VERSLAG CIRCOMUNDO DAG | 2012 | CIRCUS AMERSFOORT door Mick Vonk De 5e Circomundo dag is wegens het bomvolle programma de snelkookpandag gedoopt. Na een warm welkom van Eveline Alders gaan we over naar een van de feestelijke momenten van de dag: de BNG Circusprijs. Deze prijs -uniek in de circuswereld- wordt dit jaar voor het eerst uitgereikt door Mat Meijs van het BNG Cultuurfonds en voorzitter van de jury. De prijs is een initiatief van Circomundo, organisatie voor Circuskunsten, het BNG Cultuurfonds en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Met de prijs willen deze organisaties graag het veld stimuleren en het nieuwe circus, en in het bijzonder het jeugdcircus, promoten. De BNG Circusprijs wordt de komende drie jaar uitgereikt aan een jeugdcircus. Daarnaast wordt elk jaar een individuele prijs toegekend. Voor 2012 zal die prijs gaan naar een individueel jong talent uit het Nederlandse jeugdcircus. De meedingende jeugdcircussen van 2012 hebben een plan geschreven waarin ze laten zien hoe een nieuwe aanpak van een volgende productie bij kan dragen aan hun artistieke ontwikkeling. De prijs bestaat uit een bedrag van 8.000 euro voor het realiseren van een nieuwe circustheatervoorstelling, speelplekken op verschillende festivals en een professionele registratie van de voorstelling. Dit jaar zijn 14 grote(re) Nederlandse jeugdcircussen uitgenodigd om deel te nemen. Uiteindelijk zijn 6 aanvragen binnen gekomen. De jury bestaat verder uit: Marc Eysink Smeets (Circo Circolo, circustheater Festival), Maaike de Langen (Circusstad Festival), Joris de Jong (uitvoerend circusartiest), Willemijn in 't Veld (Fonds voor Cultuurparticipatie). In december 2011 heeft de jury de 3 genomineerden al bekend gemaakt. Dit zijn: Circuswerkplaats Boost-Amsterdam met Heksen. Volgens de jury een goed uitgewerkt idee, met leuke mogelijkheden tot samenwerking met vormgeving en muziek. Een productie die zeker indruk zal maken op de spelers die in aanraking komen met andere kunstdisciplines. Circaso-Den Haag met Licht. Een gemotiveerde groep, met net iets andere circusdisciplines (Chinese paal en slap koord) dan andere jeugdcircussen. Een concept met veel theatrale mogelijkheden. En een bijzonder proces door het collectief bouwen aan de voorstelling. Goed om een onderzoek aan te gaan met licht en circus. Een keer focus leggen op iets dat er altijd al was op het podium.
Circus Elleboog-Amsterdam met Vechten of Vluchten. Er is gekozen voor een verfrissende jonge maker en een inspirerend concept dat veel potentie heeft. Het plan is een goede basis voor materiaalonderzoek waarin alle circus disciplines kunnen worden ingezet.Het concept zelf vormt een bindmiddel tussen de verschillende disciplines. Deze drie plannen zijn genomineerd vanwege de duidelijkheid in de concepten en het enthousiasme waarmee ze werden gebracht. Ook scoorden deze drie volgens de jury het beste op het gebied van haalbaarheid en originaliteit. Maar er kan maar één de winnaar zijn. De Winnaar van de BNG Circusprijs 2012 is: Circaso uit Den Haag! Circaso laat met het plan zien de uitdaging aan te gaan op meerdere punten; door het gebruik van bijzondere circustechnieken, door een vernieuwende aanpak in het maakproces en door de schijnbaar voor de hand liggende, maar daarmee ijzersterke keuze voor het thema licht. Het gebruik van licht is in het jeugdcircus een “onderbelicht” onderdeel, dat door het onderzoek van Circaso verder uitgediept zal gaan worden. De prijs heeft niet alleen invloed op één groep, maar gaat doorwerken in het hele jeugdcircus. Door de mengeling van jong talent en de optreedgroep, vind er uitwisseling plaats van techniek en kennis. Daarnaast zijn enkele van de jonge talenten ook docenten binnen het jeugdcircus. Hierdoor zal deze ervaring in het maken terug komen in het maken van presentaties bij de jongere groepen. Waardoor de jongere kinderen al in aanraking komen met nieuwe ideeën en het “nieuwe” circus. Aldus de jury. Stand van zaken Circomundo; Toekomst In de Piste, TIP regeling, BIC en bestuurswisselingen door Eveline Alders Aandacht voor de resultaten van het projectplan Toekomst in de Piste. En dan vooral voor de TIP-regeling, de subsidieregeling voor het jeugdcircus. A. Kwaliteitsverbetering. Hoe kunnen al die goed functionerende, mooie organisaties toch geholpen worden in de volgende stap … omdat het altijd nog beter kan. Circomundo biedt daarom scholing, waaronder de BIC die dit jaar het 2e jaar draait. En zo als het er nu uit ziet gaat die volgend jaar ook weer van start. Verder is er onder andere een interessante samenwerking geweest met het Circuscentrum Vlaanderen met een coachingsweekend voor jonge makers binnen het jeugdcircus in Nederland en Vlaanderen en een seminar over kunstkritiek en circus, en er zijn kaderdagen georganiseerd met thema’s als veiligheid. B. Kennis vergaren: en niet alleen dat, ook toegankelijk maken! Er is zo veel individuele knowhow in het werkveld, hoe breng je dat samen? Zowel de nieuwsbrief en de website hebben een frisse nieuwe vorm gekregen. Diverse publicaties, zoals scripties, maar ook het boekje ‘Hoe maak je een opleidingsplan voor een jeugdcircus’ in samenwerking met Kunstfactor voor het opstellen van een opleidingsplan, moeten een plek krijgen. In samenwerking met ACaPA wordt gewerkt aan een vertaling van hun handleiding voor veiligheid en rigging. Ook is een centrale databank voor circusdocenten in ontwikkeling. Opdat de juiste mensen elkaar kunnen vinden en vraag en aanbod niet
meer via het adressenboekje van Eveline hoeven te verlopen (of andere micro netwerken). C. Communicatiestructuur, ontmoetingen faciliteren: zo wil Circomundo de samenhang in het circusveld versterken. Ieder Jeugdcircus heeft zijn eigen karakter, maar je kunt altijd van elkaar leren. D. Promotie, Circusprijs, website, zichtbaar zijn. Dit gaat goed: jeugdcircussen staan steeds vaker op festivals (Circocircolo, Circusstad, Circustheaterdagen Schiermonnikoog) en de uitreiking van de eerste BNG Circusprijs: alles bij elkaar een enorme stap in de goede richting. Verder zijn er weer verscheidene seminars georganiseerd, over onder andere talentontwikkeling (met een HBO/MBO ontmoetingsdag tot gevolg) en kunstkritiek. Het blijft belangrijk om als organisatie en als werkveld jezelf toch steeds weer zichtbaar te maken. TIP regeling De TIP-regeling is nu een jaar geleden gestart! Er waren veel aanvragen, het nodige commentaar op het formulier, maar de begroting is nog niet rond. De cijfers: Begroot : € 87.500,Aangevraagd: €100.372,Toegekend : €49.260,Aanvragers : 16 jeugdcircussen. Dat is dus een goed begin, maar dat zijn nog lang niet alle jeugdcircussen. De aanvragen vielen onder te verdelen onder de volgende kopjes: Leerplannen(deskundigheidsbevordering) artistieke ontwikkeling, samenwerking, bijscholing docenten. Professionaliseren. Aanvragen voor bijscholing van de leiding of fiscaal/juridisch advies zaten er (nog) niet bij. Bestuur Circomundo Aad Kuin, secretaris van het bestuur, vertelt in het kort: het Circomundo-bestuur startte met vijf leden onder aanvoering van Wim Claessen. Een jaar geleden kreeg het bestuur versterking van een jongere garde in de persoon van Stefke de Wit (Circustheater Stoffel), Wouter van Balveren (Grote Broer) en Birgit Douma (Circaso). Nu treden zowel Wim Claessen als Birgit Douma af. Een omschrijving van deze vacature is op de Circomundo-site te vinden. Namens het bestuur bedankt Aad beiden van harte: Wim Claessen is van grote betekenis voor de lobby van het circus o.a. bij subsidiefondsen en Birgit Douma heeft een enorme rol gespeeld in het tot stand komen van de nieuwe site. Afscheid Eveline Alders Onverwachts neemt Wim Claessen het woord: “Eveline, je verlaat ons per 1 maart, jammer en helaas. De werving van een opvolger is aan de gang, er komt ongetwijfeld een goede kandidaat. Eveline, je zal ontzettend gemist worden. Je rijke achtergrond heeft je heel erg geholpen in je functie. Je bent een multi-talent. Je jaren bij Circomundo heb je met veel plezier doorgebracht en veel jeugdcircussen hebben dankbaar met je samengewerkt. Eveline, je bent een heel groot applaus waard, dank voor alles!”
Presentatie ‘Hoe maak je een opleidingsplan voor een jeugdcircus’ – door Richard Molenschot en Margriet van Galen Samen met een veldcommissie maakten ze het boek Hoe maak je een opleidingsplan voor een jeugdcircus. Margriet van Galen is de hoofdschrijfster. Richard Molenschot trad op als redacteur. Het doel van het opleidingsplan is een kwaliteitsimpuls; dit boekje is een volledig opleidingsplan geworden waar organisaties uit kunnen halen wat voor hen van toepassing kan zijn. Bij het schrijven van een opleidingsplan ga je nadenken over ‘wat doen we nou eigenlijk?’ en je gaat bij jezelf te raden of je dat wilt of dat je wilt dat dat beter gaat. Kun je dit helder opschrijven dan kun je je ook beter verantwoorden. Je kan jezelf verduidelijken naar verscheidene doelgroepen: van subsidiegevers, gemeentes tot de ouders van (toekomstige)deelnemers. Een helder opleidingsplan kunnen schrijven is dus heel zinvol. Dit boekje biedt daarvoor handvaten en structuren Margriet: “Heel veel dank gaat ook uit naar de veldcommissie, tijdens het proces van het schrijven kwamen zij bijeen als klankbord en als discussiepartner voor vraagstukken die misschien wel geen antwoord hebben, of juist heel veel. De gevoerde discussies hebben heel veel bijgedragen aan de ontwikkeling van dit boek. De commissie bestond uit Henny Diebels, Rene Hildesheim, Jan Tjeerd Groenewoud, Anne Kuipers, Marja Boidin en Rika Taeymans.” Presentatie boekje “Circus speciaal, circus voor kinderen met een beperking of handicap” - door Anne Kuipers Een mooi boek met een mooie geschiedenis: Anne stelde het samen na 5 jaar in ontwikkelingslanden met gehandicapten te hebben gewerkt. Doof, blind, getraumatiseerd, in rolstoelen. De deelnemers werden door hun handicap niet geaccepteerd door hun omgeving. De circusworkshops waren voor hun een heel bijzondere ervaring. Een andere inspiratiebron vormde Club Extra. Kinderen met uiteenlopende achtergronden -faalangst, gedragsafwijkingen, autisten en ADDkregen wekelijks een circusworkshop. Het boek is een vervolg op een al bestaande methode; dit voldeed niet aan de specifieke verwachtingen en vraag van gehandicapte kinderen. Hoe pak je bijvoorbeeld een gevallen jongleerbal op als je in een rolstoel zit? Op dit soort simpele basisvragen bleken niet voldoende antwoorden te zijn. Vandaar dit boek. De kern van het boek blijft een opbouw uit instructiekaarten met een kijkwijzersysteem. Er zijn drie leertrappen: Lukt het? Lukt het bijna? of Loopt het. Verder is er veel aandacht voor de vraag ‘hoe organiseer je?’: hoe creëer je de omgeving waar de kinderen ook zelf aan de slag kunnen. Kracht van het boek is de poging om inzicht te krijgen in hoe kinderen leren en daar op in te spelen. Het boek is verkrijgbaar in een handige ring gebonden editie voor op de werkvloer en een luxe versie. Van deze laatste werden er 5 verloot onder de deelnemers van de Circomundodag. Presentatie “mooi pandje … hoe kom je daar aan” of hoe Circus Amersfoort aan zijn nieuwe onderkomen kwam - door de bestuursvoorzitter van Circus Amersfoort, Jan Hofman
Deze dag was niet mogelijk geweest zonder de hulp van Circus Amersfoort, dat zeer behulpzaam hun locatie beschikbaar stelde en zorgzaam het ontvangst en de catering verzorgde. Maar die locatie, hoe kregen ze dat voor elkaar Circus Amersfoort op de Wagenwerkplaats Tijdens de Circomundodag staat er hier en daar nog een steiger. We moeten nog naar het toilet bij de buren en je loopt nog wel eens langs een bouwzeil, maar binnenkort wordt het pand officieel geopend. Het kostte 3 jaar om deze plek gerealiseerd te krijgen. Het plan van aanpak was uitgebreid en zorgvuldig. Uitgangspunt: het circus is voor belangrijk, maar onze inbreng kan voor de stad nog belangrijker zijn. Wat betekent Circus Amersfoort voor de stad, welke impact kunnen we hebben en hoe kunnen we dat op realistische wijze uitbreiden? Wat kan de Wagenwerkplaats op sociaal, cultureel, educatief en sportief gebied betekenen? Dit uitsTIPpelen heeft geholpen bij aanvragen voor steun bij fondsen en gemeentes. Het begon met een droom. De wens voor een eigen plek. In 2004 werd er dagelijks nog gesjouwd met alle spullen in en uit een busje dat op instorten stond. Ditzelfde busje stond al die jaren geparkeerd op de Wagenwerkplaats. Het cirkeltje is nu dus rond. Met een eigen plek zouden de wachtlijsten met deelnemers ook aangepakt kunnen worden. Ook biedt het ruimte aan verdieping in de disciplines: deze zaal biedt veel meer mogelijkheden - iets dat gelijk te zien is aan de prachtige Chinese Paal die uit de grond steekt. Om te komen waar ze nu zijn, gingen medewerkers, bestuur en de deelnemers op veel fronten aan de slag. ? Jan Hofman legt uit hoe ze deze prachtige, jaloersmakende locatie hebben bemachtigd. Stap 1. draagvlak creëren. Schrijf wethouders en en de burgemeester aan. Welke portefeuille wil ons onder de vleugel? Met welke wethouder zouden we rond de tafel kunnen gaan zitten voor een brainstorm? We willen geen geld, maar wel steun! Er werd gezocht in het onderwijs, een vrij stabiele factor als het op financiën aankomt. Kunnen we afspraken maken? Wie zijn toekomstige partners - verschillende Hbo- en Mbo-opleidingen zijn benaderd. Ook keek men naar de Wagenwerkplaats, de bedrijven die er al zaten, welke wisselwerking is er mogelijk? En niet onbelangrijk: de wijk! Wat kunnen wij betekenen voor het Soesterkwartier. Waar al verscheidene lokale initiatieven zijn. Wat kunnen ze betekenen voor de sociale coherentie. Stap 2. professionaliteit. Vraag niet iets voor jezelf, dat doet iedereen. Maak duidelijk wat je kunt betekenen. Speel jezelf in de kijker. Circus Amersfoort verzorgde een aantal optredens tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente: zo wordt je zichtbaar en creëer je goodwill. Stap 3. Middelen. Denk zowel aan grote als kleine middelen. Als je het Fondsenboek goed bekijkt en creatief nadenkt, kun je overal geld vandaan halen. Schrijf zoveel mogelijk fondsen aan en ga sprokkelen. Soms lukt het, vaak genoeg ook niet. Laat de fondsen vooral zien dat je niet alleen op hun rekent. Na de fondsen ging het Circus Amersfoort-bestuur naar de Gemeente. Het vele voorwerk maakte het gesprek met de gemeente makkelijker. Ook het bedrijfsleven werd aangesproken, de Totary, de Lions, de lokale bedrijven. De aannemer is van Amersfoort en heeft flink geïnvesteerd. Er is sponsoring door de lokale industrie. Het schilderwerk is gerealiseerd middels leerwerkplaatsen van het ROC. Om deze wisselwerking te
belonen, schenkt Akso-nobel de verf. Maar let ook op de kleine initiatieven. Leerlingen hebben op Koninginnedag 222,22 euro opgehaald. Hierdoor wordt de inzet voor dit project in alle lagen van Amersfoort zichtbaar. Lunch Heerlijke broodjes, goede soep, betere service. Maar voor een uitgebreid verslag van de lunch kun je altijd een van de aanwezigen aanspreken. Na de lunch kon de groep zich opsplitsen voor de workshops die men wou volgen. WORKSHOPS A: De TIP regeling door Eveline Alders Het Hoofdpijn dossier, zegt Eveline spottend, maar ze wil met deze workshop vooral graag laten zien dat het helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn om een aanvraag op te stellen. Eveline vertelt over de eerste periode van de TIP-regeling. Een mengelmoes van jeugdcircussen met succesvolle aanvragen, minder succesvolle aanvragen, en vooral veel jeugdcircussen zonder aanvragen. Netty en Adrienne, lid van de commissie die de aanvragen beoordeelt, zijn ook aanwezig bij deze workshop. “Eigenlijk vindt niemand aanvragen maken leuk, terwijl het een goede manier kan zijn voor het ordenen van wat je eigenlijk wil met je project,” aldus Eveline. Ze vraagt alle deelnemers de ogen dicht te doen, ze schetst een situatie: “Na het avondeten trek je je jas aan. Je gaat je deur uit op weg naar je jeugdcircus. Weet je al wat je die avond gaat doen? Weet je waar je tegenaan gaat lopen? Wat wil je bereiken -vanavond, de komende maand en op de lange termijn. Wat zijn je (stoute) dromen, wat zie je voor je voor je jeugdcircus? Als je aankomt, denk je, deze ideeën, die zou ik eigenlijk eens op moeten schrijven. Doe dat nu maar eens.” Iedereen pakt pen en papier. Dit kan van alles zijn, van een nieuw uithangbord, een jongerenproductie of een workshop voor je team. Als iedereen klaar is met het schrijven van een aantal punten moeten de ogen opnieuw dicht. “Je hebt de hele avond les gegeven, de kinderen zijn de deur uit en je gaat zelf ook weer op weg naar huis. Wat blijven de vervelende klussen. Wat moet gebeuren maar krijg je maar niet goed op de rails, of blijf je maar voor je uit schuiven. Haal dit voor de geest en schrijf ook dit op.” Dan vertellen de deelnemers in groepjes van 3 deze punten aan elkaar vertellen; het is van belang aandacht te besteden aan het uitleggen waarom dit op je lijstje staat. Hierna moet iedereen voor zich in 5 woorden samenvatten wat de kern is van je eigen wens. Aan de hand van deze kernwoorden is het veel makkelijker te zien in welke categorie van de aanvraagmogelijkheden je past. Dan wordt de aanvraag helderder en de slagingskans hoger. Iedereen gaat terug naar zijn eigen lijstje, formuleer kort en schrijf op: nu je dit weet, wie heb je nodig om dit te realiseren, wat heb je nodig, hoe lang en hoeveel heb je nodig om dit te realiseren? Als je nu al deze vragen hebt beantwoord, dan heb je al een groot deel van dit beruchte formulier bij elkaar. Levert dit nu nog vragen op? Bel dan neem contact op met Circomundo. TIPs voor de TIP - zorg dat je al je administratie op orde hebt, de basis voor de ‘ bureaucratische rompslomp’ - zie het niet als een rotklus
- het aanvraagformulier is makkelijker - wat je ook wil, het past (bijna) altijd ergens in - eerst denken, dan vertellen, er over praten en dan pas opschrijven - als het schrijven een drempel voor je vormt, laat het door iemand anders doen. - je kan geen sportvloer aanvragen, maar door de bedrijfstraining uit je begroting te halen en via TIP te financieren, komt er wel ruimte op je begroting voor die sportvloer: slim schuiven! B: Een jaar bij een jeugdcircus in het buitenland door Aad Kuin Verschillende jeugdcircussen hebben ervaringen met het werken in het buitenland. Verschillende partijen beamen: voor deelnemers is het heel erg leuk om te zien hoe in andere landen mensen dezelfde passie uitvoeren op een hele andere manier. De nieuwe dingen die je leert in een uitwisseling en het enthousiasme dat dit met zich mee brengt verspreidt zich als een inktvlek. De geselecteerde deelnemers nemen iets mee uit de uitwisseling dat ze daarna graag trots met de rest van de groep delen. Dit werkt voor alle leeftijden; jonge deelnemers vinden het heel erg speciaal dat ze zo iets doen, terwijl deelnemers die al langer in het circus zitten juist heel erg veel baat hebben bij de inkijk in een nieuwe kader. De verschillende mogelijkheden van subsidie via het Youth in Action (YiA) systeem worden besproken: Youth initiatives, European Voluntary Service en job shadowing. De mensen die ervaring hebben met aanvragen hebben een duidelijk advies: leer vooral mee te denken op de Europese manier ofwel hoe beschrijf je dat je hun doelstellingen zal halen en hoe gaat jou project Europees burgerschap promoten? Europa is het simpelst; projecten in het Midden-Oosten, Zuid Amerika, zijn mogelijk, maar verschrikkelijk ingewikkeld. Behalve YiA zijn er ook andere organisaties voor dit soort activiteiten. C: Preventie seksuele intimidatie – door Jan Tjeerd Groenewoud (H)erkennen, preventie en handelen. Deze workshop is aan de hand van een PowerPoint, die is bijgevoegd bij dit verslag D:
Waarom zou ik een opleidingsplan maken en hoe doe je dat – door Margriet van Galen en Richard Molenschot. Kunstfactor heeft Margriet van Galen (Circus Poehaa) opdracht gegeven in nauwe samenwerking met een werkveldcommissie een raamleerplan voor het jeugdcircus te schrijven. Het biedt de ideale kapstok voor wie zijn eigen werkwijze wil vormgeven en toetsen. De deelnemers krijgen 2 casussen voorgeschoteld die in kleinere groepjes worden besproken. Zo krijgen de deelnemers de mogelijkheid om hun eigen gedachten te bepalen en ook te horen hoe een ander circus dit zou aanpakken. Eerst gaat iedereen zijn eigen gedachtes hier vrij op los laten, daarna gaat men de casussen tackelen aan de hand van het boekje. Ga hierbij niet opzoek naar het juiste antwoord, ga je antwoorden ook niet vergelijken, want per circus kan een antwoord heel erg verschillen – luidt het advies! Case 1 Een docent van een gevorderden-groep valt uit. Hoe vervang je zijn/haar lessen? a. Waar let je op bij het aannemen van een nieuwe docent? b. Hoe pakt de nieuwe docent het programma op? c. Hoe check je of de leerlingen op het juiste niveau doortrainen?
Case 2 Nieuwe leerling (15 jaar) met talent voor jongleren wil in de voorstellingsgroep starten. Hij wil namelijk naar de circusschool. a. Hoe check je of de leerling voldoende niveau heeft om hier te starten? b. Wat doe je om de leerling op het juiste niveau te krijgen? c. Hoe weet je of de leerling na de voorstellingsgroep voldoende bereikt heeft voor aansluiting Hbo-opleiding circusartiest? Als alle groepjes lekker onderweg zijn met hun eigen ervaringen en visies, doen Richard en Margriet nog een rondje. Ze checken of mensen niet te ver van het onderwerp zijn gedwaald in hun discussies en gooien lastige vragen op om de discussies verder uit te diepen. Na een kwartier wordt gevraagd om de casussen verder te bespreken, maar nu aan de hand van het boekje. Ontdekkingen en vragen die dit oplevert: - ‘Hoe zouden jullie dit doen’ blijft een leuke vraag met inspirerende antwoorden: ieder jeugdcircus heeft een eigen structuur en filosofie. - Wil je überhaupt competentiegericht werken? - Bij leerplannen loop je er tegenaan dat het zo een ondoordringbaar boekwerk wordt. Dit boekje zou de ‘oogopslag’ factor van je leerplan kunnen verhogen. - Elk jeugdcircus is anders en vraagt om eigen oplossingen. - Helpt om niets over het hoofd te zien. - Helpt om te structureren, beknopt en overzichtelijk te beschrijven. - Het impliciete expliciet maken. - Belangrijk om je met gewicht te presenteren. - Ook aan ouders duidelijk maken waar je mee bezig bent (en waarom!): het jeugdcircus heeft kwaliteit, we hebben over onze zaken nagedacht, we hebben onze speerpunten en kwaliteiten. Door met dit boekje aan de slag te gaan worden we minder snel weg gepoetst als leuk. - Kwaliteit is niet een staat van zijn, maar iets dat alleen wordt bereikt door constant te evalueren en aan te passen Dit boekje is gedeeltelijk naslagwerk, maar zie het vooral als een leidraad, een werkwijze met handige voorbeelden. Het boekje geeft tools en richtlijnen, de inhoud vorm je zelf. Afsluiting Als iedereen vol zit met (nieuwe) informatie is het hoog tijd om het formele gedeelte af te sluiten en genieten de aanwezigen nog van een hapje en een drankje; sommige deelnemers laten zich verleiden tot een paar kunstjes in deze prachtige ruimte, want de Circomundo-dag liep mooi over in de zondagmiddag vrije training van Circus Amersfoort.
