Precies’ zei opa. ‘De Duitsers eisten van ons dat ze door ons land mochten trekken met hun leger om Frankrijk aan te vallen en wij weigerden. Zo werd ons land een oorlogszone.’ zei opa stil.
Foto 12 | ‘Kijk’ zei opa zacht. ‘Dit is wat oorlog doet met een land. De Duitsers drongen ons land binnen en bombardeerden steden. Overal was er puin, vernieling en chaos. Mannen en jongens werden opgeroepen om te gaan vechten.’ ‘Wat deden die mensen die in dat huis woonden?’ vroeg Leon terwijl hij naar de foto wees. ‘Mensen hadden geen dak meer boven hun hoofd of eten. Overal was er hongersnood en veel mensen vluchtten weg uit België.’
Foto 13 | ‘Hier zie je vluchtelingen op het strand klaar om de oversteek naar Engeland te wagen.’ Leon werd stil. ‘Ik kan me niet voorstellen dat papa ergens aan het vechten is en wij moeten vluchten naar een vreemd land zonder te weten of we elkaar nog ooit zouden terugzien.’ Opa sloeg zijn arm rond Leon. ‘Ik hoop dat geen enkel kind zoiets ooit nog hoeft mee te maken’ fluisterde opa in Leons oor. ‘Weet je wie deze foto eigenlijk heeft gemaakt?’ vroeg opa even later. ‘Koningin Elizabeth. De koning en koningin stuurden hun kinderen veilig naar Engeland maar wilden zelf tussen het volk staan en de mensen bij staan waar ze konden. Ze verhuisden naar een eenvoudige villa aan het strand van De Panne en vanuit haar raam maakte Elisabeth deze foto.’
Foto 14 | ‘Elisabeth deed veel meer dan enkel foto’s maken’ ging opa verder. ‘Hoeveel gewonden en doden er tijdens de Groote Oorlog zijn gevallen is bijna niet te raden maar er zijn miljoenen soldaten en burgers gestorven. Dus beslist Elisabeth om een hospitaal op te richten voor gewonde soldaten in een oud hotel. Zo zie je maar dat zowel Albert en Elisabeth elk op hun manier hielpen waar mogelijk.’
Foto 15 | ‘Dit is ook koning Albert he opa?’ vroeg Leon. ‘Ja hoor hij was hoofd van het leger en vond het erg belangrijk om bij de soldaten te zijn.’ ‘Maar hoe kon het leger en de koning nu in heel het land zijn opa?’ ‘Wel eigenlijk niet Leon. Je moet je voorstellen’ begon opa. ‘ Het machtige Duitse leger valt ons land binnen en het Belgische leger kan hier niet tegenop. Ze moeten steeds verder terugtrekken tot aan de kust vlakbij de grens van Frankrijk. Nog even en de Duitsers konden zo Frankrijk binnen. Het Belgische leger zat vast op een lap grond tussen de Noordzee en de rivier de Ijzer. Koning Albert wilde dat laatste stuk grond niet laten veroveren.’
Foto 16 | ‘En toen?’ vroeg Leon vol spanning. ‘Wel toen keken de Belgen rond naar het water van de Ijzer. Als de Ijzer nu veel breder en dieper zou zijn, dan kunnen de Duitsers nooit tot bij ons komen. De Belgen wisten dat als ze alle sluizen zouden opzetten heel de polder onder water zou staan.’ ‘En lukte het?’ ‘Ja hoor’, glimlachte opa.
Foto 17 | ‘De Duitsers konden geen stap vooruit. Ze groeven aan hun kant loopgraven uit om van daaruit de vijand te kunnen beschieten en de Belgen deden hetzelfde. Kijk hier zie je Albert in één van de loopgraven.’ ‘Was de oorlog toen snel gedaan opa?’ vroeg Leon.
Foto 18 | ‘Nee jongen, er volgde vier jaar van honger, vaak bittere koude en vooral onnoemelijk veel doden. Het gebied tussen de loopgraven noemden ze Niemandsland.’ ‘Hoe liep de oorlog dan eigenlijk af? Want we zaten daar precies een beetje vast?’ ‘Wel Leon op een bepaald moment waren ook de Duitsers gewoon moe. Ze hadden het anders gepland, de aanvallen vielen tegen en het Duitse volk was de oorlog net zo beu als wij. Op 11 november werd beslist dat het wapenstilstand werd. Vanaf die dag zwegen de wapens en was de oorlog gedaan.’
Foto 19 | ‘Oef, eindelijk kon iedereen terug naar huis’ zuchtte Leon opgelucht. ‘Zo eenvoudig was het niet. Dorpen en steden waren vernield. Broers, vaders en zonen waren vaak omgekomen in de Groote Oorlog. Het land was in diepe rouw en alles lag in puin. Alles moest opnieuw opgebouwd worden en koning Albert trok door heel het land om de mensen een hart onder de riem te steken.’ ‘Hoe lang duurde het voor ons land terug gebouwd was opa?’ ‘Jaren Leon en sommige dingen zijn nooit opnieuw gemaakt.’
Foto 20 | ‘Is dit een begrafenis opa?’ ‘Eigenlijk wel een beetje. Hier zie je Albert en zijn zoon Leopold die de kist groeten van een onbekende soldaat. Weet je op welke dag dit was?’ ‘ Even lezen’ zegt Leon terwijl hij het zinnetje onder de foto leest. ‘Wapenstilstand, 11 november 1922. Morgen is het ook Wapenstilstand he opa?’ ‘Klopt elk jaar herdenken we dat vanaf die dag de wapens letterlijk stil waren. Overal in ons land zijn er monumenten voor de vele slachtoffers en miljoenen onbekende soldaten die gesneuveld zijn. Ook koning Filip zal morgen het graf van de onbekende soldaat gaan groeten.’
Foto 21 | ‘Dit is een trouwfeest he opa?’ vraagt Leon. ‘Dat heb je goed gezien’ glimlacht opa. ‘Dit is Leopold, de oudste zoon van Albert. Hij trouwt met de mooie Zweedse prinses Astrid.’ ‘De oudste zoon dus hij wordt later koning.’ roept Leon vrolijk uit. ‘Tien op tien’ zegt opa fier.
Foto 22 | ‘Hier is de koning op bezoek op de première van de film Les Misérables.’ ‘Dat is toch de meneer met de bolhoed he opa?’ vraagt Leon. ‘Ja hoor’ knikt opa. ‘Wat was hij toch groot.’ ‘Weet je Leon’ vertelt opa verder. Zijn vrouw Elisabeth hield ontzettend van kunst en muziek. Ze organiseerde zelfs een wedstrijd rond klassieke muziek. Misschien heb je al eens van de Koningin Elisabethwedstrijd gehoord?’ vraagt opa. Leon schudde zijn hoofd en bladerde door naar de laatste pagina van de krant.
Foto 23 | ‘Hier Albert tijdens één van zijn hobby’s. Hij hield van bergbeklimmen.’ ‘Ik wist niet dat koningen zo’n gevaarlijke hobby mochten hebben’ merkt Leon droogjes op. ‘Hij had het misschien beter ook niet gedaan’ zegt opa. ‘Waarom?’ vraagt Leon. ‘Twee dagen nadat hij naar Les Misérables was gaan kijken, ging hij klimmen in de Ardennen. Hij valt en pas de volgende dag ontdekken ze zijn lichaam. De koning was gestorven.’ ‘En toen?’ vroeg Leon. Op dat moment roept oma vanuit de keuken dat het nu echt wel tijd voor soep is. ‘Jaja, we zijn bijna klaar’ roept opa. ‘ Wel toen gebeurde er wat er altijd gebeurt wanneer een koning sterft. Zo snel mogelijk komt de nieuwe koning op de troon en de mensen roepen: ‘Le roi est mort, vive le roi! De koning is dood, leve de koning!’ ‘En dan was Leopold koning he opa’ vraagt Leon. ‘ Heel juist koning Leopold 3, de opa van koning Filip, maar nu gaan we soep eten.’
Foto 24 | ‘Ik begin inderdaad honger te krijgen’ zegt Leon terwijl hij over zijn buik wrijft. ‘Dank je opa, voor alle verhalen.’ ‘Graag gedaan hoor jongen, volgende woensdag Leopold 3?’ vraagt opa. ‘Afgesproken’ knikt Leon.
Opdrachten KONING ALBERT I EN DE GROTE OORLOG STRIJDEN VOOR VREDE
Foto uit verhaal
Opdracht 1 | Thema: Familie
Opdracht Wat weet je nog van deze foto?
Foto te zoeken in de tentoonstellng Opdracht Wie zijn de mensen op deze foto? De kinderen krijgen een uitgeschreven tekst mee over de huidige context van het koningshuis. Aan de hand van die tekst moeten ze de stamboom verder aanvullen tot nu + aanduiden wie volgens hen de troonopvolger van Koning Filip zal zijn. Materiaal • UItgeschreven stamboom • Afbeelding stamboom + losse elementen om aan te vullen met velcro of magneet.
Opdracht 1 | Thema: Familie
Aanvulling door gids • “Leopold 2 had geen zoon die hem kon opvolgen. Zijn broer was al dood en vrouwen hadden toen geen recht op de troon. Die broer had wel een zoon. Hij werd na de dood van zijn oom in 1909 de nieuwe koning van België: Albert I” (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 218) • Analogie vandaag: Koning Boudewijn en Koningin Fabiola geen kinderen -> dus broer, Albert II, koning • Vrouwen mochten vroeger geen troonopvolger zijn, nu wel. (Prinses Elisabeth, dochter van Filip en Mathilde is de eerste in rij voor de troonopvolging) • “Prinsessen mochten tot voor kort niet regeren. Dat was zelfs bij wet bepaald! Ook in andere koninkrijken bestonden zulke ouderwetse regels die meisjes uitsloten. De wet zorgde in het verleden voor nare toestanden op het paleis. Zowel Leopold I als Leopold II, onze eerste twee vorsten, waren bij de geboorte van hun dochters erg teleurgesteld. Zij beschouwden prinsesjes als waardeloos. Zo werd het persoonlijk geluk van koning Leopold II zelfs helemaal vergald. Hij en zijn vrouw, koningin Marie-Henriette, hadden twee dochters en een zoon. De koning keek niet om naar de meisjes. Hij had alleen oog voor zijn zoon. Maar toen het prinsje tien jaar was, viel het in het midden van de winter in het park van Laken in een vijver en stierf. Leopold II was uitzinnig van verdriet: zijn enige opvolger was dood. Drie jaar later keek hij nagelbijtend uit naar de geboorte van zijn nieuwe telg. Maar toen het een dochter was, was hij razend. Hij gaf koningin Marie-Henriette de schuld en daarna kwam het nooit meer goed tussen het vorstenpaar. Gelukkig had Leopold broer nog een zoon, die koning Albert I werd. Anders was het koningshuis uitgestorven door de schuld van een wet die zei dat prinsessen niet goed genoeg waren om het land te leiden. In 1991 vond koning Boudewijn dat het hoog tijd was om die onzin af te schaffen. Door de afschaffing van die wet kan prinses Elisabeth later koningin worden, de dochter van onze koning Filip en Mathilde. Zij zal de allereerste vrouw zijn die over ons land regeert. “ (‘De koning in zijn blootje. Leuke weetjes over het koningshuis. Door Mario Danneels. Pg. 97).
Opdracht 2 | Thema: Neutraliteit van België
Foto uit verhaal
Opdracht Wat weet je nog van deze foto?
Foto te zoeken in de tentoonstellng Opdracht Kinderen ontvangen een oude wereldkaart met daarop steden en dorpen aangeduid + 10 namen van steden en dorpen = een vluchtroute van een Belgische vluchteling. Aan de hand van een tekst (zie hieronder bij aanvullingen gids) ontdekken ze wie de geallieerden en de centralen zijn, dit duiden ze aan op de kaart met 2 kleuren. In de “groene” zone gaan ze op zoek naar de 10 dorpen en steden en bepalen zo de vluchtroute. Nog enkele filosofische vragen.: • Hoe anders is het vluchten als je arm of rijk bent? • Hoe lang deden deze mensen erover?
Opdracht 2 | Thema: Neutraliteit van België
Aanvulling door gids • Vluchtelingen tijdens WO I: “ Honderduizenden mensen sloegen op de vlucht, naar Frankrijk, naar neutraal Nederland en over het water, naar het veilige Engeland. Duizenden Belgen zouden de Eerste Wereldoorlog doorbrengen in vluchtelingenkampen.” (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 222) • Geallieerden versus Centralen tijdens WO I: “ In de Eerste Wereldoorlog stonden twee kampen tegenover elkaar. Aan de ene kant vochten Groot-Britannië (met zijn overzeese gebieden/kolonies : Canada, Australië en Nieuw Zeeland), Frankrijk, Rusland, Servië. Vanaf 1915 kwamen daar de Italianen b ij en vanaf 1917 de Amerikanen. Dat was het kamp van de geallieerden. Aan de andere kant vochten vooral de twee keizerrijken: Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Daarbij kwam nog het Ottomaanse Rijk, dat is Turkije en Bulgarije. Dat was het kamp van de Centralen.” (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 220) • Link leggen met neutraliteit van België aan de hand van gekleurde kaart. • Op 2 augustus 1914 kwam de Duitse ambassadeur in Brussel met een ultimatum, een dwingende boodschap: België moet vrije doortocht verlenen aan het Duitse keizerlijke leger, anders is het oorlog. Waarom de Duitsers vrije doortocht eisten, is niet moeilijk te raden. Als hun leger door België kon oprukken, stond het veel sneller in Frankrijk. Maar daar vroeg de Duitse ambassadeur nu eens iets wat echt niet door de beugel kon. Sinds België bestond, was het een neutraal land. En wie had plechtig beloofd die neutraliteit te bewaken? De grote mogendheden/landen: Frankrijk, Groot-Brittannië en ook Pruisen, waaruit later Duitsland was ontstaan. En nu wilde Duitsland de Belgische neutraliteit met de voeten treden, die het zelf moest bewaken! Koning Albert I en zijn ministers weigerden eensgezind het Duitse ultimatum. België zou zijn neutraliteit verdedigen met alle mogelijke middelen. Die middelen waren niet bijster geweldig, ons leger was veel kleiner. Bedenk daarbij dat het Duitse leger het machtigste en het best uitgeruste was aller tijden.” (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 220)
Opdracht 3 | Thema: taken van de koning W
Foto uit verhaal
Opdracht Wat weet je nog van deze foto?
Opdracht De leerlingen krijgen 10 foto’s van Filip en Mathilde in actie. De leerlingen moeten in de tentoonstelling op zoek naar gelijkaardige activiteiten van Albert I. 1. Bezoeken van toneel en concert -> opening KMSKB of Les Misérables 2. Bezoeken van rampen 3. Buitenlandse bezoeken 4. Het leger bezoeken 5. Feest bijwonen 6. Bezoek graf onbekende soldaat 11/11 7. Bezoek autosalon 8. Ontvangen van bekende personen -> Picard of Earhart 9. Bekijken van sportwedstrijden -> voetbal 10. Ontspanning -> op wintervakantie
Opdracht 3 | Thema: taken van de koning
Aanvulling door gids • Taken van de koning vroeger versus nu. Aandachtpunt verliezen van macht. -> koning is niet de baas van het land, vooral symbolisch maar wel heel invloedrijke functie. • “Filip is het staatshoofd van België. Je zou denken dat hij de baas van het land is, maar een koning regeert niet echt. Dat doen de ministers in de regering. De koning heeft in België, net zoals in alle andere Europese koninkrijken, vooral een symbolische functie. Dat betekent dat hij een soort wandelend symbool van België is. Hij mag bezoeken afleggen, lintjes doorknippen en mensen ontvangen, maar hij mag geen wetten opstellen of beslissingen nemen over wat er in het land moet gebeuren. Desondanks heeft de koning een drukke agenda. Hij gaat overal op bezoek, geeft toespraken, ontvangt honderden mensen op het paleis en reis de hele wereld rond om België bekend te maken. • Waarom heeft de koning niets te zeggen? België is een democratie. ‘Democratie’ is een oud Grieks woord en betekent: de macht aan het volk. Om de 4 jaar kiest het volk mensen die het land gaan regeren. Dat zijn de ministers in de regering en de leden van het parlement. Het volk kan echter niet kiezen welke koning het wil. Koning kun je enkel en alleen worden als je in de koninklijke familie geboren bent. En dus heeft het volk daar niets over te zeggen. Daarom heeft een koning of een koningin geen macht. • De koning moet strikt neutraal blijven. Hij mag in het openbaar dus nooit zeggen wat hij fijn of net fout vindt. Hij mag zich zeker niet bemoeien met politiek. Als Filip zijn mening zou geven, zou hij mensen kunnen ontgoochelen of kwaad maken. En dat kan niet, want hij wil en moet de koning van álle Belgen zijn. Dat gaat heel ver. Zo mag je de koning of koningin nooit een vraag stellen als je hen ontmoet. Anders zouden ze moeten antwoorden en zeggen wat ze denken. En dan zijn ze niet meer neutraal. ” (‘De koning in zijn blootje. Leuke weetjes over het koningshuis. Door Mario Danneels. Pg 33-35). • Link naar opperbevelhebberschap aan de hand van de foto van het bezoek aan het leger(Albert I en Filip) als één van de taken van de koning . “Je moet er maar eens op letten dat de koning en zijn zonen vaak een militair uniform dragen. Dat komt omdat de koning in België ook de opperbevelhebber van het leger is. Hij draagt de hoogste graden die een soldaat kan krijgen: die van 4-sterrengeneraal. Maar ook dat is vooral een symbolische functie. Koning Filip ging ook wel naar het leger maar zal nooit persoonlijk het bevel voeren of daadwerkelijk vechten. De enige koning die wel het leger persoonlijk leidde was Albert I tijdens Wereldoorlog I. Daarom noemde de hele wereld Albert I Koning - ridder en koning - soldaat. “(‘De koning in zijn blootje. Leuke weetjes over het koningshuis. Door Mario Danneels. Pg. 47+ 157-158.) Op de eerste foto zie je dat het Duitse
Opdracht 3 | Thema: taken van de koning
Aanvulling door gids
•
• • •
leger veel beter materiaal bijhad en beter georganiseerd was. Het was erg moedig van Albert I om de taak van opperbevelhebber op te nemen. “Albert I wilde zoveel mogelijk levens sparen. Hij was dan ook heel geliefd bij zijn soldaten. Britse en Franse generaals sprongen roekelozer om met de levens van hun soldaten. Van de Belgische soldaten sneuvelde minder dan 4 procent. Dat is een zeer laag cijfer in vergelijking met de andere landen. “(‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 231) Albert merkte als opperbevelhebber dat het Belgisch leger niet het sterkste leger was op het moment dat de Duitsers voor de deur stonden. “Dat kwam omdat het helemaal opnieuw georganiseerd werd. Vroeger werd je soldaat door loting. Trok je een slecht lot, dat had je pech. Maar rijke jongens mochten hun slechte lot doorverkopen aan arme jongens die de centen nodig hadden. Dat deden die rijke jonge heren allemaal. Aan dat systeem kwam dus een einde. Net voor Wereldoorlog I kwam er een nieuwe wet. Eén jongen per gezin moest naar het leger, of hij nou rijke was of arm. Vanaf 1913 moesten alle jongens naar het leger, want er waren veel soldaten nodig voor de Groote Oorlog. Vandaag ga je alleen nog vrijwillig naar het leger , er is geen dienstplicht meer.“ (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 220). “ Ook Albert I zijn vrouw, Koningin Elisabeth, droeg haar steentje bij. In de veldziekenhuizen ging ze de gewonde soldaten bezoeken. Ze deelde er chocolade en andere lekkernijen uit. Ook organiseerde ze orkestjes om het harde leven aan het front wat op te vrolijken. Zo verdiende ze de bijnaam ‘de Koningin-Verpleegster’. (‘De koning in zijn blootje. Leuke weetjes over het koningshuis. Door Mario Danneels. Pg. 47+ 157-158.) Niet iedereen was zo blij met de beslissing dat Albert I ook echt bevel gaf aan het leger, rechtstreeks zonder telkens een goedkeuring te vragen aan zijn ministers. Op de tweede foto zie je de minister van oorlog, Charles de Broqueville. Het waren niet echt goede vrienden…
Opdracht 4 | Thema: Rol van de koning
Foto uit verhaal
Opdracht Wat weet je nog van deze foto?
Foto te zoeken in de tentoonstellng Opdracht Op de achterkant van de foto korte uitleg over enkelvoudig stemrecht (zie hieronder) De leerlingen krijgen 10 voorstellen tot wetten. Kies er hier samen 3 uit die je wil doorvoeren.
Opdracht 4 | Thema: Rol van de koning
Uitleg enkelvoudig stemrecht “ In België broeide oproer, er zat onweer en ruzie aan te komen. De oorlog eiste zijn tol, veel mensen waren moe en boos. Nog voor koning Albert I kon terugkeren naar Brussel wilde hij de belangrijkste mannen, politiek en militair, ontmoeten. Hij wachtte hen op in het kasteel van Loppem, in de bossen bij Brugge. Lang hoefde de koning niet naar hen te luisteren. Duizenden en duizenden arbeiders hadden hun land als helden verdedigd, ten koste van verschrikkelijke offers. Het was onmogelijk om het oude meervoudig kiessysteem te behouden, want dan zouden frontsoldaten niet mogen gaan stemmen. Dat begreep Albert I maar al te goed. Bovendien wilde hij uitbarstingen van geweld vermijden. De koning beloofde onmiddellijk algemeen enkelvoudig stemrecht. Dit wil zeggen dat iedere volwassen man één stem kreeg. Voordien kregen rijken of mensen die lang studeerden meer stemmen dan een eenvoudige arbeider. Vrouwen kregen nog geen stem. Het woord onmiddellijk is belangrijk. Als je manier van stemmen in een land wil veranderen, moet je normaal de grondwet (de allerbelangrijkste wet in het land) eerst veranderen. Dat duurt maanden en is bijzonder ingewikkeld. Zoveel geduld had niet iedereen, en dat begreep de koning. “ (‘Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)’ door Benno Barnard en Geert Van Istendael, p. 232_233). Op deze foto zie je dan ook alle belangrijke mannen die bereid waren om het stemrecht snel, via een korte weg, aan te passen.
Aanvulling door gids • Korte nabespreking verloop: hoe te werk gegaan? Was het moeilijk? Was iedereen akkoord? … • Opengooien naar de groep: is iedereen akkoord met deze keuze -> link leggen naar werking parlement. • Doorgaan op ideeën van kinderen –> hoe zorg je ervoor dat dit een wet wordt? Zie ook vorige opdracht, een koning heeft slechts beperkte/symbolische macht. • Link leggen met Albert I die het enkelvoudig stemrecht heel snel doorvoert.. • Link leggen met Albert I die oog heeft voor iedereen. “ Naast het stemrecht voor iedere man beloofde de koning ook dat je maar 8 uur op een dag moest werken en dat je ook mocht staken.” Albert I was een koning van alle Belgen, ook van de gewone man in de straat. Dat zie je op de eerste foto, waar de koning tijd neemt om een groepje eenvoudige kaatsspelers te bezoeken. • Beperkte rol van de koning nu + link naar taken van de koning (zie vorige opdracht, indien daarbij nog niet verteld).
