Verslag Landelijke dag Laaggeletterdheid

Verslag Landelijke dag Laaggeletterdheid In Utrecht vond op 1 november de Dag van de Laaggeletterdheid plaats. Het was de tweede editie van het congres waarop professionals uit de bibliotheekwereld de koppen bij elkaar staken in strijd tegen laaggeletterdheid. Thema van de dag was 'de bibliotheek als verbindende schakel; ondernemen met laaggeletterdheid'. Vanuit het hele land kwamen zo’n tweehonderd mensen naar de Utrechtse Hogeschool voor de Kunsten, een historisch gebouw aan het Domplein. Het initiatief voor de dag was in handen van een aantal provinciale serviceorganisaties: BISC, Bibliotheekhuis Limburg, Biblioservice Gelderland, Servicecentrum Flevolandse bibliotheken, Bibliotheekservice Fryslan, Brabantse Netwerk Bibliotheek, OBD en ProBiblio (hoofdorganisator). Dagvoorzitter was Anne Rube, directeur van ProBiblio. Met dank aan Ilona Verhoeven van Bibliotheekblad.

Plenair Merel Heimens Visser: Parelketting De eerste plenaire spreker is Merel Heimens Visser, directeur van Stichting Lezen en Schrijven. Ze doet bericht van de activiteiten van de Stichting Lezen en Schrijven. Nederland telt ongeveer anderhalf miljoen mensen die zoveel moeite hebben met lezen en schrijven dat ze laaggeletterd genoemd kunnen worden. Het ziet er niet naar uit dat de problematiek op korte termijn opgelost zal worden, want een kwart van de leerlingen in het basisonderwijs, verlaat de school met een taalachterstand van twee jaar. De boodschap van Heimens Visser aan de bibliotheken luidt: ‘Probeer een centraal punt te zijn en trek zo veel mogelijk initiatieven naar je toe’. Met het project Taal voor het leven, dat gebaseerd is op een succesvol Iers voorbeeld, presenteert de stichting een nieuwe aanpak tegen laaggeletterdheid, waarbij bijvoorbeeld met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties contacten gelegd worden. De kern wordt gevormd door samenwerking, drukt ze de aanwezigen op het hart. ‘Pak je rol als schakel. Maak van alle parels een schakelketting.’ Een pasklaar antwoord op de vraag hoe je die verbindende rol precies oppakt en de doelgroep bereikt, is er niet, maar een gangbare methode is om een wervingscampagne te combineren met het inzetten van oud-laaggeletterden als ambassadeurs in de regio. In principe zijn de anderhalf miljoen personen waar het om draait, ondanks hun achterstand, of juist daarom, heel welkom in de bibliotheek. Presentatie Merel Heimens Visser Jos Debeij: Massa maken De tweede plenaire spreker is Jos Debeij, directeur van de bibliotheek in Deventer. Een landelijke mediacampagne tegen laaggeletterdheid vindt hij een goede zaak, maar hij gelooft vooral in de haarvaten van de samenleving. De strijd tegen laaggeletterdheid moet vooral op lokaal niveau gevoerd worden: dicht op de doelgroep. De bibliotheek kan daarbij een belangrijke rol spelen. Bij de e oprichting aan het begin van de 19 eeuw luidde het motto ‘Kennis is macht’, en vandaag de dag is het

motto nog altijd even actueel. Vroeger spraken we over volksverheffing, nu spreken we over Return on Investment, maar in wezen gaat het om hetzelfde. De laatste jaren zijn er tal van mooie taalprojecten (Voorleesexpress, Boekstart, MLP, Leesclubs, Klik&Tik, Lees- en Schrijf met oefencomputers) tot stand gekomen, maar afgemeten tegen het landelijke aantal van anderhalf miljoen laaggeletterden is het bereik evenwel beperkt. De uitdaging voor de komende jaren is daarom - zoals Debeij het noemt - ‘Massa maken’: het op grote schaal werven en adequaat bedienen van de doelgroep. De bibliotheek heeft daarin een eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid. De bibliotheek dient zelf te handelen, en niet eerst af te wachten hoe andere partners met die uitdaging omgaan. Foto: Bibliotheekblad Daarbij zegt hij graag 'te dromen over de bibliotheek als een leercentrum voor mensen in een achterstandsituatie’. Alleen een bibliotheek die echt ondernemend is en van aanpakken weet, kan daarin iets betekenen. Presentatie Jos Debeij

Workshops Workshop 1 - Ondernemen met laaggeletterdheid Gespreksleider: Anne Rube, directeur ProBiblio Forumleden: Petra Togni (Bibliotheek Oostland), Vincent Freriks (Bibliotheek Maas en Peel) en Jos Debeij (Bibliotheek Deventer) Investeren in relaties Petra Togni bericht dat ze de hardnekkige problematiek van laaggeletterdheid van nabij kent. Haar broer is kok en heeft moeite met lezen en schrijven. Maar voor een taalcursus is hij vooralsnog niet te porren. Er is in de Regio Haaglanden|Zuid-Holland een aanvalsplan laaggeletterdheid, Doe weer mee!, waarin de bibliotheek participeert. Daarbij richt de bibliotheek zich ook op het gemeentelijke beleidskader waarin de maatschappelijke participatieladder de leidraad is. Togni beschouwt de bibliotheek als maatschappelijke ondernemer, en daarom is ze lid van het regionale economisch platform VNO-NCW. Verder heeft ze contact met de wethouder van economische zaken. Zij acht het belangrijk om te investeren in relaties, om de zichtbaarheid c.q. naamsbekendheid van de bibliotheek te vergroten, de bibliotheek maatschappelijk te positioneren, samenwerkingspartners te vinden, en sponsors en financieringsmogelijkheden te zoeken. Op het ogenblik is de bibliotheek betrokken in een succesvol taalproject met de bloemenveiling met 1900 werknemers. Dit in samenwerking met Stichting Lezen & Schrijven. Het devies van Togni is ‘geen lang gedraal, maar gewoon doen’. Dit geldt niet alleen voor bibliotheken, maar voor haar broer misschien nog het meest. Polen als nieuwe klantgroep Vincent Freriks bericht dat in het werkgebied van de bibliotheek van Maasbree 22.000 Poolse werknemers zijn. Dat is ongeveer twintig procent van het totale inwonertal. Voor de bibliotheek zijn de Polen daarom een belangrijke nieuwe klantgroep om op in te spelen. De bibliotheek is voor hen een laagdrempelige voorziening. Het is een neutrale omgeving en ze kunnen er vrijblijvend terecht. Bovendien zijn zij al in hun eigen land bekend met het instituut bibliotheek. Dit vergemakkelijkt de toeloop. Inmiddels volgen zeventig Poolse cursisten Nederlandse taalles in de bibliotheek. Ook op zondag want de bibliotheek is zeven dagen per week geopend. Er is sprake van kruisbestuiving want het aardige is dat er nu ook een aantal Nederlanders Poolse les volgen. In samenwerking met een bibliotheek in Polen die een advieslijst opstelde, is een ruime collectie van Poolse boeken aangelegd. Verder huist in de bibliotheek een tentoonstelling over de rol van Polen bij de bevrijding van Breda. Op die manier levert de bibliotheek een bijdrage aan de maatschappelijke acceptatie van de Polen. De

bibliotheek hoeft niet te bezuinigingen. Er wordt zelfs nieuwbouw gepleegd, omdat vanuit de gemeente de maatschappelijke meerwaarde wordt ingezien. Inzet vrijwilligers Jos Debeij onderstreept het belang van netwerkopbouw. Het gaat daarbij om gemeentelijke diensten, bedrijven, onderwijsinstellingen, welzijnsinstellingen en steeds meer ook om vrijwilligersorganisaties. Door de inzet van maatschappelijke stagiaires uit het VO, beroepsstagiaires van bijv. de pabo, werkstagiaires vanuit bijvoorbeeld het Jongerenloket en van taalcoaches van bijvoorbeeld Gildesamenspraak, kan met relatief weinig budget toch veel gerealiseerd worden. Voorbeelden daarvan zijn Voorleesexpress, Klik&Tik-curssussen in samenwerking met het UWV, Taalmaatjesprojecten en Leesclubs. Voorts acht hij het belangrijk dat de educatieve projecten goed gemonitord worden. Want beleidsmakers, sponsoren en samenwerkingspartners willen graag de meerwaarde van de bibliotheek in cijfers uitgedrukt zien. Tijdens de workshop wordt er voortdurend vanuit de zaal gereageerd. Zo passeren vele good practices de revue waaronder de regionale bondgenootschappen laaggeletterdheid (onder meer in Parkstad en Noordoost-Brabant) waarin diverse organisaties, bedrijven en instellingen met elkaar samenwerken. Verslag: Thomas Bersee

Workshop 2 - Programma’s op de Taal-pc Workshopleider: Ellie van der Meer | ProBiblio Keuze voor digitale programma’s door Lydia van Duijn In bibliotheek Schalkwijk, vestiging van Bibliotheek Haarlem en omstreken, staan sinds kort zestien taalpc’s in een speciale oefenruimte. De inrichting en de pc’s zijn gefinancierd uit een subsidie die gemeente Haarlem heeft gekregen van het Europees integratiefonds. Iedere middag is er in Schalkwijk een NL-coach aanwezig om de gebruikers te ondersteunen. De oefenplek richt zich in het bijzonder op NT2-ers. Lydia van Duijn, van Bibliotheek Haarlem en omstreken, vertelt hoe zij tot de keuze van de acht taalprogramma’s is gekomen. Bibliotheek Haarlem heeft ter ondersteuning ook speciale ‘zo-doe-je-dat-filmpjes’ laten maken, over onder andere het gebruik van de bibliotheekpas en de betaalautomaat. Welke programma’s gebruikt het netwerk van de bibliotheek? Door Anne-Lies Schrijvers Anne-Lies Schrijvers van ETV.nl vertelt over de organisaties die de portal Oefenen.nl gebruiken. De SW-bedrijven bieden Oefenen.nl op hun scholingssite aan. Tafel van één en het programma Taal voor het Leven gaan in de nabije toekomst gebruik maken van de portal Oefenen.nl. Oefenen.nl wordt in 2013 onder andere uitgebreid: met een toets aan de hand waarvan de gebruiker zijn instapniveau kan bepalen; met leerlijnen voor de gebruiker waardoor het eigen leertraject bepaald wordt. Discussie over de keuze voor programma’s aan de hand van het voorstel van ProBiblio Voorafgaand aan de workshop heeft ProBiblio een voorstel voor een ‘basispakket’ van digitale programma’s toegestuurd, op basis van een aantal criteria. In de discussie met de zaal worden de door ProBiblio voorgestelde criteria voor programma’s op de oefen-pc aangescherpt. Criteria voor digitale programmakeuze: Het programma-aanbod is geschikt voor NT1 en NT2; De programma’s bestrijken verschillende niveaus - instroomniveau tot 1F plus; De programma’s moeten aansluiten bij het netwerk van taalaanbieders;

De gebruikers moeten makkelijk met de programma’s overweg kunnen zodat zij in principe zelfstandig kunnen werken; Vanwege de duidelijkheid voor de gebruiker zo min mogelijk gebruik van inlogcodes en portals. Het voorstel van ProBiblio beperkt zich inhoudelijk tot programma’s voor het taalleren. Uit de zaaldiscussie blijkt dat hier ook programma’s in relatie tot digibetisme en examens inburgering aan toegevoegd moeten worden. Naar de inburgerexamens is veel vraag en via de sites van de overheid zijn deze lastig te downloaden. Het ProBiblio- voorstel voor het basispakket wordt positief ontvangen en op basis van de discussie aangevuld. Basispakket digitale programma’s Lees en Schrijf | Oefenen.nl Taalklas | Oefenen.nl Klik en Tik | Oefenen.nl (ETV.nl werkt aan simpeler versie) Slimme Nieuwslezer NT1 en NT2 of Netnieuws Steffie Beter spellen NT2Taalmenu of NT2Kennisnet Oefenexamens inburgering Afhankelijk van het netwerk van de bibliotheek kunnen daar nog andere programma’s aan toe gevoegd worden: Oefenen.nl - overige programma’s Lesmethode afhankelijk van de taalaanbieder | Alfabeter, Boom, Thieme Meulenhoff e.d. Spreektaal | LNT Voorstel aan ‘het landelijke’ De workshop wordt met een voorstel aan het ‘landelijke’ afgesloten. De deelnemers hebben het verzoek aan de landelijke inkoopcommissie en bibliotheek.nl dat Oefenen.nl voor meerdere jaren wordt afgekocht, zodat men ook kan investeren in het programma. Er voor meerdere jaren een nieuwsprogramma wordt aangeboden zoals De Slimme Nieuwslezer NT1 én NT2 of Netnieuws. Dat er contact gezocht wordt met het ministerie om te kijken of de examenprogramma’s inburgering ook bij de bibliotheek te oefenen zijn. Dat er een oplossing komt voor de verschillende inlogcodes voor de diverse programma’s: graag één inlog Dat er een landelijke portal | widget komt voor de digitale oefenprogramma’s. De workshopleider, brengt deze voorstellen in bij de VOB|inkoopcommissie en bibliotheek.nl. Vanuit het PSO-overleg zal de voortgang nauwlettend bekeken worden. Verslag: Ellie van der Meer van ProBiblio, e-mail [email protected]

Workshop 3 - Succeservaringen Workshopleider: Petra van Oosterhout van Cubiss Zes collega’s vertellen over hun succesvolle lokale aanpak van laaggeletterdheid. Bibliotheek Altena - [email protected] netwerken aansluiten bij de ondernemersvereniging - actief bezoeken; mogelijkheid tot elevator pitch (bijv. over rol bibliotheek bij social media) - faciliteren bijeenkomsten:

bezoeken zgn. ‘open-koffie-bijeenkomst’. Hier komen ook ondernemers zoals bijv. de Rabobank. Doelstelling collega bibliotheek: na elke bijeenkomst 3 nieuwe connecties hebben Bibliotheek Altena heeft het voor elkaar gekregen dat sponsoren bibliotheekabonnementen betalen van voedselbankklanten. Bibliotheek den Bosch Gemeente heeft initiatief genomen tot overleg van alle partners laaggeletterdheid in de gemeente. (oa. Commerciële instellingen, ROC, ABC leert mee, Vluchtelingenwerk, het Gilde, Welzijnswerk) om te bespreken hoe je samen kunt werken nu veel subsidies wegvallen. Dit heeft geresulteerd dat de bibliotheek nu Spin in het web is in een net opgezet taalnetwerk. Zij heeft nu een doorverwijsfunctie :wie van de aanbieders doet wat en wanneer. Daarnaast faciliteert de bibliotheek: taalles op zondagochtend. Graafschapbibliotheek - [email protected] Zij zetten in op concrete afspraken met het SW-bedrijf. In het verleden kwamen medewerkers ca. 1 a 2 kaar per jaar voor een rondleiding in de bibliotheek. Nu: omdat de directie van het SW-bedrijf het van belang vond dat scholing op een andere plaats dan in het bedrijf plaats zou vinden, is gekozen voor de bibliotheek juist omdat deze vrij toegankelijk is. Er wordt les gegeven in het gebruik van internet, social media en het lezen met vrijwilligers. De spin-off van dit laatste is dat er nu open leesclubs zijn ontstaan. 20 medewerkers van het SW-bedrijf volgen nu scholing in de bibliotheek; binnenkort start een nieuwe groep van tien medewerkers. St. Lezen & Schrijven - Regiocoördinator Zwolle In Zwolle worden medewerkers van het SW-bedrijf nu ingezet als ambassadeur en coach. Het SW-bedrijf geeft een medewerker vrij om activiteiten in het kader van lezen & schrijven te kunnen volgen. Dit bood voor de regiocoördinator van ST. Lezen & Schrijven een ingang om met het b4drijf te gaan praten over scholing voor een grotere groep werknemers, omdat bleek dat meerdere werknemers met taalproblemen kampten. Schunck - [email protected] Een ontbijt vormde de start van een bondgenootschap van instellingen op het gebied van laaggeletterdheid.( o.a. met Lezen & Schrijven en bedrijven). Schunck heeft een herken- en doorverwijsfunctie. Ook heeft zij een debat tussen UWV en bedrijven georganiseerd. Het plan is binnenkort een intentieverklaring te ondertekenen. Bibliotheek Wychen - [email protected] De gemeente kent een redelijk aantal taalzwakke kinderen. D.m.v. een dictee ,gefinancierd door de Lionsclub, wilde men geld binnenhalen om het project ‘Voorlezen achter de voordeur’ te kunnen financieren.

Verslag: Evelien Huizenga | Biblionet Drenthe

Workshop 4 – Digitale ondersteuning Workshopleider - Yfke Jepma van ProBiblio

Maaike Toonen van het SIOB en Irma Boddendijk van Codename Future geven een korte presentatie over de ervaringen en mogelijkheden met programma Klik en tik. Ter illustratie laten zij een kort filmpje zien van bibliotheek Oss, waar Klik en tik wordt aangeboden. Het project rondom Klik en Tik met Codename Future is afgelopen, om het vervolg te borgen zijn de pso’s door SIOB en Codename Future bijgepraat. Pso’s hebben een coördinerende rol o.a. richting UWV. De ontwikkelde materialen zijn beschikbaar via de SIOB site; hier is ook de monitor beschikbaar. De monitor is een instrument om de resultaten te meten, als de monitor goed gebruikt wordt door de bibliotheken, is dit ook voor het SIOB interessante informatie. Samenwerking met UWV UWV mag klanten alleen laten oefenen in het omgaan met het eigen programma, Klik en tik sluit daar goed bij aan, het is een goed basisprogramma , geeft een start maar is geen volledige bijscholing. Het is belangrijk om als bibliotheek richting het UWV je kaders aan te geven. Een belangrijk resultaat voor het UWV is of een cliënt makkelijker plaatsbaar is (= digitaalvaardiger) De samenwerking met UWV verschilt per regio; ikv de bezuinigen staat het UWV ook onderdruk. De inzet van Klik en tik, is echter wel centraal vastgelegd binnen het UWV. Voordeel Klik en tik in de bibliotheek is dat deze instelling relatief laagdrempelig is, waar je makkelijk terug kunt komen. Je kunt thuis oefenen met Klik en tik maar dit blijkt diverse redenen (niet juiste apparatuur, te weinig kennis) vaak toch lastig te zijn. Naast UWV is de gemeente (sociale dienst) ook een partner waar mee samengewerkt zou kunnen worden om de digitaal minder vaardigen te benaderen. Klik en tik kan op verschillende manieren aangeboden worden: inloop spreekuur, een cursus en volgens principe jong leer oud bijvoorbeeld door de inzet van maatschappelijke stagiaires Na de toelichting van Maaike Toonen en Irma Boddendijk is er verder gediscussieerd aan de hand van drie stellingen: Stelling 1: Stagiaires zijn onbetrouwbaar m.b.t. de dienstverlening van Klik & Tik in de bibliotheken Conclusie: de bibliotheken hebben positieve ervaringen met maatschappelijke stagiaires. De beschikbaarheid van stagiaires en de mogelijkheid deze in te zetten wisselt per school, gemeente of regio. De maatschappelijke stagiaires zijn niet onbetrouwbaar mits zaken rondom vakanties, proefwerkweken e.d. goed zijn geregeld. De onbetrouwbaarheid zit eerder bij de scholen. Alternatieven voor de maatschappelijke stagiaires kunnen zijn, stagiaires uit het MBO, vrijwilligers of eigen medewerkers. De landelijke verplichte maatschappelijk stage verdwijnt vanaf volgend schooljaar, scholen kunnen hun leerlingen nog wel een stage aanbieden. Stelling 2: ondersteuning bij de digitale vaardigheden gewoon doen?... niet eerst een plan aan pak opstellen. Conclusie: dat is vaak de goede aanpak, de dienstverlening op dit terrein gewoon te starten en het langzaam op te bouwen, het is wel belangrijk om draagvlak te hebben. Stelling 3 Zelf cursisten werven werkt niet? Conclusie: de ervaringen hier mee zijn wisselend, soms werkt het wel en soms niet: Voorbeelden van successen: een advertentie in de krant (bibliotheek Katwijk), cursisten die het verder vertellen (Almere). Presentatie Maaike Toonen en Irma Boddendijk SIOB Verslag: Lisenka Aske van Servicecentrum Flevolandse Bibliotheken

Workshop 5 Bekijk de presentatie van Soler Berk van Stichting Lezen & Schrijven Verslag wordt nagestuurd aan de deelnemers

Workshop 6 – Nieuwe rol van de bibliotheek voor laaggeletterde en digibeet Workshopleiders: Yvonne Sinkeldam en Nicoline Hendriks van Biblioservice Gelderland Agnes Klitsie van Bibliotheek Kennemerwaard, las haar spraakmakende Bibliotheekblad-column voor. Ze sloot deze af met de zin: ‘Als we zorgen dat de selfservicebalies werken, hebben we steeds meer tijd om mensen wegwijs te maken’. Iedereen kon zich in deze stelling vinden en ging vanuit de rol van de klant deze nieuwe (?) rol van de bibliotheek beleven. Yvonne Sinkeldam had daarvoor een beweeglijke workshop bedacht. Zes rollen die de bibliotheek kan vervullen: verstrekker (aanreiken), bemiddelaar (verbinden), leraar (kennis overdragen), trainer (trainen), coach (begeleiden) en personal assistent (oplossen). Dit werd vanuit de deelnemers met nog een rol aangevuld: die van faciliteerder. Iedereen kreeg een kaartje met daarop een ‘soort’ klant. Deze waren uiteenlopend zoals de klanten van de bibliotheek zijn: van politicus tot inburgeraar, van laaggeletterde vrachtwagenchauffeur tot journalist. Met het kaartje in de hand gingen de deelnemers staan bij de rol die ze het beste bij de bibliotheek vonden passen. Bij iedere groep werd een kort interview afgenomen, waarbij verrassende antwoorden werden gegeven, zoals de Nieuwe Nederlander die in de bibliotheek Engelse les wou geven. De ‘klanten’ waren vrij goed verdeeld over de zeven rollen van de bibliotheek. Na een korte discussie bleken de belangrijkste rollen van de bibliotheek te zijn: verbinden, faciliteren en doorverwijzen. Contacten met diverse partners in de gemeente zijn daarom heel belangrijk, zoals met onderwijs en welzijnsorganisaties, maar ook met bedrijven. Je moet als bibliotheek veel verschillende rollen kunnen spelen, sowieso alle rollen die genoemd zijn. Wil niet zeggen dat je alles zelf moet doen, maar je moet wel weten waar de expertise te vinden is, hiernaar doorverwijzen of deze inhuren. Als bibliothecaris ben je een ondernemer die bemiddelt en verbindt en de bibliotheek is een plek die als werkplaats en plaats van ontmoeting kan dienen. Verslag: Marcelle Janssen van Biblioservice Gelderland

Training 1 - Laaggeletterdheid presenteren aan uw netwerk Gespreksleider: Tineke Datema van OBD Trainers: Maria Sabel van Bibliotheek Kennemerwaard en Marianne Bos van ProBiblio Aantal deelnemers: 20 Maria Sabel en Marianne Bos lieten verschillende presentaties zien die ingezet kunnen worden om laaggeletterdheid onder de aandacht te brengen. De presentaties kunnen zowel in de bibliotheek aan medewerkers van de front-office en/of de klantenservice gegeven worden als aan externe partners. De presentatie zorgde voor een levendige zaaldiscussie en uitwisseling. De deelnemers bespraken vervolgens de bruikbaarheid ervan. Om de deelnemers te inspireren werd vervolgens een filmpje vertoond dat de kijker kennis laat maken met (ex)laaggeletterden die vertellen hoe zij hun laaggeletterdheid overwinnen. Inventarisatie van vragen en antwoorden n.a.v. de training 1. Hoe kom je binnen bij externe partners? In de sectoren werk, inkomen en zorg hoog inzetten op strategisch niveau (directies) Ga samen met je directeur op pad bij de eerste afspraak Maak gebruik van ingangen van bijv. Stichting Lezen & Schrijven 2. Voor welke doelgroepen is de presentatie inzetbaar? Gemeente ( presentatie aanvullen met bereikte resultaten en landelijke cijfers en eigen cijfers) Centrum Jeugd en Gezin en netwerken rond kinderen met zorg Peuterspeelzalen; pedagogische medewerkers

Vluchtelingenwerk; vrijwilligers Humanitas; speciaal gericht op vrijwilligers die bij mensen thuis komen Directeuren Basisscholen UWV medewerkers Schoonmaakbedrijf SW-bedrijf Woningbouwverenigingen Wijkcentra Ouderenorganisaties Kamer van Koophandel 3. Wat wil je bereiken met het houden van deze presentatie in het netwerk? Wat is het doel? Begrip voor de positie van laaggeletterden Inzicht in de problematiek Positionering van de organisatie op dit terrein Aanzetten tot actie in samenwerking met partners De rol van de bibliotheek goed voor het voetlicht brengen Als bibliotheek kunnen we concurreren in het formele leren en dit efficiënt aanbieden Invullen educatieve rol Leesplezier is de focus Proces op gang brengen 4. Wat zijn mogelijke vervolg acties na het houden van deze presentatie? Intern o Het thema regelmatig opnieuw aan de orde stellen o Praktijkvoorbeelden delen met collega’s o Medewerkers altijd op de hoogte houden van nieuw aanbod en ontwikkelingen o Taalambassadeur uitnodigen Extern o Bezoek aan bibliotheek om meer informatie te geven over producten en diensten o Cursussen in de bibliotheek o Rondleiding o Collectie plaatsen in andere organisatie o Netwerk opzetten zowel op strategisch als uitvoerend niveau

De powerpoint van de presentatie is reeds aan de deelnemers toegestuurd; overig geïnteresseerden kunnen de presentatie opvragen bij [email protected] Verslag: Marianne Bos van ProBiblio

Training 2 – Leesclub voor laaggeletterden Gespreksleider Gretha Straatsma | Bibliotheekservice Fryslân Trainers: Tine de Lange en Hank Gronheid van Taal op scherp Aantal deelnemers: 10 De ‘live’ training start met het voorlezen van een verhaal uit de bundel Het gouden uur van Karin Giphart aan een vijftal ingevlogen leesclubdeelnemers. Prachtig voorgelezen door Hank Gronheid. Daarna stelden de trainers en de leesclubdeelnemers zich voor. Ze vertelden waarom deelnemen aan een leesclub voor laaggeletterden belangrijk voor hen is. De verhalen waren even divers als ontroerend. ‘Door de leesclub heb ik liefde voor lezen opgevat.’ ‘Door de leesclub ben ik van boeken gaan houden.’ Zelfs het lezen van de Da Vinci Code van Dan Brown was voor een van de leesclubdeelnemers geen belemmering meer! De leesclubdeelnemers vertelden unaniem dat ze door het meedoen aan een leesclub meer zelfvertrouwen hadden gekregen. Ze waren trots op zichzelf!

Na de introductie zagen de deelnemers aan de training een film over de leesclub in Amsterdam. Het motto van de film was ‘Door samen te lezen gaan boeken leven.’ Een ontroerend moment in de film, tijdens het voorlezen van het verhaal van Saidjah en Adinda raakte een deelneemster geëmotioneerd door de sfeerbeelden die het boek opriep. Ook dat doet lezen met je! Na de filmvertoning inventariseerden de deelnemers in drietallen een aantal vragen over het opzetten van een leeskring. De volgende vragen kwamen aan de orde: -Waar bied je een leesclub aan en Hoe groot moet een leeskring maximaal zijn? In overleg met de leesclubdeelnemers: 8 tot 10 ROC/taalaanbieders, SW-bedrijven, mantelzorgorganisaties, Bedrijven (Hoogovens, veilingen), Individuele cursisten of bibliotheekgebruikers, Onderwijs (praktijkonderwijs, speciaal onderwijs, ouderkamers), Verslaafden, Penitiare inrichtingen, Zorgboerderijen begeleid wonen trajecten, Vluchtelingenwerk, Kinderopvang, UWV. - Collectie, wat voor boeken gebruik je? Doe je dat in overleg met de cursisten? Antwoord: vaak ga je in overleg met cursisten over het voor te lezen boek. Tip: altijd eerst zelf lezen wat je gaat voorlezen! Jeugdboeken zijn ook heel geschikt om voor te lezen. Houdt rekening met de samenstelling van je groep. Tine vertelde het verhaal van een voorleesclub in een huis van bewaring. Zij las Het dagboek van Anne Frank voor, dat viel niet bij alle deelnemers in de smaak! Na afloop ontvingen alle deelnemers aan de training een boekenlijst mee met geschikte titels voor een leeskring. - Wat is de frequentie van de leesclub? Antwoord: ideaal is 1 x per week maar in de praktijk 1x per 2 weken. Een bijeenkomst duurt zo ongeveer twee uur, met een pauze. Gezelligheid is een belangrijk onderdeel van een leesclub. - Hoe is de balans tussen voorlezen en zelf lezen? Antwoord: het is belangrijk om te constateren dat een leesclub geen leesles is. Wanneer het boek wordt voorgelezen en de deelnemers lezen mee, lezen ze ook zelf het boek. Wanneer de deelnemers zelf een stuk willen lezen is dit uiteraard prima. - Wat is de houdbaarheidsdatum van een leesclub? Antwoord: dat is verschillend. De leesclub van de deelnemers die aanwezig was bestond al een tijdje in wisselende samenstelling. De duur is uiteraard afhankelijk van de deelnemers. - Hoe deel je het niveau van de leesclub in? Antwoord: voorafgaande aan deelname aan de leesclub is het van belang dat er met alle deelnemers een soort van intakegesprekje plaatsvindt: wat is het persoonlijke doel van de deelnemer? Wat is zijn/haar leeservaring. - In wat voor een ruimte lees je voor? Is de bibliotheek gesloten of open? Antwoord: het is prima om een leesclub te houden tijdens de openingstijden van de bibliotheek. Wel is het prettig om een rustige plek te creëren. In kleinere plaatsen is het handiger om de leesclub te houden wanneer de bibliotheek gesloten is. Tip: Een mooie combinatie is het voorlezen van een boek te combineren met het bekijken van de film. Bijvoorbeeld: - De voorlezer - Haar naam was Sarah Aanbieden van een leesclub voor laaggeletterden aan het eigen werkgebied. Zie ook de informatie van de workshop Begrijpend Lezen op de website van ProBiblio.

Aan het einde van de bijeenkomst ontvingen alle deelnemers een informatiepakketje met daarin een organisatiehandleiding + een titellijst met toepassingstips. Tine de Lange en Hank Gronheid geven ook trainingen via hun bedrijf Taal op scherp -Tine de Lange, tel., 06 496 169 49, e-mail [email protected] -Hank Gronheid, tel., 06 510 88 386, [email protected] Bekijk de Handleiding Leesclub OBA Bekijk de poster Leesclub Bibliotheek Eemland Lees het artikel over de leesclub in Baarn Verslag: Gretha Straatsma van Bibliotheekservice Fryslân

Voor vragen naar aanleiding van dit verslag of meer informatie Overijssel Tineke Datema, e-mail [email protected] Noord- en Zuid-Holland Marianne Bos, e-mail [email protected] en Ellie van der Meer, e-mail [email protected] Gelderland Marcelle Janssen, e-mail [email protected] en Nicoline Hendriks, e-mail [email protected] Flevoland Lisenka Aske, e-mail [email protected] Friesland Gretha Straatsma, e-mail [email protected] Utrecht Reinoud Jager, e-mail [email protected] Brabant Petra van Oosterhout, e-mail [email protected] en Thormas Bersee, e-mail [email protected] Limburg Ivette Sprooten, [email protected]