Verslag Themasessie Sluitend aanbod wonen – welzijn - zorg d.d. 18 september 2014 Aanwezig:
Tom Horn (vz, Haarlemmermeer), Anja Timmer (Almelo), Menno Tigelaar (Amersfoort), Henk Kok (Arnhem), Miriam Haagh (Breda), Jan Jaap Kolkman (Deventer), Rinette Reynvaan (Dordrecht), Marije Eleveld (Ede), Jan Bos (Emmen), Laura Weger (Gouda), Joyce Langenacker (Haarlem), Jan Bron (Hengelo), Roos van Gelderen (Leiden), Janneke Sparreboom (Lelystad), Jop Fackeldey (Lelystad), Patricia van Aaken (Schiedam), Berend de Vries (Tilburg), Jeroen Olthof (Zaanstad) Martijn van der Linden (Haarlemmermeer), Marion Wester (Haarlemmermeer ), Lisan Adolf (Zaanstad), Regien van Adrichem (Lelystad)
Verslag: Buro Service Overasselt
1. Opening Tom Horn opent de bijeenkomst om 14.30 uur. 2.
Discussie over de thema’s voor de korte en lange termijn
Voorstel thema 1: Hoe kun je in een wijk de (deels) private voorzieningen en de publieke voorzieningen laten samenkomen? Voorbeeld: Een ouderenzorginstelling maakt een plan om het scheiden wonen-zorg door te voeren waarbij ze in hun instelling ruimte willen maken voor functies, die de gemeente ook al in de gemeentelijke voorzieningen in de wijk regelt. Hoe regel je het? Daarbij kán de situatie ontstaan dat de gemeente, die in onderhandeling is met de zorgaanbieder, met die zorgaanbieder gaat concurreren op diensten en producten. Hoe ga je ermee om? Reacties: * In Hengelo zitten welzijn, zorg en vastgoed in één portefeuille juist om te kijken hoe het uitoefenen van functies in gemeentelijk vastgoed bevorderd kan worden. * De gemeente moet het lokaal invullen met de partners met wie ze in de wijk bezig is. De ene wijk heeft een wijkaccommodatie; de andere niet en zal de functies waarschijnlijk eerder in een zorgcentrum onderbrengen. * Niet alleen zorginstellingen maar ook sportverenigingen en scholen nemen dezelfde wijkfuncties over. Het is niet echt een zorgvraagstuk. * Het is een vraagstuk om ervaringen op uit te wisselen, bijvoorbeeld over de vraag hoe dichtbij dit soort voorzieningen moet zijn om mensen langer thuis te kunnen laten worden. Rollatorafstand? * Door het scheiden wonen-zorg maken zorginstellingen terugtrekkende bewegingen en gaan centraliseren, waardoor oude mensen die hun hele leven in het dorp gewoond hebben, moeten verhuizen naar een ander deel van de gemeente. Hoe ga je om met deze schaalverkleining en in hoeverre kun je de intramurale zorg behouden voor de betreffende kern? * Deventer is bezig met twee trajecten: 1. Samen ruimte geven. Onder druk van de bezuinigingen worden buurtvoorzieningen afgebouwd en gemeentelijk vastgoed afgestoten en worden de buurtvoorzieningen zoveel mogelijk overgezet naar de partners in de wijken, vooral de verzorgingshuizen en onderdelen van scholen. Langs twee lijnen worden de steunstructuren in die wijk die de gemeente nodig heeft in het formuleren van de Wmo, overeind gehouden. 2. Een tafel over het zorgvastgoed, in eerste instantie over ouderenhuisvesting, waarbij de gemeente met de eigenaren van het zorgvastgoed spreekt over in-
1/5
vesteringsvoorstellen om te kijken in hoeverre zij bezig zijn met vernieuwing van het zorgvastgoed en wat dit betekent voor de arrangementen die de gemeente kan aanbieden. Het moet afgezet worden tegen demografische en sociaal-economische ontwikkelingen binnen de doelgroepen. De afspraak is gemaakt dat men in principe niet overgaat tot sluiting van de huizen. CONCLUSIE: Thema 1 gaat over wijkvoorzieningen. Wat heb je nodig? Welke overlap en welke omissies constateer je? Wat doe je met de diverse aanbieders? Wat doe je met het vastgoed, zeker het gemeentelijke vastgoed? Kun je het vastgoed multifunctioneel gebruiken of moet je er iets heel anders mee doen? De trekkers zijn Jan Bron (Hengelo) en Jan Jaap Kolkman (Deventer).
Voorstel thema 2: Het scheiden van wonen en zorg Reacties: * Veel zorginstellingen gaan hun ruimte geschikt maken om te wonen, omdat ze de mensen niet meer binnenkrijgen in de zzp-pakketten. Hierdoor worden de mensen huurder, maar ze krijgen geen gelegenheid om een aantal taken (was doen, koken) die hen zelfstandig en in beweging houdt, zelf te doen en moeten deze zaken verplicht inkopen. Een gemeente kan voor grote kostposten komen te staan door een groot beroep op de bijzondere bijstand, omdat mensen niet beseffen dat alle aanvullende zorg ingekocht moet worden. Verder staat het formaat van de kamer en wat men voor zichzelf aan ruimte heeft, niet in verhouding tot wat men zou hebben, als men langer zelfstandig thuis zou kunnen wonen. Hoe kun je ervoor zorgen dat mensen wat zelfstandigheid hebben en ook een aantal voorzieningen (hoog-laag keuken, tillift, e.d.) kunnen hebben zonder dat het voor de gemeente tot enorme kosten gaat leiden? * Er ontstaan inderdaad kleine verzorgingshuisjes. Wat eerst gezamenlijk werd gedaan en waar misschien ook wel schaalvoordelen gehaald werden, wordt nu verspreid over individuen. Het kan best zijn dat men zich rijker rekent dan uiteindelijk zal blijken. * Hoe zorg je ervoor dat er voor iedereen betaalbare alternatieven zijn om zo lang mogelijk op een normale manier zelfstandig te blijven wonen? * Een andere trend voor betaalbaarheid is dat de marktpartijen voor de rijke ouderen initiatieven nemen in de stad om voor hen gemeenschappelijk iets te organiseren. Hoe gaan we ermee om? * Het is een demografisch en dus een tijdelijk probleem. Nu teveel meegaan in een beweging van allerlei zorgvastgoedinitiatieven kan over tien jaar een volgend vastgoedprobleem opleveren, want aan de andere kant vindt er afbouw plaats. Hoe breng je dit bij elkaar? * Het gaat niet alleen over ouderen. Er zijn ook heel specifieke vragen voor zwaar gehandicapten jonge mensen (bijv. focuswoningen). Ook andere zorggerelateerde groepen zoeken een plek en ook voor hen ontstaan vaak particuliere initiatieven. CONCLUSIE: Thema 2: Het scheiden wonen en zorg. Het gaat om betaalbaarheid. Hoe gaan de zorginstellingen ermee om ook in de verantwoordelijkheid die ze nu nog hebben t.o.v. de verantwoordelijkheid die ze straks nemen, eventueel in relatie met corporaties? De demografie is een belangrijk aspect; het gaat er niet om de huidige behoefte aan wonen te bevredigen maar vooral om de behoefte over 20 of 30 jaar. De trekkers zijn Laura Weger (Gouda) en Jan Jaap Kolkman (Deventer)
2/5
Voorstel thema 3: De spanning tussen het loslaten en het steeds dichter naar zich toe trekken, vooral de zorgkant. Men ziet bij het rijk twee bewegingen: de ene van terugtrekken en loslaten en de andere van centraal erbovenop zitten. Er ontstaat een spanning tussen de ministeries: op het dossier zorg is men erg bezig met loslaten, decentraliseren, neerleggen bij de professionals in de wijk, verantwoordelijkheid bij de gemeenten, terwijl er op het dossier wonen steeds minder ruimte komt om nog maatwerk te leveren. Hoe kunnen gemeenten straks ruimte creëren om een passend aanbod te doen in een situatie van een verzorgingshuis waar de corporatie de verhuurder is en gebonden is aan de regelgeving van minister Blok? Waar lopen de gemeenten in de praktijk tegenaan? Reactie van Jop Fackeldey: * 1. Minister Blok stelt dat de regels gewoon gevolgd moeten worden en dat de gemeenten de woningtoewijzing in de huisvestingsverordening kunnen regelen. Waarschijnlijk hebben de gemeenten de ruimte om 9 van de 10 problemen met de eigen huisvestingsverordening op te lossen, maar het is interessant om, juist vanuit de zorg, te kijken tegen welke regels ze aanlopen, als de novelle er is. Vervolgens kan men kijken of er een casus is om ook de Kamer mee te confronteren. * 2. De investeringsruimte van corporaties is fors afgelopen door maatregelen als de verhuurdersheffing, de Vestiaheffing e.d., maar er zijn best nog corporaties die kunnen investeren maar het niet willen. De fysieke pijler zet dan ook hard in op het krijgen van transparante informatie over de investeringscapaciteit van corporaties. Als die er is, kan een college de afspraak maken of die investeringscapaciteit wordt ingezet voor sociale woningbouw, herstructurering van een wijk of voor woon-zorgcombinaties. De meeste winst is overigens te behalen door er in de colleges gezamenlijk in op te trekken. CONCLUSIE: Thema 3: De spanning tussen het loslaten en het dichter naar zich toetrekken van gemeenten van de verantwoordelijkheden voor de zorgmarkt. Hoe kunnen de gemeenten nog maatwerk leveren, als de corporaties gebonden zijn aan regelgeving die dit tegenwerkt? Wat zijn de knelpunten waar gemeenten tegenaan lopen? Wat moeten gemeenten in hun huisvestingsverordening opnemen om ruimte te kunnen bieden aan de zorgkant? Het thema zou kunnen leiden tot iets dat een beïnvloedingsagenda kan worden. De trekkers zijn Jeroen Olthof (Zaanstad) en Jop Fackeldey (Lelystad)
MET BETREKKING TOT DE KORTE TERMIJN AGENDA (zie Input voor Bestuurlijk Overleg) * Tekort aan verzorgd wonen CONCLUSIE: Het thema komt in thema 1 aan de orde. * Tekort aan aangepaste woningvoorraad CONCLUSIE: Het punt wordt niet als thema opgepakt; er is geen sprake van een echt tekort. *
Strategisch gedrag aanbieders en zorgverzekeraars/zorgkantoren door transitiestress CONCLUSIE: Het punt wordt niet als thema opgepakt. Er is geen eenduidig antwoord op de vraag hoe groot de wachtlijsten zijn. Het is ook niet duidelijk of het per 1 januari 2015 direct tot een extra zorgvraag leidt. * Verantwoordelijkheid en rol van gemeente en beeldvorming over gemeenten CONCLUSIE: Het punt wordt niet als thema opgepakt; het wordt niet echt als een probleem ervaren.
3/5
MET BETREKKING TOT DE LANGE TERMIJN AGENDA: * Transformatie zorgvastgoed CONCLUSIE: Het punt wordt opgepakt bij thema 1 . * Beschermd wonen CONCLUSIE: dit punt wordt voor de korte termijn door Wmo-groep opgepakt. Voor de langere termijn in de toekomst mogelijk wel een thema voor deze themagroep. * Ontwikkelen van nieuwe woon-zorgconcepten CONCLUSIE: Ditpunt wordt niet als apart thema opgepakt maar wordt meegenomen in thema 2. *
Innovatie van zorgprocessen om meer (zwaardere) zorg op maat aan huis mogelijk te maken CONCLUSIE: Het punt wordt niet als thema opgepakt; het is aan de markt om het op te pakken. * Kwaliteit van wonen CONCLUSIE: Het punt wordt niet als apart thema opgepakt; het wordt gekoppeld aan betaalbaarheid (thema 2). * Wet- en regelgeving in zorg, wonen en aanpalende sectoren CONCLUSIE: Het punt wordt als een inventarisatie van knelpunten meegenomen in thema 3 .
OVERIGE SUGGESTIES VOOR DE KORTE EN LANGE TERMIJN AGENDA: * Het objectieve verdeelmodel. Het gaat om 1. inzicht te krijgen hoe groot de groep is die vanuit de zzp-C naar de gemeenten komt; 2. het opschonen van de doelgroep, welke mensen op termijn mogelijk nog in vormen van begeleid wonen terecht kunnen komen en welke absoluut niet meer en richting WLZ gaan; 3. de discussie over het verdeelmodel. * Zorginstellingen kunnen zelf geen dagbesteding meer organiseren waardoor er een steeds groter beroep wordt gedaan op de welzijnsfuncties van de gemeente. Wat betekent het op budgettair gebied en maar ook op fysiek gebied? Wat moet ervoor in de plek komen om toch te kunnen zorgen dat mensen in hun eigen wijk kunnen blijven wonen? CONCLUSIE: Het punt wordt meegenomen in thema 1 . * Wat gaat het betekenen voor de sociale veiligheid in het huis en in de omgeving, als mensen met dementie of mensen met ernstige psychiatrische stoornissen steeds meer in gewone woonhuizen in de wijk zullen wonen? CONCLUSIE: Het punt is geen apart thema, maar G32 vraagt er aandacht voor.
3. Wat verder ter tafel komt Henk Kok zou graag zien dat minister Blok de corporaties niet alleen maar sociale woningen laat bouwen, maar hen wat vrijheid geeft om te investeren in wijken. De minister laat dit over aan ondernemers, maar geen ondernemer zal dit doen. Toch zijn investeringen hard nodig, omdat de steden vitale wijken moeten hebben om alle ontwikkelingen die de komende tijd op hen afkomen, te kunnen opvangen. Te denken valt daarbij aan de ambulantisering van de GGZ, het Beschermd Wonen en het scheiden van wonen en zorg, waardoor veel zwaar
4/5
demente mensen heel lang in hun eigen huis blijven houden. In Arnhem wonen op dit mo+ ment 180 van de 100.000 80 -ers in een verzorgingstehuis; landelijk is dit 150, VWS wil terug naar 120 en de zorgverzekeraar sorteert erop voor. In Armhem betekent dit dat de capaciteit van een verzorgingstehuis ongeveer gaat halveren en dat mensen met zzp 5 en 6 op een wachtlijst komen, niet meer in een verzorgingstehuis zullen komen maar in de wijk blijven wonen. Jop Fackeldey antwoordt dat in de novelle die nu voorligt, staat dat, als er sprake is van aantoonbaar marktfalen, deze niet-DAEB mág. Dat corporaties het niet doen, heeft te maken met het ontbreken van de financiële middelen ervoor. * Anja Timmer meldt dat de gemeenteraad van Almelo een aanvraag van een zorginstelling die in Almelo een nieuwe zorginstelling wilde bouwen, heeft afgewezen vanwege bezwaren tegen de locatie, maar ook en vooral tegen het feit dat er voornamelijk mensen van elders zouden komen wonen, die op de budgetten van Almelo zouden komen te drukken. Berend de Vries antwoordt dat er in Tilburg een modern zorghotel wordt gevestigd, nadat de gemeenteraad van een buurgemeente de vestiging eerder geblokkeerd had, omdat het teveel druk op de Wmo-budgetten zou opleveren. Het is begrijpelijk dat een gemeente van 15.000 inwoners, waar ineens 200 mensen met een potentiële zorgbehoefte zouden komen wonen. Afspraken voor het vervolg: De trekkers van de thema’s benoemen de problematiek en resultaten van hun thema in maximaal 1 a 2 A4 voor de volgende netwerkdag. Met daarin: a wat is het probleem/vraagstuk, b welke resultaten willen we bereiken als G32, c en als je dat al kunt formuleren: hoe wil je dat bereiken / wat is daarvoor nodig? Nadere instructie volgt nog via de mail.
4.
Sluiting om 15.25 uur
5/5
