Verslag Rondetafelgesprek Ex-gedetineerd in Gent Status van dit verslag
Goedgekeurd. Dit verslag werd rondgestuurd naar de aanwezigen op de rondetafel. Opmerkingen werden ingevoegd.
Plaats en datum van de bijeenkomst
Tijdstip: 26 maart 2010 Plaats: Jeugddienst, Kammerstraat 10, Gent
Aanwezig
Van Hoecke Annemie, Stad Gent – Dienst Wonen De Voogt Hanna, Stad Gent – Dienst Wonen Polfliet Koen, Vlaamse Gemeenschap Baeke Leen, CAW Visserij Kwanten Lut, OCMW – Welzijnsbureau Noord Van Doorne Geertje – Juridische dienst OCMW Gent Van Durme Mieke,CAW Artevelde Van Nieuwenhove Tom, Stad Gent – Lokaal Sociaal Beleid Soens Odette, Sivi ’t Vincentje Goossens Sara, Justitiehuis Gent Vandevoorde Ann-Sofie, PSD – Gevangenis Gent Blancke Ivo,Woningent Vandelanotte Ward, CAW Artevelde Schiettekatte Anne,cv De Goede Werkmanswoning Blanckaert Francine,cv De Goede Werkmanswoning Van Houtte CAW Artevelde Schelstraete Kristof,vzw Woonfonds (sociaal verhuurkantoor) Bonte Anouk, UGent Vanden Troos Lies, UGent Hellemans, Annelies Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Declerck,Kristel coördinator AGM Hommez Annelies, UGent Carla Michielsen, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap gevangenis Mechelen
Inleiding
Verwelkoming door Tom Van Nieuwenhove, Cel Lokaal Sociaal Beleid
Kadering binnen LSB
Basisvraag voor deze actie is: hoe de toegankelijkheid tot hulp- en dienstverlening verhogen voor ex-gedetineerden die in Gent willen reïntegreren? Het project Ex-gedineerd in Gent kadert in Lokaal Sociaal Beleid Gent. De Gevangenis heeft een impact op Gent omdat er gevangenen zich in Gent vestigen na detentie. Ex-gedetineerden zijn een maatschappelijk kwetsbare groep die geconfronteerd worden met toegankelijkheidsproblemen op diverse terreinen. Door die slechte aansluiting bestaat er een verhoogde kans op thuisloosheid en recidive.
1
Bovendien zijn woonst, vast werk en begeleiding voorwaarden om voorwaardelijk vrij te komen. Deze drie voorwaarden samen realiseren is echter niet evident omdat er in de overgang tussen ‘detentie’ en ‘vrij zijn’ een aantal afstemmingsproblemen bestaan (een woonst houden zonder inkomen is moeilijk, de afspraken met de hulpverlening overlappen met de werkuren,…). De reïntegratie van gevangenen is vooral een opdracht van de Vlaamse Gemeenschap. Ze bieden in de gevangenis hulpen dienstverlening op 6 domeinen: welzijn, gezondheid, werk, onderwijs, cultuur en sport. Dit beleid is niet lokaal verankerd. Voor Lokaal Sociaal Beleid is dit de uitdaging. In eerste instantie is er nood om aan drie lokale ‘overgangen’ na detentie te werken: huisvesting, maatschappelijke dienstverlening en ondersteuning van sociale netwerken rondom de ex-gedetineerde. Een dialoog tussen de gevangenis, OCMW en Stad Gent is nodig.
Knelpunten
Zie presentatie Mieke Van Durme, CAW Artevelde Knelpunten op vlak van - detentie (eerder algemene knelpunten eigen aan detentie) - tewerkstelling - huisvesting - sociale netwerken - maatschappelijke dienstverlening presentatie: http://www.lokaalsociaalbeleidgent.be/acties/exgedetineerd/verslagen/rondetafel%20 exgedetneerd%2026%2003%202010%20knelpunten.pdf
Onderzoek profiel Gentenaar Nieuwewandeling
Voorstelling van een aantal voorlopige cijfers uit onderzoek naar de gedetineerden in de gevangenis. Inleiding door Koen Polfliet, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, gevangenis Gent. Een onderzoek naar het profiel van de Gentenaar in de Nieuwewandeling. Vanden Troos Lies,UGent Hommez Annelies, UGent Bonte Anouk, UGent Deze resultaten konden tijdens de presentatie nog niet worden uitgedeeld, gezien het om voorlopige gegevens gaat.
Good practices uit Antwerpen
Zie presentatie Carla Michielsen, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap gevangenis Mechelen http://www.lokaalsociaalbeleidgent.be/acties/exgedetineerd/verslagen/rondetafel%20 exgedetineerd%2026%2003%202010%20goede%20praktijk%20uit%20antwerpen.pd f
Verslag
Zie verder - algemeen
2
-
spoor maatschappelijke dienstverlening spoor huisvesting spoor sociale netwerken
3
Verdere aanpak na deze rondetafel
Deze rondetafel krijgt zeker een vervolg. Kerngroep zal dit verder opnemen. Welke stappen zullen er nog gezet worden om deze problematiek aan te kaarten? - verder onderzoek gedetineerden in de gevangenis (studenten master sociaal werk) - onderzoek naar goeie methodiek/strategie om hiermee om te gaan - gesprek met Peter Colle (programma integrale veiligheid) - afstemming CAW/OCMW - gesprek met justitiehuis rond problematiek - analyse maken en strategische keuzen maken - overleg met de gevangenis - gesprek aangaan met straathoekwerk - werkingen in kaart brengen die inspelen op problematiek binnen/buiten - in kaart brengen van partners die betrokken zijn op dit thema
4
Algemene opmerkingen tijdens de rondetafel Vooraf een aantal algemene opmerkingen die tijdens het rondetafelgesprek zijn gemaakt door de aanwezigen. Welke groep prioritair? Als er nagedacht wordt over initiatieven voor gedetineerden, dan moet er een onderscheid gemaakt worden tussen gedetineerden die vrijkomen met voorwaarden en gedetineerden die vrijkomen zonder voorwaarden. Zij die vrijkomen onder voorwaarden worden al opgevolgd door een justitieassistent. Woonst, werk en begeleiding zijn dan vaak al voorwaarden die opgelegd zijn door de strafuitvoeringsrechtbank. Het grootste probleem naar begeleiding van ex-gedetineerden zit dus bij de gedetineerden die vrijkomen na een voorlopige hechtenis, na strafeinde, in afwachting van ET of na een straf van minder dan drie jaar. Deze mensen komen op straat zonder opgevolgd te worden door een justitieassistent. Dit is ook de groep van mensen die groter zal worden in de gevangenis van Gent in de toekomst. Nu zitten hier nog veel veroordeelden, maar met de nieuwe classificatie waardoor veroordeelden en geïnterneerden elders terecht kunnen zal de groep voorlopig gehechten vergroten. Betrokken partners Er zijn heel veel actoren actief op dit terrein, ze moeten allemaal in kaart gebracht worden. Niet iedereen moet van in het begin betrokken worden bij overleg, maar het moet wel duidelijk zijn wat er allemaal is. Gebruik het bestaande aanbod Uit het verhaal van Antwerpen halen we de idee dat het bestaande aanbod best kan ingezet worden. Er moet in de beleidsplannen van de stad gekeken worden waarbij er aansluiting gezocht kan worden. Het programma preventie en veiligheid is een piste, maar er zijn er wellicht ook andere: armoede, dak- en thuisloosheid. Het is belangrijk om dit thema ook op de politieke agenda te krijgen. Preventie nadat men de gevangenis verlaat Eigenlijk moet er preventief gewerkt worden, voor mensen in de gevangenis komen. Er moet gekeken worden naar opleiding, onderwijs, begeleiding… In Antwerpen zag men bijvoorbeeld ook dat veel gestraften uit instellingen kwamen. Een goede overgang van binnen naar buiten zorgt voor minder recidive, vermijdt thuisloosheid, bevordert de gezondheidszorg. Cijfers zijn belangrijk Uit het Antwerpse verhaal blijkt heel duidelijk dat cijfers zeer belangrijk zijn. Door het goed bijhouden van de instroom en uitstroom van de gevangenen in Antwerpen kan men zeer relevante beleidskeuzes maken. Uit de cijfers blijkt dat 60% van de gedetineerden uit het Antwerpse komt. Dit cijfer zorgde ervoor dat Stad en OCMW intensiever is gaan samenwerken met de gevangenis. Een aantal projecten zijn hier uit ontstaan: top-coaches, de terugkeer naar regulier onderwijs ifv halen diploma en sociaal infopunt (aanwezigheid van administratieve dienstverlening binnen de muren van de gevangenis).
5
Spoor Maatschappelijke dienstverlening CAW en OCMW Het CAW en het OCMW moeten gaan samen zitten om te kijken wie wat nu al doet. Er moet vanuit de praktijk gekeken worden wat men al doet en waar de blinde vlekken nog zijn. Antennepost maatschappelijke dienstverlening Het OCMW is nu weinig tot niet aanwezig in de gevangenis. Er wordt wel af en toe huur betaald voor gedetineerden die in voorlopige hechtenis zitten. Maar over het algemeen start alles pas als de gedetineerde buiten komt. Antennepost maatschappelijke dienstverlening (sociaal huis) zou goed zijn om overgang binnen en buiten te realiseren. Discussie: een bureau of de mw die je dossier zal opvolgen? Overgang van binnen naar buiten Het is belangrijk dat de hulpverleners die gedetineerden opvolgen dezelfde zijn zowel in de gevangenis als daarbuiten. Top-coaches zijn een goed idee, maar we willen niet nog eens een extra netwerk creëren. Er wordt gesuggereerd om te werken met bestaande krachten/netwerken. ET en OCMW Of het OCMW tussenkomt bij bv. medische kosten voor mensen onder ET of het betalen van de huurwaarborg verschilt sterk van OCMW tot OCMW. Er zou meer continuïteit moeten zijn. Hier kan een gesprek over aangegaan worden met het OCMW Gent. Ik Kom-pas vrijgids Ook voor de gedetineerden zelf is het niet duidelijk bij wie ze voor wat terecht kunnen. Ik Kompas Vrij is niet bekend bij de gedetineerden die vrijkomen onder voorwaarden. (Hier loopt momenteel een onderzoek naar) Gamag Het Gamag coördineert de doorstroom van de gedetineerden naar de Gentse opvangcentra. Administratief in orde zijn komt op de eerste plaats Een aantal administratieve zaken moeten zo snel mogelijk worden aangepakt, pas dan kan je starten met de voorwaarden… eerst moet je de ingangspoorten zoeken
6
Spoor Huisvesting Woonbegeleiding De SHM (Sociale HuisvestingsMaatschappij) heeft in het verleden al wel woningen bezorgd aan ex-gedetineerden, maar dit loopt heel vaak fout af. Het is niet het huis krijgen dat het probleem is, wel het huis behouden. Een goede begeleiding voor ex-gedetineerden is dan ook onontbeerlijk. Bij daklozen wordt er vanuit het OCMW een opvoeder aangeduid die de persoon zal begeleiden, o.a. bij de aansluiting van de elektriciteit, het leren boodschappen doen, het leren opruimen,… Daklozen kunnen dan voorrang krijgen bij de SHM. De SHM kan geen extra voorrangen meer aanvaarden, er zijn al heel wat groepen die dit krijgen. Als er dan toch een voorrang zou zijn dan is begeleiding absoluut noodzakelijk. Woonbegeleiding zou bijvoorbeeld kunnen via het OCMW, zoals ze dat doen voor daklozen. Begeleiding moet verder gaan dan gewoon tot aan de deur van de nieuwe woning. Het OCMW moet daar eerst intern een visie over ontwikkelen (taak OCMW, Stad, of….?) en nadien naar budgetten zoeken. De SHM heeft twee woonbegeleiders die problematische gevallen kunnen opvolgen via huisbezoeken (voor haar eigen woningen). Het SVK heeft dit ook. Deze woonbegeleiding zorgt voor een dubbele rol: de rol van huisbaas en de rol van begeleider. Deze dubbele rol zorgt voor moeilijkheden en zou beter vermeden worden. Een splitsing tussen deze twee rollen gebeurt al bij het project preventie uithuiszetting. In dit project kan een geschil opgevolgd worden door het CAW. Heel intensieve begeleiding is voor sociale huisvesting broodnodig. Uitbreiding woonbegeleiding voor daklozen die woning krijgen is noodzakelijk. Dit zijn zeer intensieve trajecten. Voorrang Gedetineerden hoeven geen voorrang te krijgen bij de SHM, maar er mag zeker ook geen uitsluiting zijn van ex-gedetineerden. Gedetineerden zouden mee in aanmerking kunnen komen voor de 45 contracten versnelde toewijzing voor huisvesting voor daklozen, maar dit geldt enkel voor mensen met een domicilie in het Gentse. Bij transfers van andere gevangenissen naar de gevangenis van Gent op het einde van de detentie is het dan ook van groot belang dat het domicilie van de gedetineerde snel wordt overgezet, als de gedetineerde zijn reïntegratie wil uitbouwen in het Gentse. Overlast Momenteel zijn er twee mobiele huisbewaarders aangeworven via de stad die toezicht houden en acties ondernemen in het kader van de overlastproblematiek. Hier kan misschien iets nieuws aan opgehangen worden.
7
Inschrijven voor sociale huisvesting Gedetineerden kunnen een aanvraag doen bij de SHM en SVK op het moment dat ze in de gevangenis komen. Persoonlijke aanmelding is niet nodig, een brief is voldoende. Maar in de praktijk komt dit weinig voor. Gedetineerden moeten ook al geluk hebben dat er een woning vrij komt net op het moment dat zij vrij komen. Toewijs wordt uitgesteld bij detentie (dossier op hold) waardoor er geen weigering volgt op ter beschikking gesteld huis. Infoavonden rond huisvesting De SHM heeft in het verleden (ongeveer 4 jaar geleden) al wel infomomenten gehouden in de gevangenis. Dit kan eventueel terug ingevoerd worden. De huisvestingssituatie in Gent is wat ze is, maar men kan wel informeren over het aanbod en de procedures. Hier blijken gedetineerden heel veel aan te hebben: focus moet liggen op het concreet praktische Tussenoplossingen Een oplossing zou zijn om een soort tussenwoning te hebben, een doorgangshuis. Er is in Gent een doorgangshuis naar opvangcentra toe, maar de plaatsen zijn zeer beperkt. Beperkte detentie kan ook een soort van tussenoplossing zijn waarbij de gedetineerden tijd krijgen om een woning buiten de gevangenis te zoeken. Het kan een goede overgang zijn tussen detentie en vrijheid, maar op deze mannier hebben de gedetineerden geen aansluiting meer met de hulp- en dienstverlening in de gevangenis. Beperkte detentie wordt vaak voorgesteld door de strafuitvoeringsrechtsbank als ET niet kan in een goede omgeving of ter voorbereiding van ET. Een andere oplossing: een aantal studio’s verspreid over de stad waar gedetineerden terecht kunnen na hun verblijf in de gevangenis, van waaruit ze een jaar de tijd krijgen om op hun poten terecht te komen. Daarbij is dan wel globale begeleiding nodig zoals bv. de TOPcoaches in Antwerpen. Behouden van woning In Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn er ook strategieën om de huisvesting te behouden tijdens detentie. Eventueel kan dit verder door onderverhuurd worden.
8
Spoor sociale netwerken Sommige organisaties gaan op bezoek bij gedetineerden en vormen zo een ankerfiguur tussen binnen en buiten). Dit gebeurt echter te weinig. Vanuit de gevangenis is een medewerker vrijgesteld voor de directe sociale omgeving van de gedetineerden. Dit is echter een beperkt aanbod. Het belang familie/vrienden ter ondersteuning van gedetineerden (ook financieel) kan niet onderschat worden. De sociale netwerken moeten versterkt worden. Als ex-gedetineerden bij de sociale kruidenier terecht komen, dan wil de organisatie die mensen wel helpen met al hun problemen en bekommernissen, maar het is niet duidelijk waar zij terecht kunnen. > straathoekwerkers zouden hier een rol kunnen spelen. Een inspirerende methodiek om persoonlijke netwerken op te bouwen vind je bij de VZW Plan. P.L.A.N. vzw is een Expertisecentrum inzake persoonlijke toekomstplanning en is gegroeid vanuit de universiteit van Gent. De vzw heeft als belangrijkste doelstelling het verhogen van de kwaliteit van leven van personen met een beperking en hun familie. Iedereen heeft het recht op een betekenisvol leven in onze samenleving, omringd door familie en vrienden!Op de website lees je hier meer over http://www.planvzw.be/
9
