Groene gids voor onze kerken
open kerken
Inleiding Groene gids voor onze kerken is bedoeld als richtlijn voor de verantwoordelijken van de religieuze gebouwen, de kerkfabrieken en de gemeenten om de ecologische voetafdruk van hun activiteiten te verkleinen. De gids stelt een aantal doelstellingen en acties voor. Deze bundel wil geen regels opleggen een heeft zeker niet de ambitie om alle antwoorden te bieden. Wel is het de bedoeling om ecologie als een belangrijk punt op de agenda van de kerkfabrieken te plaatsen en hen te inspireren tot eigen initiatieven. Met deze bundel willen we vooruitgang boeken in een materie die soms erg complex is. Hij kadert in het principe “Think Global – Act Local”, oftewel: “om onze planeet te kunnen beschermen, moeten we in de eerste plaats ons eigen gedrag veranderen.” De milieukwestie is zodanig belangrijk dat het er soms op aan zal komen om te kiezen voor de meest groene in plaats van de goedkoopste oplossing.
De “Groene Gids voor onze kerken” is een vrije vertaling van “The Parish Green Guide – Caring for God’s creation” (www.churchinwales.org.uk/resources/pgg/docs/PGG01.pdf ). Hij werd aangepast aan de Belgische context. Wij willen de Kerk van Wales en in het bijzonder de auteurs Roddy Hamilton en E.H. Robin Morrison – de adviseur van de bisschop voor Kerk en Gemeenschap – oprecht bedanken voor hun toelating om hun werk te gebruiken.
Deze bundel bevat drie delen:
1. De basisprincipes… … om aan te duiden dat ecologie een prioriteit zou moeten zijn bij al onze handelingen.
2. Een checklist met acties… … om de beheerders van de religieuze gebouwen te helpen nadenken over de manieren waarop ze hun ecologisch beleid en hun werking nog kunnen verbeteren. De lijst word gevolgd door een reeks websites en uitgaven die verder kunnen helpen bij eventuele toekomstplannen (Vlaanderen en Brussels Hoofdstedelijk Gewest).
3. Succesverhalen Een reeks inspirerende kleine en grote realisaties uit zowel binnen- als buitenland tonen aan dat het mogelijk is om onze ecologische voetafdruk te verkleinen.
2
Hoofdstuk 1
De basisprincipes van duurzame ontwikkeling (*)
De zorg voor onze aarde is een taak voor ieder van ons. De verantwoordelijken voor het religieuze erfgoed moeten er naar streven om te handelen volgens deze overtuiging door:
1.
Het energiegebruik in alle gebouwen proberen te verminderen,
2. Open te staan voor het gebruik van hernieuwbare energie zoals zonne-energie en windenergie, 3. Minder vervuilende transportmiddelen te gebruiken en wanneer mogelijk zich te voet of met
de fiets te verplaatsen,
4. De natuur in de omgeving van religieuze gebouwen te beschermen en te behouden, 5. Dier- en milieuvriendelijke producten en Fair Trade producten te gebruiken, 6. Afval te beperken door zo veel mogelijk te composteren en te recycleren, 7.
Verstandig om te springen met het gebruik van papier,
8. Stil te staan bij de ecologische voetafdruk van vergaderingen en na te denken over hoe men 9. Informatie te verspreiden over “goede voorbeelden”, mensen door te verwijzen voor advies en
deze impact kan verminderen, hulp bij ecologische
vraagstukken en zelf een goed voorbeeld neer te zetten.
Deze principes moeten zowel in de kerk, als thuis, op het werk en binnen de gemeenschap een uitdaging vormen. (*) Principes volgens de Anglicaanse Bisschoppenraad.
3
Hoofdstuk 2
Een checklist met acties
Algemene informatie Voor de meerderheid van de problemen aangehaald in de hiernavolgende checklists zal u meer informatie vinden op één van de onderstaande portaalsites van de overheid.
PORTAAL FEDERALE OVERHEID http://www.belgium.be → Leefmilieu
PORTAAL LEEFMILIEU BRUSSEL VOOR PROFESSIONELEN http://www.leefmilieubrussel.be → Professionelen De overheidsbedrijven en –diensten kunnen niet heen om hun sturende rol op het vlak van duurzaam beheer en geven hierin het voorbeeld aan de privébedrijven.
PORTAAL VLAAMSE OVERHEID www.vlaanderen.be → Thema’s → Milieu en energie
4
1
Gebruik van energie en water Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Heeft u (waar mogelijk) isolatie geplaatst, bijvoorbeeld in muren, op zolder, onder het dak …? Heeft u al eens een energieonderzoek laten uitvoeren? Zorgt u ervoor dat elektrische apparaten nooit aan of op stand-by blijven staan? Maakt u gebruik van spaarlampen of LED verlichting, zowel voor binnen- als buitenverlichting? Staan er bewegingssensoren op uw lichten? Houdt u rekening met het energielabel wanneer u een toestel aankoopt? Heeft u overwogen om een energielabel te behalen? Zijn de buizen van uw verwarming geïsoleerd? Kiest u voor een aangepaste ruimte naar gelang de aard van de activiteit en het aantal deelnemers? Heeft u al overwogen om de thermostaat een graadje lager te zetten? Openen en sluiten deuren zich automatisch om warmteverlies te voorkomen? Heeft u tochtstrips onder de deuren geplaatst om warmteverlies te voorkomen? Heeft u radiatorfolie aangebracht achter verwarmingselementen? Zijn uw vensters – waar mogelijk - voorzien van dubbel glas? Staan er spaarknoppen op waterkraantjes en toiletten? Verzamelt u regenwater voor het sanitair, het sproeien van planten, het onderhoud van het kerkhof …? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
5
Bronnen
1
FEDERALE OVERHEID
BROCHURE: 100 TIPS OM ENERGIE TE BESPAREN
www.belgium.be/nl/leefmilieu
www.ibgebim.be
→ Duurzaam consumeren → Energie besparen DE STADSWINKEL VZW
→ Particulieren → Thema’s: Energie → Wat is hernieuwbare energie? → Publicaties
www.curbain.be
VERLICHTING
De Stadswinkel adviseert alle Brusselaars die in een duurzame stedelijke
www.curbain.be → Energie → Info-advies → Keuze van thema’s:
omgeving willen wonen.
U kan er o.a. terecht voor energiebesparingen,
Huishoudapparatuur & Verlichting → Verlichting: economisch lampen kiezen
gebruik van duurzame energie en onderhoud en bescherming van het
Duidelijke en eenvoudige informatie over energiezuinige vormen van
architecturaal erfgoed.
verlichting.
ENERGIEPRESTATIECERTIFICAAT www.vvsg.be → Omgeving: Energie → energieprestatiecertificaat
Download de brochure op www.curbain.be → Energie → Documentatie → “Brochures over verlichting”
Vanaf 1 januari 2009 moet in elk publiek toegankelijk overheidsgebouwen
ENERGIELABELS
een "energieprestatiecertificaat" uithangen dat vermeldt hoe energiezuinig
www.curbain.be → Energie → Info-advies → Keuze van thema’s:
dat gebouw is. ENERGIEONDERZOEK ECOKERK www.rechtvaardigheidenvrede.be → Projecten → Ecokerk → Ondersteuning
Huishoudapparatuur & Verlichting → De energie labellen Verduidelijkt waar het energielabel vandaan komt en wat de bedoeling ervan is. Per toestel krijg je een specifieke toelichting van wat er allemaal op het energielabel staat en hoe je energie kan besparen.
Ecokerk biedt een gratis energieonderzoek aan voor alle christelijke
WATER BESPAREN
geloofsgemeenschappen die hun kerk, parochiezaal, abdij, pastorie, enz.
www.hydrobru.be → Praktijk → Tips
energievriendelijk willen maken.
www.pidpa.be → Over Water → Water en het milieu
ECOLIFE
Watermaatschappijen geven tips over hoe om te gaan met water
www.ecolife.be → oplossingen → verenigingen
REGENWATER
Ecolife is een maatschappelijke milieuorganisatie die streeft naar een
www.waterloketvlaanderen.be → gezinnen → hemelwater
duurzame wereld door middel van ecologische gedragsverandering.
Het Waterloket is het informatiepunt van de Vlaamse Milieumaatschappij
Ze bieden verenigingen verschillende hulpmiddelen om stil te staan bij
voor duurzaam omgaan met water. Voor subsdidies voor het plaatsen van
hun ecologische voetafdruk en wijzen de weg naar een meer ecologische
een installatie voor het opvangen van hemelwater kan u terecht bij uw
manier van werken.
gemeente.
6
2
Alternatieve energie Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Gebruikt u groene energie om uw CO2-uitstoot te beperken? Heeft u hout of biomassa overwogen in plaats van fossiele brandstoffen? Heeft u overwogen om (fotovoltaïsche) zonnepanelen of windturbines te plaatsen? Heeft u geothermie overwogen? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen HET ABC VAN ALTERNATIEVE ENERGIEBRONNEN
LEVERANCIERS GROENE STROOM
www.alternatieve-energie-info.be
In Vlaanderen: www.topten.be → Groene stroom: Vlaanderen
www.energiesparen.be/geensciencefiction → woordenlijst
In Brussel: www.topten.be → Groene stroom: Brussel
Een onmisbare basis voor iedereen die interesse heeft in het verkleinen van zijn ecologische voetafdruk. Leer meer over de verschillende mogelijkheden van alternatieve energie. IK BEN ECOÏST www.ikbenecoist.be → Maak het verschil → Tips voor de ecoïst Leer meer over alternatieve energie en ontvang tips over spaarzaam omgaan met energie
SUBSIDIEZOEKER VOOR GROENE INVESTERINGEN IN VLAANDEREN www.energiesparen.be → Zoek hier uw subsidie op! Plant u ecologische investeringen aan uw gebouw? Zoek dan hier op of u in aanmerking komt voor subsidies. SUBSIDIES VOOR HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST www.ibgebim.be → Professionelen → Algemene info: premies, subsidies en fiscaliteit
BROCHURES OVER ALTERNATIEVE ENERGIE
Het Brussels Gewest en de federale regering helpen u bij de realisatie van
www.curbain.be → Energie → Documentatie
projecten die het milieu helpen beschermen, onder meer het omschakelen
De website biedt naast documentatie over alternatieve energievormen ook
naar alternatieve energiebronnen.
brochures over energiepremies (Brussel), verwarming, isolatie en verlichting.
7
3
Transport en bezoekers Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Moedigt u mensen aan om te voet of met de fiets naar de kerk te komen? Moedigt u het gebruik van het openbaar vervoer aan via het prikbord van de kerk en andere communicatiekanalen? Promoot u lokale toeristische en recreatieve attracties? Heeft u een fietsenrek of voorziet u een plaats waar fietsen veilige gestald kunnen worden? Doen uw priesters of diaken hun bezoeken te voet of met de fiets? Doet u aan carpooling om naar de kerk te gaan? Is uw gebouw opgenomen in een fiets –of wandelroute? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen JEZELF BETER VERPLAATSEN
BEREKEN JE ROUTE VAN DEUR TOT DEUR MET HET OPENBAAR VERVOER:
www.leefmilieubrussel.be → Particulieren → Praktische zaken:
www.delijn.be • www.mivb.be • www.nmbs.be
Mijn Transport → Zich anders verplaatsen → Publicaties 100 tips om het milieu te sparen tijdens uw verplaatsingen (in Brussel).
EEN AUTO DELEN EN CARPOOLEN www.taxistop.be
MOBILITEIT IN BRUSSEL
Heb je maar af en toe een auto nodig dan is het systeem van auto delen
www.mobielbrussel.irisnet.be
een goede oplossing. Carpooling daarentegen betekent dat je een extra
Hier vind je informatie omtrent alle mogelijke vervoersmiddelen in de hoofdstad.
passagier mee vervoert op jouw traject. Taxistop verwijst je door naar de
GROENE HALTES IN VLAANDEREN
juiste databanken en websites.
www.groenehalte.be
BROCHURE: EEN GOEDE FIETSENSTALLING CREËREN
Groene Halte draagt bij tot het duurzame, groene imago
www.leefmilieubrussel.be
van uw gemeente of provincie.
→ professionelen → Mobiliteit → Actualisatie → Handige documentatie
8
4
De begraafplaats en de omgeving van het gebouw Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Ontwikkelde u groene zones voor fauna en flora rondom uw gebouw en de begraafplaats? Overwoog u om een gebied voor natuurlijke begravingen in te richten? Betrok u de lokale bevolking, waaronder ook kinderen, bij het ontwikkelen van natuurpaden, projecten i.v.m. biodiversiteit en composteren? Heeft u groene zones ingericht in verwaarloosde hoekjes rondom het gebouw of op ander domeinen? Zijn er afspraken gemaakt omtrent beplanting en bebloeming rondom uw gebouw? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen FEDERALE OVERHEID
GROENE BEGRAFENIS
www.belgium.be/nl → Leefmilieu → Biodiversiteit en natuur → Groen
www.groenebegrafenis.be
Portaalsite van waaruit u meer informatie terugvindt in verband met het
Ook aan een begrafenis zijn ecologische aspecten verbonden.
groenbeleid in België en de verantwoordelijke instanties. AGENTSCHAP NATUUR EN BOS www.natuurenbos.be → Thema’s: groen Meer informatie over en ondersteuning bij groenprojecten. KERKTUINEN IN BELGIË EN NEDERLAND www.kerktuinen.nl/tuinen/index.html?nieuwmunster.htm Op 24 augustus 2002 is de Bijbeltuin in Nieuwmunster ingewijd en voor het eerst opengesteld voor het publiek. Deze tuin ligt niet om een kerk maar in het hof van de pastorie.
9
5
Eerlijke en milieuvriendelijke consumptie Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Gebruikt u lokale of Fairtrade hapjes en drankjes bij uw bijeenkomsten of op speciale feesten en gelegenheden? Bent u voorzichtig met schadelijke schoonmaakproducten? Schenkt u aandacht aan uw aankoopbeleid (bijvoorbeeld enkel items uit gerecycleerde materialen)? Heeft u al overwogen om een gemeenschappelijke tuin in te richten • om de gemeenschap te activeren en voedsel voor minderbedeelden te telen • om bloemen te telen om de kerk te versieren Ondersteunt u de werking van liefdadigheidsorganisaties of tweedehandswinkels? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
10
Bronnen
5
BROCHURE OVER LABELS
KRINGLOOPCENTRA IN VLAANDEREN
www.belgium.be → Leefmilieu → Duurzaam consumeren
www.kringloop.net
→ Milieulabels → “Logo’s? Labels? Pictogrammen?” Een overzicht van courante ecologische en fairtrade labels. Leer meer over wat ze precies inhouden.
www.kringwinkels.be CRKC: RELIGIEUZE VOORWERPEN HERBESTEMMEN www.religieuserfgoed.be/site/656.html www.crkc.be/site/150.html Alvorens nieuwe dingen aan te kopen, kan het de moeite lonen om eens te kijken tussen de “tweedehands” voorwerpen die het CRKC verzamelt. RECYCLAGE ONDERSTEUNEN Verschillende organisaties verzamelen oude kleren, meubels, speelgoed,…
EERLIJKE PRODUCTEN VINDT U ONDER MEER BIJ: • Oxfam www.oxfamwereldwinkels.be • Fairtrade www.fairtrade.be
en zijn nog op zoek naar locaties om bijvoorbeeld kledij te verzamelen. Leger des Heils, Damiaanactie, Wereld missiehulp, Oxfam, de Centra voor Algemeen Welzijn, verschillende kringloopwinkels,…
• Ethiquable www.ethiquable.coop
ECOLOGISCH TUINIEREN EN BUURTMOESTUINEN MILIEUKOOPWIJZER www.milieukoopwijzer.be Je vindt er tips voor een milieuvriendelijk aankoopbeleid. Een heel aantal producten ontvangen een milieuscore.
www.velt.be → Publicaties → Producten kiezen Hier vind je verschillende publicaties die je meer vertellen over ecologisch groenbeheer. Een voorbeeld van een buurtmoestuin vind je in Schaarbeek
TWEEDEHANDSWINKELS IN BRUSSEL
(www.helmetquartierdurable.be → Activiteiten → Jardin partagée),
www.leefmilieubrussel.be → Particulieren
Genk en Sint-Truiden (www.velt.be → Tuin: Openbaar Groen)
→ Mijn aankopen → Koop tweedehands → Wat kan ik doen? Lijst van tweedehandswinkels in de sociale economie in Brussel.
11
6
Recycleren en sorteren Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Heeft u sorteer- en/of recylagefaciliteiten nabij uw kerk en gebruikt u ze? • Voor papier • Voor glas • Voor PMD • Voor organisch afval • Voor kledij Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen WAT TE DOEN MET AFVAL?
CONTAINERPARKEN
www.belgium.be → Leefmilieu → Duurzaam consumeren → Afval
Containerparken vallen onder de bevoegdheid van de gemeentes.
www.leefmilieubrussel.be
Raadpleeg (de website van) je gemeente om meer te weten te komen over
→ Particulieren → Afval → Wat kunnen we zelf doen?
wat en hoeveel je er kwijt kunt, de openingsuren en reglementen.
Van hieruit vindt u meer informatie over het sorteren en recycleren van afval. BROCHURE: “MINDER AFVAL PRODUCEREN: 100 TIPS OM DUURZAAM TE CONSUMEREN” www.leefmilieubrussel.be → Particulieren → Thema’s: Afval → Wat kunnen we zelf doen? → Publicaties
12
7
Papier en technologie Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Verspreid u de verslagen van vergaderingen en nieuwsletters elektronisch om papier en verzendkosten te besparen? Print u recto verso? Hergebruikt u papier voor andere activiteiten in de parochie? Heeft u een website om activiteiten van uw parochie te afficheren? Is er een e-mailadres waarop men vragen kan stellen in verband met de kerk en de parochie? Gebruikt u uitsluitend gerecycleerd papier? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen OVAM
MILIEUVRIENDELIJK PAPIER
www.ovam.be
www.milieukoopwijzer.be → Papier & Papierwaren
→ Afvalpreventie → Afvalarm consumeren: Afvalarm communiceren www.ovam.be → Afvalpreventie → Op school: Jong geleerd → “Papier en karton” De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) legt uit hoe papier en karton gerecycleerd worden, waarom dat belangrijk is en geeft je tips over papier- en kartonafval vermijden en sorteren.
Milieuwijzer klasseert de verschillende merken van gerecycleerd papier volgens hun milieuvriendelijkheid. Er wordt gelet op de consumptie van grondstoffen, de water- en luchtemissies, het energieverbruik en de afvalstromen. MILIEUVRIENDELIJK PRINTEN www.ecofont.com/nl Ecofont "schiet" bij het printen gaatjes in de letters die u getypt hebt. Je bespaart er inkt mee en het heeft geen invloed op de leesbaarheid.
13
8
Vergaderingen Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Kiest u de locatie van uw vergaderingen in functie van minimaal gebruik van de auto en ter bevordering van het gebruik van het openbaar vervoer? Doet u aan carpooling om naar vergaderingen te gaan? Moedigt u het gebruik van het openbaar vervoer aan om naar decanale vergaderingen te gaan? Kiest u uw vergaderlokaal in functie van de grootte van uw groep? (impact verwarming / verlichting) Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Bronnen ECO-EFFICIËNTIE www.ovam.be → Eco-efficiëntie Wanneer je als vereniging minder water, energie en materiaal gebruikt om hetzelfde te verwezenlijken, dan dalen de kosten. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook goed voor jullie portemonnee.
14
9
Informeren en promoten Aandachtspunt
Ja
Neen
Wanneer
Nodigt u mensen van milieuorganisaties uit om te komen praten voor uw parochie? (bijvoorbeeld op de Dag van de Open Kerken) Geeft u informatie over milieukwesties op uw infoborden en op uw website? Bespreekt u ecologische thema’s tijdens uw erediensten en discussies? Sensibiliseert u de jongeren van uw parochie? Heeft uw parochie een studiegroep waar ecologie aan bod komt? Opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Ondersteuning van projecten STICHTING VOOR DE TOEKOMSTIGE GENERATIES
NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE
www.stg.be → Projecten ondersteunen
www.lne.be → Thema’s: Natuur- en milieueducatie → Educatief materiaal
Ondersteuning van projecten in verband met duurzame ontwikkeling.
De Vlaamse milieuadministratie: natuur- en milieueducatie voor onder
GREEN VZW: EDUCATIEVE PAKKETTEN ECOLOGIE
andere sociaal-culturele verenigingen.
http://www.greenbelgium.org Sinds 1997 ontwikkelt en begeleidt GREEN vzw projecten, vormingen en lespakketten rond water, energie, mobiliteit, duurzame consumptie, natuur… De vzw stelt expertise ter beschikking van derden.
15
Educatie materiaal
9
POSTERS, FLYERS EN TEKST
SPEL
POSTER: “HIER WERKEN WE AAN EEN ECOKERK”
BEREKEN JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
http://www.rechtvaardigheidenvrede.be/projecten/ecokerk_posterenf
www.wwf-footprint.be/nl
older.htm
HET GROENE VOETEN SPEL
POSTER: “WATERVOETAFDRUK”
http://www.at-a-lanta.nl/groenevoeten.html
http://www.watervoetafdruk.be/poster
Een spel over milieu, economie, verdeling van voedsel, klimaatverandering
CAMPAGNEMATERIAAL “GROENE ENERGIE IS GEEN SCIENCE FICTION”
en de mondiale voetafdruk.
http://www.energiesparen.be/geensciencefiction/campagnemateriaal.html Deze campagne van de Vlaamse overheid informeert het publiek over groene stroom.
FILM
EERLIJKE HANDEL
WWF VIDEO KANAAL
http://www.oxfamwereldwinkels.be/educatie
http://www.youtube.com/user/wwf?blend=1&ob=4
Oxfam leert je meer over eerlijke handel, organiseert info-avonden en stelt infomateriaal ter beschikking. www.maxhavelaar.be/nl → Wat kan je doen? → Materiaalshop
AN INCONVENIENT TRUTH – A GLOBAL WARNING – THE DOCUMENTARY DVD Paramount stars (de film eindigt met een reeks praktische tips)
Max Havelaar België ontwikkelt informatie- en promotiemateriaal omtrent eerlijke handel. NATIONAL GEOGRAPHIC http://education.nationalgeographic.com/education Onder meer informatie over klimaatverandering en milieu. Je vindt er een groene gids voor al je activiteiten, videomateriaal, interessante artikels, quizzen, spelletjes, … ZORG VOOR DE SCHEPPING. INSPIRATIEBOEK VOOR ECOSPIRITUALITEIT. Netwerk rechtvaardigheid en vrede. Bestellen via:
[email protected]
16
Hoofdstuk 3
Succesverhalen
Inspirerende voorbeelden NEDER-OVER-HEEMBEEK De Sint-Pieter en Paulusparochie werkt al enkele jaren rond ecologie. Aanvankelijk wilde men zonnepanelen op de kerk plaatsen, maar dit bleek moeilijk wegens een onstabiele dakconstructie. Momenteel loopt er daarom een nieuw project: naar het model van het passiefhuis wil men graag een passieve kapel bouwen. ANTWERPEN LINKEROEVER Vanaf de zomer van 2011 is de Sint-Anna-ten-Drieënkerk de eerste Vlaamse “fietskerk” waar bezoekers kunnen picknicken en hun fiets veilig kunnen wegzetten (een afvalcontainer, drinkbaar water en toilet zijn beschikbaar). Aan de kerk vertrekt ook de “Schelde-kerken-route”: een fietstocht langs beide oevers van de Schelde tot in Rupelmonde. CRISNÉE In Crisnée lieten verschillende kerken zonnepanelen plaatsen. Deze worden door de gemeente verhuurd aan een energiemaatschappij. Met de huur wordt aanvankelijk de investering afbetaald, maar na enkele jaren bekent deze huur zuivere inkomsten. Jammer genoeg hinkt het wettelijk kader zowel in Vlaanderen als in Wallonië nog achterop waardoor het momenteel kerkfabrieken momenteel moeilijk subsidies kunnen bekomen voor het plaatsen van zonnepanelen. DUITSLAND Bij onze buren kijkt men al lang niet meer op van zonnepanelen op de kerkdaken en op gebouwen in eigendom van de kerkgemeenschap. Slechts enkele voorbeelden: de lutheraanse kerken van Broitzem en Cloppenburg,
GROOT-BRITTANNIË Ook aan de andere kant van het Kanaal aarzelt men al enkele jaren niet meer om de kerkdaken te benutten voor zonnepanelen. De Saint-James Church in Londen plaatste 34 panelen, goed voor ongeveer 4100 KW per jaar. Dit zorgt voor een jaarlijkse vermindering van 1,8 ton CO2-uitstoot. Meer info vind je op: http://www.simondawson.com/sjpenv/sjppv1.htm VATICAAN Het Vaticaan profiteerde in 2008 van de renovaties aan het dak van de audiëntiezaal Paulus VI voor het plaatsen van meer dan 2000 zonnepanelen. De geproduceerde surplus wordt verdeeld over de rest van Vaticaanstad. CEDAR PARK (TEXAS, VS) De "Rock United" methodistenkerk installeerde een systeem dat water verzamelt op het dak van de kerk. 75 mm regenval zou zo al snel moeten resulteren in meer dan 56 000 liter water. Meer informatie vind je op: http://txipl.org/rainwater_collection
En u? Houd ons op de hoogte van uw initiatieven!
[email protected] Deze eerste editie van de “Groene Gids voor onze kerken” zal na een jaar herzien, verbeterd en uitgebreid worden op basis van uw bijdragen. Aarzel dus niet om ons te contacteren met opmerkingen (
[email protected]).
de evangelische kerk in Offenburg en de katholieke kerk in Freiburg. Tal van andere voorbeelden en meer informatie vind je op: http://www.dbu.de/spunkte/kirchendaecher
17
If heritage is to have meaning, either to the present or the future generations, then it must be made accessible and relevant to those who wish to experience it. Garrod & Fyall, 2000
open kerken •
•
•
Stichting Open Kerken Stichting van openbaar nut NN 0886.645.326 Zetel: Distelsstraat 44/16 - 1030 Brussel Correspondentieadres: Kalverstraat, 24 - 3320 Hoegaarden Tel: 0498-84 20 26 • Mail:
[email protected] www.openkerken.eu
•
•
