Verslag plenaire sessies Erik Boekesteijn - Welkom Dagvoorzitter Erik Boekesteijn trapt de negende editie van Bibliotheekplaza af. Idee is dat je kunt leren van andere organisaties en branches. Een collega besloot maar niet te komen, omdat hij dan te véél inspiratie zou krijgen. Gelukkig denken de driehonderd mensen in de zaal daar anders over. Het gaat in bibliotheken steeds meer om andere diensten dan boekenkasten, maar we zitten nog wel met dat beeld. Boekesteijn heeft voor de Stichting Lezen en Schrijven in heel Europa gebruikersverhalen over de bibliotheek vastgelegd in korte filmpjes. Zo wordt de nieuwe bibliotheek in Aarhus (Denemarken) in juni geopend. Hiermee is 3 miljoen euro gemoeid. Er is veel betrokkenheid van bewoners. Daarnaast staat een bibliotheek in een klein Roemeens dorp. Hier is de inrichting gedaan met wat de bewoners aan meubilair en dergelijke konden missen. Overeenkomst: beide bibliotheken zijn ontstaan vanuit lokale inbreng. De 45 filmpjes worden 'gebundeld' en in juni uitgedeeld aan de leden van het Europees Parlement. Frans Vreeke - Hoe TivoliVredenburg inspireert en verbindt Frans Vreeke is directeur van het nieuwe TivoliVredenburg, waar Bibliotheekplaza plaatsvindt. Drie oudere podia (Vredenburg, Tivoli en SJU Jazz Podium) kregen hier een nieuwe plek. De organisatie telt 400 mensen. Het gebouw is ontworpen door Herman Herzberger, eerder architect van Muziekcentrum Vredenburg (1978). Men vond het muziekcentrum een te gesloten bastion en Herzberg (84) is gevraagd om een nieuw muziekgebouw te ontwerpen op dezelfde plek. De oppervlakte is klein, dus moest hij de hoogte in. Het gebouw telt dan ook twaalf etages. De grote Vredenburg-zaal is blijven staan, vier nieuwe zalen zijn toegevoed. Cloud Nine herbergt de jazz-zalen, ontworpen door Thijs Asselbergs, architect en jazzmuzikant. Pandora is bedacht door NL Architects en bedoeld voor onder meer vergaderingen, modeshows en lezingen. Ronda is van architect Jo Coenen. Hertz is voor kamermuziek en ontworpen door Herzberger. Elke zaal heeft zijn eigen architect, functie en sfeer. 'Vraag me niet of ik het mooi vind', zegt Vreeke, 'maar het is wel karakteristiek.' De foyer heet hier 'plein' en refereert aan een Italiaans bergdorp: mensen die de berg op en af gaan, ontmoeten elkaar hier. Het complex is in juni 2014 geopend. Muziek voert uiteraard de boventoon, voornamelijk popconcerten, klassiek en jazz, en in kleinere aantallen ook b2b- en andere evenementen. Het aantal activiteiten lag vorig jaar ver boven het begrote aantal en hetzelfde geldt voor de bezoekersaantallen. TivoliVredenburg wil zoveel mogelijk mensen van een zo breed en hoogstaand mogelijk muzikaal aanbod laten profiteren. Dit realiseert zij met dagelijkse concerten en verschillende soorten muziek te brengen voor een nieuw publiek. Hierbij blijken marketingtechnieken uit de popmuziek ook bruikbaar om een jonge doelgroep aan te spreken met een klassieke programmering. Omgekeerd deinen oudere dames mee in de popzaal. My first festival is voor kinderen. Vrijwilligers waren nog niet actief. Maar de zaal is groot en daarom zijn vrijwilligers geworven om het publiek naar de stoelen te begeleiden. Dat werkt voor alle partijen. De vrijwilligers spreken het publiek en geven signalen door aan de organisatie. Daarnaast worden de educatieprogramma's voor jong en oud nog uitgebreid. Het gaat om onder meer inleidingen op programma's, een kennisprogramma, sciencecafé en lezingen voor doorgaans jong publiek.
Verslag plenaire sessies Dieuwke Wynia - DWDD De Wereld Draait Door van binnenuit Dieuwke Wynia is eindredacteur van het veel bekeken praatprogramma De Wereld Draait Door (DWDD). Eric Boekesteijn interviewt haar over het succes van het programma en vraagt haar hoe een doorsneedag eruit ziet. Het laatste levert weinig verrassende inzichten op, maar over het succes zegt Wynia: 'Het programma heeft geen missie. Wij streven niet naar volksverheffing, maar wij maken wat wij leuk vinden'. En: 'Bemoeienis ‘van boven’ is de killer voor creativiteit'. De Wereld Draait Door heeft daar geen last van, er is heel veel vrijheid en het enige dat telt voor Wynia is: 'boeit het?'. Haar advies voor de bezoekers van Bibliotheekplaza: wees eigenwijs, doe waar je in gelooft en trek je niet te veel aan van managers. In de kantlijn van het interview merkt zij op: zonder Matthijs van Nieuwkerk geen DWDD. Samen met een oplettende twitteraar denken wij direct: geen bibliotheek zonder bibliothecaris. Het herinnert aan het feit dat Arjo Klamer onlangs aan de vergetelheid onttrok: het vak van bibliothecaris is een ambacht, een professie, een roeping. Alles staat of valt met een inspirerend en geestdriftig boegbeeld. Overigens laat Wynia zich enigszins laatdunkend uit over de stand van zaken in bibliotheekland. Maar zegt zij tegen Erik Boekesteijn: 'Als alles wat je belooft uitkomt, dan zal ik weer naar de bibliotheek gaan, want er is kennelijk veel ontwikkeling'. Ook adviseert zij om door te gaan met meetwitteren rond #dwdd.
Paul Moers - Parallel tussen de merken Bibliotheken en Hoog Catharijne Dieuwke Wynia had niet door dat bibliotheken een merk zijn. Dat moet je dus duidelijk maken, aldus Paul Moers. Hij legt uit wat hij hieronder verstaat, onder meer met filmpjes als metaforen. De wereld verandert razendsnel van analoog naar digitaal. Daarnaast spelen bezuinigingen. Consumenten hebben al veel leuks te doen. Toch zijn er veel nieuwe mogelijkheden. Wij moeten naar buiten kijken, daar liggen de mogelijkheden. Innoveren en merk bouwen zijn belangrijke manieren om te groeien. Toegevoegde waarde leveren wordt het nieuwe groeien. Je moet blijven vernieuwen en dat moet sneller dan ooit. Een bibliotheek kan bijvoorbeeld inspelen op sport, een festival organiseren, een expertisenetwerk vormen voor basisvaardigheden, multifunctionele accommodatie bieden, kunstuitleen zijn, informatieportal zijn. En moet uit haar comfortzone komen. Branding is een specialisme. Het is het effectiefste middel om te laten zien dat je bijzonder bent. Het gaat om aantrekkingskracht op doelgroep, geloofwaardigheid binnen de doelgroep en herkenbaarheid ten opzichte van andere merken. Hiermee realiseer je meer omzet en investeringsmogelijkheden. De Bibliotheek is een merk, net als de Marine, Politie en Hoog Catharijne. Je moet het inhoud geven met events, reclame, sociale media enzovoort. Merken belagen ons vanaf onze geboorte. Drie maanden daarvóór krijg je al die mooie doos met Pampers. Succesvolle merken vertellen constant hun verhaal. Bibliotheken kunnen hiervan leren. Wat bieden jullie precies? Wat maakt je uniek? Hoe maak je dat duidelijk? De pijlers van een optimaal merk zijn: visie, missie, identiteit, doelgroepinzicht, merkbelofte, living the brand. Een merk is een coherente gedachte in het hoofd van de consument. Veel merken doen dat niet en dan ontstaat merkruis. Duracell is consistent in zijn boodschap, Varta verandert steeds. Gevolg: bij 'batterij' denken mensen eerder aan Duracell dan aan Varta.
Verslag plenaire sessies Er zijn parallellen te trekken met Hoog Catharijne. Weinig bezoekers zien Hoog Catharijne als een dagje uit. Dat moet dus anders. Het winkelcentrum moet zich opnieuw uitvinden: een nieuw gebouw, winkelaanbod, horeca-aanbod, verbinding met de stad, herpositionering van het merk en identiteit, events zoals kunstmanifestaties, een hogehakkenloop en een feest in de parkeergarage. Het merk moet opnieuw geladen worden. We kozen voor de identiteit van de Lover: verleiding, vervoering, verbinding, bruisend, spannend. Hier is 600 miljoen euro voor uitgetrokken. Het moet een warme plek worden, waar men elkaar ontmoet. Dit geldt ook voor bibliotheken. Zij transformeren in hoog tempo, moeten een bredere dienstverlening bieden, aansluiten bij partners. De bibliotheek moet midden in de maatschappij staan, snappen dat zij een rol heeft in de digitalisering en flexibilisering. De missie zou kunnen zijn om de maatschappij verder te brengen. Een voorbeeld is de bibliotheek in de foodhal van Amsterdam. Verandering verkopen is moeilijk. Een merk is betekenis geven: u moet de consument vertellen wat u doet. Het moet oprecht zijn en overkomen. De identiteit is het platform van waaruit je werkt. Omschrijf vlijmscherp waar u echt goed in bent, in slechts één zin. Kwantitatief, relevant voor de klant, uniek en onderscheiden. De bibliotheek moet met een nieuwe waardepropositie komen, net als Hoog Catharijne. Werk samen met partners, zoek aansluiting bij mensen in stad en dorp. Bibliotheken hebben een belangrijke lokale functie. Wat kun je toevoegen? Durf keiharde keuzes te maken, af te breken en opnieuw te beginnen. Soms is het meer revolutie dan evolutie. Heb een lange adem en een visie op morgen. Waar zijn mensen dan in geïnteresseerd? Ga voor meer rigoureuze veranderingen. Is het boeiend: pak het op. En ga er vol voor, want half werk heeft geen zin. Stel je klant de juiste vragen. Zoek naar de behoefte achter de behoefte, zelfs als de klant die zelf niet weet. Het oude beeld van de bibliotheek dat veel mensen hebben, is een anker dat in het zand blijft liggen. Communiceer nieuwe dingen en doe dat eenduidig. Neem niet steeds een nieuw communicatiebureau in de arm, maar gebruik ze pas als je weet wat je wilt. Kijk bijvoorbeeld hoe Interpolis het heeft aangepakt. Zij heeft een nieuw Interpolis laten zien: glashelder. Vraag uit de zaal: Een merk opbouwen is financieel lastig. Wat kan dat inhoudelijk betekenen? Moers: Je moet het niet in handen geven van de gemeente. Er is maar één partij die de regie kan voeren: jullie zelf. De gemeente is jullie grootste klant, en zelf ook een merk. Je kunt dat uitleggen.
Alexander Sverdlov - LIB as LAB De Rus Alexander Sverdlov is architect en woont in Rotterdam. Hij is een drijvende kracht achter een project van bibliotheekvernieuwing in Moskou dat in 2012 van start ging onder de titel One Space at a Time. Moskou kent bij aanvang van het project een uitgebreid netwerk van kleinschalige en verwaarloosde of onvindbare bibliotheken, waarvan de meeste stammen uit het naoorlogse Sovjet-tijdperk. Tegelijkertijd is de voorziening peperduur, gemeten naar de kosten per gebruiker: € 43,-, bijna tien keer zoveel als de kosten in Amsterdam (€ 4,50). Kern achter de reconstructie is dat de bibliotheekjes zich binnenstebuiten keren: van gesloten instellingen naar open gemeenschapsvoorzieningen. Dit uit zich bijvoorbeeld in grote raampartijen, frisse interieurs en vestigingen op plekken waar veel mensen komen, zoals metrostations. Tijdens het project doen Sverdlov en de zijnen tal van ontdekkingen waarbij de kern is: juist in de vernieuwing laat de bibliotheek haar waarde zien. De library als laboratory voor innovatie.
Verslag plenaire sessies Zo ontstaan er tijdens pilots bibliotheken in parkjes en bibliotheken die tevens als hostel of kinderopvang fungeren. En dit leidt dan weer tot vergezichten over een doorgaande ontwikkeling, waarbij de bibliotheek zich loszingt van haar fysieke vestiging of alle ruimte geeft aan een ‘gast’bibliothecaris, zoals bijvoorbeeld een filmregisseur, een krantenredacteur of een conservator. De resultaten zijn inmiddels verbluffend: bijna 400.000 nieuwe leden in de jaren 2013-2014 en bij sommige vestigingen een vertienvoudiging van de bezoekersaantallen. U kunt het project volgen op de website van Alexander Sverdlov en bij ArchDaily.
Gilles de Smit - Tractie creëren met strategische partners en zero marketingbudget Het ging eerder vandaag al over curatorschap. Dat is ook wat 22Tracks doet, benadrukt Gilles de Smit van deze organisatie. Dj's zijn intensief bezig met hun genre en bundelen hun inspanningen in één website, www.22tracks.com. De curatoren selecteren per genre 22 tracks. Elke week publiceren zij vijf nieuwe items en dan vervallen de oudste. Zo ontstaat een verzameling actuele bookmarks. 22Tracks is in 2009 ontstaan. Eén van de initiatiefnemers had een hiphopprogramma op de radio. Hij kreeg steeds dezelfde reacties: twee uur luisteren is te lang en mensen wilden een samenvatting. Zo ontstond het idee wekelijks vijf pareltjes op de site te zetten. Hiermee laat 22Tracks zien wat nieuw is en groot gaat worden. Na vijf jaar zijn er in Amsterdam zeven werknemers en zes verspreid over Brussel, Londen en Parijs. Berlijn staat nog op het verlanglijstje. Jaarlijks komen 8 miljoen mensen in aanraking met 22Tracks, zijn er 1 miljoen bezoeken aan de website met 80 miljoen streams. De oorspronkelijke ambitie was om 22 wereldsteden te bereiken. Dit blijkt te hoog gegrepen. Het is te moeilijk en duur gebleken om in elk land de auteursrechten te regelen. Het aanbod is gratis. De financiering verloopt via adverteerders en strategische partnerships. Bekende dj's werken mee en geregeld laten bekende artiesten de naam vallen. Dat helpt om samenwerking op te zetten. Zo is Sonos een groot merk in speakers waarmee je draadloos muziek kunt afspelen in je huiskamer. Zij wilde samenwerken omdat 22Tracks haar doelgroep aanspreekt. Omgekeerd mocht 22Tracks dit merk gebruiken om haar woord te verkondigen. Dit jaar ontstond het plan om zelf een festival te organiseren met aanstormend talent. Een greep uit de andere activiteiten: 22Tracks vroeg een reclamebureau wat het voor haar kon doen. Het bureau bracht 22Tracks in contact met Danoontje. Samen bouwden zij een jukebox-voetbalspel waarbij het winnende team de muziek kiest. In lijn met de muziektracks op de site, helpt 22Tracks met kiezen uit dance events. Zij heeft een kaart van Amsterdam gemaakt met 22 events. Hier zijn tracks te beluisteren, vind je een kort verhaaltje en kun je tickets bestellen. Voor Parijs bestaat hetzelfde idee. Ook doet men aan brand partnerships, zoals met hotelketen CitizenM. 22Tracks had hotelkamers nodig, de hotelketen was op zoek naar muziek. Hieruit ontstond een nieuwe samenwerking. Verder noemt De Smit de samenwerking met het Concertgebouw in Amsterdam. Dat kampt met het probleem dat jonge mensen moeilijk te bereiken zijn. Nu organiseert 22Tracks elke zes weken op donderdagavond kleine concertjes in 'hapklare brokken' met een korte introductie en een drankje erbij.
Verslag plenaire sessies Boekesteijn: Welke raakvlakken zie jij met de bibliotheek? De Smit: Met playlists kun je ook aansluiten op boeken. Dit verrijkt de ervaring en hiermee kun je emotie triggeren. Ik zou graag een literaire playlist maken, gekoppeld aan specifieke boektitels. Boekesteijn: Zie je mogelijkheden voor bibliotheekgebouwen? De Smit: nodig dj's en musici uit en bevraag hen over hun voorkeur voor boeken en schrijvers. Iets dergelijks hebben we al eens met de OBA gedaan. Laat hen muziek bij een boek spelen, dat werkt fantastisch.
Marcel Bullinga - Ben Jij Futureproof? (of overbodig in 10 jaar..) In rap tempo presenteert Marcel Bullinga zijn afsluiting van het officiële programma. Hij begint met zijn recente aanvaring met de bibliotheek over een boete van 160 euro omdat zijn terreurteckel boeken had verscheurd. Ooit begonnen we met subsidie om mensen boeken te laten lezen. Nu, honderd jaar later, gaan de boeken de deur uit, stopt de subsidie. Zie het zo: die subsidie was een mazzeltje. Subsidie is geen onderdeel van futureproof zijn. We hebben nieuwe inzichten. Roken is niet stoer, boeken zijn dat ook niet. Conclusie: maak een nieuw businessmodel, zorg voor het delen van diensten. 22Tracks doet dat. U kunt dat ook! Wat is een supergebouw? Een pretpark? Hier kun je experimenteren met nieuwe technieken. Wat is de bibliotheek van de toekomst? Wordt het een pretpark? Dat is over tien jaar de standaard en dan scoor je daar niet meer mee. Je móét specialiseren. Het is een heel dure hobby. Je hebt dus ook andere manieren nodig, bijvoorbeeld diensten ruilen met bedrijven in de omgeving. Denk aan de Idea Store in Londen. Maar bedenk dat wat nu nieuw is, dat over twee jaar niet meer is. U moet dus continu updaten. Zoals het Continium in Heerlen, een museum met een totale beleving. Hier is veel geld in gestoken door sponsors en andere partijen. Co-creation is het sleutelwoord. Over vijf jaar stap je de biblioheek binnen en denk je 'is dit nou een bank of bibliotheek?'. Of omgekeerd. De bibliotheek is een proeftuin voor het onderwijs, een klooster, een fablab. Ga naar de mensen toe. Werk samen met bijvoorbeeld Seats2meet. Het supergebouw kan twee kanten op gaan: een klein kamertje waar mensen boeken in zetten en uit halen. Dat is helemaal overbodig. De andere kant: de gigantische Hunt Library in North Carolina. Er moet een doel achter zitten, zoals in dit geval educatie. Het maakt niet uit wat u doet, als u maar enthousiasme bij uw bezoekers losmaakt: 'Wow, ik ben in de bibliotheek geweest!'. Wat is een superprofessional? Waar u van weg moet blijven, zijn de foute beroepen. Bibliothecaris staat op dit lijstje, naast de bankier en belastingambtenaar. Is dat een keihard gegeven? Natuurlijk niet. U verdwijnt uit dat lijstje als u uzelf futureproof maakt. Kijk naar de rollen van de toekomst en zie welke rol u daarin kunt spelen. Alternatieve namen voor bibliothecaris zijn mediacoach, mediaplayer, gamecoach, ondernemer, app-maker, big data journalist. Er is een bibliotheek die Chocoladefabriek heet. Dat zet mensen op het verkeerde been, is verrassend. Noem uw dienstverlening niet 'lezen en lenen', dat is te specifiek. De bibliotheek is een medialab, maar voor hooguit vijf jaar. Dat moet u weer iets nieuws bedenken. Hoe word je futureproof? Door open gedrag te vertonen en vooral: te willen delen. Dat is het belangrijkste. Verhef het volk. Win een architectuurprijs. Word Regus-concurrent en mediaproeftuin tegelijkertijd. Denk als een zzp-er die ook in moeilijke tijden het hoofd boven water moet houden. Doe iets met uw bezoekcijfers, dat is goud. En zorg voor teen innovators. En vooral: zorg voor gebrek aan angst!
