VERSLAG - VRIJWILLIGERSPROJECT DUTCH DENTAL CARE FOUNDATION - KENIA
Delden, maart 2012
Jambo!
familie, vrienden, collega s, netwerkrelaties en bekenden,
Met dit verslag maak ik jullie graag deelgenoot van mijn ervaringen naar aanleiding van het tandheelkundig kamp van de Dutch Dental Care Foundation (DDC), waaraan ik van 15 t/m 27 februari jl. heb deelgenomen. Na er geruime tijd naartoe geleefd te hebben, was het op 15 februari jl. zover; vertrek naar Kenia! Onze groep (15 personen, onder leiding van Leo Albrecht en Carla van Huffel), verzamelde zich bij de incheckbalie op Schiphol. Een aantal van ons had al eerder aan een DDC-project meegedaan, maar voor ongeveer de helft van de groep was het de eerste keer. In de aanloop naar mijn vertrek heb ik vaak geprobeerd me een voorstelling te maken van wat ik kon verwachten. Dat bleek lastig, hoewel ik de enthousiaste verhalen en de vele foto s van mijn schoonzusje Gea kende, die in 2010 al een keer met een dergelijk DDC-project is meegeweest. De beste voorstelling die ik kon maken, was dat als de helft van haar verhalen en de foto s werkelijkheid zouden blijken te zijn het mij al zeer de moeite waard leek. Nu, na afloop, kan ik zeggen dat die verwachting méér dan overtroffen is. Wát een bijzondere en onvergetelijke ervaring was het en wat smaakt het naar nóg een keer!
Na een prima vlucht, met overstap in Nairobi, kwamen wij op 16 februari rond 10.30 uur aan op de luchthaven in Mombasa. Bij het verlaten van het luchthaventerrein werd het meteen duidelijk; dit was Afrika! De warmte, de mensen, hun kleurrijke kleding, de taal, de busjes met bagage op het dak, het stof, het straatbeeld; het is allemaal zó anders als thuis. Hoewel ik al veel verre reizen gemaakt heb, pakt het me steeds weer om in relatief korte tijd in een zo totaal andere wereld terecht te komen. Ogen en oren open en alle indrukken absorberen.
Richting de veerpont in Mombasa was het druk en het duurde dan ook even voordat we op de boot waren. Rond 14.00 uur kwamen we aan in ons hotel in Diani Beach (bij Ukunda) en na een snelle lunch vertrok een aantal veteranen uit onze groep naar de Munje Primary School in Msambweni om twee lokalen in te richten voor onze werkzaamheden; één lokaal als behandelruimte en één lokaal als kantine en sterilisatieruimte. De rest van de groep kon de rest van de middag van het zwembad en het strand genieten. Tja, je hebt werkpaarden en luxe paarden. Toen de opbouwploeg terugkwam, werden we door Leo en Carla bijgepraat en kregen we uitleg over onze werkzaamheden en taakverdeling voor de volgende dagen. Het was even wennen om die bespreking in de zwoele avondwarmte op het terras te doen, nadat we de vorige dag nog in strenge vrieskou uit Nederland vertrokken waren.
2
De volgende ochtend vertrokken we om 07.30 uur naar de school; een rit van ongeveer drie kwartier. Lunchpakketten mee en onderweg kochten we nog even water en wat bananen. Het eerste stuk ging over een geasfalteerde tweebaansweg, waar onze chauffeurs Eric en Hamisi de vele grote gaten behendig te wisten ontwijken. De laatste paar kilometer naar de school was een zandweg met aan weerskanten kleine nederzettingen. Dit gedeelte van de rit had wel iets weg van een staatsbezoek, met al die zwaaiende en vrolijk jambo (hallo in het Swahili) roepende kinderen die ons langs de weg begroetten.
Toen we aankwamen was het nog rustig bij de school, maar dat werd al snel anders er verschenen talloze nieuwsgierige kinderhoofdjes voor de ramen en dat zou de komende dagen onophoudelijk zo blijven!
Mijn eerste taak bestond uit het nummeren van de patiëntenbriefjes voor de schoolkinderen en voor de locals, die ook welkom waren voor behandeling van hun pijnklachten. De school had aanvankelijk aan DDC doorgegeven dat er ca. 800 leerlingen waren, maar dat aantal bleek niet te kloppen; het waren er ongeveer 570. Dit betekende dat wij het wat minder druk zouden krijgen dan we hadden verwacht. We hoopten dan ook op een grote opkomst van de locals en om optimaal te kunnen helpen, hebben we na een paar dagen ook een nabijgelegen school (Kingwede Primary School) benaderd om leerlingen bij ons langs te sturen. Met een rondje door het dorp, om onze aanwezigheid kenbaar te maken, hoopten we meer locals geïnteresseerd te krijgen. Al snel ronkte het aggregaat en was alle apparatuur aangesloten. We konden van start. De leerlingen van groep 8 werden als eersten opgehaald en binnen een mum van tijd waren we volop in bedrijf! Bijzonder hoe een club mensen, die nog niet eerder met elkaar heeft samengewerkt, direct een team vormde. Iedereen sprong elkaar bij. Een kaakchirurg assisteerde net zo makkelijk een mondhygiëniste en als zij riep dat haar waterdruk wegviel, hielp de eerste de beste die in de buurt was met het pompen aan de watertank. Het liep gesmeerd. De kinderen kwamen soms een beetje bedrukt binnen. Niet zo gek, want stel je eens voor dat je zélf een kind bent dat een ruimte vol vreemde mensen binnenkomt die er heel anders uitzien dan jijzelf, die je taal niet spreken en die ook nog eens een smoeltje voor hebben en handschoenen aan. Vervolgens zie je een heel regiment haakjes, spuiten, tangen en andere enge dingen liggen en vragen ze je om op de onderzoekstafel te gaan liggen en je mond open te doen. Ze kunnen dan wel tien keer tulia (rustig maar) of hakuna matata ( t is OK; niets aan de hand) tegen je zeggen, maar volgens mij begin je dan ook niet spontaan te lachen. Des te meer bewondering voor die dappere kids, die zich tóch maar aan ons durfden over te geven en zich lieten behandelen.
3 De intake werd gedaan door twee tandartsen en hetgeen behandeld moest worden, werd door degenen die assisteerden bij de intake genoteerd op het patiëntenbriefje. Wanneer een vulling gelegd moest worden of een tand of kies moest worden getrokken, werd een verdoving gegeven. Het tijdstip van de verdoving werd ook op het briefje genoteerd, zodat de behandelend tandarts of kaakchirurg wist wie als eerste aan de beurt was. De kinderen hielden zich meestal kranig, maar natuurlijk hebben we ook handjes vastgehouden en traantjes gedroogd. Na de behandeling meldden de kinderen zich weer af bij de administratie, waar de behandelingen geregistreerd werden, en ze een presentje kregen. Ieder kind kreeg een tennisbal en een potlood en meestal ook nog een schrift, haarclipje, ballpoint, knuffeltje, stuiterbal, zaklampje, petje of ander kleinigheidje. Heel hartelijk dank voor alle giften die ik heb meegekregen uit Nederland! Aan locals met baby s kon ik wat kleertjes meegeven en ook die werden in dank ontvangen. Een leermomentje voor ons was om fluitjes in het vervolg niet meer aan het begin van de week uit te delen, maar pas op de laatste dag. Op een gegeven moment was het een ware kakofonie! Buiten zaten de eerste locals al te wachten. Hun kleurrijke kleding was een lust voor het oog. Tijdens het wachten de namen oplezen die op de patiëntenbriefjes stonden, bleek een leuk tijdverdrijf en leverde vooral bij de kinderen de nodige hilariteit op. Mijn uitspraak van hun namen leek natuurlijk nergens op.
Tussendoor namen we af en toe ook even de tijd om te voetballen, touwtje te springen of een balletje over te gooien met de kinderen. Voor hen was het speelkwartier, maar voor ons was het bijna topsport in die hitte! Waar de kinderen zich mee vermaken, vormt overigens een schril contrast met de situatie in Nederland. Zo koesterde een meisje haar speelgoed in een geel plastic tasje; een dopje van een ballpoint en een plastic kokertje, waarmee ze zand schepte en van het dopje in het kokertje overstrooide en weer terug. Geen bakken vol lego of playmobil daar en geen gameboys. Je ziet ook geen kinderen met fraai aangeklede babypoppen, maar wél kinderen die de hele dag met hun eigen broertje of zusje op hun rug lopen. Een ander contrast is hoe tandartsen in Nederland werken en welke keuzes onze tandartsen tijdens zo n tandheelkundig kamp moeten maken. Omdat het wel een paar jaar kan duren voordat er weer een tandarts op school of in het dorp komt, wordt een aangedane tand of kies relatief snel getrokken, zodat deze geen pijnklachten meer kan veroorzaken. De tandartsen die de intake doen, moeten snelle maar toch weloverwogen beslissingen nemen. In relatief korte tijd moeten veel mensen worden gezien en iemand volgende week of volgende maand nog eens laten terugkomen, is niet mogelijk.
4 Er zijn lokale tandartsen, maar deze zijn dun gezaaid (ca. 1 tandarts op 500.000 mensen) en bovendien hebben de meeste mensen geen geld voor de tandarts. In 2008 heeft DDC in Ukunda een eenvoudige tandheelkundige kliniek opgezet, waar mensen zich tegen een gering bedrag kunnen laten behandelen. Wij hebben deze kliniek ook bezocht en hebben kennisgemaakt met de Keniaanse tandarts Victoria en haar assistente Francesca. Bij deze kliniek is tevens een opslagruimte voor de DDCmaterialen die tijdens de tandheelkundige kampen gebruikt worden. DDC investeert ook in het opleiden van zgn. COHO s (Community Oral Health Officers). Zij worden betrokken bij de tandheelkundige kampen om hun kennis te vergroten en nieuwe technieken te leren. Tijdens ons verblijf was COHO Agatha een aantal dagdelen aanwezig. Preventieve mondzorg is een ander aspect waar DDC zich op richt. Het voorkomen van gebitsklachten is belangrijk, want kinderen die gebitspijn hebben, slapen en eten niet, gaan niet meer naar school en missen daardoor onderwijs. Onze mondhygiënistes hebben in iedere klas poetsinstructie gegeven en deelden daarvoor tandenborstels uit. Bij die instructies werden ook de leerkrachten betrokken, zodat zij hieraan een vervolg kunnen geven. Op mijn eigen manier heb ik ook nog het belang van tandenpoetsen overgebracht aan een eerste klas. Ik wilde wat foto s maken en toen ik de klas binnenkwam, bleek de juf er niet te zijn. De kinderen zaten in hun bankjes of op de grond te werken en waren muisstil. Toen ze mij met mijn camera zagen, wilden ze allemaal op de foto waarbij zij bijna met hun neus tegen de lens aan gingen staan. Spektakel! Na een uitgebreide fotoreportage, waarvan de grootste lol was om de kinderen de foto s op de camera te laten bekijken, vroeg ik of ze een liedje wilden zingen. Dat leverde wat gegiechel en verlegen blikken op. You sing , was de reactie die ik kreeg en op de melodie van Vader Jacob heb ik toen, à l improviste, een liedje over tandenpoetsen bedacht met bijbehorende handgebaren. Brush your teeth, brush your teeth, twice a day, brush them twice a day. Het bim, bam, bom werd brush, brush, brush . Nadat ik het een paar keer gezongen had, begonnen de kinderen enthousiast zingend en gebarend mee te doen. Wat ik echter niet in de gaten had, was dat de juf inmiddels met een brede glimlach om het hoekje van het lokaal stond toe te kijken. Dit leverde vervolgens wat gegiechel en een verlegen blik van mijn kant op! De volgende dag werd ik door een jongetje uit die klas aan mijn t-shirt getrokken met de vraag: sing toothbrush? We hebben het liedje samen nog een keer gezongen. Een onvergetelijk moment, waar wat mij betreft geen foto tegenop kan. De kinderen wisten ons vaker te ontroeren en waren dankbaar onderwerp voor onze foto s. Wát een plaatjes zaten ertussen, met wimpers om jaloers op te worden: één oog, àl oog!
5 Naast een halve dag opbouw en een halve dag afbouw hebben we vijf dagen op de Munje Primary School gewerkt. Wat ons betreft hadden we graag nog meer willen doen maar, zoals al vermeld, telde de school minder leerlingen dan was opgegeven. Doordat het iets minder druk was dan gebruikelijk tijdens een tandheelkundig kamp, hebben we ons verder nuttig kunnen maken door alle materialen uit te zoeken en opnieuw te inventariseren. De groepen na ons zullen hier gemak van hebben.
Onder de gegeven omstandigheden hebben we het maximale gedaan. De wetenschap dat wij tijdens onze aanwezigheid bijna 700 schoolkinderen en locals gecontroleerd en behandeld hebben, geeft een goed gevoel. In totaal zijn ruim 150 vullingen gelegd, bijna 300 extracties gedaan en ruim 100 tandsteenbehandelingen verricht. Ongeveer 325 gebitten waren in orde en hoefde geen verdere behandeling. Hoewel DDC toestemming van de leerkrachten en ouderraad heeft voordat een school bezocht wordt, is behandeling altijd vrijwillig. Tijdens ons verblijf had een drietal kinderen geen toestemming van hun ouders om behandeld te worden (ik hoop maar dat zij geen pijnklachten hadden) en 18 kinderen wilden niet. Als extra verrichting is door een tandarts en een assistente nog een huisbezoek afgelegd in het dorpje achter de school. Een vrouw die niet meer in staat was om naar de school te komen, is voor haar huis behandeld. Verder hebben we bij twee kinderen de oren uitgespoten. Op een van onze behandeldagen ontstond even ongerustheid toen een van de tandartsen met een boortje door haar (dubbele) handschoenen heen ging en haar vinger aan het boortje schaafde. Omdat in Kenia een HIVbesmetting niet ondenkbeeldig is, is voor de zekerheid iemand met de betreffende patiënte naar het ziekenhuis gegaan, waar een HIV-test is afgenomen. De uitslag daarvan bleek gelukkig goed en dat was, niet alleen voor onze tandarts maar ook voor de patiënte zelf, een geruststelling. Tijdens onze vrije dagen hebben we een boottochtje naar Wasini Island gemaakt. Het snorkelen daar was fantastisch; prachtige gekleurde vissen en koralen en we hebben zelfs een zeeschildpad gezien. Ook hebben we Shimba Hills, een natuurpark, bezocht.
Een uitstapje naar Mombasa bleek nog onverwacht avontuurlijk. Al snel na vertrek uit ons hotel kregen we een lekke band met het busje. We strandden voor een erf waar vrouwen de was aan het doen waren. Zij konden ons bezoek wel waarderen en ook wij hebben plezier beleefd aan deze, niet geplande, tussenstop. De veerpont in Mombasa is een belevenis op zich. Een onvoorstelbare hoeveelheid mensen stroomt toe om zich te laten overzetten. Veel voetgangers, maar ook personenauto s, bestelbusjes, fietsers, mensen met handkarren vol groente en fruit, kippen en andere goederen. Fotograferen bij de pont is eigenlijk streng verboden, maar ik kon de verleiding niet weerstaan en keek mijn ogen uit! In Mombasa hebben we o.a. Fort Jésus bezocht en een rondje over de markt gemaakt. De afdeling vis en vlees komt vast niet in aanmerking voor de goedkeurende sticker van de Smaakpolitie . Van de hygiëne daar werd je, voorzichtig gezegd, niet vrolijk , ondanks dat onze gids nog trots vertelde dat er verschillende afdelingen waren, zoals kameel, rund en varken. Verder een enorme keur, kleur én geur aan mooi uitgestalde kruiden en specerijen. Tijdens ons marktbezoek stond ons busje geparkeerd op een vluchtheuvel in het drukke verkeer van Mombasa. Toen onze chauffeur weg wilde rijden, vroeg hij iemand even te kijken of de weg vrij was.
6 Het verkeer werd tegengehouden, maar ineens kwam een matatu (een openbaar vervoerbusje, waarin vaak véél meer Kenianen zitten dan er plaats voor is) met flinke vaart aanrijden en we kregen een aanrijding. Gelukkig was er slechts wat blikschade. Onze chauffeur probeerde de schade af te handelen, maar de eigenaar van de matatu moest eerst opgetrommeld worden en binnen no time bemoeide iedereen zich ermee. De passagiers uit de matatu kwamen voor en achter ons busje staan om te voorkomen dat onze chauffeur weg zou rijden. Wij kregen het advies om niet uit te stappen en in de brandende zon liep de temperatuur in het busje natuurlijk lekker op! Uiteindelijk is de eigenaar van de matutu bij ons ingestapt en heeft onze chauffeur ons bij een restaurant afgezet voor de, inmiddels wat verlate, lunch. Het afhandelen van de schade heeft vervolgens nog een paar uur geduurd. Een collega van onze chauffeur heeft een deel van de rit overgenomen en heeft ons in een andere auto verder gereden. Uiteindelijk was de schade geregeld en onze chauffeur bleek geen schuld te hebben; dit uiteraard tot zijn grote opluchting. Ons bezoek aan Mombasa eindigde met een stop bij een houtbewerkingscoöperatie. Daar werd prachtig houtsnijwerk gemaakt en verkocht. Dat ik veel spullen uit Nederland had meegenomen om in Kenia weg te geven, had als voordeel dat er op de terugreis plek in mijn koffer was om wat houtsnijwerk als souvenir mee te nemen.
Mijn deelname aan dit DDC-project heeft enorm veel indruk op mij gemaakt en in de toekomst zou ik heel graag nóg eens aan een tandheelkundig kamp willen deelnemen. Ik vond het geweldig! DDC verricht met eenvoudige middelen en op een zeer praktische manier veel goed werk. De combinatie van curatieve en preventieve tandheelkundige zorg, aangevuld met opleiding en begeleiding van COHO s blijkt effectief. De hulp is dus zowel gericht op het verhelpen van gebitsklachten en -pijn als op het voorkomen ervan en door lokale tandartsen en leerkrachten actief te betrekken, wordt ook aan zelfredzaamheid gewerkt. Door aan dit tandheelkundig kamp deel te nemen, heb ik zélf gezien wat dit voor mensen kan betekenen en heb ik mogen ervaren dat het werk van DDC er werkelijk toe doet; het maakt verschil. Ik ben ook onder de indruk van de organisatie van DDC voor wat betreft deskundigheid, het afstemmen van de hulp op de lokale behoeften en de aansluiting bij de lokale omstandigheden. Een groot compliment en enorme bewondering verdient zeker de manier waarop Leo Albrecht en Carla van Huffel ons kamp geleid hebben. Wat een oprechte betrokkenheid, inzet en liefde hebben zij beiden voor de projecten en wat weten zij het voor de groep tot een feestje te maken. Als wij van ons vrije tijd konden genieten, waren zij vaak nog van alles aan het regelen. Niets ontging hen en zij zorgden ervoor dat het ons aan niets ontbrak en dat we in de dagelijkse evaluaties onze verhalen, ideëen en wensen kwijt konden. Bij zoveel professionaliteit is het belangrijk om te weten dat DDC volledig op vrijwilligers draait en voor wat betreft de aanschaf en het onderhoud van materialen en instrumenten en het in goede staat brengen en houden van de kliniek in Ukunda afhankelijk is van giften, donateurs en sponsors. De deelnemers aan de tandheelkundige kampen bekostigen hun eigen reis en verblijf. Met volle overtuiging kan ik dan ook zeggen dat de bekende strijkstok, waaraan bij sommige organisaties nogal eens wat blijft hangen, er bij DDC niet is; iedere Euro wordt welbesteed. Als je meer wilt weten over DDC of de projecten wilt steunen, bezoek dan eens de website: www.dutchdentalcare.nl.
7 Hoewel mijn vlucht uit Kenia op 27 februari jl. weer op Schiphol is geland, moest ik zelf nog beetje in het normale, dagelijkse leven landen .
Ik vond het een zeer bijzondere en absoluut onvergetelijke ervaring! Met dit verslag hoop ik dat een beetje aan jullie overgebracht te hebben. Tot slot heel hartelijk dank aan een ieder van jullie die een financiële bijdrage of gift in andere vorm heeft gedaan voor mijn deelname; asante sana (hartelijk bedankt)! Met een goed gevoel kijk ik terug op het werk dat ik daarmee, samen met ons team, heb kunnen en mogen doen.
Liefs en hartelijke groeten, Jacqueline
[email protected]
