Verslag van het overleg tussen het Visserij Innovatieplatform (VIP) en de Klankbordgroep vissers (KBG), 23 mei 2008, Hoofddorp
Aanwezig: KBG: Jaap Albregtse, Gert -Jan Kooij, Jaap van der Vis, Klaas Kramer en zijn zoon, Jan Tanis (vervanger van Bram Tanis), Cees van den Berg, Klaas-Jelle Koffeman, PieterLouwe van Slooten. VIP: Bram Bierens (vz), Wil van de Fliert, Leo Jansen, Ger Vos, Henk Riphagen, Joop Ehrhardt, Frans Vroegop, Taco Juriaanse (verslag)
Opening Bram Bierens licht het doel van de bijeenkomst toe. Deze staat in het teken van de voorbereiding van de 3e VIP-workshop (6 juni 2008, Visserijbeurs Urk) over de VIPambitie: Naar een nieuwe energie. Tevens zullen nog wat actuele zaken aan de orde komen.
VIP-ambitie ‘Naar nieuwe energie’ Henk Riphagen, projectleider Innovatie Noordzeevisserij, geeft een toelichting over de manier waarop het VIP de 3e geformuleerde ambitie “naar nieuwe energie” in discussie wil brengen. Anders dan de vorige 2 ambities en bijbehorende workshops worden nu drie stappen doorlopen: •
Energie-expertmeeting (15 mei);
•
KBG (23 mei);
•
Workshop Urk (6 juni).
De drie belangrijkste oplossingsrichtingen die uit de expertmeeting naar voren kwamen worden kort toegelicht: •
Niet jagen, maar lokken (nieuwe vistechnieken);
•
Efficiënter brandstofgebruik (kleinere motoren);
•
Zelf (als visser) energie winnen (wind, water, zon).
Deze oplossingsrichtingen zijn nog niet zo concreet dat ze direct kunnen worden toegepast, maar bieden goede aanknopingspunten voor verdere discussie.
Niet jagen, maar lokken Het streven is om niet zelf achter de vis aan te gaan, maar ze naar je toe te lokken. Daarvoor zijn nieuwe technieken nodig, maar ook meer kennis van het gedrag van de platvis. Het blijkt nu al dat platvis naar de druk beviste gebieden trekt, maar waarom is niet bekend.
Vanuit de groep komen enkele aanvullingen. Zo is de beugvisserij ook visserij waarbij vissen worden gelokt. Tracht dit te combineren met moderne technieken.
Efficiënter brandstofgebruik Voor efficiënter brandstofgebruik wordt gedacht aan zowel andere vistechnieken die minder brandstof verbruiken, als zuinigere motoren/aandrijving. Mogelijkheden die worden genoemd zijn: •
Minder zware tuigen;
•
Off bottom vistuigen;
•
Leren van andere sectoren en fabrikanten;
•
Leren van oude vistechnieken;
•
Energie die verloren gaat hergebruiken voor bijvoorbeeld koeling of verwarming;
•
Gasolie beter gebruiken: niet alleen voor voortstuwing;
•
Hybridisering van motoren;
•
Nieuwe schroeftechnologie gebruiken;
•
Scheiden stomen en vissen. Bijkomend voordeel is dat vis vaker in de haven gelost wordt en daardoor bij de consument gemiddeld verser is.
De vissers brengen een aantal praktijksituaties en ideeën voor de visserij in: •
Marineschepen varen op stroom. Misschien kan dat ook wel bij vissers;
•
DAF heeft motor ontwikkeld met een besparing van 30%. Dat was een goed idee, maar door de accijns stopte de ontwikkeling. Het is belangrijk om de technologie goed te benutten, bijvoorbeeld door waterinjectie en waterstofaandrijving;
•
Van de oude technieken spreekt vooral het zeilen aan. In de zeescheepvaart zijn al nieuwe zeiltechnieken ontwikkeld. Hiervan kan (ten dele) gebruik gemaakt worden in de visserij;
2
•
Voorbeelden zijn de nieuwe ontwikkelingen bij BMW en de warmtekrachtkoppeling. Nu wordt maar de helft van de beschikbare energie gebruikt voor aandrijving, de rest gaat verloren;
•
Grotere schepen kunnen gassen opvangen en verdruppelen onder water; CO2 wordt onder water afgebroken en opgenomen. Dit zorgt voor een betere gang van het schip, en leidt tot minder energieverbruik;
•
Veel ondernemers proberen hun brandstofverbruik omlaag te brengen, bijvoorbeeld door te gaan twinriggen. De motor draait dan wel inefficiënt, op deellast. Als je te laag zit, krijg je schade. Minder dan 70% is niet goed;
•
Aan schroeftechnologie wordt al tientallen jaren gewerkt om het te optimaliseren. Het is gebleken dat de schroef en straalbuis 20% optimalisatie kan realiseren, maar dat is een ontwikkeling van 10 jaar geleden tot nu. Er heerst scepsis over de haalbaarheid van nog eens 20% efficiëntie in de komende 10 jaar. De rek lijkt eruit.
Een belangrijke opmerking bij alle ideeën is dat de mogelijkheden met de huidige schepen zeer beperkt zijn. Die kunnen niet gemakkelijk en ook niet tegen lage kosten aangepast worden.
Zelf energie winnen Door zelf gebruik te maken van wind-, water- of zonne-energie kan de visser de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verminderen. Hiervoor worden de volgende ideeën ingebracht: •
Een zeil gebruiken als zonnepaneel;
•
Zeilen/vliegers ontwikkelen die ronddraaien om een as (voorbeeld: kite-surfen). Bijvoorbeeld op 300 m hoogte. Door een ‘windmolen’ in de lucht te laten draaien wordt energie opgewekt;
•
Vlieger-concept (wind) en restwarmte goed benutten.
Voorwaarden voor succes Voor het slagen van de energieambitie en een succesvolle toepassing van de ideeën signaleren de leden van de klankbordgroep enkele randvoorwaarden: •
Veel vissers zijn al met dit thema bezig. Kan de kennis geconcentreerd worden?
•
De problemen in de visserij zijn veroorzaakt doordat er in het verleden nooit op de lange termijn werd gedacht;
3
•
Voor een besparingsdoelstelling moet een goede tijdslijn worden uitgezet. 2025 is te ver weg. Het moet wel stapsgewijs gebeuren;
•
Aanpassingen in de vloot gaan te snel voor de markt. Je ziet de investeringen die in de vloot plaatsvinden niet terug in de prijsontwikkeling van vis. Als dat geforceerd gaat, kan de handel er geen rekening meer mee houden. De handel gaat in het buitenland zoeken naar alternatieven voor Noordzeevis;
•
De oliecrisis nu is anders dan voorheen, nu is er een echt tekort aan het ontstaan, de eerdere oliecrises hadden politieke of markttechnische oorzaken.
Benutten huidige ontwikkelingen Er zijn korte termijn ontwikkelingen die een eerste stap kunnen zijn richting het realiseren van de energieambitie in 2025: •
Motorische ontwikkelingen in de lijn van DAF en waterinjectie;
•
Noodzaak van ‘licence to produce’: af van de rode lijst van de NGO’s. We moeten de consument weer aan boord krijgen om onze producten weer te gaan kopen. Het product staat op markt onder druk;
•
Onderzoek moderne varianten van oude vis- en zeiltechnieken;
•
Doorrekenen brandstofprijzen in de markt;
•
Ontwikkeling nieuwe vistechnieken;
•
Aanpassing rompvorm nieuwe schepen;
•
Kijk actief naar ontwikkelingen in het buitenland.
Overige oplossingen •
Breng de discards aan land en zorg dat je er geld voor krijgt. Vraag: beschadig je het ecosysteem dan niet? Als de vissers altijd meenemen wat ze vangen, verhongert wat er over blijft. De visser voert het voor niets aan de vissen. Discards zijn feitelijk een onderdeel van de keten.
•
Kijk naar de vissers uit IJsland: elk onderdeel van de vis is een product, er is ‘geen afval’. Wij gooien 60% overboord.
•
Plastic recycling. Dit is ook brandstof.
4
•
Suggestie om op universiteiten afstudeeropdrachten te stimuleren over voor de visserij belangrijke vraagstukken.
•
Grootste winst wordt bepaald door de hoeveelheid die je kunt ophalen. Het productievermogen van de Noordzee is gedaald. Een test op fosfaatlozing zou veel kunnen opleveren, dus: lokaal zee bemesten. Kleinschalig beginnen.
Bram Bierens verwoordt dat de aanwezige VIP-leden blij zijn met de reacties. Ger Vos: het gaat niet om: ‘of, of’ maar om: ‘en, en’. Het is heel makkelijk om prille ideeën af te schieten, maar het is goed te horen dat de KBG echt mee denkt. Het gaat om het onderscheid tussen ‘laaghangend fruit’ (dingen die je morgen kan doen) en de lange termijn. Leo Jansen: het is belangrijk voor VIP en KBG onderscheid te maken tussen een termijn van 5 jaar (waar de ondernemer een grote rol kan spelen) en een termijn van 20 jaar. Je kunt niet verwachten dat de visser hier als ondernemer direct aan mee doet.
Henk Riphagen sluit af: een aantal dingen is korte termijn, en een aantal dingen verder weg. Korte termijn: efficiënter benutten gasolie, warmtewinning. Verder weg: andere vistechnieken of andere energie. Denk aan zeilen, wind. De vraag is of je wel dezelfde hoeveelheid vis moet blijven vangen? Het gaat uiteindelijk om de kosten en baten. Leveren dezelfde liters gasolie evenveel op als 20 jaar geleden? Waarschijnlijk minder. We moeten wellicht anders gaan rekenen: van kg olie per kg vis, naar kg olie per opbrengst (markt).
5
Actualiteit LNV
Frans Vroegop geeft een kort overzicht van enkele actuele zaken.
•
De kenniskringen slaan aan, er starten er ongeveer 10, vooral op visserijtechnisch-gebied (twinrig, flyshoot, pulskor, boomkor, garnalen, etc.). Gelet op gevoerde enthousiaste discussie is een kenniskring energie wellicht goed idee. Wie pakt op?
•
Op 4 juni maakt het VIP een selectie van voorstellen in het kader van de innovatieregeling. Begin juli krijgen indieners duidelijkheid of hun aanvraag is gehonoreerd. Half juli volgt een 2e openstelling van de regeling en ook een subsidieregeling die samenwerking stimuleert.
•
5 vissers krijgen, toevallig deze 23e mei, te horen dat ze subsidie krijgen voor de investering die ze willen doen in een pulskortuig. Het is nu zaak de slag te maken met de bouwer van het tuig en de banken om deze schepen z.s.m. aan het vissen te krijgen.
•
Tijdens de vorige klankbordgroep vergadering zijn vragen gesteld over de VAMIL en MIA-regeling: fiscale maatregelen die investeringen ondersteunen. Deze regelingen zijn niet van toepassing bij gedeeltelijke omschakeling van een boomkorschip naar bijv. twinrig. LNV heeft overlegd met VROM. Op zich is er een ‘open oor’ om ook partiële omschakeling mogelijk te maken. De gesprekken zijn nog niet afgerond.
Afsluitend is iedereen het er over eens dat de nood erg hoog is. Bedrijven staan op het randje van faillissement. En natuurlijk wordt in dat kader vaak gevraagd waarmee het VIP op de korte termijn kan helpen. Dit ligt gevoelig, wat komt er nu uit? Bram Bierens: wij realiseren dit ons, veel van onze activiteiten zijn op de langere termijn, op structurele oplossingen gericht. Dat geldt ook voor de adviezen die we geven voor de meer korte termijn innovatiesubsidies. Zo speelt ieder zijn eigen rol. Maar zijn advies: blijf praten en blijf elkaar opzoeken!
Tot slot: er wordt rekening gehouden met de wens om bijeenkomsten van de KBG op zaterdagochtend te plannen.
6
