Verslag verzelfstandiging wijkcentra
Samen maken we zelfstandige wijkcentra 2015
Verzelfstandiging wijkcentra In opdracht van de gemeente Eindhoven exploiteert Lumens wijkcentra in door de gemeente aangewezen wijken. Wij maken deze wijkcentra met een passende ondernemende programmering en verantwoorde bedrijfsvoering ‘exploitatieproof’ voor en mét de bewoners in de wijk. Zodat we tot verzelfstandiging van de wijkcentra komen, waar de burgers zelf bepalen hoe deze ‘wijkondernemingen’ worden bestuurd. Een verslag van het traject naar verzelfstandiging.
Nieuwe look & feel voor ’t Bellefort In Philipsdorp, een karakteristieke buurt in Strijp (binnen de ring), staat wijkcentrum ’t Bellefort. Een ruim gebouw in het hart van de buurt met verschillende faciliteiten. Op dit moment wordt de buurt stap voor stap opgeknapt en dat is te zien. Dat zorgt er ook voor dat nieuwe mensen in de wijk komen wonen, onder wie ook veel gezinnen met kinderen. Je zou denken dat ’t Bellefort een prachtige rol kan spelen in het verbinden van die mensen, jongeren en senioren en oude en nieuwe bewoners. Met elkaar en met hun buurt. Daarom start Lumens hier in het voorjaar van 2015 een pilot, gericht op het betrekken van bewoners bij het wijkcentrum en bedoeld om hen uiteindelijk de touwtjes in handen te geven. Het hoofddoel van de pilot is het vergroten van de burgerparticipatie. Het middel is het creëren van een nieuwe look & feel van het wijkcentrum, mét bewoners. Zodat zij van ’t Bellefort ‘hun eigen ding’ kunnen maken.
Binding creëren De kernwaardensessie trok aardig wat belangstellenden. Helaas waren dit vooral professionals. Bewoners kwamen er nauwelijks op af. Anja Thomassen, coördinator Facilitaire dienstverlening Lumens buurtruimten: “Stap 1 moet eigenlijk het nieuwsgierig maken van bewoners zijn.” Ciska, een betrokken vrijwilliger uit de buurt, beaamt dat: “Het zoeken van een verbinding, een brug, tussen bewoners en ’t Bellefort is niet vanzelfsprekend.” Zaak om even pas op de plaats te maken, de verwachtingen bij te stellen en de insteek aan te scherpen.
“Vanuit de buurt blijkt er weinig binding te zijn met ’t Bellefort”
Van betekenis naar zichtbaarheid Na de nodige voorbereidingen voor de zomer van 2015, is op 17 september de kick-off van de pilot en op 7 oktober een eerste kernwaardensessie in ’t Bellefort. Lumens helpt de buurtbewoners om de betekenis van ’t Bellefort zichtbaar te maken. Mensen meenemen in het proces en beleving zijn daarbij heel belangrijk. De sessie resulteert in de volgende kernwaarden: tweede thuis, hartelijk, verantwoordelijk, zonder oordeel en kleurrijk.
kernwaarden • Tweede thuis
Safari in de buurt Belangrijk is helder te krijgen over wat voor een buurt we het eigenlijk hebben. Daarom gaat een groep professionals op 29 oktober de straat op voor een buurtsafari. Eenmaal buiten raakt men direct enthousiast van het schoolgebouw, met daarin een basisschool, kinderopvang en peuterspeelzaalwerk: Daar liggen kansen. Een school is altijd een goede ingang om de verbinding met ouders te leggen. Hetzelfde geldt voor het woonzorgcentrum van de Archipel. Hier wonen ouderen die bewust kiezen voor wonen in Philipsdorp. Ook voor deze bewoners kan ’t Bellefort van betekenis zijn.
Als je een tweede thuis bent voelt iedereen zich welkom
• Hartelijk Hier doen we de dingen vanuit het hart en dat voel je
• Verantwoordelijk Wij willen dat alles goed loopt, daar zijn we samen verantwoordelijk voor
• Zonder oordeel Wie je ook bent, wat je ook doet, hoe je er ook uitziet, kom binnen!
• Kleurrijk Wij vinden het prachtig als het hier heel kleurrijk is
“Als je van ’t Bellefort weer een hart kunt maken en de bewoners daarvoor de verantwoordelijkheid kunt geven, dan geeft dat energie.” Er blijken nog meer hartjes in de buurt te liggen: zo is er een mooi speelveldje in de Esdoornlaan waarvan goed gebruik wordt gemaakt door de jeugd. Er is een gebouw dat onderdak biedt aan allerlei mooie initiatieven, zoals de Eindhovense Computer Association, een toneelgroep en een pottenbakkersgroep. Al die hartjes kunnen best naast elkaar kloppen. En zelfs samen. “De pottenbakkers kunnen bijvoorbeeld twee keer per jaar exposeren in ’t Bellefort”, bedenkt Theo van den Hoogen, coördinator Facilitaire dienstverlening Lumens. Diny Ossewaarde, beheerder van het wijkcentrum, haakt aan: “En de toneelgroep Basta, die repeteert in ’t Bellefort, kan een voorstelling geven voor publiek.” Twijfel verandert deze middag gaandeweg de wandeling in nieuw enthousiasme, al is het nog een voorzichtig enthousiasme.
Sturing in ’t Slot meer op afstand In wijkcentrum ’t Slot aan het Kastelenplein in Eindhoven kunnen individuele personen en groepen elkaar van de vroege ochtend tot de late avond in een ontspannen sfeer ontmoeten. Zij kunnen hier hun favoriete cursus volgen, recreëren, vergaderen, deelnemen aan algemene activiteiten zoals biljarten en kaarten, of gewoon gezellig een drankje nuttigen. Bij mooi weer is het terras geopend. In wijkcentrum ’t Slot is de exploitatieraad verantwoordelijk voor alles wat erbij komt kijken om een activiteit van begin tot eind te faciliteren en accommoderen. De exploitatieraad vergadert ongeveer eens in de zes weken. Er is dan ook genoeg te bespreken, blijkt tijdens de vergadering op maandagochtend 23 november. De raad bestaat uit tien vrijwilligers uit de buurt: Jan, Peter, Ad, Marcel, Betty, Conny, Dick, Laurens, Yvette en Anny. Zij worden ondersteund door een professionele beheerder (Jacqueline van Heumen) en een conciërge (Olivier Kambel) van Lumens.
“De beheerder is er nog maar twee dagen. De rest van de tijd is er ook een vrijwillige beheerder”
Onzekere toekomst De gemeente Eindhoven is nog bezig met een onderzoek naar de haalbaarheid van het behoud van vrijetijdsaccommodaties (VTA’s). Het onderzoek duurt voort en intussen is het onzeker of ’t Slot blijft bestaan. “Dat betekent voor nu dat we doorgaan met waar we mee bezig zijn”, zegt Jacqueline. Ondanks deze onzekerheid begint het vertrouwen te groeien; verzelfstandiging moet mogelijk zijn per 2017. Stages voor jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt Binnenkort wordt het wijkgebouw mogelijk ingezet voor social return: jongeren met een Wajong-uitkering krijgen vanaf september 2016 de kans een werkervaringstage te lopen in ’t Slot. Jacqueline: “We weten niet of we een jongere krijgen met een lichte of een zwaardere beperking. Daarom stellen we gedragsregels op voor de stagiairs, zodat het altijd duidelijk is wat we verwachten van de mensen die hier werken. Daarnaast geven de vrijwilligers natuurlijk het goede voorbeeld.” De begeleiding gebeurt door de vrijwilligers. Yvette kan zich voorstellen dat iemand met een beperking veel structuur nodig heeft: “Het lijkt me goed om één vaste contactpersoon aan te wijzen voor een stagiair. Als iets onduidelijk is voor de stagiair, dan kan hij of zij altijd contact opnemen met die vaste contactpersoon.” Protocollen Olivier vertelt dat de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) al controles heeft uitgevoerd bij diverse wijkcentra in Eindhoven. Beheerders en conciërges hebben een training HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) gevolgd. HACCP is een voedselveiligheidssysteem waarmee bedrijven die met voedsel omgaan, voorkomen dat de veiligheid van ons eten in gevaar komt. Er is een handboek waarin alle regels terug te vinden zijn en daarvan komt ook een eenvoudige versie beschikbaar op het wijkcentrum. Olivier is voor alle wijkcentra beschikbaar voor vragen over het HACCP. Daarnaast komt er nog een handboek aan. Hierin beschrijft Olivier alle protocollen die van toepassing zijn voor ’t Slot. Bijvoorbeeld met betrekking tot het opstarten, het afsluiten, het handelen bij calamiteiten, verantwoordelijkheden en rechten van vrijwilligers, stagiairs en taakstraffers.
Vrijwillig beheer “Jacqueline is niet alleen verantwoordelijk voor het beheer”, maakt Jan meteen duidelijk. “Zij is er nog maar twee dagen. De rest van de tijd is er ook een vrijwillige beheerder.” En dat is Jan zelf. De professional wordt meer en meer een beheerder op afstand, mede op verzoek van de exploitatievrijwilligers. Die geven zelf aan meer verantwoordelijkheid te kunnen en willen dragen. “De bardienst loopt op rolletjes, de exploitatie gaat goed”, vertelt Jacqueline. “Bij het plannen van de zaalhuur is nog wel veel sturing nodig.” Die sturing geven de professionals, zodat de vrijwilligers in hun rol kunnen groeien en als ondernemer leren denken.
Plannen en ideeën voor de toekomst In wijkcentrum Blixems is met veel succes een Pubquiz georganiseerd. Het is een idee om dat ook hier te doen. “Dat is gezellig”, weet Olivier, “en het levert inkomsten op. Deelname kost 2 euro per persoon en daar komen nog barinkomsten bij.” De leden van de exploitatieraad zien het zitten: zo komen er weer meer activiteiten voor wijkbewoners. De vrijwilligers gaan helpen en formeren een werkgroep. Het streven is om al in januari 2016 een eerste Pubquiz te hebben. Om zo veel mogelijk mensen te bereiken, kunnen ouders van kinderen die het jongerencentrum bezoeken benaderd worden. Maar eerst komt er op 10 januari nog de nieuwjaarsbijeenkomst, van en door de wijk.
Nieuwe look & feel voor De Mortel In de Achtse Barrier staat wijkcentrum De Mortel, een ruim opgezet wijkgebouw met verschillende gebruiksmogelijkheden. Daarvan wordt volop gebruikgemaakt door buurtbewoners en verenigingen. Dat De Mortel een levendige uitvalsbasis is voor actieve buurtbewoners, blijkt wel uit het feit dat een groep vrijwilligers zich sinds begin 2015 gestort heeft op het werken aan een nieuwe Look & Feel voor het wijkcentrum. Het resultaat: een interieurontwerp waarmee de ruimte volledig tot zijn recht kan komen. Op zaterdag 31 oktober zetten bewoners de eerste stap in de richting van een nieuwe ‘look & feel’ én een nieuwe toekomst voor het wijkcentrum. Ze slopen het verlaagde plafond boven de bar om letterlijk ruimte te geven voor ontmoeting en vernieuwing.
Tegenvallende respons “Het bellen met de aangeschreven ondernemers viel nog niet mee”, bekent Marleen. Toch hebben verschillende mensen gevraagd om aanvullende informatie. Sommige ondernemers hebben een donatie toegezegd, waarvan er enkele zelfs al betaald zijn. Dat is mooi, want Lumens heeft toegezegd de waarde van alle donaties die tot 31 december 2015 binnenkomen te verdubbelen! Daarnaast onderzoekt de werkgroep of er mogelijkheden zijn om subsidie te verkrijgen via verschillende platformen en organisaties. Een forse bijdrage van het Oranje Fonds van 15.000 euro is inmiddels toegezegd.
Verfraaiing en verbetering van de wijk- en jongerencentra worden in vele gevallen samen met bewoners bedacht én uitgevoerd. Dit vergroot de praktische vaardigheden en het verantwoordelijkheidsgevoel van bewoners.
Interieurvormgeving De vrijwilligers dachten na over kleurgebruik, verlichting meubilair en aankleding. Al met al is het een omvangrijk project, met een beperkt budget. Veel doen de vrijwilligers daarom zelf, maar daarnaast zoeken ze sponsors. Alleen al voor de verbouwing van de pui is een bedrag van circa 75.000 euro nodig. De plannen krijgen wel al steeds meer vorm. Het groen en blauw uit de omgeving komt naar binnen. Op de grote schuifwand komt een luchtfoto van de wijk. Op het tapijt komt een verrijdbare leestafel, want alles kan open en de ruimte moet benut kunnen worden. Ook de bar krijgt een heel open karakter nu het verlaagde plafond gesloopt wordt.
“Een eigenaar van een schildersbedrijf zei dat ik zeker ook zijn buurman moest bellen omdat die altijd zegt dat hij zo veel geld heeft”
Fondswerving Om sponsors te vinden heeft de werkgroep in oktober circa 400 brieven verzonden naar ondernemers in de wijk. Alle ontvangers zijn daarna nog eens nagebeld. Op dinsdagavond 24 november is de werkgroep bijeen om de resultaten en de vervolgstappen te bespreken. Aanwezig zijn buurtbewoners Marleen, Jolanda, Hjördis, Mariken, Peter, Judith en Lumens-medewerkers Theo van den Hoogen en Anja Thomassen (beiden coördinator Facilitaire dienstverlening) en Diny Ossewaarde (beheerder wijkcentrum De Mortel). Stuk voor stuk mensen met hart voor De Mortel.
In the picture De werkgroep doet er alles aan om aandacht voor het project te vragen. Op de Facebookpagina worden de komende tijd nieuwe updates geplaatst. Alle foto’s en impressies komen centraal bij elkaar in één map, de deelnemers denken na over persmomentjes en als het handig is, kunnen ze altijd een beroep doen op de communicatieafdeling van Lumens om communicatiemiddelen te laten ontwikkelen. Alle (potentiële) sponsors zijn uitgenodigd om op donderdag 26 november aan het einde van de middag naar De Mortel te komen voor een kennismaking, een presentatie en een hapje en een drankje. Verschillende mensen maken hier gebruik van.
Denktank als motor, wijkbewoners als chauffeur bij De Dommel Wijkcentrum De Dommel is een karakteristiek wijkcentrum in het hart van de Bennekel. Een ontmoetingsplaats voor jong en oud. Het pand, dat voorheen als school werd gebruikt, is zeer ruim en biedt veel mogelijkheden voor tal van organisaties, verenigingen en clubs. In wijkcentrum De Dommel houdt de programmaraad zich bezig met de programmering voor wijkbewoners. De leden bedenken activiteiten, vaak naar aanleiding van vragen van wijkbewoners, en zoeken kartrekkers in de wijk die de activiteit willen organiseren. Samenstelling van de raad Dit laatste valt nog niet mee, blijkt tijdens de vergadering van de programmaraad op maandagavond 7 december. Toch overheerst de overtuiging dat er voldoende potentie in de wijk aanwezig is om bewoners te betrekken bij en te verbinden met het wijkcentrum. Sissie Hommersom, de beheerder vanuit Lumens, zit de vergadering voor. Veel sturing hoeft zij echter niet te geven, want de leden van de programmaraad bruisen van de ideeën en weten die ideeën ook handen en voeten te geven. Aanwezig zijn: Jan, Abdellah, Linda, Mario en Petra. Allemaal betrokken buurtbewoners die zich graag inzetten voor het wijkcentrum én voor de wijkbewoners. Normaal gesproken maken Céline en/of Charity (twee stagiairs van 040-Projects) en Sem of Lars (wijkstudenten van Woonbedrijf) de raad compleet.
“Ik zou graag wat meer activiteiten voor jongere volwassenen in het wijkcentrum willen”
Nieuw bloed Linda is nieuw in de programmaraad. Ze heeft gereageerd op een oproep op Facebook. Als lid van de ouderraad, moeder van een dochter van 8 en zelfstandig telemarketeer, beschikt ze over een groot netwerk. Ze wil proberen de profilering van het wijkcentrum te ‘verjongen’ en maakt zich er hard voor om betaalbare activiteiten te organiseren voor de wijkbewoners, die niet zelden met een krappe beurs leven. Daarnaast maakt ze een vliegende start door meteen drie goede ideeën in te brengen: een avond ‘kerstkienen’, kleuren voor volwassenen en een eenmalige workshop ‘Kangoo Jumps’. De raad reageert enthousiast, denkt mee en vult aan.
Exploitatievrijwilligers en programmaraad stijgen langzaam maar zeker op de participatieladder, waarbij de programmaraad een trede boven de exploitatievrijwilligers staat. 2021 staat als stip op de horizon waar het duurzame verzelfstandiging van wijkcentrum De Dommel betreft.
Lopende initiatieven Ideeën te over dus. Op de agenda staan ook nog ideeën waar al verschillende acties op zijn ondernomen. Jan heeft een kaartactiviteit in de planning staan voor begin januari. Op korte termijn staat een workshop ‘Kerststukjes maken’ op de agenda. De reacties zijn heel enthousiast en de twee workshops voor 13 personen per workshop zitten zo vol. De activiteit wordt meteen op de agenda gezet voor Pasen; je kunt immers ook paasstukjes maken. Een dansmiddag die – naar aanleiding van het succes van de activiteit in oktober – op de agenda staat voor 11 december, is minder ‘hot’. Er zijn pas zes aanmeldingen. Ideeën die de komende tijd nog verder uitgewerkt worden, zijn onder andere een carnavalsmiddag voor kinderen en een activiteit met een platenspeler, waarbij het idee is dat mensen zelf hun oude vinyl platen meenemen. Laat nu toevallig net deze week een platenspeler in de aanbieding zijn bij een budget supermarkt.
Doordat veel exploitatievrijwilligers niet allround en/of zelfstandig kunnen worden ingezet of wat meer begeleiding nodig hebben, en we een stabiele programmaraad willen, gaat de weg naar verzelfstandiging niet altijd zo snel als we zouden willen. Wijkcentra ’t Akkertje en ’t Bellefort stellen hun datum van verzelfstandiging met een jaar naar boven bij. Zo ook waarschijnlijk de Zuidwester, die in december met een wisseling van beheer te maken krijgt.
Op weg De programmaraad doet nog veel zelf, terwijl Mario aangeeft dat de leden veel ideeën hebben en geen tijd. “Wij zijn de motor, maar we zoeken nog chauffeurs”, zo verbeeldt Frank het. Ideeën moeten ook vanuit de wijk komen en dat gebeurt volgens Abdellah pas als er meer betrokkenheid is vanuit bewoners. Dit is dan ook waar de programmaraad zich actief voor inzet.
Spetterende bijeenkomst ‘Bewustmaken en verbinden’ Om de burgerparticipatie en de onderlinge samenwerking nog verder te versterken, om alle betrokkenen bewust te maken van hun nieuwe rollen en om ze met elkaar te verbinden, organiseert Lumens een ludieke bijeenkomst voor alle vrijwilligers die betrokken zijn bij de wijkcentra, voor de medewerkers van Lumens en voor betrokkenen van aangesloten organisaties als Vrijwilligerspunt, Animo en VVA. Op 9 december is het zover: circa tachtig vrijwilligers en professionals verzamelen zich vol verwachting in wijkcentrum De Mortel.
Samen maken we zelfstandige wijkcentra!
“Je komt wijzer thuis, met kennis over wat verzelfstandiging voor jou inhoudt”
Introductie De gastheer en gastvrouw van vandaag leggen kort uit wat de bedoeling is van de bijeenkomst: “Dat is kennis maken met elkaar, om de samenwerking te kunnen verbeteren. Nog belangrijker is dat jullie je na deze bijeenkomst meer bewust zijn van wat burgerparticipatie inhoudt. Je komt straks wijzer thuis, met kennis over wat verzelfstandiging voor jou inhoudt en hoe je dat kunt bereiken in samenwerking met andere vrijwilligers en professionals.” Tijdens een kort en krachtig kennismakingsrondje maken de deelnemers op laagdrempelige wijze kennis met elkaar, waarna ze meteen in de ‘actiestand’ staan. Het Grote Samen Sterk Spel kan beginnen!
Het Grote Samen Sterk Spel Aan tafels zitten groepen van ongeveer tien personen, in een mix van vrijwilligers van verschillende locaties en professionals. Elk team kan punten krijgen voor correcte antwoorden en goed uitgevoerde opdrachten. Er komen verschillende vragen aan de orde, allemaal in het teken van het thema: op weg naar verzelfstandiging. Ook zijn er opdrachten waarvoor de teams zich actief moeten inzetten. Een goed antwoord levert 5 punten op, een geweldig antwoord 8 punten en een subliem antwoord 10 punten. De jury beslist en doet dat snel, op basis van eigen ervaring en inzicht; er is geen tijd voor discussie. Wel focust de jury steeds op de sterke punten van een team.
“Ik vond het een leuk en nuttig programma. Neuzen dezelfde kant op en elkaar beter leren kennen, een goede basis voor verdere samenwerking.” “De spelvorm maakte dat het los en ongedwongen was en tevens dat iedereen er aan mee kon doen. Het bewust door elkaar zetten van de deelnemers werkte goed.” “De ontmoeting met elkaar, en weten wat waar speelt.” “Dat vrijwilligers en professionals goed gemixt werden, en je vragen kon stellen aan de juiste professional.” “De tijd was erg krap, waardoor je helaas niet verder op vragen in kon gaan.”
Vragen aan professionals Uiteindelijk – na ongeveer anderhalf uur – is er dan toch een winnend team. Maar hiermee is de middag nog niet afgesloten. Aan de muren hangen nu namelijk grote beeltenissen van alle aanwezige professionals, duidelijk zichtbaar en met de vermelding van hun namen en de onderwerpen waarmee ze vrijwilligers kunnen helpen. De vrijwilligers worden uitgenodigd om hun vragen en zorgen op briefkaarten te noteren. De professionals – die inmiddels bij hun eigen foto staan – nemen de kaarten dankbaar in ontvangst, met de belofte binnen een week contact op te nemen om de vrijwilliger verder te helpen. Laatste woord Het resultaat mag er wezen: deelnemers kennen elkaar beter dan daarvoor, vrijwilligers weten bij welke professional van Lumens ze terecht kunnen, vrijwilligers hebben op een veilige en laagdrempelige manier contact gelegd met professionals, deelnemers zijn bewuster betrokken bij verzelfstandiging van de buurtcentra. Iedereen heeft plezier gehad en op energieke wijze samengewerkt. Als dank voor hun inzet, wordt deze middag met alle deelnemers afgesloten met een gezellige avond vol zang, dans en lekker eten.
Lumens | Postbus 2077 | 5600 CB Eindhoven Don Boscostraat 4 | 5611 KW Eindhoven 040 219 33 44 |
[email protected] | www.lumenswerkt.nl
